Εισαγωγή στην Γενική ψυχολογία Βρεφονηπιοκομιά-Εργοθεραπεία Εισαγωγή στην Γενική ψυχολογία Βρεφονηπιοκομιά-Εργοθεραπεία Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση Δήμητρα Παπαστεργίου MSc- Λάρισα 2015

Ορισμός Μάθηση είναι η σχετικά μόνιμη αλλαγή της συμπεριφοράς (ή τη δυνατότητα της συμπεριφοράς) ως αποτέλεσμα της άσκησης ή της εμπειρίας. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Η μάθηση είναι φανερή από την πρώτη στιγμή της γέννησης . Η μάθηση είναι φανερή από την πρώτη στιγμή της γέννησης . Επηρεάζει την προσαρμογή και την ανάπτυξη του πεδίου ζωής. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Υπάρχουν διάφορα είδη ¨σχετικά μόνιμων αλλαγών¨ που διαφοροποιούνται από την μάθηση. Αυτές είναι αλλαγές που δεν έχουν ως προϋπόθεση την μάθηση, αλλά οφείλονται σε προσαρμογή των αισθητηρίων, ύπνο, αρρώστια, και την βλάβη σε κάποιο μέλος του σώματος, αισθητήριο σύστημα ή τον εγκέφαλο. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Τύποι Μάθησης Αποτύπωση Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση Ενεργητική ή Συντελεστική Μάθηση Εθισμός Μάθηση κατόπιν Παρατήρησης Μάθηση Αντιληπτικο-Κινητικών Δεξιοτήτων Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Επιπλέον, σε αυτούς τους τύπους προστίθενται Μάθηση λεκτικής και εικονικής ύλης Μάθηση γεγονότων Μάθηση προσωπικών βιωμάτων Τα παραπάνω θα αναλυθούν στο κεφάλαιο της Μνήμης Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Αποτύπωση Είναι η προσκόλληση των νεοσσών στην μητέρα τους ή σε οποιοδήποτε άλλο ζώο ή αντικείμενο πρωτοβρεθεί μπροστά τους. Συμβαίνει συνήθως σε ζώα που μπορούν να κινηθούν σχεδόν αμέσως μετά την γέννηση τους και αποσκοπεί στην επιβίωσή τους. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Η κρίσιμη περίοδος σύμφωνα με τους ερευνητές για την αποτύπωση είναι το διάστημα 13-16 πρώτες ώρες των νεοσσών. Ωστόσο, η κρίσιμη περίοδος είναι κάτι που διαφοροποιεί την αποτύπωση από την συνειρμική μάθηση, γιατί η συνειρμική μάθηση συμβαίνει σε κάθε ηλικία. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Πολλές διαμάχες έχουν εκφραστεί μεταξύ συγκριτικών ψυχολόγων και ηθολόγων για το αν η αποτύπωση είναι μορφή μάθησης. Οι ηθολόγοι θεωρούν ότι υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός ερεθισμών προκαλεί την αποτύπωση. Οι συγκριτικοί ψυχολόγοι απέδειξαν ότι πολλοί ερεθισμοί αντιθέτως προκαλούν την αποτύπωση. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Άρα αυτό υποδηλώνει μορφή μάθησης. Το σημαντικό εύρημα είναι ότι η αποτύπωση μπορεί να τροποποιηθεί δραστικά με την ενίσχυση. Άρα αυτό υποδηλώνει μορφή μάθησης. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Συμπεριφορισμός(Μπιχεβιορισμός) Είναι το θεωρητικό πλαίσιο της ψυχολογίας που διαμορφώθηκε από τον Αμερικανό ψυχολόγο John Watson. Βασίστηκε στις προγενέστερες δουλειές των Pavlov και Thorndike. Αποκορύφωμά του είναι οι έρευνες του B.F.Skinner Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Βασική θέση του συμπεριφορισμού αποτελεί η ιδέα ότι το μόνο άξιο μελέτης είναι η παρατηρήσιμη συμπεριφορά ενώ αντίθετα η συνειδητή εμπειρία πρέπει να παραμεριστεί. Ο συμπεριφορισμός θεωρεί τη συμπεριφορά ως αντιδράσεις(Α) σε ερεθίσματα(Ε). Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Μέσα από τις αρχές του συνειρμισμού πρέπει να επιτρέπεται η σύνδεση ανάμεσα σε ερεθίσματα και νοητικές αναπαραστάσεις ή ιδέες με αντιδράσεις ή ιδέες με ιδέες. Στον συμπεριφορισμό συνδέονται μυϊκές αντιδράσεις με εξωτερικά ερεθίσματα. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση Σημαντικό σημείο στην διαμόρφωση της Κλασικής Εξαρτημένης Μάθησης αποτέλεσε η ερευνητική δουλειά του Ρώσου Φυσιολόγου Ivan Pavlov. Μελετώντας το πεπτικό σύστημα του σκύλου ο Pavlov ανακάλυψε τυχαία αυτό που αργότερα ονομάστηκε κλασική εξαρτημένη μάθηση. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Το πείραμα του Pavlov Ο Pavlov ετοίμασε ένα σύστημα πρόσδεσης, το οποίο συγκρατούσε τον σκύλο σε ένα μηχάνημα με το οποίο συγκεντρωνόταν και καταγραφόταν η ποσότητα σιέλου που έβγαινε κάθε φορά από το στόμα του σκύλου. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ο Pavlov πριν δώσει τροφή στον σκύλο χτυπούσε ένα κουδουνάκι με χρονικό διάστημα ήχου και τροφής όχι μεγαλύτερου του μισού δευτερολέπτου. Δηλαδή, έχουμε έναν ήχο κουδουνιού (ουδέτερος ερεθισμός) Τροφή (ανεξάρτητος ερεθισμός) έκκριση σιέλου(ανεξάρτητη αντίδραση) Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η ΜάθησηΤ

Όσο προχωρούσαν οι δοκιμές Ήχος κουδουνιού-τροφή- έκκριση σιέλου με τον ήχο του κουδουνιού αυξανόταν . Δηλαδή, ο ήχος του κουδουνιού έγινε εξαρτημένος ερεθισμός και η έκκριση σιέλου στον ήχο εξαρτημένη αντίδραση. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ουδέτερος ερεθισμός: ο εξωτερικός ερεθισμός που συνήθως δεν προκαλεί την αντίστοιχη ανακλαστική αντίδραση. Ανεξάρτητος ερεθισμός: ο ερεθισμός που πριν την εξάρτηση προκαλεί με συνέπεια την ανεξάρτητη αντίδραση, π.χ. τροφή προκαλεί σίελο Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ανεξάρτητη αντίδραση: Η αντίδραση που προκαλείται με συνέπεια τον ανεξάρτητο ερεθισμό. Εξαρτημένος ερεθισμός: Ως ουδέτερος δεν προκαλούσε την ανεξάρτητη αντίδραση, με το επαναληπτικό ζευγάρωμα όμως με τον ανεξάρτητο ερεθισμό προκαλεί μόνος του την έκκριση σιέλου ως εξαρτημένη αντίδραση. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Εξαρτημένη αντίδραση: Την προκαλεί ο εξαρτημένος ερεθισμός. Εξαρτημένη αντίδραση: Την προκαλεί ο εξαρτημένος ερεθισμός. Εξάρτηση: Ο τύπος ή το παράδειγμα μάθησης που συμβαίνει όταν ένας συνειρμός αναπτύσσεται μεταξύ ενός ουδέτερου ερεθισμού του εξωτερικού περιβάλλοντος και μιας αντίδρασης, η οποία είναι συνήθως ανακλαστική ή αυτόματη. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Απόσβεση Η κλασική εξάρτηση είναι μια μορφή μάθησης, δηλαδή μια σχετικά μόνιμη αλλαγή συμπεριφοράς αλλά όχι ένα διαρκές φαινόμενο. Συνεπώς, η λειτουργία με την οποία ¨ξεμαθαίνεται¨ μια αντίδραση ή συμπεριφορά λέγεται απόσβεση. Μιλάμε επομένως, για την βαθμιαία μείωση της ισχύος της εξαρτημένης αντίδρασης που συμβαίνει όταν ο ΕΕ δεν ενισχύεται. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Little Albert 11 μηνών βρέφος το οποίο μελετήθηκε από Watson & Rayner. Φόβος για θορύβους, όχι όμως για ποντικό. Ήχος- Ποντικός- Κλάμα και επομένως το παιδί έκλαιγε με το που έβλεπε τον ποντικό. Το ίδιο έγινε και όταν συνέβη μάσκα-ποντικός-κλάμα Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Σύμφωνα με τα παραπάνω βλέπουμε ότι και τα συναισθήματα είναι αποτέλεσμα μάθησης. Ρόλος της κλασικής εξάρτησης στην ψυχοσωματική ερμηνεία κάποιων συμπτωμάτων. Σε κάποια πειράματα με λέξεις μπορούν να αποκτήσουν συναισθηματική σημασία. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Προϋποθέσεις Κλασικής Εξαρτημένης Μάθησης. Ο ΑΕ πρέπει να προκαλεί την ΑΑ με αξιοπιστία Πρέπει να τηρείται η σειρά εμφάνισης των ερεθισμών δηλ. πρώτα ο ΟΕ που θα γίνει ΕΕ. Ο ΟΕ πρέπει να έχει πληροφοριακή αξία για τον οργανισμό, δεν πρέπει να προκαλεί την ίδια αντίδραση με αυτή του ΑΕ και δεν πρέπει να είναι επώδυνος. Τέλος, ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ των 2 ερεθισμών δεν πρέπει να είναι μεγάλος. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ενεργητική ή Συντελεστική Μάθηση Συμβαίνει όταν τα ζώα ή τα άτομα εκτελούν εκούσια αντίδραση ή πράξη και μαθαίνουν να την επαναλαμβάνουν ή όχι ανάλογα με το αποτέλεσμά της. Δηλαδή, μιλάμε ότι μαθαίνουν από τις συνέπειες των πράξεών τους. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ο Skinner χρησιμοποίησε τον όρο ¨Ενεργητική Εξάρτηση¨ Προτάθηκε επίσης, ο όρος Συντελεστική Εξάρτηση καθώς το ζώο εδώ χρησιμοποιεί τον μοχλό για την τροφή του. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Το πείραμα Πεινασμένος λευκός ποντικός κλείνεται στο κουτί του Skinner. Εξερευνά το περιβάλλον και τυχαία πατά μοχλό, ο οποίος δίνει τροφή. Στις επόμενες δοκιμές, ο ποντικός πατά τον μοχλό πιο συχνά μέχρις ότου ο ποντικός να κορέσει την πείνα του. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Στην ενεργητική εξάρτηση η αύξηση του ρυθμού των αντιδράσεων προϋποθέτει τη σύνδεση της αντίδρασης με την αμοιβή(reward) που έπεται. Η αμοιβή αυξάνει την πιθανότητα της αντίδρασης και ενισχύει την σύνδεση καθώς καλύπτει μια πρωτογενή ανάγκη του ζώου, την πείνα. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Η ενεργητική εξάρτηση είναι ένας από τους πιο κοινούς τύπους μάθησης . Η ενεργητική εξάρτηση είναι ένας από τους πιο κοινούς τύπους μάθησης . Αυτό εντοπίζεται τόσο σε ζώα, για να μάθουν συμπεριφορά, όσο και σε ανθρώπους ενήλικους και παιδιά για να βελτιώσουν την συμπεριφορά και την απόδοσή τους. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ενίσχυση ή αμοιβή Στην ενεργητική εξάρτηση, η ενίσχυση είναι παράγοντας κλειδί. Κλασική Εξαρτημένη Μάθηση: Ενίσχυση = Ανεξάρτητος Ερεθισμός ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ Ενεργητική Μάθηση: Ενίσχυση ΕΠΕΤΑΙ και ΔΕΝ ταυτίζεται με τον ανεξάρτητο ερεθισμό(πείνα ζώου) Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Είδη ενίσχυσης Πρωτογενής :Οδηγεί στην ικανοποίηση βιολογικών αναγκών( δεν είναι αποτέλεσμα μάθησης) Δευτερογενής : Οδηγεί στην ικανοποίηση επίκτητων αναγκών( είναι αποτέλεσμα μάθησης) Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Θετική : Ικανοποιεί μια πρωτογενή ή δευτερογενή. ανάγκη( π. χ Θετική : Ικανοποιεί μια πρωτογενή ή δευτερογενή ανάγκη( π.