Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1215/2012 (ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ Ια)    Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1215/2012 (ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ Ια) ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΩΣΙΔΙΚΙΕΣ

H ερμηνευτική αρμοδιότητα του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων/του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η άσκηση αυτής της αρμοδιότητας από το ΔEΕ στοχεύει στη διαμόρφωση ενιαίων ερμηνευτικών κριτηρίων, που να ισχύουν για όλα τα κράτη μέλη Η κρίση του ΔΕΕ επί του υποβληθέντος ερωτήματος δεσμεύει το εθνικό δικαστήριο που υπέβαλε το ερώτημα, καθώς και τα υπόλοιπα εθνικά δικαστήρια που θα ασχοληθούν με την ίδια υπόθεση. ΑΠ 468/2016 (ΧρΙΔ 2016.677): η άρνηση του εθνικού δικαστηρίου να κρίνει την υπόθεση με βάση την ερμηνεία που έδωσε το ΔΕΕ συνιστά παραβίαση του ενωσιακού δικαίου, η οποία υπόκειται στον αναιρετικό έλεγχο των άρθρων 559 αριθ. 1 και 560 αριθ. 1 ΚΠολΔ.

Πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού 1215/2012   Οριοθέτηση κατ’ αντικείμενο του πεδίου εφαρμογής του Κανονισμού 1215/2012 Εφαρμόζεται επί ιδιωτικών διεθνών διαφορών, δηλαδή διαφορών στον χώρο του ιδιωτικού δικαίου που, επειδή συνδέονται με περισσότερες της μιας έννομες τάξεις, εμφανίζουν –όταν εισάγονται ενώπιον των δικαστηρίων ενός κράτους– στοιχείο αλλοδαπότητας σε σχέση με αυτό. ΔΕΚ, 1.3.2005, Owusu/Jackson, C-281/02. H απόφαση αυτή αφορούσε σε υπόθεση ατυχήματος που έλαβε χώρα στην Καραϊβική, όπου έλαβε χώρα στην Καραϊβική, όπου το μόνο κράτος μέλος με το οποίο ορισμένοι διάδικοι συνδέονταν, ήταν το Ηνωμένο Βασίλειo

Άρθρο 1 1. Ο παρών κανονισμός εφαρμόζεται σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ανεξάρτητα από το είδος του δικαστηρίου. Δεν καλύπτει, ιδίως, φορολογικές, τελωνειακές ή διοικητικές υποθέσεις ή την ευθύνη κράτους για πράξεις ή παραλείψεις κατά την άσκηση της κρατικής εξουσίας (acta jure imperii).

Άρθρο 1 2. Εξαιρούνται από την εφαρμογή του: 2. Εξαιρούνται από την εφαρμογή του: α) η κατάσταση ή η ικανότητα δικαίου φυσικών προσώπων, περιουσιακά δικαιώματα που προκύπτουν από την έγγαμη σχέση ή από σχέση της οποίας τα αποτελέσματα εξομοιώνονται προς εκείνα του γάμου σύμφωνα με το εφαρμοστέο σε αυτήν δίκαιο· β) οι πτωχεύσεις, οι διαδικασίες λύσης και εκκαθάρισης αφερέγγυων επιχειρήσεων ή άλλων νομικών προσώπων, οι δικαστικοί συμβιβασμοί, οι πτωχευτικοί συμβιβασμοί και άλλες ανάλογες διαδικασίες· γ) η κοινωνική ασφάλιση· δ) η διαιτησία· ε) οι υποχρεώσεις διατροφής που απορρέουν από οικογενειακές σχέσεις, σχέσεις συγγένειας εξ αίματος, γάμου ή αγχιστείας· στ) οι κληρονομικές σχέσεις, περιλαμβανομένων των υποχρεώσεων διατροφής που προκύπτουν λόγω θανάτου

Αυτόνομη ερμηνεία ? Ανέκυψε το ερώτημα σύμφωνα με ποιο δίκαιο θα κριθεί ο αστικός ή εμπορικός χαρακτήρας της υποθέσεως ? αυτόνομη ερμηνεία, δηλ. ερμηνεία αναγόμενη στη γενικότερη «οικονομία» του Κανονισμού, και όχι στις δικαιικές διατάξεις ενός μόνο κράτους

