Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ)

Υποδιαιρέσεις Νευρικού Συστήματος ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ (ΣΩΜΑΤΙΚΟ) ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ

Τι είναι και ποιος ο ρόλος του; Το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (ΑΝΣ) είναι τμήμα του νευρικού συστήματος πού ρυθμίζει τη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων προσαρμόζοντας το μεταβολισμό τους σύμφωνα με τις αυξομειούμενες ανάγκες του οργανισμού. Η φυσιολογική λειτουργία του ΑΝΣ έχει σαν αποτέλεσμα την εξασφάλιση ενός "σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος" (ομοιόσταση). Η ομοιόσταση επιτελείται από το ΑΝΣ «αυτόνομα», δηλαδή χωρίς την άμεση συμμετοχή της συνείδησης.

Πως λειτουργεί; Λειτουργεί συνεχώς και με ακούσιο τρόπο, και οι λειτουργίες του ρυθμίζονται κυρίως από αντανακλαστικά. Ποια όργανα ρυθμίζει; Το αυτόνομο νευρικό σύστημα νευρώνει όργανα των οποίων οι λειτουργία δεν εξαρτάται από την θέλησή μας, όπως είναι η καρδιά, οι λείοι μύες των αγγείων και των σπλάχνων και οι αδένες.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα περιλαμβάνει: Από τι αποτελείται; Το αυτόνομο νευρικό σύστημα περιλαμβάνει: κέντρα στο ΚΝΣ (π.χ. υποθάλαμος στον εγκέφαλο) κινητικά νεύρα και περιφεριακά γάγγλια «Τα γάγγλια σχηματίζovται από τα κυτταρικά σώματα τωv vευρώvωv, δηλαδή από τoυς πυρήvες και τo μεγαλύτερo τμήμα τoυ κυτταρoπλάσματoς κάθε vευρώvα. Τα κυτταρικά σώματα τωv γαγγλίωv περιβάλλovται από μια στιβάδα δoρυφoρικώv κυττάρωv, η oπoία επικαλύπτεται από λεπτή πρoστατευτική στιβάδα συvδετικoύ ιστoύ. Άλλα παχύτερα στρώματα συvδετικoύ ιστoύ αvαπτύσσovται στηv εσωτερική επιφάvεια τoυ γαγγλίoυ και τoυ πρoσδίδoυv συμπαγή υφή». Από γάγγλια και vευρικά συμπλέγματα ή από μόνο νευρικά συμπλέγματα σχηματίζovται τα άλλα όργαvα τoυ vευρικoύ συστήματoς: η παρεγκεφαλίδα, o εγκέφαλoς και o vωτιαίoς μυελός.

Η διαδρομή των νευρικών ώσεων Οι νευρικές ώσεις, που προέρχονται από υποδοχείς του δέρματος και των σπλάχνων, καταλήγουν σε κέντρα που βρίσκονται στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό Οι κινητικές ίνες που ξεκινούν από αυτά τα κέντρα του ΚΝΣ σε αντίθεση προς το σωματικό νευρικό σύστημα, εξερχόμενες των κέντρων τους, δεν καταλήγουν συνεχόμενες στους τελικούς αποδέκτες αλλά διακόπτονται από περιφερειακά γάγγλια. Από τα γάγγλια νευρικές ίνες φτάνουν στα εκτελεστικά όργανα (που στην περίπτωση του ΑΝΣ είναι οι λείες μυϊκές ίνες των σπλάχνων, των αγγείων, των εξωκρινών αδένων και της καρδιάς). Η επεξεργασία των νευρικών ώσεων στα γάγγλια δίνει στο ΑΝΣ ένα βαθμό αυτονομίας από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.

το παρασυμπαθητικό σύστημα, αποτελείται από αυτόνομες ίνες το συμπαθητικό σύστημα, αποτελεί συνέχεια του νωτιαίου μυελού

ΑΝΣ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Το ΑΝΣ χωρίζεται σε δύο κλάδους, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό, που σε κάθε όργανο που διανέμονται εξασκούν αντίθετη και υπό φυσιολογικές συνθήκες, ισότιμη δράση.

α) το συμπαθητικό σύστημα, προετοιμάζει το σώμα για αυξημένες απαιτήσεις ετοιμότητας στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. β) το παρασυμπαθητικό σύστημα, έχει ως αρμοδιότητα την εξοικονόμηση και αποθήκευση ενέργειας.

Η αντίθετη όμως δράση του συμπαθητικού και του παρασυμπαθητικού βρίσκονται συνεχώς σε δυναμική ισορροπία, έτσι ώστε να υπάρχει φυσιολογική λειτουργία. Όταν όμως υπάρχει ανάγκη προσαρμογής της λειτουργίας του οργάνου σε άλλες συνθήκες τότε επικρατεί το ένα σύστημα έναντι του άλλου.

Γενικά η δράση του συμπαθητικού είναι διεγερτική (χωρίς να λείπουν οι εξαιρέσεις) των διαφόρων οργάνων, ώστε να κινητοποιούνται οι μηχανισμοί άμυνας του οργανισμού σε μεταβολές του περιβάλλοντος. Αντιθέτως το παρασυμπαθητικό δρα κατασταλτικώς.

