ΛΑΜΠΙΔΩΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α.Ε.Μ.: 2839 ΛΑΜΠΙΔΩΝΗ ΝΑΤΑΛΙΑ Α.Ε.Μ.: 2977 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Τ.Ε. ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε.   ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙA ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΜΕ ΘΕΡΜΙΔΟΜΕΤΡΟ ΒΟΜΒΑΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΛΑΜΠΙΔΩΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α.Ε.Μ.: 2839 ΛΑΜΠΙΔΩΝΗ ΝΑΤΑΛΙΑ Α.Ε.Μ.: 2977 ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ: ΣΠΑΝΟΣ Δ. ΘΩΜΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΓΙΑ ΓΡ. ΦΩΤΕΙΝΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΚΑΒΑΛΑ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2016

Περιεχόμενα Εισαγωγή Βιομάζα Η ελιά Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιεργειών Θερμιδόμετρο Βόμβας Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Συμπεράσματα Βιβλιογραφία

Στην παρούσα πτυχιακή εργασία γίνεται μια έρευνα για την αξιολόγηση των αποβλήτων της ελιάς ως προς την ενεργειακή τους αξία με στόχο την εξαγωγή συμπερασμάτων για την καταλληλότητά τους για χρήση για παραγωγή ενέργειας. Εισαγωγή

Βιομάζα Ορίζεται η ύλη που έχει βιολογική (οργανική) προέλευση. Αποτελεί μια δεσμευμένη και αποθηκευμένη μορφή της ηλιακής ενέργειας. Είναι αποτέλεσμα της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας των φυτικών οργανισμών. Αποτελεί μια σημαντική, ανεξάντλητη και φιλική προς το περιβάλλον πηγή ενέργειας.

Σχηματική παράσταση διεργασίας παραγωγής βιομάζας Βιομάζα Σχηματική παράσταση διεργασίας παραγωγής βιομάζας Νερό + Διοξείδιο του άνθρακα + Ηλιακή ενέργεια (φωτόνια) + Ανόργανα στοιχεία ⇒ Βιομάζα + Οξυγόνο

Βιομάζα Πλεονεκτήματα Η αποτροπή του φαινομένου του θερμοκηπίου (CO2) Η αποφυγή της επιβάρυνσης της ατμόσφαιρας µε SO2 (όξινη βροχή) Η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης Η εξασφάλιση εργασίας-συγκράτηση των αγροτικών πληθυσμών Μειονεκτήματα Ο μεγάλος όγκος και η μεγάλη περιεκτικότητά της σε υγρασία Η δυσκολία στη συλλογή, μεταποίηση, μεταφορά και αποθήκευση Οι δαπανηρότερες εγκαταστάσεις και εξοπλισμός Η μεγάλη διασπορά και η εποχιακή παραγωγή της

Βιομάζα Χρήση Παραγωγή θερμότητας στον οικιακό τομέα (μαγειρική, θέρμανση) Θέρμανση θερμοκηπίων Ελαιουργεία Βιομηχανία, µε τη χρήση πιο εξελιγμένων τεχνολογιών Προοπτικές Μεγάλο και άμεσα διαθέσιμο δυναμικό Σε ανταγωνιστικές τιμές 7500000 τόνοι υπολειμμάτων γεωργικών καλλιεργειών 2700000 τόνοι δασικών υπολειμμάτων

Η ελιά Η ελιά είναι ένα καρποφόρο δέντρο που καλλιεργείται από αρχαιοτάτους χρόνους στον Ευρωπαϊκό Μεσογειακό χώρο. Ένα δέντρο ελιάς παράγει 15 – 40 kg ελαιόκαρπου το χρόνο. Το 97% της Παγκόσμιας παραγωγής ελαιόλαδου πραγματοποιείται στις χώρες της Μεσογείου.

Κύριες χώρες παραγωγής ελιάς (Έτος 2011 από FAOSTAT) Η ελιά Κύριες χώρες παραγωγής ελιάς (Έτος 2011 από FAOSTAT)

Η ελιά

Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Η ελιά Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Οι βρώσιμες ελιές έχουν δέκα φορές περισσότερα αντιοξειδωτικά από το ελαιόλαδο. Περιέχουν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης Α και Ε, οι οποίες σε συνδυασμό συμβάλλουν στην καλή υγεία του δέρματος.

Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Η ελιά Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Σε μικρότερες ποσότητες περιέχουν βιταμίνες Β1, Β6 και Β12 οι οποίες βελτιώνουν τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και ενισχύουν το μεταβολισμό.

Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Η ελιά Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Είναι πλούσιες σε φαινολικές ενώσεις που βοηθούν τη λειτουργία της καρδιάς και στην πρόληψη του καρκίνου.

Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Η ελιά Η διατροφική αξία του καρπού της ελιάς Είναι πλούσιες σε ιχνοστοιχεία όπως σίδηρο, απαραίτητος για την καλή κατάσταση του αίματος, φώσφορο, ασβέστιο, για γερά οστά και δόντια και κάλιο για την καλή λειτουργία της καρδιάς. Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και οι τοκοφερόλες έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, προσφέροντας προστασία από καρδιαγγειακά νοσήματα, εγκεφαλικά και καρκίνο.

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Σάπωνες Πυρηνόξυλο Βρώσιμο πυρηνέλαιο Λιόζουμα Ελαιοπυρήνας Ελαιόλαδο Ελαιόκαρπος Ακατέργαστο πυρηνέλαιο

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Απόβλητα ελιάς Στερεά απόβλητα Υγρά απόβλητα   Αέρια απόβλητα

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Απόβλητα ελιάς Στερεά απόβλητα Στάδιο Συγκομιδής Κλαδιά και Φύλλα: προκύπτουν κατά τη συλλογή και την αποφύλλωση του ελαιόκαρπου Στάδιο Επεξεργασίας Ελαιοπυρήνας: προκύπτει κατά την εξαγωγή του ελαιόλαδου Πολτώδης μάζα: παράγεται κατά το στάδιο του διαχωρισμού του πυρήνα από την πάστα ελιάς και αποτελείται από το μείγμα καρπού και της φλούδας της ελιάς Πυρηνόξυλο: που αποτελεί στερεό υπόλειμμα που απομένει έπειτα από την εξαγωγή του πυρηνέλαιου από τον ελαιοπυρήνα

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Απόβλητα ελιάς Υγρά απόβλητα Λιόζουμα και Απόνερα (Κατσίγαρος) Προέρχονται από: 1) Το υγρό τμήμα του ελαιόκαρπου 2) Του νερού που προστίθεται για την πλύση του καρπού 3) Τη μάλαξη και τη φυγοκέντριση κατά το διαχωρισμό του ελαιόλαδου Χαρακτηριστικά: Υψηλή τοξικότητα και οργανικό ρυπαντικό φορτίο Δύσκολη η βιοαποικοδόμησή τους

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Απόβλητα ελιάς Αέρια απόβλητα Παράγονται από: Την καύση του ελαιοπυρήνα Τα μηχανήματα εσωτερικής καύσεως των ελαιουργείων Χαρακτηριστικά: Συγκριτικά με τον όγκο του ατμοσφαιρικού αποδέκτη θεωρούνται πολύ μικρές Συνεπώς δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Παραπροϊόντα και απόβλητα ελαιοκαλλιεργειών Παραγωγή Θερμικής ενέργειας Μηχανικής ενέργειας Ηλεκτρικής ενέργειας

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας Η παραγωγή χρήσιμης ενέργειας από τα προϊόντα της ελιάς προέρχεται από: Τα κλαδέματα των δέντρων Τα ξύλα του κορμού των δέντρων Το πυρηνόξυλο Τα οργανικά απόβλητα του ελαιουργείου Το υπολειμματικό λάδι των αποβλήτων του ελαιουργείου Τα αέρια απόβλητα του ξηραντήριου του πυρηνελαιουργείου

Ενεργειακό περιεχόμενο προϊόντων ελαιοκαλλιέργειας α/α Προϊόν Ενεργειακό περιεχόμενο 1 Ελαιόκαρπος 3500 cal/g 2 Ελαιοκλαδέματα 3100 cal/g 3 Κλαδιά ελιάς 4411 cal/g 4 Φύλλα ελιάς 4438 cal/g 5 Κορμός ελιάς (συμπαγές ξύλο ελιάς) 3750 cal/g 6 Ελαιοπυρήνας 5495 cal/g 7 Πυρηνόξυλο 8 Υπολειμματική βιομάζα ελαιώνα 4042 cal/g 9 Βιοντίζελ από ελαιόλαδο 9537 cal/g (max: 9878 cal/g) 10 Βιοαέριο από υγρά απόβλητα ελαιουργείων 3•106 kcal/m3

