Κεφάλαιο 4 Οικονομική και τουρισμός

Στόχοι του 4ου Κεφαλαίου Να εξετάσει πώς μπορεί να εφαρμοστεί η οικονομική θεωρία στον τουρισμό. Να διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της μικροοικονομικής και του τουρισμού. Να συζητήσει κριτικά τα μακροοικονομικά οφέλη του τουρισμού. Να εξετάσει τον τουρισμό ως μορφή εμπορίου.

Εισαγωγή Η αύξηση στη ζήτηση του τουρισμού ανέδειξε την παγκόσμια σημασία του. Για να επιτευχθεί υψηλό επίπεδο συμβολής του τουρισμού στην παγκόσμια οικονομία, απαιτείται η λήψη αποφάσεων από άτομα, νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις σχετικά με τη διάθεση πόρων στον τουρισμό. Οικονομική: κλάδος των κοινωνικών επιστημών που ασχολείται ιδιαίτερα με την κατανόηση του πώς τα άτομα και η κοινωνία κατανέμουν τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους.

Τι είναι η οικονομική; Η οικονομική ασχολείται με τρία βασικά οικονομικά ερωτήματα (McLeish, 1993): τί αγαθά και υπηρεσίες θα παραχθούν, πώς θα παραχθούν και για ποιους στην κοινωνία θα παραχθούν. Η σπανιότητα των διαθέσιμων πόρων σε σχέση με τις απεριόριστες ανάγκες των ανθρώπων σημαίνει ότι η κοινωνία δεν μπορεί να παράγει όλα εκείνα τα αγαθά και υπηρεσίες που θα επιθυμούσαν οι άνθρωποι. Η αναγκαιότητα να διαλέγουμε ένα αγαθό ή υπηρεσία αντί για κάποιο άλλο, αποκαλείται «κόστος ευκαιρίας» (opportunity cost), με την έννοια της ευκαιρίας που έχουμε να παραιτηθούμε από κάτι άλλο για να αποκτήσουμε αυτό που θέλουμε.

«κατευθυνόμενη οικονομία» «συστήμα της αγοράς». Τι είναι η οικονομική; Αποδοτικότητα: εκφρασμένη σε οικονομικούς όρους, μπορεί να εξηγηθεί ως η προσπάθεια της κοινωνίας να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες από τους υπάρχοντες σπανίζοντες πλουτοπαραγωγικούς της πόρους. Η επιλογή του τρόπου με τον οποίον θα επιτευχθεί η καλύτερη κατανομή των πόρων της κοινωνίας εμπίπτει σε δύο κύριους μηχανισμούς: «κατευθυνόμενη οικονομία» «συστήμα της αγοράς». Σε μια οικονομία που βασίζεται στους νόμους της αγοράς, οι αποφάσεις που σχετίζονται με την κατανομή των πόρων λαμβάνονται από εκατομμύρια επιχειρήσεις και νοικοκυριά και όχι από κεντρι- κούς σχεδιαστές.

1776: Έρευνα περί της Φύσεως και των Αιτιών του Πλούτου των Εθνών. Τι είναι η οικονομική; Adam Smith (1723-1790): οι αγορές είναι ο καλύτερος μηχανισμός κατανομής των πόρων. 1776: Έρευνα περί της Φύσεως και των Αιτιών του Πλούτου των Εθνών. Δόγμα του «laissez-faire» ή «σύστημα της φυσικής ελευθερίας». Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις διαδρούν στις αγορές σαν να καθοδηγούνται από ένα «αόρατο χέρι», που έχει ως αποτέλεσμα την επίτευξη επιθυμητών αποτελεσμάτων για τα οικονομικά υποκείμενα και για την κοινωνία. Πλεονεκτήματα των αγορών: (i) διασφαλίζουν ότι οι παραγωγοί προσφέρουν τα είδη που ζητούνται από τους καταναλωτές σε τιμή που αντιπροσωπεύει την «αξία» τους και (ii) εγγυώνται καλή διαχείριση των παραγωγικών πόρων έτσι ώστε να διατηρηθεί το κόστος παραγωγής χαμηλό.

