«Στις νότες πατώ, στιχάκια τραγουδώ!» Μελοποιημένη ποίηση «Στις νότες πατώ, στιχάκια τραγουδώ!» Μελοποιημένη ποίηση

Εργασία 2013-2014 Α΄ τάξη: Ζουλούμη Δήμητρα Β΄1 τάξη: Ντόκα Ξένια Β΄2 τάξη: Παγώνη Σωσώ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πρόθεση της εργασίας αυτής είναι να τραβήξουμε το ενδιαφέρον των μαθητών για την ποίηση και τη μουσικότητά της. Η ποίηση στο Δημοτικό έχει ως επίκεντρο το παιδί και στόχο της την εξοικείωσή του αρχικά με το ρυθμό και τα παιχνίδια της γλώσσας, που μπορούν να προκαλούν έκπληξη και ευχαρίστηση. Κριτήριο επιλογής των ποιημάτων είναι η απλή γλώσσα, το μέτρο, η ομοιοκαταληξία, αλλά και τα εύκολα θέματα. Η εργασία μας ξεκινά από την αφετηρία της απόλαυσης των παιδικών τραγουδιών που ταυτόχρονα μπορεί να είναι και τραγούδια για μεγάλους, καταρρίπτοντας έτσι τα αυστηρά διαχωριστικά όρια ανάμεσα στις δύο κατηγορίες. Ειδικότερα θα ασχοληθούμε με τη μελοποιημένη ποίηση που χτίζει γέφυρες για τα βιβλία των ποιητών και το υπόλοιπο έργο τους, αλλά και με τα παιδικά τραγούδια που χρησιμοποιούνται για την εκμάθηση κι εμπέδωση των γραμμάτων (Α΄ τάξη) και της προπαίδειας(Β΄ τάξη).

ΣΚΟΠΟΙ Με τη διδασκαλία του συγκεκριμένου θέματος επιδιώκουμε οι μαθητές και οι μαθήτριες: Να καλλιεργήσουν την αγάπη για την ποίηση και το τραγούδι. Να κατανοήσουν τον ρυθμό και τη μουσικότητα της ποιοτικής γλώσσας. Να αρχίσουν να εξοικειώνονται με βασικά στοιχεία των ποιητικών μορφών (στίχος, ρυθμός, ομοιοκαταληξία). Να εξοικειωθούν με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας. Να απομυθοποιήσουν τη «δυσκολία» της ποίησης. Να κατανοήσουν πως δίχως τη μελοποιημένη ποίηση πολλοί ποιητές θα ήταν εντελώς άγνωστοι στο ευρύ κοινό. Να αντιληφθούν πως κάθε τραγούδι είναι ταυτόχρονα και ποίημα. Να συνδυάσουν την εκμάθηση της προπαίδειας με αντίστοιχα τραγούδια, ώστε η «παπαγαλία» να γίνει διασκέδαση και παιχνίδι ( Β’ τάξη). Να συνδυάσουν την εκμάθηση των γραμμάτων της αλφαβήτας με τα μελοποιημένα ποιήματα που συνοδεύουν τα κείμενα στο βιβλίο της Γλώσσας (Α’ τάξη).

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Με την ολοκλήρωση της εργασίας επιδιώκουμε οι μαθητές να είναι σε θέση : Να διαβάζουν ποιήματα με επιτονισμό. Να απομνημονεύουν ποιήματα και να τα απαγγέλλουν. Να εντοπίζουν τα βασικά στοιχεία της στιχουργίας (επαναλήψεις λέξεων, ομοιοκαταληξία). Να αναγνωρίζουν τα μελοποιημένα ποιήματα. Να τραγουδούν μελοποιημένη ποίηση. Να είναι σε θέση να γράψουν ένα ποίημα (δημιουργώντας πρώτα μια ιστορία). Να εικονογραφούν ένα ποίημα ή να συνθέτουν πρωτότυπη μελωδία.

ΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Προκειμένου να δημιουργηθεί κατάλληλη ατμόσφαιρα, τα ποιήματα που θα επιλεγούν για την εκπόνηση του προγράμματος συγκεντρώνονται σ’ ένα ιδιαίτερο μέρος της τάξης, στη «γωνιά της ποίησης». Α΄ ΦΑΣΗ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ Γίνεται συζήτηση για τα τραγούδια: Ακούνε τραγούδια; Ποια τραγούδια αγαπούν; Έχουν ακούσει μελοποιημένη ποίηση; Γνωρίζουν τι είναι; Προτείνουμε να ακούσουμε κάποια τραγούδια και συζητάμε γι’ αυτά.

