Οι απόψεις των γονέων για το σχολικό εκφοβισμό 1

Ευρωπαϊκή έρευνα για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού Συντονιστής : Χαμόγελο του παιδιού 2

Κατανομή δείγματος Ελλάδα 4987 Ιταλία 5042 Λιθουανία 2414 Ελλάδα 4987 Ιταλία 5042 Λιθουανία 2414 Βουλγαρία 1067 Εσθονία 1596 Λεττονία 1121 3

Υπήρξες θύμα σχολικού εκφοβισμού; 4

Μίλησες σε κάποιον γι' αυτό που σου συνέβη; 5

6

Εάν δεν μίλησες ποιος ήταν ο λόγος 7

Παράγοντες Θυματοποίησης 8

Έχεις εκφοβίσει κάποιον; 9

Μορφές σχολικού εκφοβισμού 10

Συχνότητα περιστατικών 11

Αντίδραση σε περιστατικό σωματικής βίας Αντίδραση σε περιστατικό σωματικής βίας 12

Αντίδραση σε περιστατικό κοροϊδευτικών εκφράσεων Αντίδραση σε περιστατικό κοροϊδευτικών εκφράσεων 13

Συναισθήματα από το περιστατικό σχολικού εκφοβισμού 14

Εάν βοήθησες πώς το έκανες 15

Εάν δεν βοήθησες ποιος ήταν ο λόγος Εάν δεν βοήθησες ποιος ήταν ο λόγος 16

Καταλληλότερη μέθοδος καταπολέμησης του φαινομένου Καταλληλότερη μέθοδος καταπολέμησης του φαινομένου 17

18 Οι απόψεις των γονέων ως προς τις στρατηγικές αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού Η σχέση των στρατηγικών των γονέων με τις πρακτικές ανατροφής των παιδιών τους Κάργα Σταυρούλα, Εκπαιδευτικός, Υποψήφια Διδάκτορας, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, ΑΠΘ Μπίμπου-Νάκου, Ιωάννα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας ΠΤΔΕ, ΑΠΘ 18

Η μελέτη των απόψεων των ενηλίκων 19 Η μελέτη των απόψεων των ενηλίκων Αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμός, τις αναπαραστάσεις των ενηλίκων, γονέων στην συγκεκριμένη περίπτωση, μαζί με πιθανά στερεότυπα που παρεμποδίζουν την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Αναδεικνύει προβλεπτικούς παράγοντες που οδηγούν σε μείωση του φαινομένου. Διευκολύνει την ολόπλευρη κατανόηση του προβλήματος. Επιτρέπει το σχεδιασμό περισσότερο αποτελεσματικών δράσεων για την αντιμετώπισή του. 19

20 Οι απόψεις των γονιών Συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς αντιδρούν ή επεμβαίνουν σε εμπειρίες εκφοβισμού Συντηρούν ή αναπαράγουν, αλλά και αποθαρρύνουν πρακτικές εκφοβισμού Επηρεάζουν την απόφαση των παιδιών να γνωστοποιήσουν στην οικογένειά τους τις εμπειρίες εκφοβισμού. Αποτελούν παράγοντα που καθορίζει το αν θα ανταποκριθούν οι γονείς αποτελεσματικά στις ανάγκες των παιδιών τους. Διευκολύνουν τον εντοπισμό των ενδείξεων μιας πιθανής θυματοποίησης. Επηρεάζουν την απόφαση των παιδιών που εκφοβίζουν να εγκαταλείψουν τις εκφοβιστικές τους συμπεριφορές. 20

21 Κατάλληλες στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων συνδέονται με λιγότερα περιστατικά εκφοβισμού (Craig 2007) απαραίτητη: η μελέτη των αντιλήψεων και των στρατηγικών των γονιών η ενημέρωσή τους και η συμμετοχή τους σε προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου, ώστε: να υιοθετούν αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης του εκφοβισμού Να συνεργάζονται με το σχολείο Να κατανοούν τις επιπτώσεις που έχουν οι αρνητικές στρατηγικές για τα παιδιά τους (Sawyer και συν. 2011). 21

Δείγμα 1127 γονείς των οποίων τα παιδιά φοιτούσαν σε 14 δημόσια δημοτικά σχολεία της Θεσσαλονίκης και άλλων 6 επαρχιακών πόλεων της Μακεδονίας (συμμετοχή 67,5%) 22