Το ΔΕΚ έκρινε ότι αποτελεί αστική υπόθεση 1) η αφορώσα στην αγωγή αποζημιώσεως εισαχθείσα ενώπιον ποινικού δικαστηρίου κατά καθηγητή γερμανικού δημοσίου σχολείου, κατηγορούμενου για παραβίαση του καθήκοντος εποπτείας από την οποία προκλήθηκε ο θάνατος ενός μαθητή (ΔEK, 21.4.1993, Sonntag/Waidmann, C-172/91). 2) η διαφορά σχετικά με την αγωγή που ασκεί δημόσιος οργανισμός με αίτημα την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών σε ιδιώτη απόφαση Land Berlin (ΔΕΕ, 11.4.2013, Land Berlin/Sapir, C-645/11) 3) η διαφορά σχετικά με την επιβολή αερολιμενικών τελών στη Λεττονία χωρίς να ασκεί επιρροή ότι τον καθορισμό και την κατανομή των τελών αποφασίζει το Υπουργικό Συμβούλιο της Λεττονίας (ΔΕΕ, 23.10.2014, flyLAL-Lithuanian Airlines AS υπό εκκαθάριση/Starptautiskā lidosta Rīga VAS και Air Baltic Corporation AS, C-302/13).

Σχέση με τις κοινές δικονομικές διατάξεις Εφόσον εφαρμόζεται ο Κανονισμός, δεν μπορεί ο δικαστής να προσφύγει στις αντίστοιχες διατάξεις του KΠολΔ ? Δεν μπορεί να χωρήσει σωρευτική εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού με τις αντίστοιχες κοινές δικονομικές διατάξεις. Κατά συνέπεια, ο εφαρμοστής του δικαίου οφείλει να διερευνά εάν α) η επίδικη περίπτωση εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού με βάση το αντικείμενο της διαφοράς και β) ο εναγόμενος κατοικεί σε κάποιο κράτος μέλος.

Σχέση με τις κοινές δικονομικές διατάξεις ΑΛΛΑ θέματα σχετικά με την περαιτέρω εξέλιξη της δίκης, όπως π.χ. ο τρόπος διεξαγωγής των αποδείξεων, θα λυθούν με βάση τις εσωτερικές διατάξεις. ΕΠΙΣΗΣ θα εφαρμοσθεί το άρθρο 4 εδ. β΄ ΚΠολΔ που επιβάλλει την απόρριψη της αγωγής ως απαράδεκτης

Άρθρο 4 1. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του παρόντος κανονισμού, τα πρόσωπα που έχουν την κατοικία τους στο έδαφος κράτους μέλους ενάγονται ενώπιον των δικαστηρίων αυτού του κράτους μέλους, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους. 2. Τα πρόσωπα που δεν έχουν την ιθαγένεια του κράτους μέλους στο οποίο κατοικούν, υπάγονται, στο κράτος αυτό, στους κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας που ισχύουν για τους ημεδαπούς.

Άρθρο 5 1. Τα πρόσωπα που έχουν την κατοικία τους σε κράτος μέλος μπορούν να εναχθούν ενώπιον των δικαστηρίων άλλου κράτους μέλους μόνο σύμφωνα με τους κανόνες που περιλαμβάνονται στα τμήματα 2 έως 7 του παρόντος κεφαλαίου. Άρθρο 6 1. Αν ο εναγόμενος δεν έχει την κατοικία του σε κράτος μέλος, η διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων κάθε κράτους μέλους ρυθμίζεται από το δίκαιο αυτού του κράτους μέλους, με την επιφύλαξη του άρθρου 18 παράγραφος 1, του άρθρου 21 παράγραφος 2, και των άρθρων 24 και 25.

Επιτελεί άρα διπλή λειτουργία η κατοικία (έδρα) του εναγομένου, καθώς αποτελεί : αα) απαραίτητο όρο για την εφαρμογή του κανονισμού και ββ) τον βασικό δικαιοδοτικό σύνδεσμο του Κανονισμού, με τον οποίο υποδεικνύεται το κατά τόπο αρμόδιο δικαστήριο. (π.χ. του Μιλάνου, οπότε και καθιδρύεται διεθνής δικαιοδοσία των ιταλικών δικαστηρίων) Για να υπαχθεί ένα νομικό πρόσωπο (συμπεριλαμβανομένων και των εταιριών) στις διατάξεις του Κανονισμού θα πρέπει να βρίσκεται στο έδαφος ενός από τα κράτη μέλη είτε η καταστατική έδρα του είτε η κεντρική διοίκησή του (που ουσιαστικά ταυτίζεται με την πραγματική έδρα του) είτε η κεντρική εγκατάστασή του (άρθρο 63 παρ. 1 του Κανονισμού)

