μια πολιτική σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων 2ο Τακτικό Συνέδριο Τίτλος Εισήγησης Η πολιτική συνοχής της Ε.Ε. - μια πολιτική σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας Γιώργος Ανδρέου Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Οργάνωση Συνεδρίας Λουτράκι, 13 Δεκεμβρίου 2015

Θεωρητικά / εννοιολογικά εργαλεία Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Θεωρητικά / εννοιολογικά εργαλεία Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση Εξευρωπαϊσμός Ιστορικός θεσμισμός Χώρος πολιτικής Συστατικά πολιτικής (policy components) Αλλαγή πολιτικής (policy change)

Hall (1993): Οι δημόσιες πολιτικές συντίθενται από διακριτά στοιχεία ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Κεντρικό ερώτημα: πώς ορίζουμε τις δημόσιες πολιτικές και πώς ερμηνεύουμε τις αλλαγές ως το περιεχόμενο τους; Hall (1993): Οι δημόσιες πολιτικές συντίθενται από διακριτά στοιχεία 2 διαστάσεις: α) Στόχοι / μέσα και β) γενικές αποφάσεις / συγκεκριμένες αποφάσεις Τρεις διακριτοί τύποι αλλαγών πολιτικής: Αλλαγές πρώτης τάξης – μεταβολές ως προς τις παραμετροποιήσεις των υφιστάμενων θεσμών (προσαυξητικές) Αλλαγές δεύτερης τάξης – μεταβολές των εργαλείων πολιτικής στο εσωτερικό ενός χώρου πολιτικής (προσαυξητικές) Αλλαγές τρίτης τάξης – μεταβολή του κυρίαρχου «υποδείγματος» (paradigm)

επιχειρησιακοί στόχοι ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Howlett & Cashore (2009): μια πιο εκλεπτυσμένη ανάλυση των δημόσιων πολιτικών Κάθε δημόσια πολιτική είναι ένα σύνθετο καθεστώς στόχων και μέσων και αποτελείται από έξι διακριτά στοιχεία: περιεχόμενο της πολιτικής υψηλό επίπεδο αφαίρεσης προγραμματικό επίπεδο μεμονωμένα μέτρα εστίαση της πολιτικής στόχοι γενικοί στόχοι επιχειρησιακοί στόχοι ειδικοί όροι μέσα οργανωτικές αρχές μηχανισμοί παραμετροποιήσεις

ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Γενικοί (επίσημοι) στόχοι της Πολιτικής Συχοχής Άρθρο 174 ΣΛΕΕ: “Η Ένωση, προκειμένου να προαχθεί η αρμονική ανάπτυξη του συνόλου της, αναπτύσσει και εξακολουθεί τη δράση της με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής της συνοχής”. “Η Ένωση αποσκοπεί, ιδιαίτερα, στη μείωση των διαφορών μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών και στη μείωση της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών”. Άρθρο 175 ΣΛΕΕ: “Τα κράτη μέλη ασκούν και συντονίζουν την οικονομική τους πολιτική με σκοπό ... να επιτύχουν τους στόχους του άρθρου 174. Η διαμόρφωση και η υλοποίηση των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης καθώς και η υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς, λαμβάνουν υπόψη τους στόχους του άρθρου 174. Η Ένωση ενισχύει επίσης την υλοποίηση αυτή με τη δράση της μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων…”.

Γενικοί στόχοι της Πολιτικής Συνοχής, 2014 -2020 ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Γενικοί στόχοι της Πολιτικής Συνοχής, 2014 -2020 6η έκθεση για τη συνοχή, 2014 Η νέα πολιτική συνοχής συνδέεται με τη διαδικασία οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ και με το “Ευρωπαϊκό εξάμηνο”. Σε περίπτωση που ένα κράτος μέλος δε συμμορφώνεται με τις συστάσεις που έλαβε στο πλαίσιο της διαδικασίας οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, η χρηματοδότηση μπορεί να ανασταλεί. Ειδικότερα, κάθε τομέας επενδύσεων πρέπει να βασίζεται σε μια ορθά καθορισμένη στρατηγική.

