ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗ - 2η Διάλεξη - Ανθή Χαϊδά (Ιανουάριος 2017)

Περιεχόμενο – στόχοι της διάλεξης Εισαγωγή στην ακουστική ανάλυση Ο ήχος και τα χαρακτηριστικά του Γραφική αναπαράσταση του ήχου Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Ακουστική ανάλυση συμφώνων Ασκήσεις

Ο ήχος Πριν μιλήσουμε για την ακουστική των ήχων της ομιλίας πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τον ήχο και τις ιδιότητές του γενικότερα. Ο ήχος είναι ένα είδος ερεθίσματος – οποιαδήποτε πληροφορία – που μπορούμε να συλλάβουμε μέσω της ακοής. Από την πλευρά της φυσικής, είναι οι διακυμάνσεις στην πίεση διαμέσου ενός υλικού (κυρίως του αέρα) οι οποίες χτυπούν το τύμπανο του αυτιού (και προκαλούν την αίσθηση του ήχου).

Ο ήχος Ήχος Φυσιολογία Φυσική Φυσιολογία Φυσική Ήχος είναι το φαινόμενο που προκαλείται από την ταλάντωση υλικών (μορίων) και διαδίδεται με τη μορφή κυμάτων, διαμέσου αυτών (στερεών, υγρών ή αερίων) Ήχος είναι η αιτία που μπορεί να διεγείρει το αισθητήριο όργανο της ακοής

Ο ήχος Ο ήχος διαδίδεται μέσω ενός υλικού (όχι στο κενό) με τη μορφή κυμάτων Ηχητικά κύματα  τα κύματα που δημιουργούνται από μία πηγή ήχου Διάδοση του ήχου (μέσω του αέρα)  όταν παράγεται ήχος, τα μόρια του αέρα γύρω από την πηγή του ήχου συμπιέζονται Καθώς ο αέρας είναι ελαστικός, τα μόριά του διαστέλλονται ξανά αφού συμπιεστούν και καθώς διαστέλλονται συμπιέζουν τα διπλανά τους μόρια, τα οποία με τη σειρά τους διαστέλλονται κοκ.

Ο ήχος Περιοδικός – Απεριοδικός ήχος   Περιοδικός ήχος → είναι ο ήχος που αποτελείται από κύματα τα οποία έχουν επαναλαμβανόμενη μορφή. Απλά περιοδικά κύματα είναι τα ημιτονοειδή. Σύνθετα περιοδικά κύματα είναι τα επαναλαμβανόμενα, αλλά όχι ημιτονοειδή (ομιλία). Απεριοδικός ήχος → είναι ο ήχος που αποτελείται από κύματα τα οποία δεν επαναλαμβάνονται (χαρακτηριστικός απεριοδικός ήχος είναι ο θόρυβος). Αν αναπαραστήσουμε στο χρόνο την ταλάντωση που προκαλείται από μια πηγή ήχου θα έχει την ακόλουθη μορφή:

Ο ήχος Κυματομορφές: Απλό (πάνω) και σύνθετο (κάτω) περιοδικό κύμα Σύνθετα περιοδικά κύματα Αποτελούνται από πολλά απλά κύματα. Τα ηχητικά κύματα της ομιλίας είναι είτε σύνθετα περιοδικά είτε απεριοδικά. Θεώρημα Fourier: τα σύνθετα περιοδικά κύματα αποτελούνται από το σύνολο των ημιτονοειδών κυμάτων διαφόρων συχνοτήτων, πλάτους και φάσεων.

Ακουστικά χαρακτηριστικά του ήχου Θεμελιώδης Συχνότητα (Fundamental frequency) – F0 Θεμελιώδης συχνότητα ονομάζεται ο ρυθμός ταλάντωσης των περιοδικών ήχων. Μονάδα μέτρησής της είναι το Hertz (Hz). Για τα σύνθετα περιοδικά κύματα είναι η χαμηλότερη συχνότητα. Στην ομιλία θεμελιώδης συχνότητα είναι η συχνότητα δόνησης των φωνητικών χορδών. Ποικίλει ανάλογα με ανατομικές διαφορές του λάρυγγα, το μήκος και τους μυς των φωνητικών χορδών.

Ακουστικά χαρακτηριστικά του ήχου Ύψος (Pitch) Ύψος είναι η αντιληπτική αίσθηση με την οποία ένας ακροατής κρίνει έναν ήχο ως υψηλό ή χαμηλό. Το ύψος ενός ήχου εξαρτάται από τη θεμελιώδη συχνότητά του. Υψηλή συχνότητα  υψηλό ύψος  υψηλός (οξύς) ήχος Παρ’ όλα αυτά, η συχνότητα και το ύψος δεν είναι ευθέως ανάλογα. Ίδιες αλλαγές στη συχνότητα δεν επιφέρουν ίδιες αλλαγές στην αντίληψη του ύψους. Το ανθρώπινο αυτί αντιλαμβάνεται ήχους με συχνότητες μεταξύ 20 και 20.000 Hz. Ήχοι με συχνότητα χαμηλότερη ονομάζονται υπόηχοι και ήχοι με συχνότητα μεγαλύτερη ονομάζονται υπέρηχοι.

Ακουστικά χαρακτηριστικά του ήχου Ένταση (Intensity) Η ένταση του ήχου είναι η ακουστική ισχύς που μεταδίδεται κατά μήκος του κύματος – σε μια επιφάνεια ενός τετραγωνικού μέτρου (m2). Ένταση = Ισχύς / Επιφάνεια Μονάδα μέτρησής της είναι το watt/m2 Η ένταση ενός ηχητικού κύματος είναι ανάλογη με το τετράγωνο του πλάτους του.

Ακουστικά χαρακτηριστικά του ήχου Ακουστότητα (Loudness) Ακουστότητα είναι η ένταση του ήχου που προσλαμβάνουμε – υποκειμενική – και μετριέται σε ντεσιμπέλ (dB). Η κλίμακα dB είναι μία λογαριθμική κλίμακα που υιοθετήθηκε διότι: είναι σύμφωνη με την ανθρώπινη ακοή και είναι ευκολότερη στο χειρισμό από ό,τι η μεγάλη κλίμακα της έντασης.

Οπτική αναπαράσταση του ήχου Κυματομορφή (Waveform) Είναι η γραφική αναπαράσταση των διακυμάνσεων στην πίεση (ένταση) (κάθετος άξονας), σε σχέση με το χρόνο (οριζόντιος άξονας). Έτσι, ο οριζόντιος άξονας αναπαριστά το χρόνο και ο κάθετος άξονας το πλάτος. Παρέχει επίσης πληροφορίες για τις παύσεις και τις φάσεις κλειστότητας των ήχων  πλήρης απουσία σήματος, καθώς και για την περιοδικότητα των ήχων.

Κυματομορφή Μία κυματομορφή που αναπαριστά μία ακολουθία ήχων της ομιλίας

Οπτική αναπαράσταση του ήχου Φασματογράφημα (Spectrogram) Είναι το γράφημα που αναπαριστά την ενέργεια ενός ηχητικού σήματος σε σχέση με τη συχνότητα και το χρόνο. Έτσι, ο οριζόντιος άξονας αναπαριστά το χρόνο ο κάθετος άξονας τη συχνότητα, και η ενέργεια (ένταση) αναπαρίσταται στη διαβάθμιση του χρώματος.

Φασματογράφημα Ένα φασματογράφημα που αναπαριστά μια ακολουθία ήχων της ομιλίας.

Εργαλεία φωνητικής ανάλυσης  Για την ανάλυση φωνής χρησιμοποιούνται διάφορα προγράμματα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Δωρεάν υπάρχουν στο διαδίκτυο τα: Praat (http://www.fon.hum.uva.nl/praat/download_win.html) Speech Analyzer (http://www.sil.org/computing/sa/sa_download.htm) WaveSurfer (http://www.speech.kth.se/wavesurfer/index.html)

ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Τα φωνήεντα διαφέρουν κυρίως από τα σύμφωνα στο ότι η ροή του αέρα μέσω της φωνητικής οδού είναι σχεδόν πλήρως ανεμπόδιστη.  Τα φωνήεντα είναι ηχηρά, πράγμα που φαίνεται από τις κάθετες ραβδώσεις στο φασματογράφημα – ραβδώσεις ηχηρότητας (voice bars) – και από την περιοδικότητα στην κυματομορφή.

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Ωστόσο, αφού η περιοδικότητα και η ηχηρότητα είναι χαρακτηριστικά και των ηχηρών συμφώνων, χρειάζονται περισσότερα στοιχεία για τη διάκρισή τους από τα φωνήεντα.  Ένα τέτοιο στοιχείο είναι ότι τα φωνήεντα έχουν διαμορφωτές (formants).  Οι διαμορφωτές είναι δομές που δείχνουν την ποιότητα του κάθε φωνήεντος και εντοπίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές συχνοτήτων.  διακρίνονται ξεκάθαρα στα φασματογραφήματα, όπου αναπαρίστανται ως σκούρες ζώνες.