Τι κάνει συνήθως το παιδί σας, όταν εκφοβίζεται στο σχολείο; 23 Τι κάνει συνήθως το παιδί σας, όταν εκφοβίζεται στο σχολείο; 23

Ποιους τρόπους θα συστήνατε σε ένα παιδί που εκφοβίζεται; 24 Ποιους τρόπους θα συστήνατε σε ένα παιδί που εκφοβίζεται; 24

Τι θα κάνατε ως γονέας στην περίπτωση που το παιδί σας εκφοβιζόταν; 25 Τι θα κάνατε ως γονέας στην περίπτωση που το παιδί σας εκφοβιζόταν; 25

26 Τι θα κάνατε ως γονέας στην περίπτωση που το παιδί σας εκφόβιζε άλλα παιδιά; 26

Τι γνωρίζουμε για τις πρακτικές ανατροφής 27 Τι γνωρίζουμε για τις πρακτικές ανατροφής Η λειτουργία της οικογένειας αποτελεί σημαντικό προβλεπτικό παράγοντα για εκφοβισμό (Cassidy 2009, Olweus 1980, Rigby 1993, 1996). Μαρτυρίες για σχέση του εκφοβισμού με μητρική κατάθλιψη (Bibou-Nakou 2003) μικρή ενασχόληση του γονέα με το παιδί του (Flouri & Buchanan 2003) αρνητικά συναισθήματα του γονέα προς το παιδί (Berdondini & Smith 1996, Bowers, Smith & Binney 1992, Connoly & O' Moore, 2003) 27

Συμφωνούν οι γονείς με τα παιδιά ως προς τον σχολικό εκφοβισμό; 28 Συμφωνούν οι γονείς με τα παιδιά ως προς τον σχολικό εκφοβισμό; Eslea & Smith (2000): μικρή σχέση των στάσεων γονέων και παιδιών προς τον εκφοβισμό Curtner-Smith και συν. (2006): μητέρες με ενσυναίσθηση και προώθηση της αυτονομίας στα παιδιά τους συνεπάγεται παιδιά με λιγότερες εμπειρίες εκφοβισμού 28

Συγκρίσεις με σχετικές έρευνες 29 Συγκρίσεις με σχετικές έρευνες Στην έρευνα των Eslea & Smith (2000), οι γονείς θεωρούν, σε αντίθεση με τους γονείς αυτής της έρευνας, πως τα παιδιά πρέπει να δράσουν αποφασιστικά, όταν εκφοβίζονται, και να μην καταφεύγουν στην προστασία των άλλων. Σε έρευνα της Harper (2011), οι γονείς προτιμούν περισσότερο στρατηγικές που περιλαμβάνουν την αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης και λιγότερο στρατηγικές αντεπίθεσης ή απομόνωσης, όπως και οι γονείς σ' αυτήν την έρευνα. Σε ποιοτική έρευνα των Sawyer και συν. (2011), όπως και σ' αυτή τη μελέτη, οι γονείς τονίζουν τη σημασία του να μιλήσουν τα παιδιά σε κάποιον ενήλικα και κυρίως σε κάποιον εκπαιδευτικό για τον εκφοβισμό που βιώνουν. 29

Βασικές από τις γονικές ενέργειες που φέρουν αρνητικές συνέπειες στην κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι οι εξής: Χρήση βίας για την επίλυση προβλημάτων Αυταρχισμός, επιβολή αυστηρών τιμωριών Χαμηλές προσδοκίες για το μέλλον του παιδιού και απόρριψη Ανεκτικότητα των γονέων στη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών Επίρριψη άδικων ευθυνών Έλλειψη θέσπισης ορίων για τα παιδιά Έλλειψη χρόνου, αλλά και διάθεσης για ουσιαστική επικοινωνία και συμμετοχή στα προβλήματα των παιδιών Χρήση ειρωνείας και προσβολών αντί διαλόγου Συναισθηματική παραμέληση Έλλειψη παροχής ασφάλειας Απρόβλεπτη συμπεριφορά των γονιών μεταξύ υπερβολικής αυστηρότητας και υπερβολικής επιείκειας Έλλειψη ηθικών αναστολών Αφαίρεση από το παιδί της ευθύνης για τον έλεγχο της δικής του ζωής Έλλειψη καθοδήγησης και επιτήρησης των παιδιών.