χ. τροφή, το μπράβο του διευθυντή κλπ.) Αρνητική : Ενίσχυση που συμβαίνει όταν ένας αρνητικός ή επώδυνος ερεθισμός αποσύρεται. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Εσωτερική: Πηγάζει από τον ίδιο μας τον εαυτό. Εξωτερική: Αυτή προέρχεται από εξωτερικό περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό. Εσωτερική: Πηγάζει από τον ίδιο μας τον εαυτό. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Γενικά, η ενίσχυση έχει βασική αξία στην ενεργητική μάθηση ενώ επηρεάζεται από το πρόγραμμα, την ποσότητα και την καθυστέρηση. Συναντάμε και εδώ έννοιες όπως απόσβεση και αυθόρμητη ανάκτηση. Ακόμη, έχουμε γενίκευση της αντίδρασης και διάκριση της αντίδρασης(πείραμα με περιστέρι) Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Προγράμματα ενίσχυσης Συνεχής ενίσχυση: Ενισχύεται κάθε συμπεριφορά Μερικής ενίσχυση: Ενισχύονται μερικές αντιδράσεις και ποτέ όλες μαζί. Εδώ εντοπίζουμε 4 μορφές μερικής ενίσχυσης: της καθορισμένης αναλογίας της μεταβλητής αναλογία του καθορισμένου διαστήματος του μεταβλητού διαστήματος Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Η ποιότητα της αμοιβής επηρεάζει επίσης(τροφή που προτιμά) Η ποσότητα της ενίσχυσης αυξάνει τον ρυθμό με τον οποίο ο ποντικός πιέζει τον μοχλό. Η ποσότητα καθορίζεται από α. όγκο ενισχυτή και β. από δραστηριότητα της κατανάλωσης του ενισχυτή. Η ποιότητα της αμοιβής επηρεάζει επίσης(τροφή που προτιμά) Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Τιμωρία Συνήθως συγχέεται με την αρνητική ενίσχυση. Δεν είναι το ίδιο, καθώς η τιμωρία αποσκοπεί στην μείωση της πιθανότητας μια αντίδραση ή συμπεριφορά να επαναληφθεί. Η αρνητική ενίσχυση αποσκοπεί στην αύξηση του αριθμού των αντιδράσεων. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Η τιμωρία έχει αποτέλεσμα αλλά δεν είναι πάντα μόνιμο Η τιμωρία έχει αποτέλεσμα αλλά δεν είναι πάντα μόνιμο. Οδηγεί επίσης, σε επανεμφάνιση ανεπιθύμητων συμπεριφορών, σε εμφάνιση άλλων ανεπιθύμητων συμπεριφορών, επιθετικότητα ή και χρόνιο άγχος. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Αποτελεσματική χρήση ενίσχυσης Σειρά παρουσίασης: Ακολουθούν την συμπεριφορά Χρονική Διαδοχή: Άμεση διαδοχή μετά την συμπεριφορά. Επανατροφοδότηση: Άμεση και καθαρή Συνέπεια: Σημαντική κυρίως στην τιμωρία, καθώς πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε φορά. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Σύγκριση Κλασικής και Ενεργητικής εξάρτησης Κλασική εξάρτηση Ενεργητική Εξάρτηση ΑΕ είναι και ενίσχυση και προηγείται της αντίδρασης. Το πειραματόζωο ενισχύεται είτε αντιδράσει είτε όχι. Μη ανατροφοδότηση. 