Μικροοικονομική και τουρισμός Μικροοικονομική: κλάδος της οικονομικής που ασχολείται με τη συμπεριφορά των καταναλωτών και των επιχειρήσεων καθώς και τον καθορισμό των τιμών στην αγορά. Η ζήτηση για τουρισμό και η συμπεριφορά του καταναλωτή επηρεάζονται από παράγοντες, όπως: ύψος διαθεσίμου εισοδήματος, ύψος τιμών της συγκριτικής ποιότητας, μόδα, διαφήμιση, ελεύθερος χρόνος και δημογραφικοί παράγοντες. Η τιμή είναι καθοριστικός παράγοντας για τη ζήτηση των υπηρεσιών της τουριστικής αγοράς. Βασική έννοια στον υπολογισμό της σχέσης μεταξύ μεταβολής στη ζήτηση και μεταβολής στην τιμή είναι η θεωρία της «ελαστικότητας ως προς την τιμή».

Μικροοικονομική και τουρισμός Όταν η ζήτηση είναι «ανελαστική» είναι λιγότερο ευαίσθητη σε μια μεταβολή στην τιμή, όπου: «μια μεταβολή στην τιμή έχει ως συνέπεια μια αναλογικά μικρότερη μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα». Αντίθετα, η «ελαστική ζήτηση» είναι περισσότερο ευαίσθητη στις μεταβολές των τιμών και όπου: «μια μεταβολή στην τιμή έχει ως αποτέλεσμα μια αναλογικά μεγαλύτερη μεταβολή στη ζητούμενη ποσότητα». Στην περίπτωση των ταξιδιών και του τουρισμού, διάφοροι τύποι τουρισμού είναι πιθανό να έχουν διαφορετικό βαθμό ελαστικότητας. Μια στρατηγική «υψηλής ζήτησης και χαμηλής τιμής» είναι βασική για την επιτυχία των μεγάλων ταξιδιωτικών οργανισμών, που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε κάποιες τουριστικές αγορές.

Μικροοικονομική και τουρισμός Στις αγορές της Γερμανίας, Βρετανίας και Ολλανδίας πωλούνται τα δύο τρίτα των τουριστικών πακέτων που πωλούνται συνολικά στην Ευρώπη, με περίπου 18 εκατομ. να πωλούνται στη Γερμανία και 15 εκατομ.στη Βρετανία ετησίως. Συνέπεια αυτού του μοντέλου υψηλής ζήτησης και χαμηλής τιμής ήταν: η επέκταση της τουριστικής περιόδου σε πολλούς προορισμούς και η διαφοροποίηση των δημογραφικών προφίλ των τουριστών έτσι ώστε να συμπεριληφθούν όλες οι πληθυσμιακές ομάδες και τα κοινωνι-κοοικονομικά τμήματα της κοινωνίας.

Μικροοικονομική και τουρισμός Η ταχεία ανάπτυξη της αγοράς των ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιριών χαμηλού κόστους από τη δεκαετία του 1990 επαινέθηκε κατά κόρον ως υπόδειγμα καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αι., πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις προσπαθούν να ανταγωνιστούν σ' αυτή την αγορά με οριακά περιθώρια κέρδους. Η Ryanair, η μακροβιότερη αεροπορική εταιρία χαμηλού κόστους και μια από τις κύριες επιχειρήσεις στην ευρωπαϊκή αγορά, κατέγραψε τις πρώτες ζημίες στα δέκα χρόνια λειτουργίας της στις αρχές του 2004, Αλλες αεροπορικές εταιρίες χαμηλού κόστους, συμπεριλαμβανομένων των Planet Air, SkyNet, Jet Green, Jet Magic, Good Jet, Ciao και Flying Finn σταμάτησαν τη λειτουργία τους.

Αποτυχία της αγοράς H αγορά δεν οδηγεί κατ' ανάγκη πάντοτε στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων για τουρισμό ή άλλες μορφές ανθρώπινης δραστηριότητας, με την έννοια της παροχής ωφελειών για «ολόκληρη την κοινωνία». H εμφάνιση του μαζικού τουρισμού απέφερε ευνοϊκές επιπτώσεις: ευρύτερη συμμετοχή στο διεθνή τουρισμό και οικονομικά ωφελημάτα για τους προορισμούς. Ωστόσο, παρατηρήθηκε σειρά αρνητικών επιπτώσεων σε τμήματα των κοινωνιών των προορισμών που δεν εμπλέκονται άμεσα με την τουριστική αγορά, καθώς επίσης και στη φύση.