Στοιχεία της πολιτικής συνοχής, 1989-1993   Περιεχόμενο της πολιτικής Εστίαση της πολιτικής Γενικοί στόχοι: διαπεριφερειακή σύγκλιση κοινωνική συνοχή (αδιευκρίνιστη) μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων της εσωτερικής αγοράς Επιχειρησιακοί στόχοι: σύγκλιση περιφερειών υπό αναπτυξιακή υστέρηση καταπολέμηση της βιομηχανικής παρακμής διαρθρωτική προσαρμογή αγροτικών περιοχών προώθηση της απασχόλησης  Ειδικοί όροι: αναβάθμιση υποδομών κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού ενίσχυση της επιχειρηματικότητας Οργανωτικές αρχές: προγραμματισμός συγκέντρωση εταιρική σχέση προσθετικότητα Μηχανισμοί: πόροι Διαρθρωτικών Ταμείων δάνεια ΕΤΕ (εθνικοί πόροι ιδιωτικές επενδύσεις  Παραμετροποιήσεις: Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης Επιχειρησιακά Προγράμματα Μεγάλα έργα Κοινοτικές Πρωτοβουλίες

Στοιχεία της πολιτικής συνοχής, 2014-2020   Περιεχόμενο της πολιτικής Εστίαση της πολιτικής Γενικοί στόχοι: διαπεριφερειακή σύγκλιση, κοινωνική συνοχή, εδαφική συνοχή, ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς αναβάθμιση ανταγωνιστικότητας της ΕΕ καταπολέμηση της κρίσης Επιχειρησιακοί στόχοι: σύγκλιση περιφερειών υπό αναπτυξιακή υστέρηση σύγκλιση χωρών υπό αναπτυξιακή υστέρηση στόχοι «Ευρώπης 2020»  «νέα οικονομική διακυβέρνηση» Ειδικοί όροι:  αναβάθμιση υποδομών κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού ενίσχυση της επιχειρηματικότητας 11 θεματικοί στόχοι 3 οριζόντιοι στόχοι Οργανωτικές αρχές: προγραμματισμός, συγκέντρωση, εταιρική σχέση, προσθετικότητα χρηστή διαχείριση διοικητική ικανότητα αιρεσιμότητες Μηχανισμοί: πόροι ΕΔΕΤ, εθνικοί πόροι, ιδιωτικές επενδύσεις συντονισμός εθνικών πολιτικών διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις  Παραμετροποιήσεις: Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο, Εταιρικά Σύμφωνα, Επιχειρησιακά Προγράμματα, Μεγάλα έργα Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων, Εθνικά Προγράμματα Σταθερότητας Εθνικές Στρατηγικές (RIS3 κ.α.)

ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Η δημιουργία της πολιτικής συνοχής (1985-1988) είναι το προϊόν δύο διαφορετικών λογικών. Η λογική της συνοχής: η συνοχή ως η ενωσιακή «λύση» στο «περιφερειακό πρόβλημα» της ΕΕ (αλληλεγγύη μεταξύ περιοχών) Η διανεμητική λογική: τα Ταμεία της ΕΕ αποτελούν εκ των πραγμάτων ένα μηχανισμό μεταφοράς πόρων ανάμεσα σε χώρες και περιφέρειες Αν εξαιρέσουμε το στόχο της διαπεριφερειακής σύγκλισης, η πολιτική συνοχής δε θεμελιώθηκε στη βάση κοινά αποδεκτών αρχών και – ιδίως – σε μια σαφή αντίληψη περί ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Σήμερα, οι γενικοί στόχοι της ορίζονται με ασαφή και ελλειπτικό τρόπο, γεγονός που αντανακλά τη έλλειψη συναίνεσης μεταξύ των κ-μ τόσο ως προς την ακριβή αναπτυξιακή της αποστολή όσο και ως προς τη διανεμητική της διάσταση («ποιος κερδίζει, ποιος χάνει»)

ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Η πολιτική συνοχής συνιστά έναν πολυεπίπεδο και πολύπλοκο χώρο πολιτικής που εξελίχθηκε σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον (διεύρυνση/ εμβάθυνση της ΕΕ). Αν εξαιρέσουμε τις διατάξεις των Συνθηκών, οι στόχοι και τα μέσα της αναθεωρούνται περιοδικά (1988, 1993, 1999, 2006, 2013). Σε ένα περιβάλλον ελλιπούς θεσμοποίησης, αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων και μεταβαλλόμενων εξωτερικών συνθηκών, διευκολύνονται οι συνεχείς μεταβολές- τόσο προσαυξητικές όσο και συστημικές. Η διανεμητική λογική κυριαρχεί κατά τον προσδιορισμό του ύψους και της κατανομής των πόρων των Ταμείων κι επηρεάζει ιδίως τον προσδιορισμό των επιχειρησιακών στόχων Η λογική της συνοχής κυριαρχεί κατά την εξειδίκευση των στόχων και των μέσων.

Συνηθέστερος τύπος αλλαγών η τακτική προσθήκη νέων στόχων και μέσων. ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Συνηθέστερος τύπος αλλαγών η τακτική προσθήκη νέων στόχων και μέσων. Ο τροποποιήσεις/ αφαιρέσεις στοιχείων προσκρούουν συνήθως σε ισχυρές πολωτικές αντιδράσεις. Οι περισσότερες από τις όποιες αφαιρέσεις αφορούσαν στοιχεία που εξυπηρετούσαν τις προτιμήσεις της Επιτροπής (λχ. Κοινοτικές Πρωτοβουλίες). 1994-2005: - προσθήκες στο επίπεδο των στόχων: κατά κανόνα εξωγενείς - προσθήκες στο επίπεδο των μέσων: κατά κανόνα προσαυξητικές 2014 -2020: - προσθήκη σημαντικού αριθμού στόχων και μέσων εξωγενώς

ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Το γεγονός αυτό οφείλεται σε μια κεντρική στρατηγική επιλογή της ΕΕ κατά την τελευταία επταετία: να αναπτυχθούν στενές διασυνδέσεις ανάμεσα στους στόχους και τα μέσα της πολιτικής συνοχής, της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και της «νέας οικονομικής διακυβέρνησης» Κατ’ αυτό τον τρόπο, τα μέσα - και οι πόροι – της συνοχής κινητοποιούνται για την αντιμετώπιση προβλημάτων που δεν εμπίπτουν άμεσα στο στόχο τη συνοχής. Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην εξοικονόμηση δημοσιονομικών πόρων – και ιδίως στη μη επιβάρυνση των περισσότερο ανεπτυγμένων κ-μ. Σηματοδοτεί τον περιορισμό της δημοσιονομικής αλληλεγγύης στην ΕΕ.

ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Η έκβαση αυτού του εγχειρήματος είναι εξαιρετικά αμφίβολη λόγω των πολύ σοβαρών προβλημάτων συμβατότητας που ενσκήπτουν. Σε ό, τι αφορά την πολιτική συνοχής, το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της συμφόρησης στο επίπεδο των στόχων και της πολυπλοκότητας στο επίπεδο των μέσων. Κατ’ αυτό τον τρόπο, περιορίζεται περαιτέρω η προγραμματική σαφήνεια και η οργανωτική αυτοτέλεια της πολιτικής συνοχής. Η μερική αποσύνδεση της πολιτικής συνοχής από τον ιδρυτικό της στόχο αποτελεί πλήγμα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στο βαθμό που υποσκάπτει τα θεμέλια της «λογικής της συνοχής» και της αλληλεγγύης που αυτή συνεπάγεται.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας ΠανεπιΣτΗμιο ΠελοποννΗΣου ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤμΗμα ΠολιτικΗΣ ΕπιΣτΗμηΣ και ΔιεθνΩν ΣχΕΣεων Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας