ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΝΟΧΩΝ, «ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΩΝ» ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Χ. Πουλόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Δ.Π.Θ. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΝΟΧΩΝ, «ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΩΝ» ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Η κουλτούρα της ενοχής Θυσία του αποδιοπομπαίου τράγου στις τελετές Γιομ Κιππούρ (Yom Kippur) της εβραϊκής θρησκείας Εξοστρακισμοί στην αρχαία Ελλάδα Κυνήγι μαγισσών τον Μεσαίωνα από την Ιερά Εξέταση Λιθοβολισμός που και σήμερα ακόμα εφαρμόζεται Η τιμωρία ή ο εξοβελισμός του «ενόχου» ως μορφή εξιλέωσης Η κυρίαρχη ομάδα μπορεί να διαχωρίσει τον εαυτό της από την πηγή του κακού και να αποκτήσει αίσθηση συνοχής. Εδραιώνεται η πολιτική, η θρησκευτική ή άλλης μορφής εξουσία. Το φαινόμενο εμφανίζεται σε περιόδους κρίσεων και κοινωνικών ανακατατάξεων. Σε περιόδους λιμού στην περιοχή της Χερώνειας τα αρχαία χρόνια έβρισκαν ένα σκλάβο που τον χτυπούσαν με κλαριά λυγαριάς και τον έδιωχναν από το σπίτι ή την πόλη, φωνάζοντας «έξω η πείνα, μέσα η ευημερία και η υγεία».

Η κατασκευή ενόχων Στην σύγχρονη εποχή μελέτες συνδέουν με σαφήνεια την οικονομική κρίση με φαινόμενα αποκλεισμού και ενοχοποίησης ευάλωτων ατόμων και ομάδων τους οποίους χρησιμοποιεί η κυρίαρχη ομάδα για να εκτονώσει το θυμό της. Μελέτες από τη δεκαετία του 1940 ασχολήθηκαν με την σχέση ανάμεσα στην οικονομική κρίση και στην ενοχοποίηση διάφορων πληθυσμιακών ομάδων. Ανάλυση των περιστατικών λιντσαρίσματος λευκών και μαύρων σε 14 πολιτείες της Αμερικής σε μια περίοδο πενήντα ετών στην οποία περιλαμβάνεται και η εποχή του κραχ, έδειξε την σχέση μεταξύ της οικονομικής κρίσης, της εκτόνωσης της επιθετικότητά και της μεταβίβασης ευθυνών από την κυρίαρχη ομάδα στις πιο αδύναμες .

Ο μηχανισμός Ο μηχανισμός της κατασκευής ενόχων και ενοχών εμφανίζεται ακόμη και σήμερα στα μοντέλα σύγχρονης διοίκησης. Εξυπηρετεί τη διάσπαση των ομάδων και τον κατακερματισμό των υπηρεσιών. Καθιστά πιο εύκολη και χωρίς σημαντικές αντιστάσεις την αλλαγή των εργασιακών συνθηκών προς όφελος της ηγεσίας. Κατασκευάζονται «αποδιοπομπαίοι τράγοι» στους οποίους εκτονώνεται η πίεση και η αποσταθεροποίηση που δημιουργεί μια κρίση. Οι μετανάστες, οι εξαρτημένοι, οι ψυχικά ασθενείς, οι οροθετικοί αποτελούν τυπικά παραδείγματα. Τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους διευκολύνουν την έκφραση της επιθετικότητας και την ενοχοποίησή τους.

Ενοχοποίηση και φασισμός Ο Adornο υποστηρίζει ότι ο μηχανισμός ενοχοποίησης των θυμάτων αποτελεί έναν από τα σημαντικότερα εργαλεία του φασισμού. Η κλίμακα μέτρησης της ‘φασιστικής προσωπικότητας’ επηρέασε τον τρόπο σκέψης αρκετών θεωρητικών και ερευνητών. Στην Ελλάδα της κρίσης, η δεξαμενή για την κατασκευή αποδιοπομπαίων τράγων περιλαμβάνει σχεδόν το σύνολο της κοινωνίας. Η ίδια η χώρα στην έναρξη της κρίσης λειτούργησε ως ο «αποδιοπομπαίος τράγος» ολόκληρης της Ευρώπης.