Θερμιδόμετρο Βόμβας Θερμιδόμετρο είναι η συσκευή, με την οποία πραγματοποιείται η μέτρηση ποσοτήτων θερμότητας που προσλαμβάνουν ή εκχωρούν τα διάφορα σώματα, στερεά ή ρευστά, υπό διάφορες επιδράσεις, ακόμα και σε χημικές. Υπάρχουν τρεις τύποι θερμιδόμετρων βόμβας:

Θερμιδόμετρο Βόμβας Αδιαβατικά

Θερμιδόμετρο Βόμβας Ισοπεριβολικά

Θερμιδόμετρο Βόμβας Ισόθερμα

Χρήσεις θερμιδόμετρου βόμβας Θερμιδόμετρο Βόμβας Χρήσεις θερμιδόμετρου βόμβας Δοκιμές καυσίμων (θερμιδική αξία στερεών και υγρών καυσίμων) Διάθεση στερεών αποβλήτων και απορριμμάτων (κανονισμοί Οργανισμού Προστασίας του Περιβάλλοντος) Θερμοδυναμικές μελέτες (επιστημονικές και θεωρητικές θερμοδυναμικές μελέτες) Εκπαιδευτική κατάρτιση (Γυμνάσιο, Λύκειο, Πανεπιστήμιο) Μελέτες για το μεταβολισμό (περιεκτικότητας σε θερμίδες) Βιομηχανικές εφαρμογές (τροφίμων, καυσίμων κ.α.) Θέματα ασφαλείας (καταλληλότητα για χρήση ή κατανάλωση)

θερμιδόμετρου (Bucket) Θερμιδόμετρο Βόμβας Αναδευτήρας Καπάκι οβίδας Ηλεκτρόδια έναυσης Θερμόμετρο Μεταλλικό δοχείο θερμιδόμετρου (Bucket) Εξωτερικό περίβλημα (Jacket) Θερμιδομετρική οβίδα

Περιγραφή διαδικασίας μέτρησης Θερμιδόμετρο Βόμβας Περιγραφή διαδικασίας μέτρησης Ζύγιση του δείγματος Τοποθέτηση του δείγματος μέσα στην κάψα Τοποθέτηση του νήματος ανάφλεξης στο σύρμα νικελίου Τοποθέτηση του δείγματος στη βόμβα Ασφάλιση και γέμισμα της βόμβας με οξυγόνο Έναρξη πειράματος Απευθείας μέτρηση του ενεργειακού περιεχομένου του υπό μελέτη υλικού Ολοκλήρωση πειράματος Αφαίρεση και άνοιγμα της βόμβας Απόρριψη του νερού που υπάρχει στην κάψα Στέγνωμα όλων των υγρών σημείων του bucket του θερμιδόμετρου Εκκίνηση νέας μέτρησης

Θερμιδόμετρο Βόμβας Τα δείγματα αλέθονται ώσπου να καταλήξουν σε μικρό μέγεθος σωματιδίων από 0,195 έως 0,235 μm. Σε ό,τι αφορά την ελιά ειδικότερα, ισχύει η ίδια διαδικασία, εφόσον όμως προηγηθεί ξήρανση του υπό μελέτη υλικού όπου απαιτείται.

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 1ο: Μέτρηση ελαιοπυρήνα OLIVE-CORE-1  

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 2ο: Μέτρηση ελαιοπυρήνα OLIVE-CORE-2

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 3ο: Μέτρηση ελαιοπυρήνα OLIVE-CORE-3

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 4ο: Μέτρηση ελαιοπυρήνα OLIVE-CORE-4

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 5ο: Μέτρηση ελαιοπυρήνα OLIVE-CORE-5

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 6ο: Μέτρηση οριζόντιου κλαδιού ελιάς το Φθινόπωρο OHNLB-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 7ο: Μέτρηση φύλλων οριζόντιου κλαδιού ελιάς το Φθινόπωρο OHNLL-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 8ο: Μέτρηση κατακόρυφου κλαδιού ελιάς το Φθινόπωρο OVNLB-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 9ο: Μέτρηση φύλλων κατακόρυφου κλαδιού ελιάς το Φθινόπωρο OVNLL-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 10ο: Μέτρηση κλαδιού ελιάς την Άνοιξη OLIVEBRANCH-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Δείγμα 11ο: Μέτρηση φύλλων ελιάς την Άνοιξη OLIVELEAVES-1

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας α/α Δείγμα μέτρησης Μετρήσεις ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) Θεωρητική τιμή ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) 1 Ελαιοπυρήνας 1 4700 5495 2 Ελαιοπυρήνας 2 4740 3 Ελαιοπυρήνας 3 4724 4 Ελαιοπυρήνας 4 4765 5 Ελαιοπυρήνας 5 4686

