Η ιστορία της τέχνης της απεικόνισης στον Χριστιανισμό Πειραματικό Γυμνάσιο Ηρακλείου Ερευνητική εργασία Β΄ Γυμνασίου Τμήμα Β΄2 Μάθημα: Θρησκευτικά, Πορεία μέσα από αντιθέσεις ΘΕ 1 Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό; 4o δίωρο: Διαθεματική-ερευνητική δραστηριότητα Σχολικό έτος: 2016-2017 Υπεύθυνος καθηγητής: Γιώβος Χρήστος ΠΕ01

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ήταν ο πρώτος που ζωγράφισε αγιογραφίες. Αν και τις έκανε αιώνες πριν τρεις από αυτές έχουν διασωθεί.

Η Παναγία Μεγαλοσπηλαιώτισσα, που βρίσκεται στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου στην Πελοπόννησο και είναι πλασμένη από κερί και μαστίχα.

Η Παναγία Σουμελά, η οποία βρίσκεται στην Ιερά Μονή της Παναγιάς της Σουμελά στην Βέροια.

Η Παναγία του Κύκκου, η οποία βρίσκεται στην Κύπρο, στην Ιερά Μονή Κύκκου.

Η απεικόνιση της Παναγίας στην κατακόμβη της Πρισκίλλας στη Ρώμη Αυτή είναι η αρχαιότερη σωζόμενη αγιογραφία της Παναγίας που χρονολογείται περίπου στο 150 μ.Χ.! Η εικόνα παρουσιάζει την Παναγία με τον Χριστό νήπιο στην αγκαλία της (Παναγία Βρεφοκρατούσα).

Δούρα Ευρωπός στη Συρία Η αρχαιότερη τοιχογραφία διασώζεται σε έναν οίκο του Θεού η κατασκευή του οποίου τοποθετείται γύρω στο 230 μ.Χ. στην ελληνιστική πόλη Δούρα Ευρωπός. Οι τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί απεικονίζουν τον Καλό Ποιμένα, τη Θεραπεία του Παραλυτικού και τον Χριστό με τον Πέτρο να περπατούν στη θάλασσα.

Η απεικόνιση στην παλαιοχριστιανική τέχνη Χαρακτηριστικά δείγματα παλαιοχριστιανικής ζωγραφικής αποτελούν οι εικόνες, οι τοιχογραφίες και τα διακοσμητικά ψηφιδωτά διαφόρων ναών.

Η χριστιανική τέχνη στις κατακόμβες Τα θέματα της τέχνης των κατακομβών είναι είτε καθαρά χριστιανικά (σταυρός, χριστόγραμμα) είτε συμβολικά (ιχθύς, αμνός, θάλασσα, άγκυρα, πλοίο, ελιά, άγκυρα, ελάφι, παγώνι, αμπέλι), είτε εμπνευσμένα από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη (Ιωνάς, Ιακώβ, καιόμενη βάτος)

Το μονόγραμμα του Χριστού Λυχνάρι σε σχήμα Ιχθύος Το μονόγραμμα του Χριστού Λυχνάρι σε σχήμα Ιχθύος Η άγκυρα με τον σταυρό Το περιστέρι με το κλαδί ελιάς

Τα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά Αρχικά γινόταν χρήση των ψηφιδωτών για την κάλυψη επιφανειών, όπως δαπέδων κατοικιών, ανακτόρων ή ναών καθώς και εσωτερικών τοίχων των εκκλησιαστικών ναών. Η θεματολογία της διακόσμησης περιλαμβάνει κυρίως θρησκευτικά σύμβολα και θέματα από την Αγία Γραφή. Χαρακτηριστικά δείγματα ψηφιδωτών βρίσκονται στο Μαυσωλείο της κόρης του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μείζονος και του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη αλλά και στο Μαυσωλείο της Γκάλα Πλακιδίας στη Ραβέννα. Ψηφιδωτά της Ραβέννας του 5ου αιώνα, επηρεασμένα από τη βυζαντινή τεχνοτροπία.

Η εγκαυστική τεχνοτροποία Η εγκαυστική ή κηρόχυτη τεχνική εγκαταλείφθηκε περί τον 8ο αιώνα. Όλες σχεδόν οι σωζόμενες εγκαυστικές εικόνες βρίσκονται στην Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά ή προέρχονται από εκεί.Οι εγκαυστικές εικόνες είναι οι μόνες που διατηρούν τα χρώματά τους λαμπερά και ανεξίτηλα από τον χρόνο. Το χρώμα ανακατεύεται με κερί και ρητίνη και ζωγραφίζεται κατ' ευθείαν στο ξύλo ή πάνω σε στρώμα γύψου. Ο Χριστός Παντοκράτωρ, Εγκαυστική εικόνα του Άγιου Πέτρου βρίσκεται από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα μ.Χ. στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Είναι έργο του τέλους του 6ου αιώνα μ.Χ.

