ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΣΥ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ Προέρχονται από διαφόρους τύπους κυττάρων του προσθίου λοβού της υπόφυσης. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά WHO: με βάσει την μορφολογία και την λειτουργικότητα των κυττάρων των αδενωμάτων. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ: GH PRL ACTH TSH MH ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΜΙΚΡΟΑΔΕΝΩΜΑ < 10 mm ΜΑΚΡΟΑΔΕΝΩΜΑ > 10 mm

Τι ευθύνεται για την δημιουργία των υποφυσιακών αδενωμάτων?

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΩΝ ΑΔΕΝΩΜΑΤΩΝ Εξαρτάται: Ορμονοεκκριτικά ή μή: Η κλινική συμπτωματολογία θα χαρακτηρίζεται από το σύνδρομο υπερέκκρισης της κάθε ορμόνης. Μέγεθος αδενώματος: Η κλινική συμπτωματολογία θα χαρακτηρίζεται από τα πιεστικά φαινόμενα που μπορεί να επιφέρει η παρουσία του αδενώματος.

ΜΗ ΟΡΜΟΝΟΕΚΚΡΙΤΙΚΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΜΗ ΟΡΜΟΝΟΕΚΚΡΙΤΙΚΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ Πρόκειται για καλοήθη νεοπλάσματα που προέρχονται από τα κύτταρα της υπόφυσης, αλλά δεν έχουν την ικανότητα έκκρισης κάποιας ορμόνης που μπορεί να ανιχνεύεται στην περιφέρεια. Αποτελούν το 25-30% των υποφυσιακών αδενωμάτων.

ΑΝΑΤΟΜΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ H ορολογία μη ορμονοεκκριτικά είναι ένας κλινικός ορισμός, αφού από τις ανοσοϊστοχημικές μελέτες φάνηκε ότι η πλειονότητα αυτών των αδενωμάτων έχουν την ικανότητα να συνθέτουν ορμόνες και μερικές φορές μάλιστα να τις εκκρίνουν. Πρόκειται κυρίως για υπομονάδες των γλυκοπρωτεϊνικών ορμονών (β-FSH, β-LH, β-TSH ή α-υπομονάδα).

ΓΟΝΑΔΟΤΡΟΠΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ 10-15% των υποφυσιακών αδενωμάτων. Εμφανίζουν ανοσοθετικότητα για γλυκοπρωτεϊνικές ορμόνες β-FSH, β-LH και α-subunit. Κλινικά, πιεστικά φαινόμενα από αύξηση του αδενώματος. Σπανίως από αύξηση LH , αύξηση τεστοστερόνης και limbido (άνδρες) και αύξηση οιστρογόνων, πoλυκυστικές ωοθήκες και υπερπλασία ενδομητρίου (γυναίκες) ΘΥΡΕΟΤΡΟΦΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ Εμφανίζουν ανοσοθετικότητα για γλυκοπρωτεϊνικές ορμόνες β-TSH, και α-subunit, και σπανίως για GH. 1% των υποφυσιακών αδενωμάτων Κλινικά, πιεστικά φαινόμενα από αύξηση του αδενώματος, ήπιος υπερθυρεοειδισμός, βρογχοκήλη. Εργαστηριακά, ΤSH κφ, αν και είναι στα ψηλότερα επίπεδα σε σχέση με Τ3 και Τ4. Δεν απαντούν στην δοκιμασία TRH. Διαφοροδιάγνωση: αντίσταση στις θυρεοειδικές ορμόνες. ΣΙΩΠΗΛΑ ΚΟΡΤΙΚΟΤΡΟΦΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ Δεν υπάρχει κλινική ή εργαστηριακή υποψία υπερπαραγωγής ACTH. NULL CELL ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ Αποτελούν πολύ μικρό μέρος των μη λειτουργικών αδενωμάτων που ανοσοϊστοχημικά είναι αρνητικά για ορμονική παραγωγή.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ < 10 mm ΜΙΚΡΟΑΔΕΝΩΜΑ (τυχαιώματα) ΜΑΚΡΟΑΔΕΝΩΜΑ

ΥΠΟΦΥΣΙΑΚΑ ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΛΟΓΩ ΥΠΕΡΕΚΚΡΙΣΗΣ ΟΡΜΟΝΩΝ ΛΟΓΩ ΠΙΕΣΗΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ Διαταραχές οπτικών πεδίων Απώλεια όρασης Παράλυση οφθαλμοκινητικών νεύρων (3, 4, 6) Κεφαλαλγία Υποφυσιακή ανεπάρκεια

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΑΠΟΠΛΗΞΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΑΠΟΠΛΗΞΙΑ Κεφαλαλγία * Οπτικές διαταραχές * Οφθαλμοπληγία Ναυτία / έμετος Διαταραχή επιπέδου συνείδησης Μηνιγγισμός Ημιπάρεση Πυρετός Υπογοναδισμός * Ανεπάρκεια GH Υπερ PRL Eπινεφριδιακή ανεπάρκεια οξεία/χρόνια Υποθυρεοειδισμός Άποιος διαβήτης

Επι υποψίας μη ορμονοεκκριτικού αδενώματος σε ποιο εργαστηριακό έλεγχο θα πρέπει να υποβάλλονται οι ασθενείς?