Β΄ ΦΑΣΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ – ΤΡΑΓΟΥΔΙ Τα παιδιά αποστηθίζουν και απαγγέλλουν ποίηση. Τραγουδούν και χτυπούν παλαμάκια με ρυθμό. Χορεύουν ρυθμικά. Συζητούν για το μήνυμα των τραγουδιών. Ψάχνουν να βρουν τις εικόνες τους, τη διάθεσή τους. Εκφράζουν την άποψή τους, αν τους αρέσουν ή όχι. Συζητούν για τη μουσική τους.(Τους ταιριάζει;) Απαγγέλλουν ένα ποίημα και εντοπίζουν τη διαφορά μεταξύ ακρόασης και απαγγελίας (σιωπηρής ή ηχηρής). Αφυπνίζονται ώστε να κατανοήσουν πως κάθε απόπειρα μελοποίησης στίχων (ποιημάτων) είναι διαφορετική και πρωτότυπη. Κάθε συνθέτης θα μπορούσε να είχε μελοποιήσει διαφορετικά το ίδιο ποίημα. Γίνεται απόπειρα ν’ αλλάξουν τους στίχους στις ομοιοκαταληξίες (π.χ. αντί για ροδιά, γαρυφαλλιά), ώστε να γίνει κατανοητό πως μία και μόνη λέξη μπορεί ν’ αλλάξει το ρυθμό, άρα και τη μελωδία.

Α΄ τάξη Για κάθε γράμμα της αλφαβήτα φτιάχνουν ένα ποιηματάκι Τα εικονογραφούν

Β΄ τάξη Φτιάχνουν μια ιστορία ( ένα θέμα) με ήρωες από τα τραγούδια που επέλεξαν ως αντικείμενο μελέτης. Την ιστορία αυτή τη μετατρέπουν σε ποίημα, με ομοιοκαταληξία, μέτρο και ρυθμό. Την εικονογραφούν

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ντύνουν κάποιο από αυτά με άλλη μουσική. Αλλάζουν τους στίχους. Παίζουν με τα τραγούδια: ΓΛΩΣΣΑ Κρυπτόλεξο. Βρίσκω τη λέξη (κρεμάλα). Ακροστιχίδα. Βρίσκω τη λέξη (σταυρόλεξο) Βρίσκω τους χαμένους στίχους. Ξεμπερδεύω τους στίχους Κρεμάλα με αντίστοιχες λέξεις.

Α Τ Μ Ε Λ Ω Δ Ι Κ Ο Β Η Θ Υ Ρ Χ Π Σ Γ Ν Ψ Ξ Ζ Φ Βρίσκω τις λέξεις που είναι κρυμμένες: ΜΕΛΩΔΙΑ, ΜΟΥΣΙΚΗ, ΣΤΙΧΟΣ, ΝΟΤΕΣ, ΠΟΙΗΣΗ, ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ, ΧΟΡΟΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙ, ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ. Α Τ Μ Ε Λ Ω Δ Ι Κ Ο Β Η Θ Υ Ρ Χ Π Σ Γ Ν Ψ Ξ Ζ Φ

ΒΡΙΣΚΩ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ   1. Λέει μόνο «καλησπέρα». …. …. …. …. …. …. …. …. .... 2. Στο σκοτάδι μαστορεύουν. …. …. …. …. …. …. .... …. …. …. …. …. …. 3. Πιάνουν γερά τα χέρια. …. …. …. …. …. …. .... …. …. …. …. …. …. …. …. .... …. …. …. 4. Έχει μάνα του την μπόρα. …. …. …. …. …. …. …. …. 5. Ασυνήθιστη βροχή. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. 6. Ζυγίζει 420 κιλά. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. 7. Ζει στην Αριζόνα. …. …. …. …. …. …. …. …. …. 8. Χορεύει τσιφτετέλι. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. 9. Παπαγάλοι δεν είναι μα ούτε παπιά. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. …. 10. Ο Σολ και η Λα.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΩ ΤΗΝ ΑΚΡΟΣΤΟΙΧΙΔΑ   Τ ---- ---- ---- ---- ---- Ρ ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- Α ---- ---- ---- ---- ---- Γ ---- ---- ---- Ο ---- ---- ---- Υ ---- ---- ---- ---- ---- ---- Δ ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- Ι ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- Τραγουδώντας μαθαίνουμε το όνομα της κότας. Τραγουδώντας αυτό το ζώο μάθαμε το Ρ. Τραγουδώντας αυτό το ζώο μάθαμε το Α. Τραγουδώντας αυτό το ζώο μάθαμε το Γ. Τραγουδάμε και χορεύουμε γύρω-γύρω -----. Με τον αρκούδο τραγουδήσαμε και χορέψαμε το παριζάκι ------------. Με αυτό το ζώο φτιάξαμε το δικό μας τραγουδάκι. Αυτό το ζώο ζει στα ποτάμια και το τραγουδήσαμε πολύ στην τάξη.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΩ ΤΗΝ ΑΚΡΟΣΤΟΙΧΙΔΑ   Μ ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- Ε ---- ---- ---- ---- Λ ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- Ω ---- ---- ---- ---- Δ ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ----- ---- ---- ---- ---- Ι ---- ---- ---- ---- ---- ---- Α ---- ---- ---- ---- ---- ---- Στην ώρα της ------------------- τραγουδάμε. Ένα γνωστό χριστουγεννιάτικο τραγούδι και δέντρο. Τα παιδιά ----------------------- το χορό. Η μουσική έχει ----------- μελωδία. Όταν τραγουδάμε και χορεύουμε ----------------------- πολύ. Όταν ακούω τραγούδια στο μυαλό μου φτιάχνω μια ----------------. Εμείς …………………. πολύ τη μουσική.

ΜΟΥΣΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ Μουσικές καρέκλες «το ελεφαντάκι» Χορός σε κύκλο με το γαϊτανάκι «αν όλα τα παιδιά της γης» Ελεύθερος χορός «Οι πέντε ποντικοί»

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Οι μαθητές εικονογραφούν το δικό τους ποίημα σε μορφή σκίτσου. Το υλικό ανατυπώνεται και καθένας βάζει τα χρώματα της επιλογής του. (όπως και στην περίπτωση της μελοποίησης η εικονογράφηση δεν είναι η μόνη δυνατή, είναι προσωπικό έργο και σε κάθε περίπτωση διαφορετική και πρωτότυπη)

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Οι μαθητές συμμετέχουν σε αποκριάτικη παρέλαση σε συνεργασία με τοπικούς φορείς. Α΄ τάξη Οι μαθητές ντύνονται τα ζουζούνια της αλφαβήτας (μέλισσες και πασχαλίτσες) τραγουδούν και χορεύουν με μουσική από τα ποιήματα του βιβλίου. Κατασκευάζουν το θώρακα, τα πόδια και τις κεραίες της μέλισσας, ενώ στα άκρα των ποδιών και στις κεραίες γράφουν γράμματα της αλφαβήτας κεφαλαία και μικρά. Αυτό γίνεται στολή τους στην αποκριάτικη παρέλαση του Δήμου.

Β΄ τάξη Οι μαθητές υποδύονται τον ήρωα ενός μελοποιημένου ποιήματος ( ο παπαγάλος) τραγουδάνε και χορεύουν το αντίστοιχο τραγούδι. Κατασκευάζουν τη μάσκα του παπαγάλου, το λοφίο και την ουρά του, συνθέτοντας έτσι την αποκριάτικη ενδυμασία τους για τη συμμετοχή τους στην καρναβαλική παρέλαση του Δήμου στις Ερυθρές.

Στο τέλος της σχολικής χρονιάς, στην γιορτή λήξης του σχολικού έτους οι μαθητές: της Α΄ τάξης τραγούδησαν και δραματοποίησαν το ποίημα της Αλφαβήτα. της Β΄ τάξης δραματοποίησαν «Το ποταμάκι» του Ζαχαρία Παπαντωνίου και απήγγειλαν το ποίημα που δημιούργησαν.

Η Αλφαβήτα μια παρέα Ένα άλφα πονηρούλι κι ένα βήτα βιαστικό έχουν φίλο τους το γάμα και το δέλτα το μικρό. «Εεε!» το έψιλον φωνάζει Αγκαλίτσα με το ζήτα «μας ξεχάσατε εμάς και το ήτα και το θήτα!» Γιώτα, κάπα, λάμδα, μι Παίζουν λίγο παραπέρα. Νι, ξι, όμικρον και πι μήλα, μπάλα και φλογέρα. Ρο και σίγμα είναι αντάμα ταυ και ύψιλον πιο κει. Φι, χι, ψι στην αμμμουδιά με το ωμέγα τους μαζί…

ΧΡΗΣΗ Η/Υ Με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή «κατεβάζουμε» ηχητικό υλικό και σε τελική φάση δημιουργούμε ένα CD με τα αγαπημένα μας τραγούδια,τα ίδια που αποτέλεσαν το αντικείμενο μελέτης (10 σε αριθμό).

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Είναι ευνόητο πως λόγω της φύσης του αντικειμένου της μελοποιημένης ποίησης, η αξιολόγηση δεν μπορεί να οριοθετηθεί επακριβώς. Αξιολογείται περισσότερο η προθυμία, η ελεύθερη έκφραση των απόψεων των μαθητών και ο βαθμός συμμετοχής τους στις ομαδικές εργασίες. Σε κάθε περίπτωση το πρόγραμμα στην εφαρμογή του αποτέλεσε ευκαιρία για ψυχαγωγία και διασκέδαση σ’ ένα πλαίσιο χαλαρού κλίματος, όπου ενισχύθηκε η ελευθερία έκφρασης σε όλα τα επίπεδα, χωρίς αυτό να αποδυναμώνει τη σοβαρότητα του θέματος.

Η μελοποιημένη ποίηση στα σχολικά βιβλία αποτελεί στο σύνολό της επικοινωνία με τους ποιητές και τα έργα τους. Εξάλλου η αξία της μουσικής στην πνευματική, ψυχοσωματική και συναισθηματική ανάπτυξη και ολοκλήρωση του παιδιού είναι αναμφισβήτητη. Η αγωγή που βασίζεται στην ένωση μουσικής, κίνησης και λόγου πρέπει να ενσωματώνεται στη γενική εκπαίδευση, να αποτελεί κομμάτι της εκπαιδευτικής πραγματικότητας και να είναι «όπλο» στα έμπειρα χέρια των δασκάλων, ένα πολύτιμο μέσο για την ολοκλήρωση του παιδιού σαν ψυχικού, σωματικού και πνευματικού συνόλου.