«Εξωγενείς παράγοντες» (externalities): τύπος «αποτυχίας της αγοράς». Αποτυχία της αγοράς «Εξωγενείς παράγοντες» (externalities): τύπος «αποτυχίας της αγοράς». Δημιουργία μονοπωλίου ή ολιγοπωλίου: άλλη αιτία για την αποτυχία της αγοράς. Ανησυχίες της Ε.Ε. στα τέλη της δεκ. του ’90 για την ανάδυση ενός ολιγοπωλίου στον τουρισμό: μεγάλοι tour operators με υπερβολική επιρροή πάνω στις αγοραίες τιμές. «Μεγάλη Οικονομική Ύφεση» της δεκαετίας του 1930, «Κραχ της Wall Street»: το πιο δραματικό παράδειγμα της αποτυχίας των μηχανισμών της αγοράς σε ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Συνέπεια της οικονομικής δυσπραγίας: η κοινωνική αναταραχή.

Μακροοικονομική και τουρισμός «Μακροοικονομική» προσέγγιση: λαμβάνει υπόψη τη ζήτηση, τις επενδύσεις και την προσφορά σε ολόκληρη την οικονομία και όχι στις επί μέρους αγορές. Η εθνική οικονομία αποτελεί τη σύνθεση όλων των επιμέρους αγορών. Η απαρχή της μακροοικονομικής συνδέεται συνήθως με το έργο του John Maynard Keynes (1883-1946). Βασιζόμενος στις παρατηρήσεις του κατά τη Μεγάλη Οικονομική Ύφεση, τόνισε την ανάγκη ολιστικής θεώρησης της αγοράς. Βασική αρχή των κεϋνσιανών οικονομικών: οι κυβερνητικές δαπάνες πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογες με αυτές του ιδιωτικού εμπορίου

Μακροοικονομική και τουρισμός «Πολιτική διαχείρισης της ζήτησης»: η κυβέρνηση πρέπει να παρεμβαίνει στην οικονομία για επηρεασμό της ζήτησης. Θέματα που απασχολούν τη μακροοικονομική θεωρία: οικονομική πρόοδος, πλήρης απασχόληση, σταθερότητα των τιμών και ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών. Τυπικά οικονομικά οφέλη που μπορούν να αναμένουν οι κυβερνήσεις από τον τουρισμό: (i) εισπράξεις τουριστικού συναλλάγματος και βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών, (ii) ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών και συμβολή στην αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, (iii) προσέλκυση εισροής επενδύσεων και αποτελέσματα πολλαπλασιαστή εισοδήματος, (iv) δημιουργία απασχόλησης.

Ισοζύγιο πληρωμών Μόνον οι εξαγωγές πετρελαίου, αυτοκινήτων και χημικών υπερβαίνουν αυτές του τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2002, ο τουρισμός αντιπροσώπευε περίπου το 7% των συνολικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, και σχεδόν το 30% των εξαγωγών υπηρεσιών (WTO, 2004a). Η εξαγωγική δυναμική του τουρισμού τον κάνει ελκυστικό στις λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες, που βασίζονται παραδοσιακά στα προϊόντα της πρωτογενούς παραγωγής. Σημαντικός ο ρόλος του τουρισμού στο ισοζύγιο πληρωμών ανεπτυγμένων χωρών.

Ισοζύγιο πληρωμών Ισοζύγιο πληρωμών: Μέτρηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών μιας χώρας σε σύγκριση με τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Συνήθως, υποδιαιρείται σε δύο κύριες ομάδες: αυτές που περιέχουν εμφανή (visible) και αυτές που περιέχουν άδηλα (invisible) κονδύλια. Εμφανή κονδύλια: υλικά αγαθά, που περιλαμβάνουν πρώτες ύλες, τρόφιμα, πετρέλαιο και καύσιμα κλπ. Άδηλα κονδύλια: εισπράξεις και πληρωμές από και για υπηρεσίες, όπως είναι οι τραπεζικές, ασφαλιστικές, μεταφορικές και τουριστικές.