Η τεχνική της αυγοτέμπερας Κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο υπάρχει μία αναγέννηση της ορθόδοξης αγιογραφίας. H τεχνική της αυγοτέμπερας είναι η πιο διαδεδομένη αυτήν την εποχή και διαδέχεται την εγκαυστική στην κατασκευή της εικόνας. Περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια: Αρχικά ο αγιογράφος λειαίνει την επιφάνεια του ξύλου και στην συνέχεια την αλείφει με ένα υγρό την ψαρόκολλα και ένα στρώμα γύψου. Αμέσως μετά απλώνει ένα πανί, το οποίο περνάει πάλι με πολλά στρώματα γύψου και στη συνέχεια το τρίβει πολύ καλά μέχρι να γίνει λείο.

Όταν η επιφάνεια είναι έτοιμη ο αγιογράφος τοποθετεί ένα χαρτί τρυπημένο με το περίγραμμα του αγίου που θα αποικονίζει η εικόνα. Eπάνω σ' αυτό ρίχνει καρβουνόσκονη και έτσι αποτυπώνεται το σχέδιο του αγίου.

Τέλος ο ζωγράφος καλύπτει πρώτα με φύλλα χρυσού το τμήμα της επιφάνειας που δεν θα ζωγραφιστεί. Κατόπιν προσθέτει πάνω στο σχέδιο τα χρώματα που τα έχει διαλύσει με κρόκο αυγού και ξύδι.Στο τέλος απλώνει στα χρώματα βερνίκι για να γίνουν πιο ζωηρά.

Η Μακεδονική Σχολή Η Μακεδονική Σχολή γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, άνθισε κυρίως στην Μακεδονία με κέντρο την Θεσσαλονίκη και πέρασε και στη Σερβία. Η Σχολή αυτή χαρακτηρίζεται για τον ρεαλισμό και την ελευθερία της. Έχει ένταση, κίνηση και πλούσια χρωματολογία. Το πρόσωπο και τα ενδύματα είναι πλατειά φωτισμένα, γι' αυτό και την ονομάζουν «πλατειά τεχνοτροπία».

Ο κυριότερος εκπρόσωπος της σχολής, Μανουήλ Πανσέληνος, ταυτίζεται με έναν καλλιτέχνη ο οποίος έγραψε τους ύμνους του Όρους των Ελαίων και απεικονίζεται σε πολλές τοιχογραφίες του Βατοπεδίου, της Λαύρας και του Πρωτάτου. Από αυτές τις εικόνες του Αγίου Όρους εντοπίζεται η μορφή του Πανσέληνου αλλά και του εργαστηρίου του. Στα μεταγενέστερα χρόνια υπήρξαν αρκετοί μιμητές της τεχνικής του Πανσέληνου.

Η Κρητική Σχολή Το 1453 πολλοί ζωγράφοι εγκαταλείπουν την Κωνσταντινούπολη και έρχονται να μείνουν στον Xάνδακα. Δημιουργούνται έτσι οι βάσεις της κρητικής ζωγραφικής που διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Το β’ τέταρτο του 16ου αιώνα αναπτύσσεται ένα πλήρες εικονογραφικό πρόγραμμα για την διακόσμηση ναών από τους ήδη φημισμένους ζωγράφους της Κρήτης.

Στη Σχολή αυτή κυριαχούν οι αυστηρές συνθέσεις Στη Σχολή αυτή κυριαχούν οι αυστηρές συνθέσεις. Χρώματα πλούσια αλλά και σκληρή πτυχολογία. Ο φωτισμός είναι εσωτερικός και απόκοσμος. Ο χώρος δεν φροντίζεται ιδιαίτερα και δεν υπάρχουν εμφανή λάθη. Επίσης, προσδίδεται κλασσικός χαρακτήρας κυρίως από τις ήρεμες σκηνές με τις άψογες και καθιερωμένες σχέσεις προσώπων, κτιρίων και τοπίων.

Ο Θεοφάνης ο Κρης ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος της ‘’Κρητικής Σχολής’’ και ο μεγάλος αγιογράφος του 16ου αιώνα, ο οποίος έζησε στην Κύπρο για ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του. Τα μνημειώδη έργα του βρίσκονται στα Μετέωρα και στο Άγιον Όρος.

Σας ευχαριστούμε!