Απεικονιστικός έλεγχος με MRI. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Κλινική εξέταση Εργαστηριακή διερεύνηση για προσδιορισμό: 1) Πιθανής ορμονικής υπερέκκρισης PRL IGF1, ή GH μετά καταστολή κορτιζόλη μετά overnight καταστολή ή ελεύθερη κορτιζόλη ούρων 24ωρου α-subunit 2) Πιθανή υποφυσιακή ανεπάρκεια TSH LH FSH Testosterone (άνδρες) οιστρογόνα (γυναίκες) Απεικονιστικός έλεγχος με MRI.

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΗ ΟΡΜΟΝΟΕΚΚΡΙΤΙΚΩΝ ΑΔΕΝΩΜΑΤΩΝ Διασφηνοειδική αφαίρεση (πιεστικά φαινόμενα στους πέριξ ιστούς, οπτικό χίασμα) Ακτινοθεραπεία (γ-knife) Φρμακευτική αγωγή ? Αγωνιστές ντοπαμίνης Ανάλογα σωματοστατίνης

ΦΥΣΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΜΗ ΟΡΜΟΝΟΕΚΚΡΙΤΙΚΩΝ ΑΔΕΝΩΜΑΤΩΝ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΥΠΟΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ? S Melmed JCEM93: 331–338, 2008

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΗ ΟΡΜΟΝΟΕΚΚΡΙΤΙΚΩΝ ΑΔΕΝΩΜΑΤΩΝ Kλινικοί, ανατομοπαθολογικοί και μοριακοί δείκτες επανανάπτυξης του όγκου δεν υπάρχουν προς το παρών. Διήθηση του αδενώματος πρό χειρουργείου στους πέριξ ιστούς είναι ανεξάρτητοι παράγοντες επανανάπτυξης του όγκου.

ΤΥΧΑΙΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

ΤΥΧΑΙΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ Αδένωμα (βλάβη) στην υπόφυση που ανακαλύπτεται τυχαία σε απεικονιστικό έλεγχο που γίνεται για άλλους λόγους, άσχετο με αυτό (κεφαλαλγία, συμπτώματα από ΚΝΣ, τραύμα). 91% αδενώματα 9% μη υποφυσιακοί όγκοι κυστικά τυχαιώματα → κύστεις Rathke ή κρανυοφαρυγγιώματα.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ MICRO INCIDENTALOMAS CT → 4-20 % MRI → 10-38 % MACRO INCIDENTALOMAS CT → 0,16 % MRI → 0,2 % Aπό νεκροτομικές μελέτες 10,6%

ΤΥΧΑΙΩΜΑΤΑ - AN ENDOCRINE SOCIETY CLINICAL PRACTICE GUIDELINE 2011 Πλήρες ιστορικό και φυσική εξέταση (υπερέκκριση ορμόνης? Υποφυσιακή ανεπάρκεια?). Εργαστηριακός έλεγχος για υπερέκκριση (ανεξαρτήτως συμπτωμάτων). Εργαστηριακός έλεγχος για υποφυσιακή ανεπάρκεια (ανεξαρτήτως συμπτωμάτων). Έλεγχος οπτικών πεδίων, αν η MRI δείχνει πιεστικά φαινόμενα στο οπτικό νεύρο.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ - AN ENDOCRINE SOCIETY CLINICAL PRACTICE GUIDELINE 2011 Οι ασθενείς που δεν πληρούν τα κριτήρια για Τχ θα πρέπει: MRI scan → κάθε 6 μήνες για macroincidentaloma → 1 έτος για microincidentaloma Τυχαίωμα με σταθερό μέγεθος, → MRI κάθε χρόνο macroincidentalomas → κάθε 1–2 έτη για microincidentalomas για τα επόμενα 3 έτη, και σταδιακά αραιώνουν τα διαστήματα παρακολούθησης. Οπτικά πεδία σε ασθενείς, που το αδένωμα εφάπτεται ή πιέζει το οπτικό χίασμα. Αν τα τυχαιώματα δεν είναι κοντά στο οπτικό χίασμα, δεν υπάρχουν συμπτώματα και γίνεται MRI δεν χρήζουν οπτικών πεδίων. Εργαστηριακό έλεγχο για υποφυσιακή ανεπάρκεια, στην αρχή στους πρώτους 6 μήνες και μετά κάθε χρόνο. Αν πρόκειται για microincidentalomas που δεν εμφανίζουν κλινικά ευρήματα και υποβάλλονται σε MRI, δεν χρειάζεται να ελέγχονται για υποφυσιακή ανεπάρκεια. Σημεία ή συμπτώματα ή ευρήματα στην MRI που υποδηλώνουν αύξηση μεγέθους → συχνότερα διαστήματα παρακολούθησης.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ - AN ENDOCRINE SOCIETY CLINICAL PRACTICE GUIDELINE 2011 ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ Τχ Έλλειμμα στο οπτικά πεδία. Άλλες διαταραχές από τους οφθαλμούς όπως οφθαλμοπληγία ή νευρολογικές διαταραχές λόγω πίεσης. Πίεση οπτικού χιάσματος στην MRI. Αποπληξία της υπόφυσης με οπτικές διαταραχές. Εκκριτικά αδενώματα εκτός από PRLoma. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΤΑΘΕΙ Κλινικά σημαντική αύξηση του μεγέθους του αδενώματος (όραση) Απώλεια ενδοκρινολογικής λειτουργίας. Τυχαίωμα κοντά (όχι σε επαφή με το οπτικό χίασμα) και επιθυμία εγκυμοσύνης. Εμμένουσα κεφαλαλγία.