Ισοζύγιο πληρωμών Τουριστικό ισοζύγιο μιας χώρας: αποτελείται από όλες τις εισπράξεις από τους επισκέπτες της αλλοδαπής αφαιρουμένων των πληρωμών που γίνονται από τους κατοίκους της που ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Όταν μια χώρα έχει υψηλή οικονομική εξάρτηση από τον τουρισμό, τότε αυτός συμμετέχει σημαντικά στο ισοζύγιο πληρωμών της. Θετικό μέγεθος στο ισοζύγιο πληρωμών: επιτρέπει στις κυβερνήσεις να εξοφλήσουν ξένα δάνεια και να αυξήσουν τα συναλλαγματικά αποθέματα. Αρνητικό ισοζύγιο πληρωμών: οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα δανεισμού και μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Μέθοδος υπολογισμού του διεθνούς τουριστικού ισοζυγίου: αφαιρούνται οι «Διεθνείς Τουριστικές Δα-πάνες» από τις «Διεθνείς Τουριστικές Εισπράξεις».

επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της εκάστοτε χώρας, Ισοζύγιο πληρωμών Επιδράσεις που διαμορφώνουν τα κονδύλια του ισοζυγίου πληρωμών του Πίνακα 4.1: επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της εκάστοτε χώρας, επίπεδα του διαθεσίμου εισοδήματος μεταξύ των μελών του πληθυσμού, πολιτισμικές στάσεις έναντι των ταξιδιών, φυσικοί και πολιτισμικοί πόροι για τον τουρισμό, γεωγραφική εγγύτητα και απαιτούμενος χρόνος ταξιδιού από τις κύριες χώρες προέλευσης του τουρισμού, επίπεδα ανάπτυξης της τουριστικής υποδομής, εκλαμβανόμενη ελκυστικότητα της χώρας από ανθρώπους προερχόμενους από άλλες κουλτούρες.

Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν: προκύπτει από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, Συμβολή στο ΑΕΠ Ένας τρόπος υπολογισμού της οικονομικής σημασίας του τουρισμού είναι να μετρηθεί η συμβολή του στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). ΑΕΠ: η μέτρηση της συνολικής αξίας όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια οικονομία στη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, συνήθως ενός έτους. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν: προκύπτει από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, προσθέτοντας το εισόδημα που εισπράττεται από τους κατοίκους της ημεδαπής από επενδύσεις στο εξωτερικό, ενώ αφαιρείται το εισόδημα που εισπράττουν οι ξένοι επενδυτές από την εγχώρια αγορά κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου, συνήθως τρι- ών μηνών ή ενός έτους.

Κίνδυνος: «μονοκαλλιέργεια» - υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό. Συμβολή στο ΑΕΠ Προσοχή: δεν θα πρέπει να κάνουμε γενικεύσεις υπέρ το δέον για την κατάσταση της οικονομίας όταν ερμηνεύουμε τη συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ. Τουρισμός: σημαντικός παίκτης στις οικονομίες των «αναπτυσσόμενων κρατών των μικρών νησιών», συμβάλλοντας σε αυτές τις περιπτώσεις περίπου κατά 50% ή περισσότερο στο ΑΕΠ. Κίνδυνος: «μονοκαλλιέργεια» - υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό. Στις περιπτώσεις των Η.Π.Α., Ισπανίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Κίνας, η συμβολή των ταξιδιών και του τουρισμού ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν υπερβαίνει το 20%.

Τουριστικοί πολλαπλασιαστές Λογική της έννοιας του πολλαπλασιαστή: μια μεταβολή στο επίπεδο της ζήτησης σε έναν τομέα της οικονομίας επηρεάζει όχι μόνο τη βιομηχανία που παράγει το προϊόν ή την υπηρεσία, αλλά επίσης και τις άλλες επιχειρήσεις στους άλλους τομείς της οικονομίας, οι οποίοι, με τη σειρά τους, την προμηθεύουν με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Τρεις κύριοι τύποι δημιουργίας εισοδήματος: «Άμεσο εισόδημα» «Έμμεσο εισόδημα» «Προκαλούμενο (επαγωγικό) αποτέλεσμα». Διαφορετικοί τύποι οικονομικών πολλαπλασιαστών: πολλαπλασιαστές εισοδήματος, πωλήσεων, απασχόλησης και παραγωγής.

