Παραδόσεις εφαρμοσμένης Δασοκομικής ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ – ΠΑΡ/ΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡ/ΝΤΟΣ “Εφαρμοσμένη Δασοκομική” Παραδόσεις εφαρμοσμένης Δασοκομικής Μάθημα 11: Καλλιέργεια Δάσους Στέργιος Βέργος, καθηγητής Καρδίτσα, 13 Δεκεμβρίου 2011

Η καλλιέργεια του δάσους Με τον όρο καλλιέργεια του δάσους εννοούμε το σύνολο των δασοκομικών επεμβάσεων (επιλογικών και καλλιεργητικών), οι οποίες αποσκοπούν στη δημιουργία και διαμόρφωση τέτοιων επί μέρους ατόμων και συστάδων, ώστε να εκπληρώνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ο δασοπονικός μας σκοπός. Είναι αυτονόητο βέβαια πως η καλλιέργεια δεν αποσκοπεί μόνο στην περιποίηση του ξυλαποθέματος, αλλά και στη διαμόρφωση της κατάλληλης δομής και σύνθεσης των συστάδων, στη δημιουργία ενός ευνοϊκού ενδοδασικού κλίματος καθώς και στη διατήρηση και βελτίωση των εδαφικών συνθηκών και της παραγωγικής ικανότητας του σταθμού γενικότερα. Η φύση από μόνη της, με τους μηχανισμούς επιλογής (πληθώρα γύρεως, σπόρων, φυταρίων, ανταγωνιστικότητα κ.λπ.) που διαθέτει, πολύ αργά και σπάνια ή εντελώς τυχαία, οδηγεί στο δικό μας δασοπονικό σκοπό, που σε κάθε περίπτωση είναι η διαρκής εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου σε αγαθά και υπηρεσίες. Ο δικός μας δασοπονικός σκοπός εξυπηρετείται μόνο με βαθιά γνώση των φυσικών νομοτελιών και διεργασιών, με κατάλληλο σχεδιασμό και με επιμελημένη εφαρμογή των κάθε φορά απαραίτητων καλλιεργητικών μέτρων.

Καλλιεργητικά μέτρα Τα καλλιεργητικά μέτρα για όλα τα δασοπονικά είδη, σε όλα τα στάδια εξέλιξης του δάσους και για όλες τις μορφές δασοσυστάδων είναι: προστασία επιλογή ανατροφή και επικουρικά μέτρα (κλάδευση, διόρθωση κόμης κ.λπ.) Στην εξελικτική δε του δάσους πορεία (κύκλος ζωής του δάσους) οι διάφορες καλλιεργητικές επεμβάσεις κλιμακώνονται για τα διάφορα στάδια εξέλιξης στις ακόλουθες τρεις κύριες βαθμίδες-επίπεδα καλλιέργειας: καλλιέργεια νεοφυτείας καλλιέργεια πυκνοφυτείας καλλιέργεια κορμιδίων και κορμών – Αραιώσεις και ως τελικό αποτέλεσμα (αναγέννηση συστάδων)

Καλλιεργητικά μέτρα - προστασία Ανεξάρτητα από τον δασοπονικό σκοπό που προορίζεται να εξυπηρετήσει ένα δάσος (παραγωγή ξύλου, ρητίνης, αναψυχής, νερού, προστασία εδαφών, αισθητική κ.λπ.), έχει σε κάθε περίπτωση ανάγκη καλλιέργειας, η οποία μπορεί να διαφέρει σε συχνότητα, ένταση και τεχνική από το ένα δάσος στο άλλο, πραγματοποιείται όμως μέσα από τα ίδια καλλιεργητικά μέτρα, που είναι όπως αναφέρθηκε η προστασία, η επιλογή, η ανατροφή και τα επικουρικά μέτρα. Η προστασία από κάθε είδους κινδύνους αναφέρεται κυρίως σε προληπτικά μέτρα για την αποφυγή πιθανών ζημιών από το ανόργανο και οργανικό περιβάλλον. Γενικά την προστασία των δασοσυστάδων τη διακρίνουμε σε: προστασία από κατώτερους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς, όπως μύκητες, βακτήρια, ιούς, έντομα κ.λπ. προστασία από ανώτερα ζώα, είτε αυτά είναι άγρια, είτε ήμερα καθώς και σε προστασία από αβιοτικούς παράγοντες (άνεμοι, χιόνια κ.λπ.), με ιδιαίτερο βάρος για τα δάση της χώρας στην προστασία από πυρκαγιές.

Καλλιεργητικά μέτρα - επιλογή Η επιλογή σαν καλλιεργητικό μέτρο έχει αρχικά χαρακτήρα συμπληρωματικό προς τη φυσική επιλογή ή ακόμη διορθωτικό της φυσικής επιλογής, όπου αυτή δεν εξυπηρετεί τον δασοπονικό μας σκοπό. Αργότερα η επιλογή αποσκοπεί στη συγκέντρωση της παραγωγικής δυνατότητας της συστάδας στα κατά το δυνατόν επίλεκτα άτομα του μέλλοντος. Στην πρώτη περίπτωση γίνεται λόγος για αρνητικές επιλογές, όταν ο σκοπός της επέμβασης είναι απομάκρυνση των ανεπιθύμητων (στρεβλών, καχεκτικών, κακόμορφων κ.λπ.) ατόμων και μόνο έμμεσα η ευνόηση των υποθετικά επιθυμητών. Από τη στιγμή φυσικά που θα μπορεί ο δασοκαλλιεργητής να αναγνωρίσει τα άτομα τα προικισμένα με επιθυμητές κληρονομικές καταβολές, κάθε επιλογική επέμβαση έχει πλέον χαρακτήρα θετικής επιλογής. Κατά τη θετική επιλογή απευθυνόμαστε πλέον άμεσα στα καλύτερα άτομα, τα οποία και ευνοούμε με την απομάκρυνση των οξύτερων ανταγωνιστών τους.

Καλλιεργητικά μέτρα - ανατροφή Η ανατροφή συνδέεται πάντοτε με την επιλογή. Αποσκοπεί στην ευνόηση των επιθυμητών και στον περιορισμό των ανεπιθύμητων κληρονομικών καταβολών. Η ανατροφή αρχίζει από τα πρώτα στάδια εξέλιξης του δάσους και συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι την τελική υλοτομία.

Καλλιεργητικά μέτρα - επικουρικά μέτρα Τέλος στα επικουρικά μέτρα περιλαμβάνονται όλες οι εργασίες βελτίωσης της ποιότητας του κορμού και της κόμης, όπως κλαδεύσεις, λιπάνσεις, διορθώσεις επικόρυφου κ.λπ. Για την αποτελεσματικότητα όλων των παραπάνω καλλιεργητικών μέτρων χρειάζεται όπως προαναφέρθηκε καλός βραχυπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος δασοκομικός σχεδιασμός, με σαφή τοποθέτηση κάθε φορά του καλλιεργητικού σκοπού.