Η κατασκευή ενόχων και ενοχών Η κατασκευή ενόχων και ενοχών από πολιτικά πρόσωπα με την συνεργασία ΜΜΕ, αποτελεί πλέον αναμενόμενη τακτική Συνήθως προηγείται πολιτικών αποφάσεων για και επιδείνωση των όρων και συνθηκών εργασίας. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές χώρες,. Κοινωνικές ομάδες, οργανισμοί και άτομα εμφανίζονται ως «παράσιτα» Η εκάστοτε εξουσία προσπαθεί με οποιοδήποτε τρόπο να «προστατεύσει» τους πολίτες. Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές θέσεις αντιλαμβάνονται τη λειτουργία του κόσμου σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον στο οποίο δεν έχουν θέση τα άτομα, οι ομάδες και οι οργανισμοί που θεωρούνται λιγότερο ανταγωνιστικοί.

Οι ευάλωτες ομάδες Άνθρωποι που βιώνουν προβλήματα σωματικής ή ψυχικής υγείας και εξάρτησης αντιμετωπίζονται ως ‘εμπόδια’ στην κοινωνική ευημερία. Ενοχοποιούνται καθώς η κατάσταση τους εμφανίζεται ως προσωπική ή οικογενειακή υπόθεση που οφείλεται σε κακές προσωπικές επιλογές, ‘αμαρτίες’ και αποτυχίες. Δεν αποτελούν προτεραιότητα καθώς ‘ζουν εις βάρος των άλλων’. Οι κοινωνικές παροχές περιορίζονται για μείωση του κόστους των δημόσιων δαπανών και για δική τους ‘συμμόρφωση’. Η ανθρωπιστική διακυβέρνηση και οι προσπάθειες ενίσχυσης της πρόνοιας και παροχής φροντίδας σε ευάλωτους πληθυσμούς στρέφεται προς την ανακούφιση των πληθυσμών του τρίτου κόσμου. Στο εσωτερικό των ίδιων των κρατών που την υποστηρίζουν αποτυγχάνει να λειτουργήσει προς όφελος των ευάλωτων ατόμων και ομάδων.

Η εικόνα Στο επίπεδο των οργανισμών χτίζεται μια δημόσια εικόνα διαφθοράς, ανεντιμότητας, αναποτελεσματικότητας, κακοδιαχείρισης και πολιτικής χειραγώγησης των οργανισμών. Τίθεται στους πολίτες ένα ‘ηθικό δίλημμα’ για την κατανομή των κρατικών δαπανών. Διαμορφώνεται κλίμα κατηγοριών και ενοχής που λειτουργεί ως άλλοθι της πολιτικής εξουσίας για λήψη δραστικών μέτρων «εξυγίανσης», «εξοικονόμησης», «εξορθολογισμού». Επιχειρείται η ιδιωτικοποίηση της υγείας και της πρόνοιας στη λογική ενός ανταγωνιστικού μοντέλου λειτουργίας των επιχειρήσεων στην ελεύθερη αγορά. Η συναίνεση των πολιτών επιδιώκεται μέσα από μηχανισμούς εκφοβισμού για την επικινδυνότητα ορισμένων ομάδων αλλά και από μηχανισμούς διασυρμού επαγγελματικών ομάδων και φορέων. Οι σύγχρονες εξελίξεις απαιτούν τη βελτίωση του κράτους πρόνοιας με την συμμετοχή των ίδιων των εξυπηρετούμενων στην πολιτική και στην ανάπτυξη των υπηρεσιών.

Η διάσταση των θέσεων Οι λειτουργοί φροντίδας αποφεύγουν τις ταμπέλες (π.χ. άρρωστος, εγκληματίας, ψυχασθενής, ανάπηρος κλπ.). Συνήθως αναφέρονται σε αλλαγές συμπεριφοράς Η πολιτική ενίσχυσης των κοινωνικών αποκλεισμών χρησιμοποιεί κυρίως ταμπέλες. Οι λειτουργοί φροντίδας θεωρούν μέρος της δεοντολογίας την ισότιμη πρόσβαση όλων στις υπηρεσίες τους ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, εθνικότητας, θρησκείας κλπ. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική θέτει ερωτήματα για το ποιος μπορεί και πρέπει να έχει πρόσβαση στις δομές πρόνοιας. Οι εξυπηρετούμενοι αντιμετωπίζονται ως αναξιόπιστοι Οι επαγγελματίες νιώθουν εξίσου περιθωριοποιημένοι ή απλοί διαχειριστές Ο διασυρμός των οργανισμών και επαγγελματικών ομάδων αυξάνει το φόβο και την αβεβαιότητα των εργαζομένων και περιορίζει τις αντιδράσεις τους. Οι απρόβλεπτες αποφάσεις κλονίζουν το ηθικό των εργαζομένων Οι εξυπηρετούμενοι κινδυνεύουν να βρεθούν στο δρόμο, στο περιθώριο, στην εξαθλίωση και στον κοινωνικό αποκλεισμό.