Τουριστικοί πολλαπλασιαστές Παραδείγματα τυπικού πολλαπλασιαστή εισοδήματος: Δημοκρατία της Ιρλανδίας: 1,72 Αίγυπτος: 1,23 Νησιά Φίτζι: 1,07 Μάλτα: 0,68 Δυτική Σαμόα 0,66 Αυτοί οι αριθμοί αφορούν τη συνολική αξία εισοδήματος που δημιουργείται από την αρχική τουριστική δαπάνη ή επένδυση. Για παράδειγμα, αν ο πολλαπλασιαστής είναι 2, τότε για μια τουριστική δαπάνη 1.000 δολαρίων η συνολική αξία του εισοδήματος που θα δημιουργηθεί από την κυκλοφορία της στο οικονομικό κύκλωμα είναι 2.000 δολάρια.

Τουριστικοί πολλαπλασιαστές «Οικονομικές διαρροές»: σε κάθε κύκλο δαπανών διαρρέει χρήμα εκτός της οικονομίας κι έτσι το χρήμα παύει να κυκλοφορεί εντός του οικονομικού κυκλώματος. Οι συναλλαγματικές εισπράξεις από τον τουρισμό δεν αποκαλύπτουν τα πραγματικά οικονομικά οφέλη για μια οικονομία. Λόγοι διαρροής των δαπανών: πληρωμή τόκων για δάνεια από το εξωτερικό που λήφθηκαν για την τουριστική ανάπτυξη, εισαγωγές για την τουριστική βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένων υλικών και εξοπλισμού, απασχόλησης αλλοδαπών εργατών που μπορεί να στείλουν εμβάσματα στους συγγενείς τους, επαναπατρισμός των κερδών από τις ξένες ταξιδιωτικές και τουριστικές εταιρίες, αποταμίευση χρήματος, πληρωμή φόρων στην κυβέρνηση.

Τουριστικοί πολλαπλασιαστές Επιπρόσθετη επίδραση στη ροπή μιας οικονομίας για διαρροές: ο τύπος της τουριστικής αγοράς που εξυπηρετεί. Για παράδειγμα, οι διακοπές-πακέτο γενικά έχουν υψηλό συντελεστή διαρροών περίπου 80% όλων των εξόδων των ταξιδιωτών να πηγαίνουν σε αεροπορικές εταιρίες, ξενοδοχεία και άλλες διεθνείς εταιρίες, παρά σε ντόπιες επιχειρήσεις ή ντόπιους εργαζόμενους. Πακέτα διακοπών «all inclusive», «έγκλειστος τουρισμός» (enclave tourism). Βασικός προσδιοριστικός παράγοντα του «συντελεστή προ-διαρροής»: η χρησιμοποίηση ή όχι του εθνικού αερομεταφορέα.

Τουριστικοί πολλαπλασιαστές Για μεγιστοποίηση των οικονομικών οφελών του τουρισμού  η κυβέρνηση πρέπει να ελαττώσει τα αίτια των διαρροών. Ενθάρρυνση χρησιμοποίησης του εθνικού αερομεταφορέα. Επιβολή φόρων/δασμών στα εισαγόμενα αγαθά για τον τουρισμό, π.χ. τρόφιμα και ποτά, όταν είναι διαθέσιμο κάποιο υποκατάστατο στην τοπική οικονομία. Περιορισμοί στις ξένες επενδύσεις και την απασχόληση των αλλοδαπών. Ανάπτυξη τύπων τουρισμού που έχουν χαμηλότερους συντελεστές διαρροών.

Τουριστική απασχόληση Ο τουρισμός: είναι μια βιομηχανία προσφοράς υπηρεσιών εντάσεως εργασίας, δημιουργεί υψηλό επίπεδο ευκαιριών για απασχόληση ενός τύπου που είναι κατάλληλος για ημι-ειδικευμένη και ανειδίκευτη εργασία, απαιτεί λιγότερες επενδύσεις από τον τομέα της μεταποίησης. Το φαινόμενο του πολλαπλασιαστή ισχύει και για την απασχόληση. Ο τουρισμός είναι ένας βασικός συντελεστής στην παγκόσμια απασχόληση: εκτιμώμενο μέγεθος 214.697.000 θέσεις εργασίας ή το 8,1% της συνολικής παγκόσμιας απασχόλησης το 2004, άμεσα ή έμμεσα αποδιδόμενο στις οικονομικές του επιδράσεις.

