« Η Απώλεια στη ζωή του Παιδιού, Το Σχολείο ως Πλαίσιο Στήριξης » « Η Απώλεια στη ζωή του Παιδιού, Το Σχολείο ως Πλαίσιο Στήριξης » Μαυρίδου Μαρία Δασκάλα, ΜΑ Ειδικής Αγωγής

Απώλειες στη ζωή του παιδιού εξελικτικές η είσοδος του παιδιού στο σχολείο, η εκάστοτε μετάβαση σε νέα εκπαιδευτική δομή, η απόρριψη γονεϊκών προτύπων από τον έφηβο κ.λ.π απρόσμενες ο θάνατος αγαπημένου προσώπου η διάγνωση μιας σοβαρής αρρώστιας το διαζύγιο των γονιών ο ξεριζωμός από την πατρίδα η μετανάστευση μια φυσική καταστροφή ένα δυστύχημα κ.λ.π (Παπαδάτου,2005:13)

Αντίληψη των παιδιών για το θάνατο Αντίληψη των παιδιών για το θάνατο 0-3 ετών αντίδραση σε κάθε είδους αποχωρισμό/ έντονο άγχος 3-5 ετών προσωρινός & αναστρέψιμος 5-10 ετών οριστικός & μη αναστρέψιμος – συμβαίνει μόνο στους άλλους 10+, ετών επίγνωση θνητότητας,καθολικότητα (Παπαδάτου, 2005)

Αντίληψη των παιδιών για το θάνατο Stevenson(1996) , Parkers(1986) νοητικές ικανότητες συλλογισμοί γενικεύσεις υποθέσεις αφηρημένο επίπεδο σκέψης (Σούλης,2000)

Παράγοντες κατανόησης του θανάτου Ηλικία Προσωπικότητα Νοητική –Συναισθηματική Ανάπτυξη Περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει Προηγούμενες προσωπικές εμπειρίες απώλειας-θανάτου

Πένθος και Θρήνος πένθος (bereavement) = η κατάσταση θρήνος (grief) = το σύνολο των αντιδράσεων η συναισθηματική διεργασία (Ράλλη, 2006)

Φάσεις στην πορεία του θρήνου αποδοχή της πραγματικότητας της απώλειας ανάμεικτα συναισθήματα αποδοχής και άρνησης αντιφατική συμπεριφορά(θλιμμένα-χαρούμενα) – θρήνος σε δόσεις επεξεργασία του πόνου και της θλίψης κλάμα και αισθήματα άγχους ,θυμού ,ενοχής-τύψεις

απέναντι στον αποθανόντα , συνέχιση της ζωής προσαρμογή σε ένα περιβάλλον όπου λείπει ο αποθανών επανακαθορισμός των ρόλων κατάκτηση νέων δεξιοτήτων συναισθηματικός επαναπροσδιορισμός απέναντι στον αποθανόντα , συνέχιση της ζωής (David&Woods2008 : 136-138)

(Παπαδάτου,2005: 18-19) Η διεργασία του θρήνου είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς βοηθά το παιδί όχι να ξεπεράσει ή να ξεχάσει μια σημαντική απώλεια, αλλά να την εντάξει στη ζωή του. Να της δώσει ψυχικό χώρο, να μπορεί να την αφηγηθεί, να διαπραγματευτεί πολλές φορές το νόημα που θα της αποδώσει και να μάθει να ζει με αυτήν. Έτσι θα μπορέσει να ανακατασκευάσει μια ιστορία ζωής που θα εμπεριέχει την απώλεια όχι μόνο με τον πόνο που προκάλεσε αλλά και το όποιο όφελος προέκυψε .

Εκφράσεις θρήνου –Αντιδράσεις Τα παιδιά είναι περισσότερο εξοικειωμένα με την έννοια του θανάτου απ’ ότι πιστεύουν οι ενήλικες( Φύτρου,Α.) Εκφράσεις θρήνου –Αντιδράσεις Ζωγραφιές, Παιχνίδι, Συμπεριφορές : θλίψη, θυμός, κλάμα (για ασήμαντους συχνά λόγους) αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου και του φαγητού επιστροφή σε συμπεριφορές προηγούμενων σταδίων (πιπίλα, νυχτερινή ενούρηση , εξάρτηση από ενήλικες)