Γονείς παιδιών 6-13 χρόνων (Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιαπωνία)  διάφορα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού που τους δόθηκαν σε σκίτσα. περισσότεροι χαρακτήρισαν τα περιστατικά ανάλογα με τις διάφορες μορφές επιθετικότητας και ανάλογα με την επικινδυνότητά τους, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία όπως η ανισότητα μεταξύ θυτών και θυμάτων και η επαναληψιμότητα. διέκριναν την έννοια του καυγά απ’ αυτήν του σχολικού εκφοβισμού και κατηγοριοποίησαν τις διάφορες μορφές του ανάλογα με τα μέσα που μεταχειρίζεται ο θύτης, για να πλήξει το θύμα.

Από την έρευνα φάνηκε πως οι γονείς αισθάνονται ότι γνωρίζουν τί είναι ο σχολικός εκφοβισμός και μπορούν να αντιληφθούν τυχόν περιστατικά που αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους, Δε γνωρίζουν το ειδικό λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται για το φαινόμενο. Γονείς και μαθητές πρέπει να αποδίδουν το ίδιο νόημα στις διάφορες έννοιες που περιγράφουν το φαινόμενο, καθώς όταν αποδίδεται ένα διαφορετικό νόημα υπάρχει ο κίνδυνος να μην μπορεί ο γονιός να αντιληφθεί το πρόβλημα και να επέμβει την στιγμή που πρέπει

Καναδάς  μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ερωτηματολογίο) συνεντεύξεις με τους γονείς μαθητών-θύματα σχολικού εκφοβισμού Η πλειονότητα των γονέων δήλωσαν πως γνώριζαν ότι το παιδί τους είχε πέσει θύμα εκφοβισμού και ήταν ικανοί να αποδώσουν έναν ορισμό στο φαινόμενο. Όσοι από τους γονείς δεν γνώριζαν πως το παιδί τους εκφοβιζόταν ξαφνιάστηκαν δυσάρεστα και δήλωσαν πως ποτέ δεν υποπτεύθηκαν κάτι τέτοιο, καθώς το παιδί τους είχε πολλούς φίλους και φαινόταν χαρούμενο. Κάποιοι γονείς που δεν γνώριζαν πως το παιδί τους ήταν θύμα σχολικής βίας και εκφοβισμού δήλωσαν πως δεν ξαφνιάστηκαν όταν το έμαθαν, καθώς θεωρούν τον εκφοβισμό ως μια συνηθισμένη πρακτική μεταξύ συμμαθητών.

Μεγάλη ευρωπαϊκή δημοσκόπηση του OBESSU (Organising Bureau of European School Student Unions, 2014)που πραγματοποιήθηκε σε 2.000 ενήλικους 34% των ενηλίκων θεωρεί τον σχολικό εκφοβισμό σαν μια «φυσιολογική πράξη» που διαπράττουν οι μαθητές, καθώς μεγαλώνουν, 16% (ένας στους έξι) δήλωσε πως η επικρατέστερη άποψη για το φαινόμενο είναι αυτή που θεωρεί τον εκφοβισμό ως μια πράξη που βοηθά τα παιδιά «να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα τους». Κάποιοι γονείς αντιμετωπίζουν τον σωματικό/φυσικό εκφοβισμό ως την πιο σημαντική εκδοχή του σχολικού εκφοβισμού συγκριτικά με τις υπόλοιπες μορφές του. Ένας μικρός αριθμός γονέων θεωρεί πως τα αγόρια εμπλέκονται σε περιστατικά σωματικής βίας περισσότερο από τα κορίτσια τα οποία συμμετέχουν περισσότερο σε περιστατικά σχεσιακού εκφοβισμού

Συμβουλές που δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, οι γονείς έδωσαν τις εξής απαντήσεις ως στρατηγικές αντιμετώπισης του φαινομένου: Την προσφυγή σε κάποιον ενήλικα για βοήθεια, Την αντεπίθεση Την ανάπτυξη πρώιμης κοινωνικής συμπεριφοράς Την αδιαφορία προς τα παιδιά που εκφοβίζουν

Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2014 (Sterling Honig & Zdunowski-Sjoblom, 2014). ( αντιλήψεις και τα συναισθήματα των γονέων για τα περιστατικά που συνέβησαν στα παιδιά τους). Η πλειοψηφία των γονέων δήλωσε πως κυριεύθηκε από ένα αρνητικό συναίσθημα όταν άκουσε για τη θυματοποίηση των παιδιών τους. Το 79% του δείγματος δήλωσε πως αισθάνθηκε οργή, λύπη και ότι ήταν εντελώς αβοήθητο. 21% των γονέων δήλωσαν πως δεν ανησύχησαν πολύ για τις εμπειρίες εκφοβισμού που βίωνε το παιδί τους. 86% του δείγματος της έρευνας δήλωσε πως ζήτησε και αποδέχτηκε βοήθεια για να αντιμετωπίσει το περιστατικό. Οι περισσότεροι γονείς δήλωσαν πως ζήτησαν βοήθεια από φιλικά και συγγενικά πρόσωπα. Μόνο το 50% των γονέων δήλωσαν πως ήρθαν σε επαφή με το σχολείο.

Αρνητικές σχέσεις ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια συνεπάγονται: 37 Αρνητικές σχέσεις ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια συνεπάγονται: μεγαλύτερο κίνδυνο για τα παιδιά ευάλωτων ομάδων προβλήματα ακαδημαϊκά (σχολική άρνηση, πτώση των σχολικών επιδόσεων, σχολική διαρροή) δημιουργία συνθηκών που επιτρέπουν την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών καλλιέργεια μια σταθερής σχέσης δυσαρέσκειας, όπου δύσκολα κινητοποιούνται τα εμπλεκόμενα μέλη για να επιτύχουν αποτελεσματικές αλλαγές 37

Η συνεργατική σχέση σχολείου-οικογένειας ωφελεί: 38 Η συνεργατική σχέση σχολείου-οικογένειας ωφελεί: τα παιδιά → βελτίωση ακαδημαϊκών επιδόσεων, διαμόρφωση θετικών κοινωνικών συμπεριφορών, μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, αποφυγή επικίνδυνων συμπεριφορών (Sheridan και συν. 2004) τους εκπαιδευτικούς → ενδυνάμωση των διαπροσωπικών σχέσεων και των διδακτικών τους δεξιοτήτων, μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη δουλειά τους και τις επιδόσεις τους (Christenson και συν. 2004) τους γονείς → μεγαλύτερη αίσθηση επάρκειας των γονεϊκών τους πρακτικών, καλύτερη κατανόηση των προγραμμάτων των παιδιών τους, μεγαλύτερη εκτίμηση για το ρόλο που διαδραματίζουν στην εκπαίδευση των παιδιών τους, βελτίωση της επικοινωνίας με τα παιδιά τους (Davies 1993) τις δράσεις κατά του εκφοβισμού-ολιστική προσέγγιση 38

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ευχαριστώ για την προσοχή σας Καλομενιδόυ Όλγα

40 Χρήσιμες ιστοσελίδες www. epsype.gr/egxeiridio.aspx (Δραστηριότητες στην τάξη για την πρόληψη του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ των μαθητών) http://www.epsype.gr/ekfovismos_kai_via.aspx http://www.stopbullying.gov http://www.antibullying.net 4/2011: ίδρυση του «Δικτύου κατά της βίας στο σχολείο» με πρωτοβουλία της ΕΨΥΠΕ, του Συνηγόρου του Παιδιού και άλλων δημόσιων και μη κυβερνητικών φορέων (ιστοσελίδα υπό κατασκευή) «Γραμμή- Σύνδεσμος» : 801 801 1177, τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για γονείς και εκπαιδευτικούς 40

Θεματολογία 1. Επικοινωνία στην οικογένεια 2. Μαθαίνω να ακούω Θεματολογία 1. Επικοινωνία στην οικογένεια 2. Μαθαίνω να ακούω. Η σημασία της ενεργητικής ακρόασης 3. Οι ανάγκες των παιδιών μας 4. Οι ανάγκες μας ως γονείς 5. Η σημασία της αυτοεκτίμησης στην ανάπτυξη των παιδιών μας/όρια/συνέπεια 6. Τα συναισθήματα μας και η έκφραση τους μέσα στην οικογένεια 7. Μυστικά και ψέματα. Πως να χτίσουμε σχέση εμπιστοσύνη 8. Επιθετικότητα στο σχολείο. 9. Οι εξετάσεις. 10. Αίτια δημιουργίας προβλημάτων 11. Μορφές αποκλίνουσας συμπεριφοράς 12. Χαρακτηριστικά παιδιών με ειδικές ανάγκες