Τουριστική απασχόληση Υπερεξάρτηση από τον τουρισμό ως πηγή απασχόλησης: ενθαρρύνεται από τις συγκριτικώς υψηλότερες χρηματοοικονομικές απολαβές και μισθούς σε σχέση με άλλους οικονομικούς τομείς. Π.χ. Το 1981, στην Κέρκυρα, το 41% του εργατικού δυναμικού απασχολούνταν στον πρωτογενή τομέα, και μόνο το 10 % στον τουρισμό. Κατά το 1990 το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχο-λούνταν στη γεωργία μειώθηκε στο 12%, ενώ στον τουρισμό αυξήθηκε στο 24% (Τσάρτας κ.α., 1995). Η αύξηση της παραγωγικότητας, μέσα από τη χρήση της τεχνολογίας ελαττώνει την ανάγκη των τουριστικών επιχειρήσεων για απασχόληση περισσότερου εργατικού δυναμικού. Επίπεδα δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και ευκαιρίες για τουριστική εκπαίδευση και κατάρτιση: κρίσιμα στον προσδιορισμό της ποσότητας και του τύπου των ευκαιριών των ντόπιων για να εργαστούν στην τουριστική βιομηχανία.

Προβλήματα μέτρησης Ακριβής εκτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων του τουρισμού: βάση πάνω στην οποία θα στηριχτούν οι κυβερνητικές αποφάσεις για το αν θα κατανεμηθούν παραγωγικοί πόροι για τον τουρισμό. Διαβόητο παράδειγμα λανθασμένης εκτίμησης σχετικά με την οικονομική επίπτωση του τουρισμού: η «Έκθεση Zinder» για τα Ανατολικά Νησιά της Καραϊβικής. Δυσκολίες στη συλλογή συγκρίσιμων στοιχείων: ετερογενής φύση του τουρισμού. πολλές μικρές τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκονται στα χέρια αυτοαπασχολουμένων: δεν εμφανίζονται σε άμεσα διαθέσιμα τουριστικά στατιστικά δεδομένα.

Απελευθέρωση, τουρισμός και εμπόριο Απελευθέρωση, τουρισμός και εμπόριο Απελευθέρωση: περιλαμβάνει την κατάργηση κάθε μέτρου που μια εθνική κυβέρνηση θα ήθελε να επιβάλει για να προστατεύσει τους δικούς της παραγωγικούς κλάδους, όπως δασμούς, ποσοστώσεις ή συναλλαγματικούς περιορισμούς. Απορρύθμιση της οικονομίας: απομάκρυνση κάθε εμποδίου στις ξένες επιχειρήσεις, σχετικά με θέματα ιδιοκτησίας, απασχόλησης προσωπικού και εμβασμάτων. Σκοπός: η δημιουργία μιας «ελεύθερης αγοράς» που λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην περίπτωση του τουρισμού: εταιρίες ξένης ιδιοκτησίας και ελέγχου της λειτουργίας τους έχουν ελεύθερη πρόσβαση στις εγχώριες αγορές κάτω από τις ίδιες συναλλακτικές συνθήκες που ισχύουν και για τις ντόπιες επιχειρήσεις της φιλοξενούσας χώρας.

Απελευθέρωση, τουρισμός και εμπόριο Απελευθέρωση, τουρισμός και εμπόριο Το διεθνές εμπόριο στον τουρισμό ρυθμίζεται μέσα από τη Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο Υπηρεσιών (General Agreement on Trade in Services - GATS). Ενθαρρύνει τις χώρες να απελευθερώσουν τις οικονομίες τους, καθιστώντας τις ανοικτές σε ξένες επενδύσεις και στις ελεύθερες κεφαλαιακές ροές. Πολλές χώρες είναι αναγκασμένες να αποδεχτούν την απελευθέρωση των οικονομιών τους, ως τμήμα ενός «προγράμματος διαρθρωτικής προσαρμογής». Σκοπός του ελεύθερου εμπορίου: η εξασφάλιση των ωφελειών της διεθνούς εξειδίκευσης, που συνδέεται με τη θεωρία των «συγκριτικών πλεονεκτημάτων» του D. Ricardo (1772-1823). Βάση της θεωρίας: κάθε χώρα στον κόσμο έχει κάποιου είδους οικονομικά πλεονεκτήματα στα οποία πρέπει να εξειδικεύεται. Το ζήτημα του ελέγχου των πόρων είναι περισσότερο οξυμμένο για τον τουρισμό.