φόβος αποχωρισμού από αγαπημένα πρόσωπα, φόβος για το σκοτάδι έντονο αίσθημα κενού , ενοχές , οδυνηρές και τρομαχτικές αναμνήσεις, χαμηλή σχολική επίδοση, διάσπαση προσοχής, απάθεια και απόσυρση από τη ζωή προβλήματα υγείας (πονοκέφαλοι, στομαχικές διαταραχές,αλλεργίες)

Θάνατος Γονέα Συγκλονιστική εμπειρία( ελλιπής κατανόηση του κόσμου-ανωριμότητα στρατηγικών αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων) Το παιδί μπορεί να νιώθει διαφορετικό από τους συνομηλίκους του Να φοβάται ότι θα χάσει και τον άλλο γονέα Να ανησυχεί για το ποιος θα το τρέφει και θα το φροντίζει. Σημαντικός προβλεπτικός παράγοντας εμφάνισης καταθλιπτικών διαταραχών. Καθοριστικό ρόλο: οι αντιδράσεις και η στάση ζωής του γονέα που παραμένει στη ζωή.

Ανάγκες των παιδιών που θρηνούν Να ενημερωθούν εγκαίρως(η καθυστέρηση δημιουργεί σύγχυση, παρερμηνείες, ανασφάλεια). Να κατανοήσουν τι ακριβώς συνέβη στο αγαπημένο τους πρόσωπο και γιατί. Να συμμετέχουν στις τελετουργίες , να έχουν ενθύμια, να βλέπουν φωτογραφίες, να μιλούν ελεύθερα γι’ αυτόν/ην που πέθανε ώστε να διατηρούν ζωντανή τη μνήμη του/της

Να μοιράζονται τα συναισθήματά τους Να αισθανθούν ότι μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή τους επενδύοντας σε άλλες σχέσεις.

Στήριξη του παιδιού , Ο ρόλος του σχολείου διευκόλυνση της κατανόησης της έννοιας του θανάτου έκφραση συναισθημάτων γενικότερα, εξοικείωση των παιδιών με απώλειες που αποτελούν μέρος της ζωής υποστήριξη να συνεχίσουν τη ζωή τους

ο/ η εκπαιδευτικός θα πρέπει: Να μην παραβλέπει, να μη σιωπά απέναντι στο γεγονός. Να έχει πλήρη εικόνα του οικογενειακού πλαισίου(εικόνα του παιδιού στο σπίτι, συναισθηματική κατάσταση εναπομείναντα γονιού , αδέρφια ,λοιποί συγγενείς, οικονομική κατάσταση, καθημερινή λειτουργικότητα της οικογένειας, καθημερινή φροντίδα του παιδιού κλπ.) Να παρατηρεί συστηματικά τη συμπεριφορά του παιδιού στην τάξη και το διάλειμμα.

Να βοηθά το παιδί να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του( μέσω των μαθημάτων, με ζωγραφική, παιχνίδι, σωματική έκφραση κλπ) Να ακούει το παιδί με προσοχή χωρίς να το κρίνει , χωρίς να του υποδεικνύει πώς να νιώθει και πώς να σκέπτεται.

Ο δάσκαλος-η δασκάλα μπορεί να μοιραστεί δικά του/της συναισθήματα που προκάλεσε ο θάνατος δικού του/της αγαπημένου προσώπου. Να δίνει συγκεκριμένη μορφή στις αφηρημένες έννοιες «πέθανε»- «θάνατος» όχι «χάθηκε»- «έφυγε», Να μην υπερπροστατεύει το παιδί ή να υποκαθιστά το πρόσωπο που έφυγε.

Να δημιουργεί ασφαλές, οριοθετημένο, σταθερό πλαίσιο όπου το παιδί να νιώθει ότι το ακούν και το υποστηρίζουν. Να είναι συμπαραστάτης έχοντας κατανόηση στην ανησυχία, τη σιωπή ή το κλάμα του παιδιού. Να ενθαρρύνει το παιδί να συμμετέχει σε σχολικές και κοινωνικές εκδηλώσεις ώστε να νιώθει ότι είναι φυσιολογικό και αξίζει.