Ο μηχανισμός απαξίωσης Ο μηχανισμός απαξίωσης διευκολύνει τη διάσπαση της συμμαχίας για τη διεκδίκηση καλύτερης ποιότητας και ευρύτερου φάσματος υπηρεσιών. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι έχουν έρθει αντιμέτωποι με το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης . Οι φορείς και οι εργαζόμενοι χρειάζονται υλική και ηθική υποστήριξη για να ανταποκριθούν στο έργο τους. Προκειμένου να εφαρμοστεί η πολιτική λιτότητας επιλέγεται ο στιγματισμός και η διαπόμπευση των ληπτών των υπηρεσιών Τα παραδείγματα αφθονούν από το χώρο των προγραμμάτων ψυχικής υγείας, αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, υποστήριξης των οροθετικών, υποδοχής αποφυλακισμένων και άλλων πολλών κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων.

Η ψυχική υγεία στο στόχαστρο Στο χώρο της ψυχικής υγείας κατασκευάζονται σενάρια «αποκαλύψεων και σκανδάλων». Ο μηχανισμός του διασυρμού περιλαμβάνει αναφορές σε μερίδα του τύπου για τα δημόσια ψυχιατρεία και τις ΜΚΟ. Η κρατική εξουσία αποποιείται την ευθύνη για τους δημόσιους φορείς Ταυτόχρονα επιτίθεται και σε ανεξάρτητους φορείς. Οι φορείς πέφτουν στην παγίδα του «διαίρει και βασίλευε». Αντιπαρατίθενται ο ένας στον άλλον εξυπηρετώντας τελικά την κυρίαρχη πολιτική η οποία τους οδηγεί σε αδιέξοδο.

‘Κεκλεισμένων των θυρών’ Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ στο θεατρικό μονόπρακτο τοποθετεί στην σκηνή την σύλληψη μιας κόλασης όπου τρία άτομα συμβολικά, τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου, στην προσπάθεια τους για διαφυγή και καθένας επιχειρεί να εξοντώσει τους άλλους χωρίς τελικά να το κατορθώνει. Έτσι συνεχίζουν να είναι εγκλωβισμένοι. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος που εξελίσσεται ανάμεσα στα τρία πρόσωπα «…κι όμως βρισκόμαστε στην κόλαση και κανείς άλλος δεν πρόκειται να έρθει εδώ, κανείς. Μέχρι το τέλος εμείς οι τρεις μαζί… λείπει ο δήμιος… κάνουν οικονομία στο προσωπικό. Αυτό είναι όλο… ο δήμιος είναι ο καθένας από εμάς για τους άλλους δυο…».

«Εξυγίανση» και «πολιτικές Ανάπτυξης» Ο όρος «εξυγίανση» σηματοδοτεί νέες «πολιτικές ανάπτυξης» που περιορίζουν τη χρηματοδότηση ή στηρίζουν την υιοθέτηση «νέων» αμφιλεγόμενων συστημάτων ελέγχου και αξιολόγησης τα οποία φιλοδοξούν να δημιουργήσουν ένα «καινοτόμο» πλαίσιο λειτουργία . Οι υποθέσεις πριν εκδικαστούν στα δικαστήρια, εκδικάζονται στα τηλεοπτικά παράθυρα. Η κατασκευή «ενόχων» είναι άμεση και συνοπτική. Επιτυγχάνεται ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τις πραγματικές αιτίες της κρίσης. Μεταβιβάζεται η προσοχή από την έλευση νέων μέτρων προς την έκφραση της οργής και της επιθετικότητάς Ανασύρονται και εμφανίζονται ως νέες εκκρεμείς υποθέσεις του παρελθόντος. Οι πολιτικές αποφάσεις πλήττουν τους ίδιους τους ασθενείς (π.χ. μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ξενώνες, οικοτροφεία). Με το νόμο 4052/2012 (άρθρο 30, παράγραφος 9) επιβάλλεται η παρακράτηση της σύνταξης των φιλοξενουμένων σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη-κερδοσκοπικού Η διάταξη αυτή εφαρμόζεται και αποτελεί κατάσχεση προσωπικού περιουσιακού στοιχείου. Μετακυλύει το κόστος της φροντίδας στους ίδιους τους ασθενείς.