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Διαμορφωτές (Formants) Ένας διαμορφωτής είναι η συγκέντρωση ακουστικής ενέργειας γύρω από μια συγκεκριμένη συχνότητα στο ηχητικό κύμα της ομιλίας. Υπάρχουν αρκετοί διαμορφωτές (F1, F2, F3 κτλ.), καθένας σε διαφορετική συχνότητα, χοντρικά ένας ανά κάθε 1000Hz. Οι 3 πρώτοι διαμορφωτές αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για την περιγραφή της ποιότητας των φωνηέντων. Οι διαμορφωτές εντοπίζονται, και φαίνονται στα φασματογραφήματα, γύρω από συχνότητες που αντιστοιχούν στις αντηχήσεις της στοματικής κοιλότητας.

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Μπορείτε να δείτε τους διαμορφωτές που φαίνονται στο φασματογράφημα ως χοντρές σκούρες ζώνες. /e/ F4 F3 F2 F1

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Τα περισσότερα φωνήεντα μπορούν να αναγνωριστούν και να περιγραφούν από τις τιμές του πρώτου και του δεύτερου διαμορφωτή (F1 και F2). Οι τιμές των διαμορφωτών για κάθε φωνήεν είναι διαφορετικές, καθώς, κατά την παραγωγή κάθε φωνήεντος, οι αντηχήσεις στη φωνητική οδό είναι διαφορετικές. Οι κινήσεις της γλώσσας – κυρίως –, για την παραγωγή κάθε φωνήεντος, αλλάζουν το σχήμα της φωνητικής οδού και, κατά συνέπεια, τις αντηχήσεις της, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τις διαφορετικές συχνότητες των διαμορφωτών κάθε φωνήεντος.

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Συγκεκριμένα: Ο F1 σχετίζεται αντιστρόφως με το ύψος της γλώσσας (και άρα, με το ύψος του φωνήεντος), δηλαδή όσο ψηλότερα βρίσκεται η γλώσσα στη στοματική κοιλότητα, τόσο χαμηλότερος είναι ο πρώτος διαμορφωτής. Ο F2 σχετίζεται με το πόσο οπίσθια είναι η θέση της γλώσσας, δηλαδή όσο πιο πίσω βρίσκεται η μάζα της γλώσσας, τόσο χαμηλότερα βρίσκεται ο δεύτερος διαμορφωτής.

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων F1  Χαμηλός στα υψηλά, υψηλός στα χαμηλά φωνήεντα F2  Χαμηλός στα οπίσθια, υψηλός στα εμπρόσθια φωνήεντα i  Οι διαμορφωτές, επομένως, σχετίζονται και με την ταξινόμηση των φωνηέντων. u e o a

Άρθρωση των φωνηέντων a

Άρθρωση των φωνηέντων Σχηματική απεικόνιση της θέσης άρθρωσης των 5 φωνηέντων της Ελληνικής, σύμφωνα με τις διαστάσεις της στοματικής κοιλότητας (Μποτίνης 2011, σελ. 212)

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Ύψος: υψηλή F1 → χαμηλό φωνήεν χαμηλή F1 → υψηλό φωνήεν Εμπρόσθια/οπίσθια θέση: υψηλή F2 → εμπρόσθιο φωνήεν χαμηλή F2 → οπίσθιο φωνήεν Στρογγυλότητα: ψηλότερη F2 → μη στρογγυλό φωνήεν χαμηλότερη F2 → στρογγυλό φωνήεν  Γενικά, για τους διαμορφωτές των φωνηέντων: οπίσθια φωνήεντα: ο F1 πλησιάζει τον F2 εμπρόσθια φωνήεντα: ο F1 απομακρύνεται από τον F2

Ακουστική ανάλυση φωνηέντων /i/ /e/ /a/ /o/ /u/ F2 F1 F3 F2 F1 F3 F2 F1 F3 F2 F1 F3 F2 F1 F3 Τα Ελληνικά φωνήεντα και οι διαμορφωτές τους.

Αναγνώριση φωνηέντων  Οι κατηγορίες των φωνηέντων σχετίζονται και με τη διάρκεια, τη θεμελιώδη συχνότητα και την έντασή τους.  Μπορεί, ακόμα, να επηρεάζονται και από προσωδιακούς (ή υπερτεμαχιακούς παράγοντες) που εμφανίζονται σε ευρύτερες μονάδες λόγου, όπως οι λέξεις, οι φράσεις, οι προτάσεις, αλλά και το κείμενο ή ο διάλογος.  Όσον αφορά τα τεμαχιακά χαρακτηριστικά, έχει βρεθεί ότι: • οι διάρκειες των χαμηλών φωνηέντων είναι μεγαλύτερες από αυτές των ψηλών φωνηέντων, • η ένταση είναι μεγαλύτερη στα χαμηλά και περισσότερο ανοιχτά φωνήεντα από ό,τι στα ψηλά και • η θεμελιώδης συχνότητα (F0) είναι υψηλότερη στα ψηλά φωνήεντα από ό,τι στα χαμηλά – εύρημα που αφορά σε πολλές γλώσσες, αλλά έχει διαψευσθεί για τα φωνήεντα των Ελληνικών.

