Η ανακάλυψη της ΙΕ οικογένειας και η συγκριτική μέθοδος

Οι πρόδρομοι Sajnovics (1770): “Demonstratio idioma ungarorum et lapponum idem esse” Coerdoux (1767 – 1808): Ομοιότητες μεταξύ ΙΕ γλωσσών α) Λέξεις: devah – deus – θεός padam – pes – πούς β) Δυικός αριθμός (Σανσκριτική – ΑΕ) γ) Αντωνυμίες δ) Στερητικό α- ε) Ρήμα ‘είμαι’

Τι βλέπουμε στο ρήμα ‘είμαι’; Σανσκριτική Λατινική Αρχαία Ελληνική Asmi Sum Ειμί < *Εσ-μί Asi Es Ει < Εσσί Asti est Εστί Smas sumus Εσμέν Stha estis Εστέ Santi sunt Εισί < *σεντι

Sir William Jones, 1786 “The Sanscrit language, whatever be its antiquity, is of a wonderful structure; more perfect than the Greek, more copious than the Latin, and more exquisitely refined than either, yet bearing to both of them a stronger affinity, both in the roots of verbs and the forms of grammar, than could possibly have been produced by accident; so strong indeed, that no philologer could examine them all three, without believing them to have sprung from some common source, which, perhaps, no longer exists; there is a similar reason, though not quite so forcible, for supposing that both the Gothic and the Celtic, though blended with a very different idiom, had the same origin with the Sanscrit; and the old Persian might be added to the same family.”

Η συγκριτική μέθοδος Βασικότερη μέθοδος της συγκριτικής γλωσσολογίας Μερικές φορές προϋποθέτει την εσωτερική επανασύνθεση (αποκατάσταση) Βασίζεται: α) Στο «αυθαίρετο» του γλωσσικού σημείου β) Στους φωνητικούς «νόμους» γ) Στις συστηματικές –όχι τυχαίες- αντιστοιχίες Τι είναι; «Η σύγκριση λέξεων από δύο ή περισσότερες γλώσσες (πιθανώς συγγενικές) για την εξεύρεση συστηματικών αντιστοιχιών στο φωνητικό (αλλά και μορφολογικό) επίπεδο». Προσοχή: για κάθε αντιστοιχία θα πρέπει να είναι εφικτή η αναγωγή σε αρχαιότερο (υποτιθέμενο ή υπαρκτό) τύπο, από τον οποίο να προήλθαν αυτοί που συγκρίνονται με γνωστές διαδικασίες γλωσσικής μεταβολής Οι αντιστοιχίες, στο τέλος της διαδικασίας, θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο των τύπων

Αγγλική Γαλλική Γερμανική Hand Main Milk Lait Milch Son Fils Sohn Book Livre Buch Colour Couleur Farb Flower Fleur Blume Knife Canif Messer River Rivière Fluss Cat Chat Katze Mother Mère Mutter Three Trois Drei Night Nuit Nacht Horse Cheval Pferd Child Enfant Kind Black Noir Schwartz Cloud Nuage wolke

Συστηματικές αντιστοιχίες Άσκηση Ι Fish Piscis Ikthys Iasg Father Pater Athair Foot Ped- Pod- Troigh For Pro Para Do Six Sex Hexa Se Seven Septem Hepta Seacht Sweet Suavis Hedys Milis Salt Sal Hal Salann New Novus Neos Nua Night Noct- Nykt (in)nocht Nine Novem (en)nea naoi

Βασικό λεξιλόγιο (;) Βασικά ρήματα, αντωνυμίες, αριθμητικά (;), λέξεις για τα φυσικά στοιχεία, οικογένεια Από ποια εποχή όμως; Το αρχαιότερο δυνατό (η σημασία των «ανωμαλιών»: Αόριστος β’, μεταπτώσεις κλπ. ως επιβιώσεις αρχαιότερων σταδίων) Η αρχή: «δεν δανείζεται εύκολα». Σήμερα όμως αυτό αμφισβητείται (π.χ. Αγγλική 10% βασικού λεξιλογίου είναι δάνεια από την Γαλλική αλλά και την Αρχαία Νορβηγική: they, sky…) Προτίμηση για «μακροσκελείς» τύπους έναντι μικρότερων, αλλά και έναντι μεμονωμένων μορφημάτων

Άσκηση ΙΙ Arabic Urdu Turkish Swahili Malay ‘news’ Xabar Haber Habari Khabar ‘time’ Waqt Vaqt Vakit Wakati Waktu ‘book’ Kitab Kitap Kitabu ‘service’ Xidmat Xidmatgari Hizmet Huduma Khidmat ‘beggar’ Faqir Fakir Fakiri

Το ζήτημα της σημασίας Για να είναι συγκρίσιμα τα λεκτικά στοιχεία (cognates – ετυμολογικές εξισώσεις), θα πρέπει να έχουν παρόμοια σημασία (ή να προέρχεται από παρόμοια) Διαφορετικά, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της ομοηχίας, ειδικά σε τέτοιο βάθος χρόνου Ακανθώδες ζήτημα για την συγκριτική μέθοδο (ειδικά στην ΙΕ) Αγγλ. Clean (καθαρός) Γερμ. Klein (μικρός) Φαινομενικά, μεγάλη φωνολογική ομοιότητα αλλά πολύ μικρή σημασιολογική σχέση. Παλ. Γερμ.: klein = λαμπερός Χωρίς την μαρτυρία αυτή, δεν θα δεχόμασταν την αντιστοιχία Πβ. Και γράμμα / glamour, deer / Tier, starve / sterben, guest / hostis

Αντιστοιχίες, όχι ομοιότητες Γαλ. Cinq Αγγλ. Five < ΙΕ * penkwe Eλλ. Πέντε Γαλ. Feu / Γερμ. Feuer (από άλλη ρίζα) [Γαλ. Feu < Λατ. Focus (= εστία) [ Γερμ. Feuer < IE * puHr- (= φωτιά) Αγγλ. Much < ΑΑ mikel <PIE *meg- Ισπ. Mucho < ΑIσπ. muito PIE *mel- {Λατ. Melior}

Άσκηση ΙΙΙ Bhar- Fero Phero Bear Madhya Medius Mesos Middle Fores Thura Door Dhuma- Fumus Thumos Bhratar- Frater Phrater Brother Nabh- Nebula Nephele Flos Blossom Edha- Aedes Aitho Dha- Facio, feci Tithemi Do, deed Bhra- Ophrus Brow Rudhira- Ruber Eruthros Red Bhu- Fu Phuomai Be

Άσκηση ΙV Οι γλώσσες από το τέλος: Χεττιτική, Γοτθική, Λατινική, Λιθουανική, Ελληνική, Αρμενική, Σανσκριτική