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας α/α Δείγμα μέτρησης Μετρήσεις ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) Θεωρητική τιμή ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) 1 Οριζόντιο κλαδί ελιάς το Φθινόπωρο 3815 4411 2 Κάθετο κλαδί ελιάς το Φθινόπωρο 3687 3 Κλαδί ελιάς την Άνοιξη 3985

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας α/α Δείγμα μέτρησης Μετρήσεις ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) Θεωρητική τιμή ενεργειακού περιεχομένου (cal/g) 1 Φύλλα από οριζόντιο κλαδί ελιάς το Φθινόπωρο 4335 4438 2 Φύλλα από κάθετο κλαδί ελιάς το Φθινόπωρο 3834 3 Φύλλα ελιάς την Άνοιξη 4479

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Πρώτες εκτιμήσεις - συμπεράσματα Τα ενεργειακά περιεχόμενα των διαφόρων αποβλήτων των ελαιοκαλλιεργειών διαφέρουν στα διαφορετικά όργανα των φυτών. Τα ενεργειακά περιεχόμενα που εκτιμήθηκαν πειραματικά με το θερμιδόμετρο βόμβας κυμαίνονται από: 4686 cal/g έως 4765 cal/g για τους ελαιοπυρήνες 3687 cal/g έως 3985 cal/g για τα κλαδιά ελιάς και 3834 cal/g έως 4479 cal/g για τα φύλλα ελιάς. Την Άνοιξη παρατηρείται αυξημένη η τιμή του ενεργειακού περιεχομένου των φύλλων και των κλαδιών. Μεγαλύτερο ενεργειακό περιεχόμενο στα οριζόντια κλαδιά και φύλλα από ότι στα κατακόρυφα.

Μετρήσεις με το Θερμιδόμετρο Βόμβας Πρώτες εκτιμήσεις - συμπεράσματα Υψηλότερο ενεργειακό περιεχόμενο παρατηρήθηκε στους πυρήνες λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε λιπαρά. Ελάχιστη απόκλιση μεταξύ των πειραματικών τιμών των ελαιοπυρήνων από τη μέση τιμή, (4723 ± 42) cal/g δηλαδή σφάλμα ίσο με 0,9%. Το θερμιδόμετρο βόμβας είναι μία πειραματική διάταξη για μετρήσεις με μεγάλη ακρίβεια. Οι όποιες διαφορές μεταξύ των θεωρητικών και των πειραματικών τιμών, οφείλονται στη μη σωστή προετοιμασία των μετρούμενων δειγμάτων.

Συμπεράσματα Το θερμιδόμετρο βόμβας είναι ένα πολύ χρήσιμο, διαχρονικό εργαλείο Παγκοσμίως, με ευρύτατες και ποικίλες εφαρμογές. Η απόθεση των αποβλήτων των ελαιοκαλλιεργειών γίνεται σε διάφορους φυσικούς αποδέκτες, με αποτέλεσμα τη ρύπανση του περιβάλλοντος λόγω της τοξικότητάς τους. Η χρήση τους για παραγωγή θερμικής, ηλεκτρικής και μηχανικής ενέργειας από: α) τα ελαιοκλαδέματα της ελιάς β) το πυρηνόξυλο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

Συμπεράσματα γ) τα υγρά απόβλητα των ελαιουργείων για την παραγωγή βιοαερίου δ) τα υπολειμματικά έλαια των αποβλήτων των ελαιουργείων για την παραγωγή βιοντίζελ ε) τα αέρια απόβλητα των πυρηνελαιουργείων για την παραγωγή θερμότητας. Λόγω τέφρας, η βιομάζα από προϊόντα ελαιοκαλλιεργειών δεν αξιοποιείται σε μεγάλο βαθμό. Η χρήση των προϊόντων και παραπροϊόντων της ελιάς συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών CO2 και κατά συνέπεια στην προστασία του περιβάλλοντος.

