ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΜΕ ΔΑΔ: ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΜΕ ΔΑΔ: ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Μπ. ΜΕΝΟΥΝΟΥ, Δ. ΠΑΤΣΙΑΛΑ, Ν. ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ, Κ. ΜΠΟΛΙΑΣ 6ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΥΤΙΣΜΟΥ 13-14-15/10/2017

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι έφηβοι άνω των 16 ετών και ενήλικες με ΔΑΔ – ICD10 εμφανίζουν βασικά ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία, τις κοινωνικές δεξιότητες και την κοινωνική επίγνωση. Λόγω της ιδιαιτερότητας του ηλικιακού σταδίου αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς: τις φιλικές/σεξουαλικές τους σχέσεις τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό την αυτόνομη διαβίωση δευτερογενείς συναισθηματικές εκδηλώσεις Χρήζουν ιδιαίτερης πλαισίωσης, εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας και καλό συντονισμό των υπηρεσιών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗ Συννοσηρότητα με ΔΕΠΥ , ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ψύχωση, νοητική υστέρηση κοκ Λαμβάνεται υπόψη για τη θεραπευτική παρέμβαση των ΔΑΔ Συσχετίζεται με την έκβαση Διαφοροδιάγνωση : διάκριση μεταξύ - έξαρση αυτιστικής συμπτωματολογίας - συμπτωμάτων άλλης ψυχιατρικής διαταραχής

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΔΑΔ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Εξατομικευμένη εφαρμογή συνδυασμού ψυχοεκπαιδευτικών και ψυχοθεραπευτικών θεραπειών με ή χωρίς φαρμακευτική αγωγή (ΦΑ) : στις διαφορετικές φάσεις της ζωής στα διαφορετικά πλαίσια: δίκτυο υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και οικογένειας Διασφαλίζει υποστήριξη, σταθερότητα και συνέχεια στην φροντίδα Χορήγηση ΦΑ: - τροποποίηση των δυσπροσαρμοστικών συμπεριφορών - διευκόλυνση των θεραπευτικών παρεμβάσεων

ΣΚΟΠΟΣ ΣΚΟΠΟΣ: να αναδειχθούν τα χαρακτηριστικά των ΔΑΔ του αντίστοιχου πληθυσμού στη μονάδα μας (Κέντρο Συναισθηματικών και Αναπτυξιακών Διαταραχών «Κων. Μπόλιας»).

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ανασκόπηση φακέλων μεγάλων εφήβων κι ενηλίκων με ΔΑΔ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ Άτομα άνω των 16 ετών, που λάμβαναν ή/και λαμβάνουν θεραπείες στις δύο δομές του Κέντρου Συναισθηματικών και Αναπτυξιακών Διαταραχών «Κων. Μπόλιας». Με διάγνωση ΔΑΔ κατά ICD- 10: Εκδηλώνουν μη φυσιολογική λειτουργικότητα ταυτόχρονα σε 3 περιοχές: α) την κοινωνική συναλλαγή β) την επικοινωνία και γ) την περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μελέτη του πληθυσμού ως προς: τη διάγνωση, την ηλικία, τη συννοσηρότητα, το αίτημα, το θεραπευτικό σχήμα, τις ανάγκες πλησιάζοντας την ενηλικίωση, τη διάρκεια παραμονής σε θεραπεία και την έκβαση των θεραπειών Ικανοποιητική έκβαση: απάντηση στο σύνολο των αιτημάτων. Μη ικανοποιητική έκβαση: μη απάντηση τουλάχιστον σε 1 από τα αιτήματα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΔΙΑΓΝΩΣΗ – ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚαταγρΑΦΗΚΑΝ ΣΥΝΟΛΙΚΑ 27 ατομα: F84.5 - Σύνδρομο Asperger: 21 (77,8%) F84.0- Αυτισμός παιδικής ηλικίας: 5 (18,5%) 16-17,9 ετών: 4 (14,8 %) 18-58 ετών: 23 (85,2%) 18- 25: 18 (78,3%) – 25-58 : 5 (21,7%)] μαθητές 15 (55,6%) φοιτητές 6 (22,2%) εργαζόμενοι 3 (11,1%) άνεργοι 3 (11,1%) διαμένουν με γονείς 25 (92,6%) διαμένουν μόνοι 2 (7,4%) (εκ των οποίων ο ένας έχει δημιουργήσει οικογένεια)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ F42 - Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: 5 (18,5%) F70 - Ελαφρά Νοητική Υστέρηση: 4 (14,8%) F90 - ΔΕΠΥ: 3 (11,1%) F60 – Ειδική διαταραχή προσωπικότητας : 1 (3,7%) F20 – Σχιζοφρένεια: 1 (3,7%) F91.1 - Διαταραχή διαγωγής με διαταραγμένη κοινωνικοποίηση (ακοινωνικού τύπου): 1 (3,7%) F98.5 – Tραυλισμός: 1 (3,7%)