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ Τριάντα και πλέον χρόνια από την επίσημη έναρξη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, εξακολουθεί να επικρατεί αβεβαιότητα στο χώρο της ψυχικής υγείας και να κυριαρχούν στερεότυπα και προκαταλήψεις. Το στίγμα της ψυχικής ασθένειας και του ψυχιατρείου διευκολύνει στην αναπαραγωγή προκαταλήψεων και στη διαδικασία ανάδειξης των αποδιοπομπαίων τράγων. Οι εξυπηρετούμενοι συγκεντρώνουν ευκολότερα πάνω τους αρνητικά σχόλια και κριτική σε σχέση με άλλους τομείς της υγείας και της κοινωνικής φροντίδας. Γίνονται στόχος και εργαλείο για τη διαχείριση του πολιτικού φόβου. Ο ακούσιος εγκλεισμός παραμένει ο σημαντικότερος λόγος εισαγωγών στα ψυχιατρεία, σε ποσοστό 55%. Οι αλλαγές προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των δομών και των θεσμών που περιορίζουν την ελευθερία των ανθρώπων και τους κρατούν ουσιαστικά εκτός του κοινωνικού ιστού είναι σχετικά μικρές. Κριτική ασκείται για τη διατήρηση των εξουσιαστικών σχέσεων μεταξύ εργαζομένων και εξυπηρετουμένων, τη συνέχιση της κοινωνικής περιθωριοποίησης και τις περιορισμένες προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας και ανάπτυξης κοινωνικών δικτύων και συμμαχιών.

Η κοινωνική αλληλεγγύη Η κοινωνική αλληλεγγύη θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός μετώπου αλληλεγγύης για βελτίωση των συνθηκών φροντίδας. Η συμμαχία λειτουργών και εξυπηρετούμενων παραδοσιακά ανησυχεί την κρατική εξουσία. Στη Βρετανία η κρατική εξουσία ανησυχούσε για την εφαρμογή της κριτικής κοινωνικής εργασίας θεωρώντας ότι η ταύτιση με τον εξυπηρετούμενο ερχόταν σε αντίθεση με την κρατική πολιτική. Οι πολιτικοί και οι διοικητές των οργανισμών ήθελαν τους εργαζόμενους πειθήνια όργανα που θα υλοποιούσαν τις αποφάσεις τους και δε θα τις αμφισβητούσαν . Η αμφισβήτηση μιας κοινωνίας με τεράστιες κοινωνικές ανισότητες ως προς τον πλούτο, το εισόδημα, την υγεία και τις ευκαιρίες ζωής θεωρήθηκε μαρξιστική στάση και έγινε προσπάθεια να εξοστρακιστεί από την εφαρμογή της κοινωνικής εργασίας. Η επιταγή είναι να λειτουργούν οι φορείς και οι εργαζόμενοι σιωπηλά μέσα στα στενά όρια των επιχορηγήσεων προς την κατεύθυνση της συμμόρφωσης των ευάλωτων ομάδων στις νέες συνθήκες. Η συνειδητοποίηση της ευαλωτότητας των εργαζομένων και η σύμπραξη με τους εξυπηρετούμενους και άλλες κοινωνικής ομάδες που υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό μπορεί να δημιουργήσει ένα ευρύ κίνημα αλληλεγγύης και ανατροπής που θα οδηγήσει στην κοινωνική αλλαγή .

Από-νοσοκομειοποίηση παρά από-ασυλοποίηση Η αλληλεγγύη δημιουργεί ένταση στην κορυφή η οποία επιδιώκει «την πολιτική ουδετερότητα» Οι εξυπηρετούμενοι καλούνται να αναλάβουν το κόστος λειτουργίας Κάθε προσπάθεια ουσιαστικής μεταρρύθμισης στην πράξη καταργείται. Παρατηρείται το φαινόμενο της απονοσοκομειοποίησης παρά της απόασυλοποίησης Τα κέντρα κράτησης αποτελούν τη νέα μορφή ασύλου που στοχεύει στην κράτηση παρά στην κοινωνική ένταξη των αλλοδαπών. Στα άσυλα, που αναπτύχθηκαν στα τέλη του 18ου αιώνα, στοιβάζονταν άνεργοι, φτωχοί, εγκληματίες, «οι διεφθαρμένοι, οι έκλυτοι πατέρες, οι άσωτοι υιοί, οι βλάσφημοι, οι ακόλαστοι, οι παράφρονες και οι φρενοβλαβείς». Ο Baumman αναφέρεται στους απόβλητους της μετα-νεωτερικότητας. Ενθαρρύνεται η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών πρόνοιας Ο ιδιώτης λειτουργεί ως ενδιάμεσος ελεγκτής της διασφάλισης της συμμόρφωσης των εργαζομένων και των εξυπηρετούμενων προς τις επιταγές της κυρίαρχης ομάδας.

Ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση της φροντίδας Η ιδιωτικοποίηση εξυπηρετεί συγκεκριμένους στόχους που αφορούν τη μείωση των δημόσιων δαπανών, την κερδοφορία των ιδιωτών αλλά και τον έλεγχο των περιθωριοποιημένων ομάδων. Η έννοια της ιδιωτικοποίησης δεν είναι νέα Από την περίοδο του 1990 στη Σουηδία, στον Καναδά, στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία καταβλήθηκαν προσπάθειες για ιδιωτικοποίηση του κράτους Μέσα από στρατηγικές όπως ο ‘εξορθολογισμός’ των υπηρεσιών, επιχειρείται η συναίνεση των πολιτών στην αλλαγή από ένα κράτος- πρόνοιας σε ένα κράτος διαχείρισης των προβλημάτων. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο και προσπαθούν να επηρεάσουν τις πολιτικές προκειμένου να αποκτήσουν κέρδος. Το κράτος περιορίζει το δημόσιο τομέα και επιτρέπει τη διείσδυση του ιδιωτικού τομέα στα δημόσια αγαθά και στις υπηρεσίες μεταθέτοντας το κόστος στους πολίτες. Ενισχύονται οι κοινωνικές ανισότητες

Κράτος πρόνοιας και αγορές Οι αγορές δε μπορεί να εμπλέκονται σε ζητήματα όπως τα κοινωνικά και τα πολιτικά δικαιώματα. Η λογική της ανταγωνιστικότητας και η επιδίωξη κέρδους δεν εμπλέκονταν με τα δημόσια αγαθά. Η λογική αυτή άρχισε να ανατρέπεται από τη δεκαετία του 1980, ιδιαίτερα στην Αγγλία επί Θάτσερ και στην Αμερική επί Ρήγκαν. Ο επιχειρηματικός κόσμος έδρασε επεκτατικά, θεωρώντας ότι τα δημόσια αγαθά θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή κέρδους, λειτουργώντας με το μοντέλο της αγοράς. Σταδιακά δημιουργήθηκε η βάση για την εκμετάλλευση αγαθών που αφορούσαν κυρίως το δημόσιο συμφέρον. Ο τομέας της υγείας και της πρόνοιας οδηγήθηκαν προς την κατεύθυνση ενός μοντέλου αποφοράς κερδών. Εμπορευματοποίηση σημαίνει υιοθέτηση των αντιλήψεων, των πρακτικών και του ήθους του εμπορίου στα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Με την κατάρρευσή του, άλλαξε η πολιτική και επέτρεψε τη διείσδυση του ιδιωτικού τομέα σε νευραλγικούς και ευαίσθητους τομείς.

Ιδιωτικοποίηση τομέων Η παιδική προστασία Η κακοποίηση γυναικών, Η ψυχιατρική φροντίδα Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων Ο σωφρονισμός,

ιδιωτικοποίηση Σε πρώτη φάση φαίνεται ελκυστική για τη μείωση των δαπανών και του προσωπικού Αντιβαίνει την αρχή της ισότιμης πρόσβασης όλων των πολιτών στην παροχή υπηρεσιών. Οδηγεί σε περαιτέρω περιθωριοποίηση άτομα και ομάδες Αντιβαίνει βασικές αρχές των παρεμβάσεων για την κοινωνική φροντίδα Στις αρχές αυτών των προγραμμάτων περιλαμβάνονται η συμμετοχή των ίδιων των ομάδων στη διερεύνηση των αναγκών, στη διαμόρφωση των υπηρεσιών, στην ανάπτυξη δικτύων ιδιαίτερα σε πολιτισμικά διαφορετικές από την ισχύουσα κουλτούρα κοινότητες και στην συνεργασία τους με τους επαγγελματίες ώστε η κατανομή των πόρων να γίνεται αποτελεσματικά. Δε μπορεί να επιτύχει τη μείωση του κοινωνικού κόστους ούτε να ανταποκριθεί σε μεγάλης έκτασης παρεμβάσεις και προγράμματα που χρήζουν κεντρικής πολιτικής παρέμβασης. Εξακολουθεί να εξαπλώνεται ακόμη και σε μικρότερης εμβέλειας υπηρεσίες. Αντιβαίνει την αρχή της ισότητας. Λειτουργεί ως μηχανισμός καταπίεσης των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων που συνεχίζουν να εξαρτώνται από την κυρίαρχη ομάδα. Καθορίζει και ελέγχει ολοένα και περισσότερο την κατανομή των πόρων συνεχίζοντας να διατηρεί τα προνόμιά της