Να προσφέρει πρακτική βοήθεια όπως για παράδειγμα στην αντιμετώπιση των Μαθησιακών Δυσκολιών. Η προβλέψιμη καθημερινότητα της σχολικής ζωής προσφέρει σταθερότητα και ασφάλεια , υποχρεώνοντας το παιδί να ασχοληθεί με δραστηριότητες που το ενδυναμώνουν συναισθηματικά.

Ανησυχητικές εκδηλώσεις θρήνου: Ανησυχητικές εκδηλώσεις θρήνου: Παρατεταμένη αποχή από το παιχνίδι και τις σχέσεις με συνομηλίκους Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και επίμονες σκέψεις αυτοκτονίας. Παρατεταμένη χαμηλή σχολική επίδοση. Προβλήματα στις σχέσεις με συμμαθητές/τριες Προβλήματα στις σχέσεις με τους/τις εκπαιδευτικούς Παρατεταμένες διαταραχές διατροφής και ύπνου. Παρατεταμένες σωματικές ενοχλήσεις.

Ενέργειες Ενημέρωση του Συλλόγου Διδασκόντων. Βοήθεια και Υποστήριξη: από το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ν. Σερρών Από το ΚΕΔΔΥ Ν. Σερρών Από Συμβουλευτικά Κέντρα : «ΜΕΡΙΜΝΑ», «Μαζί για το Παιδί», «Χαμόγελο του Παιδιού» κ.α.

Προγράμματα Διδασκαλίας Αγωγή γύρω από το θάνατο Προγράμματα Διδασκαλίας Αγωγή γύρω από το θάνατο διαθεματικότητα Μελέτη Περιβάλλοντος(φυτά, ζώα, άνθρωποι, γεννιούνται μεγαλώνουν, πεθαίνουν), Γλώσσα , Ιστορία, Λογοτεχνία κ.λ.π κοινωνικο-συναισθηματική αγωγή συναισθήματα, ενδυνάμωση εαυτού, αυτοεκτίμηση, ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιώματα ζώων, βία, διαφορετικότητα, έκφραση συναισθημάτων με ζωγραφική , σωματική έκφραση, δραματοποίηση, κ.λ.π υλικό ανάλογο με το επίπεδο ανάπτυξης του κάθε παιδιού καθώς και με το πολιτισμικό περιβάλλον και την κουλτούρα της οικογένειάς του.

«Οι 4 εποχές και ο κύκλος της ζωής» Διαθεματική Προσέγγιση (Ανάγνωση παραμυθιών, Ζωγραφική, Κολάζ, Δραματοποίηση, παρακολούθηση θεατρικής παράστασης) βιβλίο: Το φύλλο που δεν ήθελε να πέσει (Πλαχούρης Γ., εικον. Ε.Καραλέκα, Άγκυρα, Αθήνα θεατρική παράσταση :Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι (Τριβιζάς, Ε., από τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου)

κινηματογράφος

ΒΙΒΛΙΑ

2ο Σχέδιο Διδασκαλίας «κοινωνική και συναισθηματική μάθηση» αναγνώριση, έκφραση , χειρισμός συναισθημάτων αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση αντιμετώπιση αγχογόνων καταστάσεων Εκπαιδευτικό Υλικό για Εκπαιδευτικούς και Μαθητές Προσχολικής και Πρώτης Σχολικής Ηλικίας του Κέντρου Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας (2008) Επιμέλεια της Χατζηχρήστου Γ. Χρυσής /εκδ.Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός.

Συμπεράσματα –Προτάσεις Η απώλεια αγαπημένου προσώπου αποτελεί τραυματική εμπειρία για κάθε παιδί Τα παιδιά που βρίσκονται αντιμέτωπα με μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο, ως παιδιά με ειδικές ανάγκες Ο θρήνος δεν αποτελεί «αρρώστια που θεραπεύεται» αλλά μια συνεχή χωρίς χρονικά όρια διαδικασία στον κοινωνικο-συναισθηματικό κόσμο του ατόμου

Σχολείο : πλαίσιο στήριξης, καθώς από τη φύση του συμβολίζει την ελπίδα, την πρόοδο, την ίδια τη ζωή. Οργανωμένη και συστηματική εφαρμογή προγραμμάτων συναισθηματικής μάθησης Βιωματικά σεμινάρια και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών

ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ ​ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ  ​ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ  στην ιστοσελίδα του Τμήματος Ένταξης Ν. Πετριτσίου http://tmedaxi-n-petritsi.weebly.com/ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!!!