2άμεσοι ερεθισμοί(S) Ακούσια,Παθητική, Σχετική με ανακλαστικές αντιδράσεις Η ενίσχυση δεν είναι και ΑΕ και έπεται της αντίδρασης. Το πειραματόζωο ενισχύεται αν πατήσει τον μοχλό. Ανατροφοδότηση Αντίδραση(R) Εκούσια, Ενεργητική, Σκόπιμη Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Εθισμός Είναι η μείωση των αντιδράσεων σε έναν ερεθισμό ως αποτέλεσμα της επανάληψης του ερεθισμού και της αυξανόμενης οικειότητας του οργανισμού με αυτόν. Άρα είναι η μάθηση της μη αντίδρασης σε έναν ερεθισμό που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Αντίθετο φαινόμενο είναι η ευαισθητοποίηση. Είναι η αύξηση της έντασης ή του αριθμού των αντιδράσεων που συμβαίνει όταν ένας ερεθισμός επαναλαμβάνεται. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ο νέος εθισμός είναι πιο σύντομος από τον αρχικό. Υπάρχουν αντιδράσεις για το αν ο εθισμός είναι όντως μορφή μάθησης ή μορφή προσαρμογής. Ο νέος εθισμός είναι πιο σύντομος από τον αρχικό. Η αντίδραση ή μη αντίδραση εξαρτάται από την προηγούμενη εμπειρία. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Μάθηση κατόπιν παρατήρησης Ή Κοινωνική Μάθηση Albert Bandura εισηγητής της κοινωνικής μάθησης. Τα παιδιά εκτέθηκαν σε διαφορετικά ερεθίσματα. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν την κακή συμπεριφορά όταν ενισχύεται ή δεν τιμωρείται. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Διαφορά ανάμεσα στην μάθηση και την εκτέλεση. Μάθηση νέων συμπεριφορών παρατηρώντας απλά το μοντέλο, χωρίς προηγούμενη επιθετική συμπεριφορά και χωρίς ενίσχυση για επιθετική συμπεριφορά. Άρα, τα παιδιά μπορεί να μάθουν από παρατήρηση χωρίς να εκτελέσουν τα ίδια την συμπεριφορά. Διαφορά ανάμεσα στην μάθηση και την εκτέλεση. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Τα παιδιά μαθαίνουν από τις συνέπειες που είχε η συμπεριφορά του μοντέλου: αντιπροσωπευτική ενίσχυση ρόλος τιμωρίας βασικός Μία αντίστοιχη έρευνα δείχνει ότι επιθετική συμπεριφορά προκαλεί όχι μόνο η ματαίωση αλλά και η μάθηση κατόπιν παρατήρησης. Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Συμπερασματικά Ο Bandura συνέβαλε και στην θεωρητική ερμηνεία της μάθησης. Θεωρούσε ότι η ενίσχυση είναι σημαντική αλλά δεν αρκεί. Υποστήριξε ότι μεταξύ Ερεθισμού και Αντίδρασης πρέπει να παρεμβάλλονται γνωστικές λειτουργίες Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Αντιληπτικο-Κινητικές Δεξιότητες Μία σύντομη διάκριση των δεξιοτήτων είναι αφενός αντιληπτικο-κινητικές δεξιότητες και αφετέρου οι γνωστικές ή νοητικές Επιπλέον, οι αντιληπτικο-κινητικές δεξιότητες δαχωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Αντιληπτικές vs κινητικές Απλές VS Σύνθετες Χοντρές VS Λεπτές Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Μελέτη γενετικών προγραμμάτων στην μάθηση. Συμπεριφοριστές έδωσαν μεγάλη σπουδαιότητα στην επίδραση του περιβάλλοντος στην μάθηση. Μελέτη γενετικών προγραμμάτων στην μάθηση. Σύμφωνα, με τον Mαyr υπάρχει ένα σύστημα γενετικού προγραμματισμού Δηλαδή, οι γενετικές πληροφορίες που κληρονομεί ένας οργανισμός κατά την γέννησή του καθορίζουν τον βαθμό στον οποίο συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει μέσω αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!!! Δήμητρα Παπαστεργίου MSc –Διάλεξη 4η Μάθηση