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προετοιμάζει το σώμα για την έντονη πίεση ή τη φυσική δραστηριότητα με την αύξηση της καρδιακής συχνότητας και της δύναμης συστολής του καρδιακού μυός, της προσφοράς αίματος στην καρδιά και τους ενεργούντες μυς, του μεταβολικού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης, του βαθμού ανταλλαγής αερίων μεταξύ πνευμόνων και αίματος καθώς επίσης και της νοητικής δραστηριότητας και της ταχύτητας απάντησης. Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα ελέγχει στοιχειώδεις λειτουργίες όπως η πέψη, η ούρηση, η έκκριση των αδένων και η διατήρηση της ενέργειας. Η δράση του παρασυμπαθητικού, αντίθετα από το συμπαθητικό, μειώνει τη καρδιακή συχνότητα, συσπά τα στεφανιαία αγγεία και τους ιστούς των πνευμόνων.

Συμπαθητικό Παρασυμπαθητικό (διέγερση σε συνθήκες μάχης/φυγής

Για παράδειγμα σε μια αντίδραση μάχης, η διέγερση του συμπαθητικού σκέλους του αυτόνομου συστήματος, οδηγεί μέσα από την υπερέκκριση συγκεκριμένων ορμονών και κινητοποίηση συγκεκριμένων νευρωνικών κυκλωμάτων, στην αυξημένη περιφερική αιμάτωση των μυών, στην αύξηση τους αρτηριακής πίεσης, στην αύξηση των καρδιακών παλμών και γενικά του καρδιακού έργου, στη βρογχοδιαστολή ώστε να πάει περισσότερος αέρας άρα και οξυγόνο τους πνεύμονες, τη μυδρίαση των οφθαλμών, την αυξημένη εγρήγορση κλπ. Αν επικρατήσει ο φόβος, για έναν επικείμενο κίνδυνο, πραγματικό ή υποτιθέμενο, ή αν απέναντι σε ένα ερέθισμα που ο οργανισμός το θεωρεί απειλητικό και για διάφορους λόγους δεν θέλει ή δεν μπορεί να αντιδράσει ή προσπαθεί να κρύψει την επιθετικότητα του, τότε η διέγερση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, προσπαθώντας να προφυλάξει τα ζωτικά του όργανα που θεωρεί ότι κινδυνεύουν, οδηγεί στην απόσυρση του αίματος από την περιφερική κυκλοφορία με αποτέλεσμα το χλόμιασμα και την υπερφόρτωση τους καρδιάς με πολύ επιπλέον έργο που μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμίες κτλ.

νευροδιαβιβαστικές ουσίες και υποδοχείς Το αυτόνομο νευρικό σύστημα, όπως και όλο το νευρικό σύστημα, δρα μέσω των νευροδιαβιβαστών, οι οποίες είναι ουσίες που μεταβιβάζουν τις ώσεις από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο αλλά και δρουν στο τελικό όργανο- στόχο. Σε αυτή την περίπτωση δρουν πάνω σε ειδικούς υποδοχείς που μεταβιβάζουν αυτή τη δράση στο συγκεκριμένο όργανο. Βασικές νευροδιαβιβαστικές ουσίες του συμπαθητικού είναι η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαμίνη, ενώ του παρασυμπαθητικού είναι η ακετυλοχολίνη.

Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι σε γενικές γραμμές αυτό που αναλαμβάνει περισσότερο δράση όταν ο οργανισμός αναπαύεται ή αναπληρώνει τις δυνάμεις του. Πχ όταν κοιμόμαστε ή μετά το φαγητό έχουμε μία υπερτονία του παρασυμπαθητικού. Σ’ αυτή την περίπτωση το αίμα αποσύρεται εν μέρει από τους σκελετικούς μύες (επειδή δεν θα επιτελέσουν έργο), πέφτουν οι παλμοί της καρδιάς, στους πνεύμονες πάει λιγότερος αέρας, οι κόρες των ματιών συστέλλονται. Αντίθετα το συμπαθητικό νευρικό σύστημα αναλαμβάνει δράση όταν ο οργανισμός είναι σε εγρήγορση και διεγείρεται περισσότερο όταν θεωρεί ότι ο οργανισμός βρίσκεται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο κίνδυνο ή έχει να επιτελέσει αυξημένο μυϊκό έργο.

Μία κατάσταση έντονου και συνεχούς στρες, που σημαίνει μία συνεχή υπερδιέγερση του συμπαθητικού συστήματος, καταστέλλει σημαντικά τη δράση τμημάτων του ανοσοποιητικού συστήματος και κυρίως αυτής που ονομάζεται κυτταρική ανοσία που παίζει βασικό ρόλο στην άμυνα απέναντι στους ιούς και τα μεταλλαγμένα κύτταρα δηλαδή τα καρκινικά. Μάλιστα όσο πιο έντονο είναι και πιο παρατεταμένο, τόσο μεγαλύτερη και η καταστολή.