Παραδείγματα Το παράδειγμα της Σουηδίας έδειξε ότι ο ανταγωνισμός των ιδιωτών λειτούργησε εις βάρος της κουλτούρας της κοινωνίας η υποστήριζε το δικαίωμα όλων των πολιτών για ποιοτικές υπηρεσίες και κρατική πρόνοια ανεξαρτήτως φυλής, φύλου ή οικονομικής κατάστασης. Σχετικές μελέτες στις ΗΠΑ υποστήριξαν ότι η ιδιωτικοποίηση στην πράξη δεν αποδείχθηκε λειτουργική. Τα συμβόλαια για την παροχή υπηρεσιών στον τομέα της πρόνοιας συνάφθηκαν κυρίως με ΜΚΟ. Η κάθε πολιτεία είχε μικρή διοικητική δυνατότητα παρακολούθησης της πορείας των έργων Οι φορείς και ΜΚΟ που ανέλαβαν τα έργα δε λειτούργησαν ούτως ή άλλως σε ανταγωνιστικό περιβάλλον . Ο κίνδυνος για αύξηση των δομών διοίκησης και διαχείρισης αντί των υπηρεσιών πρώτης γραμμής καταγράφηκε ως σημαντικός ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι απαιτήσεις για management των υπηρεσιών έχουν οδηγήσει σε γραφειοκρατικά μοντέλα παρέμβασης εις βάρος των εξυπηρετούμενων Η υπόθεση ότι η ιδιωτική παροχή υπηρεσιών είναι περισσότερο αποδοτική για την σχέση κόστους-οφέλους σήμερα αμφισβητείται. Οι μελέτες αυτές δεν ήταν αρκετές για να αναχαιτίσουν την εξάπλωση της ιδιωτικοποίησης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εξάπλωση της πολιτικής αγνοεί το φάσμα των συνθηκών του αποκλεισμού. Οι ιδιωτικοί φορείς υπό την πίεση της αποτελεσματικότητας και της διασφάλισης της λειτουργίας τους αναμένεται ότι θα φιλτράρουν τον πληθυσμό στον οποίο θα απευθύνονται. Συγκρατώντας τους λιγότερο ευάλωτους και περισσότερο πρόθυμους ο πιο ευάλωτος πληθυσμός θα εξακολουθεί να ζει υπό συνθήκες αποκλεισμού χωρίς δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες. Η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ενώ φαίνεται να έχει τις βάσεις της κυρίως στην αρχή της μείωσης του κόστους, στην ουσία στηρίζεται στην προσπάθεια για συνέχιση της ‘κοινωνικής καταπίεσης΄ η οποία διασφαλίζει την επιβίωση της κυρίαρχης ομάδας. Η κυρίαρχη ομάδα είναι αυτή που παραδοσιακά δημιουργεί συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού με σοβαρές επιπτώσεις στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία Προτεινόμενη βιβλιογραφία Ουμπέρτο, Έκο (2011). Κατασκευάζοντας τον εχθρό. Αθήνα: Ψυχογιός. Adorno, T. W., Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J., & Sanford, R. N. (1950). The authoritarian personality. New York: Harper and Row Sonia Poulton (2012). This is not wartime Nazi Germany and Cameron's attacks on the vulnerable and needy must be stopped. UPDATED: 09:50 GMT, 20 February 2012 http://www.dailymail.co.uk/debate/article-2102484/This-wartime-Nazi- Germany-Camerons-attacks-vulnerable-needy-stopped.html Poulopoulos, C., & Wolff, K. (2010). Staff perceptions about stress and staff burn out in Drug Treatment Organisations: A comparative qualitative study in Greece and the UK with implications for training. Therapeutic Communities, 3, 31 Mitlin, Diana (2000). People's Dialogue on Land and Shelter Learning from the experts: A new approach to poverty reduction South African Homeless People's Federation and People's Dialogue on Land and Shelter Critical Social Work, 2000 Vol. 1, No. 1