Βιβλιογραφία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Κόγια Φωτεινή, Αγγελίδης Γρηγόριος, Σαμακοβλής Ιωάννης, Αγγελίδης Πολυχρόνης και Φιλίππου - Γαλατάκη Ελευθερία, (2015). Αξιολόγηση ενεργειακού περιεχομένου προϊόντων ελιάς με θερμιδόμετρο βόμβας με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε., Τ.Ε.Ι. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. 11ο Πανελλήνιο Περιβαλλοντικό Συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, «Περιβάλλον και Κοινωνία», 27 - 29/03/2015, Φλώρινα. Γεωργακαράκος Κωνσταντίνος, (2013). Επεξεργασία και αξιοποίηση υγρών λυμάτων ελαιουργείου. Τμήμα Μηχανολογίας, Τ.Ε.Ι. Κρήτης. Βουρδουμπάς Ιωάννης, (2007). Η ελιά & η παραγωγή ενέργειας από τα προϊόντα της. Τμήμα Φυσικών Πόρων & Περιβάλλοντος, Τ.Ε.Ι. Κρήτης. Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2007. Καλπακίδης Κωνσταντίνος, (2015). Συγκριτική ανάλυση μετρήσεων του ενεργειακού περιεχομένου των καυσίμων με χρήση θερμιδόμετρου βόμβας. Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Τ.Ε.Ι. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.   ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Parr Instrument Company, Introduction to Bomb Calorimetry (09/11/2007). http://www.scimed.co.uk/wp-content/uploads/2013/03/Introduction-to-bomb-calorimetry.pdf (Πρόσβαση 4/11/2015). Jonathan Melville, (2014) Bomb Calorimetry and Heat of Combustion UC Berkeley College of Chemistry. García - Maraver, A. F. Ramos - Ridao, D.P. Ruiz, M. Zamorano (2010). Quality of Pellets from Olive Grove Residual Biomass. International Conference on Renewable Energies and Power Quality (ICREPQ’10) Granada (Spain), 23th to 25th March, 2010. Ioannis Gravalos, Panagiotis Xyradakis, Dimitrios Kateris, Theodoros Gialamas, Dimitrios Bartzialis, Kyriakos Giannoulis, (2016). An Experimental Determination of Gross Calorific Value of Different Agroforestry Species and Bio-Based Industry Residues. http://www.scirp.org/journal/nr http://dx.doi.org/10.4236/nr.2016.71006 Khalid M. Tawarah, Rajaa A. Rababah, (2013). Characterization of Some Jordanian Crude and Exhausted Olive Pomace Samples. Department of Chemistry, Yarmouk University, Irbid, Jordan. http://www.scirp.org/journal/gsc E.J.S. Mitchell, A.R. Lea-Langton, J.M. Jones, A. Williams, P. Layden, R. Johnson, (2016). The impact of fuel properties on the emissions from the combustion of biomass and other solid fuels in a fixed bed domestic stove. Fuel Processing Technology. ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ  http://www.cres.gr/energy-saving/images/pdf/biomass_guide.pdf Βιομάζα (Πρόσβαση 2/11/2015) http://www.foodbites.eu/j15/food-lovers/istories/1448- Food bites inspiration, knowledge & taste. Μια ματιά στην Ιστορία της Ελιάς και του Ελαιολάδου (Πρόσβαση 3/11/2015) http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p40.html Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία. Το λάδι στον αρχαίο κόσμο (Πρόσβαση 3/11/2015) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B9%CE%B4%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%BF Θερμιδόμετρο ορισμός (Πρόσβαση 4/11/2015) https://en.wikipedia.org/wiki/Calorimeter Calorimeter (Πρόσβαση 4/11/2015)  http://iek-tripol.ark.sch.gr/autosch/joomla15/images/simeioseis/Fylladio3.pdf Θεωρία καύσης – Συστήματα καύσης (Πρόσβαση 4/11/2015) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%B4%CF%8D%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%B7 Θερμογόνος δύναμη (Πρόσβαση 4/11/2015) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%B9%CE%AC#/media/File:Porducci%C3%B3n_de_olivas.PNG Ελιά (Πρόσβαση 7/11/2015) http://mecheng.8m.com/ovida.htm Θερμιδόμετρο τύπου οβίδας. Περιγραφή της διάταξης μέτρησης (Πρόσβαση 9/11/2015) http://www.metal.ntua.gr/uploads/4408/askhsh1-2.pdf Biochemical Oxygen Demand, BOD & Chemical Oxygen Demand, COD (Πρόσβαση 18/11/2015) http://www.olivenews.gr/el/article/2957/%CE%B7-%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BC%CE%AD%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82-%CE%B1quatec-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7 Η γερμανική μέθοδος Αquatec για διαχείριση αποβλήτων (Πρόσβαση 7/12/2015) http://www.aridwaste.gr/node/36 Eco Olive Cleaner Technology (Πρόσβαση 8/12/2015) Βιβλιογραφία

Σας ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας!!!