Παραδείγματα Αν ασκηθεί αγωγή για αποζημίωση λόγω αυτοκινητικού ατυχήματος από τον Α κατά του Β, Καναδού υπήκοου, που κατοικεί στην Ελλάδα, τα θέματα διεθνούς δικαιοδοσίας θα επιλυθούν με τον Κανονισμό 1215/2012. Δεν επηρεάζεται η εφαρμογή του ούτε όταν ο ενάγων έχει την ιθαγένεια τρίτης χώρας. Αν ο εναγόμενος Β κατοικεί στις ΗΠΑ, τα θέματα διεθνούς δικαιοδοσίας θα επιλυθούν με τις κοινές δικονομικές διατάξεις (άρθρα 3 και 22 επ. ΚΠολΔ).

Παραδείγματα Αν όμως ο Ελληνας εναγόμενος Β κατοικεί σε άλλο κράτος μέλος (π.χ. στη Γερμανία), για τα ζητήματα διεθνούς δικαιοδοσίας θα εφαρμοσθεί ο Κανονισμός, οπότε ο Α θα προσφύγει στα γερμανικά δικαστήρια (που έχουν διεθνή δικαιοδοσία με βάση τη γενική δωσιδικία της κατοικίας του εναγομένου Β, άρθρο 4 παρ. 1 του Κανονισμού). Αν παρ’ όλα αυτά η αγωγή ασκηθεί στα ελληνικά δικαστήρια, αυτά θα κρίνουν κατά πόσο έχουν διεθνή δικαιοδοσία με βάση τις διατάξεις του Κανονισμού, που εφαρμόζεται επειδή ο εναγόμενος κατοικεί σε κράτος μέλος

Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας Η ειδική δωσιδικία της δικαιοπραξίας (άρθρο 7 σημ. 1) Άρθρο 7 Πρόσωπο που έχει την κατοικία του σε κράτος μέλος μπορεί να εναχθεί σε άλλο κράτος μέλος: α)ως προς διαφορές εκ συμβάσεως, ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου όπου εκπληρώθηκε ή οφείλει να εκπληρωθεί η παροχή·

Ειδικές βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας Η ειδική δωσιδικία της δικαιοπραξίας (άρθρο 7 σημ. 1) β) για τους σκοπούς της εφαρμογής της παρούσας διάταξης, και εφόσον δεν συμφωνήθηκε διαφορετικά, ο τόπος εκπλήρωσης της επίδικης παροχής είναι: —εφόσον πρόκειται για πώληση εμπορευμάτων, ο τόπος του κράτους μέλους όπου, δυνάμει της σύμβασης, έγινε ή έπρεπε να γίνει η παράδοση των εμπορευμάτων, —εφόσον πρόκειται για παροχή υπηρεσιών, ο τόπος του κράτους μέλους όπου, δυνάμει της σύμβασης, έγινε ή έπρεπε να γίνει η παροχή των υπηρεσιών· γ) το στοιχείο α) εφαρμόζεται εφόσον δεν εφαρμόζεται το στοιχείο β)

Ερμηνευτικά προβλήματα ανακύπτουν π. χ Ερμηνευτικά προβλήματα ανακύπτουν π.χ. όταν η παράδοση των εμπορευμάτων ή η παροχή των υπηρεσιών γίνεται σε περισσότερους από έναν τόπους. Αρμόδιο το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται ο τόπος της κύριας παραδόσεως, η οποία θα προσδιορισθεί με βάση οικονομικά κριτήρια. Αν όμως δεν υπάρχουν καθοριστικοί παράγοντες για τον προσδιορισμό του τόπου της κύριας παραδόσεως, ο ενάγων μπορεί να επιλέξει μεταξύ των πολλαπλών τόπων παραδόσεως εκείνον, ενώπιον του δικαστηρίου του οποίου θα εναγάγει τον εναγόμενο (ΔΕΕ, 3.5.2007, Color Drack/Lexx, C-386/05, ΣυλλΝομολ 2007.Ι-3699).

ΔΕΕ, 25.2.2010, υπόθεση Car Trim/KeySafety, C-381/08 Επί πωλήσεως καταρτιζομένης εξ αποστάσεως, όπου είναι αδύνατος ο καθορισμός του τόπου παραδόσεως (π.χ. διότι δεν ορίσθηκε στη σύμβαση), ως τόπος παραδόσεως θεωρείται εκείνος της πραγματικής παραδόσεως των εμπορευμάτων στον αγοραστή, «με την οποία ο αγοραστής απέκτησε ή έπρεπε να αποκτήσει την εξουσία να διαθέτει τα εμπορεύματα αυτά, στον τόπο που αποτελεί τον τελικό προορισμό της πράξεως της πωλήσεως».

Η ειδική δωσιδικία της αδικοπραξίας (forum delicti, άρθρο 7 σημ. 2) Το άρθρο 7 σημείο 2 (5 σημείο 3 της ΣΒρ και του Κανονισμού 44/2001) εισάγει ειδική δικαιοδοτική βάση ως προς τις διαφορές από αδικοπραξία. Πρόσωπο που έχει την κατοικία του σε κράτος μέλος μπορεί να εναχθεί σε άλλο κράτος μέλος: 2) ως προς ενοχές εξ αδικοπραξίας ή οιονεί αδικοπραξίας, ενώπιον του δικαστηρίου του τόπου όπου συνέβη ή ενδέχεται να συμβεί το ζημιογόνο γεγονός·

Το βασικό ερμηνευτικό ζήτημα αποτελεί ο προσδιορισμός του τόπου όπου το ζημιογόνο γεγονός έλαβε χώρα, όταν η γενεσιουργός αιτία που προκάλεσε τη ζημία εντοπίζεται σε χώρα άλλη, από εκείνη όπου επήλθε η ζημία. και εκείνος όπου επήλθε η ζημία ΔEK, 30.11.1976, Bier/Mines de potasse d’Alsace, 21/76, ΣυλλNομολ 1976.1735 τόσο ο τόπος όπου έλαβε χώρα το ζημιογόνο γεγονός, όσο και εκείνος όπου επήλθε η ζημία

ΔEK, 11.1.1990, Dumez France/Hessische Landesbank, C-220/88 άμεση ζημία  ΔΕΚ, 19.9.2005, Μarinari/Lloyd’s Bank, C-364/93 αρχική ζημία ΔΕΚ, 10.6.2004, Kronhofer/Maier, C-168/02 δεν εκλαμβάνεται ως «τόπος όπου συνέβη το ζημιογόνο γεγονός ο τόπος της κατοικίας του ενάγοντος, όπου βρίσκεται «το επίκεντρο της περιουσίας του»

Βασική μέριμνα του ΔΕΚ/ΔΕΕ: ο περιορισμός του forum actoris ΑΠ 1551/2003 ΧρΙΔ 2004.350, ΑΠ 711/2011 ΝοΒ 2011.2343

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντιμετώπιση από το ΔΕΚ/ΔΕΕ των δυσφημιστικών δημοσιευμάτων Διεθνής δικαιοδοσία των δικαστηρίων του κράτους μέλους όπου είναι εγκατεστημένος ο εκδότης του εντύπου, στο οποίο δημοσιεύθηκαν τα δυσφημιστικά δημοσιεύματα για να διεκδικήσει το σύνολο της ηθικής βλάβης (ΔΕΚ, 7.3.1995, Shevill/Presse Alliance, C- 68/93). Όμως για τα δυσφημιστικά δημοσιεύματα στο Διαδίκτυο ο παθών μπορεί να στραφεί, όσον αφορά στο σύνολο της βλάβης που υπέστη, είτε στα δικαστήρια του κράτους μέλους όπου είναι εγκατεστημένος ο φορέας μεταδόσεως των επίμαχων πληροφοριών είτε στα δικαστήρια του κράτους μέλους, όπου βρίσκεται το κέντρο των συμφερόντων του θιγομένου, το οποίο κατά βάση ταυτίζεται με τον τόπο κατοικίας του εναγομένου (ΔΕΕ, 25.10.2011, eDate Advertising/Χ. και Martinez/MGN Ltd., C-509/09 C- 161/2010)