Κοινωνική συναλλαγή: 19 (70,4%) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΑΙΤΗΜΑ Συναισθηματικές δυσκολίες: 17 (62,9%) Κοινωνική συναλλαγή: 19 (70,4%) Κοινωνική συναλλαγή φίλοι και άλλο φύλο: 13 (54,2%) Προβλήματα συμπεριφοράς: 6 (22,2%)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΑΝΑΓΚΕΣ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΡΟΛΟΥΣ -ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ Ανάγκες για αυτονόμηση ( εγχρήματη συναλλαγή, κοινωνικοποίηση κλπ): 7/ 27 (25,9%) Ανάγκες για φροντίδα και υγιεινή: 1 / 27 (3,7%)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ Ενεργά περιστατικά: 17 (63%) / Διακοπές: 10 (37%) Αναλυτικά: - συνολικός πληθυσμός: ΜΟ 2 έτη (min 2 μήνες -max 6,5 έτη) - ενεργά περιστατικά: ΜΟ 2,5 έτη (min 2 μήνες – max 6,5 έτη) - διακοπές: ΜΟ 1 έτος (min 2 μήνες- max 2 έτη) - διάρκεια > 5 έτη : 6 (22,2%) εισήχθησαν στο πλαίσιο σε ηλικία < 16 ετών - διάρκεια < 5 έτη: 21 (77,8%) εισήχθησαν ως μεγάλοι έφηβοι / ενήλικες

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ (Ιούνιος 2017) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ (Ιούνιος 2017) ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ < 18 ΕΤΩΝ ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ = > 18 ΕΤΩΝ ΣΓ 2 ΨΘ/ ΨΚΣΑ 4 ΨΘ/ΨΚΣΑ & ΣΓ 3 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ (ΛΘ-ΠΓ-ΨΘ κλπ) 10 ΣΥΝΟΛΟ 16 11

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ - ΘΣ ΑΡΧΙΚΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ (<18) ΤΕΛΙΚΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ (Ιούνιος 2017) ΣΓ : 2 ΨΘ/ ΨΚΣΑ & ΣΓ: 4 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ (ΛΘ-ΠΓ-ΨΘ κλπ): 10

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ- ΦΑ Φαρμακευτική Αγωγή: - με :12 (44,4%) - χωρίς :15 (55,6%)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ σημείωσαν ικανοποιητική έκβαση: 15/23 (65,2%) μη ικανοποιητική έκβαση: 8/23 (34,8%) ικανοποίηση τουλάχιστον ενός από τα αιτήματα: 23 /23 (100%) δεν εκτιμήθηκε η έκβαση: 4/27 (17,4%) -περιστατικά με παραμονή στο πλαίσιο <3 μηνών

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ Σημειώθηκε ικανοποιητική έκβαση : σε συναισθηματικού τύπου δυσκολίες: 11/ 17 (64,7%) στην κοινωνική συναλλαγή: 10 /19 (52,6%) σε φιλίες και στη σχέση με το άλλο φύλο: 6 / 13 (46,2%) στα προβλήματα συμπεριφοράς : 4 / 6 (66,7%)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ Μη ικανοποιητική έκβαση: 8 / 27 (29,6%) Μη ικανοποιητική έκβαση: 8 / 27 (29,6%) Δεν απαντήθηκε το αίτημα: ως προς τα προβλήματα συμπεριφοράς: 1/8 (12,5%) σε σχέση με τις συναισθηματικές δυσκολίες: 2/8 (25%) σε σχέση με την κοιν. συναλλαγή: 5/8 (62,5%) (εκ των οποίων, 2 αφορούσε τις σχέσεις με το άλλο φύλο και 1 σχέσεις με φίλους)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ- ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ (+) 10 (66,7%) 4 (50%) ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ (-) 5 (33,3%) ΣΥΝΟΛΟ 15 8 Odds ratio: 2. Τα άτομα με ικανοποιητική έκβαση είχαν 2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα συννοσηρότητας σε σύγκριση με τα άτομα με μη ικανοποιητική έκβαση

