ΜΥΚΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ: Ευαισθητοποίηση ατοπικών ασθενών σε σπόρια μυκήτων: Οι πιο συχνά ενοχοποιούμενοι τύποι μυκήτων για συμπτώματα αναπνευστικής αλλεργίας στη Θεσσαλονίκη [περίοδος 1987-2001 (Gioulekas et al., 2004, J Invest Allergol Clin Immunol 14: 225-231)] είναι των Alternaria, Cladosporium, Aspergillus, Fusarium και Rhizopus (Πίνακας 2). Η εισπνοή των σπορίων τους αναφέρεται ότι προκαλεί μέχρι και οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, με πρόκληση συχνότερων ή και σφοδρότερων συμπτωμάτων στα παιδιά. Συγκεντρώσεις σπορίων μυκήτων στην ατμόσφαιρα: Οι πιο κοινοί τύποι σπορίων μυκήτων που ανευρίσκονται στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης [περίοδος 1987-2001 (Gioulekas et al., 2004, J Invest Allerg Clin Immunol 14: 225-231)] είναι των Cladosporium, Alternaria και Ustilago (Σχήμα 1). Αυτοί αποτελούν >90% της συνολικής ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης και τα σπόριά τους είναι παρόντα στην ατμόσφαιρα όλη τη μέρα και σχεδόν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Γ. Δ. Κουρουσέκος1, Α. Δάμιαλης2, 3 1 Κτηνιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, E-mail: kourousekos@gmail.com 2 Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 3 School of Biological Sciences, Royal Holloway, University of London, UK , E-mail: th_damialis@hotmail.com Οι μύκητες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη συνέχιση του κύκλου της ζωής, ωστόσο συνδέονται και με διαταραχές της δημόσιας υγείας εφόσον είναι δυνατό να επηρεάσουν την ποιότητα του περιβάλλοντος. Η παρουσία μυκήτων συνδέεται με περιστατικά μυκοτοξικώσεων αλλά και αναπνευστικών συμπτωμάτων. Οι σύγχρονες μέθοδοι συντήρησης των τροφίμων επιτρέπουν τη μακροχρόνια αποθήκευσή τους, με αποτέλεσμα να δίνεται χρόνος στους μύκητες να αναπτυχθούν και να παράγουν μυκοτοξίνες, προκαλώντας παθολογικές καταστάσεις. Επίσης, η εισπνοή συγκεκριμένων ειδών σπορίων μυκήτων προκαλούν συμπτώματα αναπνευστικής αλλεργίας, συχνά εκδηλούμενων ως βρογχικό άσθμα. Ο σημαντικότερος παράγοντας για την πρόκληση μυκοτοξικώσεων ή/και την εμφάνιση αναπνευστικής αλλεργίας είναι η παρουσία σπορίων μυκήτων στον αέρα. Τα σπόρια εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό είτε απευθείας μέσω της εισπνοής τους είτε έμμεσα μέσω της πρόσληψης τροφής (στην οποία αναπτύσσονται οι μύκητες από τα σπόρια, υπό κατάλληλες συνθήκες περιβάλλοντος, π.χ. υψηλή σχετική υγρασία και θερμοκρασία), οπότε και ευνοείται η παραγωγή των μυκοτοξινών. Σκοπός της μελέτης ήταν να διερευνηθεί η επίδραση των μυκήτων στην ποιότητα του περιβάλλοντος, με ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας και ανάλυση δημοσιευμένων σχετικών δεδομένων. ΜΥΚΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ: ΜΥΚΟΤΟΞΙΚΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΕΡΓΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Fusarium Σχήμα 1: Εποχικά πρότυπα κυκλοφορίας των αφθονότερων τύπων σπορίων μυκήτων στην περιοχή Θεσσαλονίκης (1987-2001). Στο άξονα Υ δίνεται ο αριθμός σπορίων ανά κυβικό μέτρο αέρα και στον άξονα Χ ο μήνας δειγματοληψίας. Η λήψη μυκοτοξινών με τις τροφές ή συχνότερα μέσω της τροφικής αλυσίδας (ζωικά προϊόντα) οδηγεί σε διατάραξη της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού. Συνήθως, παρατηρούνται οξείες (μετά από λήψη μέτριας ή μεγάλης ποσότητας μυκοτοξινών) και χρόνιες μυκοτοξικώσεις (μετά από λήψη μικρής ποσότητας μυκοτοξινών που συνήθως, έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο δείκτη μετατρεψιμότητας της τροφής και συνδέονται με ανοσοκαταστολή). Οι κυριότερες μυκοτοξίνες δίνονται στον Πίνακα 1. Οι περισσότερες από αυτές θεωρούνται καρκινογόνες, ενώ η αφλατοξίνη Μ1 έχει ανιχνευθεί στο γάλα πολλών παραγωγικών ζώων, θέτοντας συχνά προβλήματα δημόσιας υγείας, αλλά και της γυναίκας. ΜΥΚΟΤΟΞΙΚΩΣΕΙΣ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΛΕΡΓΙΕΣ Πίνακας 2: Ποσοστά ευαισθητοποίησης ατοπικών ασθενών (1311 από δείγμα 1744) σε πέντε τύπους σπορίων μυκήτων. Δίνεται επίσης η κατανομή μεταξύ διαφορετικών φύλων. Πίνακας 1: Οι κυριότερες μυκοτοξίνες, τα είδη μυκήτων που ευθύνονται για την παραγωγή τους και οι αναφερόμενες επιπτώσεις τους στη δημόσια υγεία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Δεδομένων των: κακών ή μη σωστών συνθηκών αποθήκευσης των τροφίμων αλλεργιογόνων ιδιοτήτων σπορίων μυκήτων συγκεκριμένων taxa, ειδικά κάτω από τις έντονα μεταβαλλόμενες συνθήκες της τρέχουσας κλιματικής αλλαγής, αποτελεί κρίσιμο ζήτημα ο κίνδυνος αύξησης των επιπέδων κατανάλωσης μυκοτοξινών και των σχετιζόμενων συμπτωμάτων αναπνευστικής αλλεργίας, αντίστοιχα. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμη η βιοπαρακολούθηση των επιπέδων μυκήτων, ώστε να μπορεί να υπάρξει αξιολόγηση της ποιότητας του περιβάλλοντος και άρα διατήρηση και βελτίωση της δημόσιας υγείας. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην βιοπαρακολούθηση ειδών των γενών Alternaria, Aspergillus, Cladosporium και Fusarium, που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικά για τη δημόσια υγεία.