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ- ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ > 1 ΕΤΟΣ 8 (53,3%) 1 (12,5%) ΔΙΑΡΚΕΙΑ =< 1 ΕΤΟΣ 7 (46,7%) 7 (87,5%) ΣΥΝΟΛΟ 15 8 Odds ratio: 8. Τα άτομα με ικανοποιητική έκβαση είχαν 8 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν διάρκεια παραμονής > 1 έτος σε σύγκριση με τα άτομα με μη ικανοποιητική έκβαση

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ : ΕΚΒΑΣΗ- ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΦΑ (-) 8 (53,3%) 3 (37,5%) ΦΑ (+) 7 (46,7%) 5 (62,5%) ΣΥΝΟΛΟ 15 8 Odds ratio: 1,9 . Τα άτομα με ικανοποιητική έκβαση είχαν 1,9 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να μην βρίσκονται σε ΦΑ σε σύγκριση με τα άτομα μη ικανοποιητική έκβαση

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1 Πιλοτική – προκαταρκτική μελέτη 27 μεγάλων εφήβων και ενηλίκων, τα ¾ : F84.5 ICD10 Αίτημα σχετικό με συναισθηματικού τύπου δυσκολίες, δυσκολίες στην κοινωνική συναλλαγή/ επικοινωνία ( φιλικές και σεξουαλικές σχέσεις): >55%, με προβλήματα συμπεριφοράς : 25%. Ανάγκες σχετικές με αυτονόμηση ενηλικίωσης: περίπου 25% Διάρκεια παρακολούθησης: ΜΟ: 2έτη, (2μήνες- 6,5 έτη) Μεγάλη διάρκεια παραμονής: ηλικία έναρξης < 18 Θεραπευτικό σχήμα- ΨΘ/ ΨΚΣΑ : 85,2%

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2 Ικανοποίηση ενός τουλάχιστον από τα αιτήματα : 100% Ικανοποίηση- απάντηση όλων των αιτημάτων: 55% Μη ικανοποίηση τουλάχιστον ενός από τα αιτήματα:29% Διάρκεια παρακολούθησης & έναρξη θεραπείας στην παιδική ηλικία : θετική συσχέτιση με ικανοποιητική έκβαση & βελτίωση κοινωνικής συναλλαγής/επικοινωνίας . Η ύπαρξη συννοσηρότητας φαίνεται να συσχετίζεται θετικά, αν και μη στατιστικά σημαντικά, με τη θετική έκβαση των περιστατικών. Το μικρό μέγεθος του πληθυσμού και ενδεχόμενο σφάλμα επιλογής ( υψηλό ποσοστό F84.5) πιθανόν επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Η φαρμακευτική αγωγή φαίνεται να συσχετίζεται ισχυρά, σημαντικά και αρνητικά με την ικανοποιητική έκβαση των περιστατικών: αυτά με ικανοποιητική έκβαση έχουν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα να είναι σε φαρμακευτική αγωγή σε σύγκριση με αυτά που δεν έχουν ικανοποιητική έκβαση.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 3: ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Δείγμα ευκολίας Πιθανό συστηματικό σφάλμα επιλογής : διάγνωση F84.5 Ανομοιογενής πληθυσμός, μικρό μέγεθος ,ιδιαίτερα στη διαστρωμάτωση (ηλικία, χρόνος παρακολούθησης , φαρμακευτική αγωγή, συνοσηρότητα κλπ). Ορισμός ικανοποιητικής & μη ικανοποιητικής έκβασης : ιδιαίτερα αυστηρός , ενδεχομένως σχετίζεται με συστηματικό σφάλμα ταξινόμησης . Δε χρησιμοποιήθηκε σταθμισμένο εργαλείο μέτρησης της λειτουργικότητας- βελτίωσης

ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4: ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Εξασφάλιση συνέχειας της θεραπείας & φροντίδας Κάλυψη των αναδυόμενων αναγκών κατά τη μετάβαση από την εφηβική στην ενήλικη ζωή Ανάπτυξη συνεργασίας με ψυχίατρο ενηλίκων με κλινική δραστηριότητα στις ΔΑΔ Ανάπτυξη νέων υπηρεσιών: Befriending &Mentoring Συνέχιση της μελέτης , αύξηση του πληθυσμού και εξασφάλιση επαρκούς μεγέθους στη διαστρωμάτωση ,έλεγχος συστηματικών σφαλμάτων, χρήση εργαλείου μέτρησης της λειτουργικότητας ( μη σταθμισμένα στην Ελλάδα)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Clh M Murphy,C E. Wilson, D. M Robertson,C. Ecker et all. Autism spectrum disorder in adults: diagnosis, management, and health services development. Neuropsychiatric Disease and Treatment 2016:12 1669–1686 Gray KM, Keating CM, Taffe JR, Brereton AV, Einfeld SL, Reardon TC, Tonge BJ . Adult outcomes in autism: community inclusion and living skills. J Autism Dev Disord. 2014 Dec;44(12):3006-15. Acharya K, Meza R, Msall ME.Disparities in Life Course Outcomes for Transition-Aged Youth with Disabilities. Pediatr Ann. 2017 Oct 1;46(10):e371-e376.  Carla A. Mazefsky, Xenia Borue, Taylor N. Day, and Nancy J. Minshew. Emotion Regulation Patterns in Adolescents With High-Functioning Autism Spectrum Disorder: Comparison to Typically Developing Adolescents and Association With Psychiatric Symptoms. Autism Res. 2014 Jun; 7(3): 344–354. Matson JL, Cervantes PE. Commonly studied comorbid psychopathologies among persons with autism spectrum disorder. Res Dev Disabil. 2014 May;35(5):952-62. Duncan A1, Ruble LA, Meinzen-Derr J, Thomas C, Stark LJ. Preliminary efficacy of a daily living skills intervention for adolescents with high- functioning autism spectrum disorder. Autism. 2017 Sep 1:13623 Wikramanayake NM, Mandy W, Shahper S Kaur S, Kolli S Osman S, Reid J, Jefferies-Sewell K9, Fineberg NA. Autism spectrum disorders in adult outpatients with obsessive compulsive disorder in the UK. Int J Psychiatry Clin Pract. 2017 Aug 11:1-9. Siew CT, Mazzucchelli TG, Rooney R, Girdler S.A specialist peer mentoring program for university students on the autism spectrum: A pilot study. PLoS One. 2017 Jul 13;12(7):e0180854. Καραντάνος G. Αναπτυξιακή πορεία-έκβαση: Συνέχεια και αλλαγές στη κλινική κατάσταση και ψυχοκοινωνική λειτουργία ατόμων με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.ΕΓΚΈΦΑΛΟΣ, 2007, Τόμος 44. Κωτσόπουλος, Σ.Ι Φαρμακευτική Αγωγή με ψυχική διαταραχή σε παιδί και έφηβο, Εγκέφαλος,2004 41: (1, 7-21) Φρανσίς Κ.Η προβολή των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ) στην ενήλικη ζωή. Ψυχιατρική,2012, 23:66-73  

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 12. Lai MC1, Lombardo MV2, Baron-Cohen S3. Autism. Lancet. 2014 Mar 8;383(9920):896-910. 13.Mennella R, Leung RC, Taylor MJ, Dunkley BT.Disconnection from others in autism is more than just a feeling: whole-brain neural synchrony in adults during implicit processing of emotional faces. Mol Autism. 2017 Feb 22;8:7. doi: 10.1186/s13229-017-0123-2. 14.Baghdadli A, Russet F, Mottron L.Measurement properties of screening and diagnostic tools for autism spectrum adults of mean normal intelligence: A systematic review. Eur Psychiatry. 2017 Jul;44:104-124. 15. Curtin C Humphrey K Vronsky K, Mattern K, Nicastro S, Perrin EC. Expanding Horizons: A Pilot Mentoring Program Linking College/Graduate Students and Teens With ASD. Clin Pediatr (Phila). 2016 Feb;55(2):150-6  

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!