Αναγνώριση φωνηέντων  Όσον αφορά στα υπερτεμαχιακά χαρακτηριστικά, έχει βρεθεί ότι: Οι τονισμένες συλλαβές έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, μεγαλύτερη ένταση και υψηλότερη συχνότητα από τις άτονες συλλαβές, αλλά μπορεί να υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάλογα με το περικείμενο. Επίσης, ο γρήγορος ρυθμός ομιλίας συνήθως προκαλεί χρονική συμπίεση στις διάρκειες των φωνηέντων. Έχει παρατηρηθεί, γενικά, ότι όσο μειώνεται η διάρκεια των φωνηέντων, λόγω γρηγορότερου ρυθμού ή έλλειψης τονισμού, τόσο τροποποιείται και η μορφή των διαμορφωτών. Βέβαια, η μορφή των διαμορφωτών ενός φωνήεντος μπορεί να επηρεάζεται περαιτέρω και από τα γειτονικά σύμφωνα.

Αναγνώριση φωνηέντων Μέσοι όροι για τονισμένα φωνήεντα των Ελληνικών σε αργό (επάνω) και γρήγορο (κάτω) ρυθμό Μέσοι όροι για άτονα φωνήεντα των Ελληνικών σε αργό (επάνω) και γρήγορο (κάτω) ρυθμό

Ασκήσεις [e] [o] [i] [u] [a] Βρείτε ποιο φωνήεν των Ελληνικών αντιστοιχεί στην κάθε εικόνα και περιγράψτε τα χαρακτηριστικά των διαμορφωτών τους. [e] [o] [i] [u] [a]

Ασκήσεις Ποια από τις λέξεις άλλα, άλλο, άλλη, άλλες, άλλους παρουσιάζεται στην παρακάτω κυματομορφή και το αντίστοιχο φασματογράφημα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. [a] [l] [i]

Ασκήσεις [t] [e] [l] [i] [k] [a] Στην παρακάτω λέξη, ποιοι ήχοι είναι φωνηεντικοί; Περιγράψτε τους και προσπαθήστε να βρείτε ποιοι είναι. [t] [e] [l] [i] [k] [a]

Ασκήσεις [s] [o] [v] [a] [r] [o] [s] Στην παρακάτω λέξη, ποιοι ήχοι είναι φωνηεντικοί; Περιγράψτε τους και προσπαθήστε να βρείτε ποιοι είναι. [s] [o] [v] [a] [r] [o] [s]

ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Η ακουστική δομή των συμφώνων είναι πιο πολύπλοκη από αυτή των φωνηέντων. Οι ομάδες συμφώνων (κυρίως ως προς τον τρόπο άρθρωσης) διακρίνονται από ορισμένα ακουστικά χαρακτηριστικά στοιχεία, τα οποία τις κάνουν να ξεχωρίζουν τόσο στην κυματομορφή όσο και στο φασματογράφημα. Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε κάποια από αυτά τα στοιχεία των συμφώνων, ξεχωριστά για κάθε τρόπο άρθρωσης.

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Κλειστά (Stops) Για την παραγωγή των κλειστών συμφώνων δημιουργείται ένα πλήρες εμπόδιο στη φωνητική οδό, το οποίο σταματάει τη ροή του αέρα που έρχεται από το λάρυγγα (φάση κλειστότητας). Έπειτα, αυξάνεται η πίεση του αέρα πίσω από το εμπόδιο, με αποτέλεσμα την ξαφνική του απελευθέρωση (άφεση) και την έξοδο του αέρα με τη μορφή έκρηξης. Εξαιτίας αυτής της έκρηξης, υπάρχει μία σύντομη φάση κατά την παραγωγή των κλειστών, κατά την οποία είναι ακουστά.  Συνήθως, τα υπερωικά κλειστά έχουν διπλή έκρηξη. [/p/, /b/, /t/, /d/, /c/, /ɟ/, /k/, /g/]

Κλειστά σύμφωνα Στην κυματομορφή και το φασματογράφημα, τα άηχα κλειστά χαρακτηρίζονται από ένα κενό που μοιάζει με παύση (φάση κλειστότητας) ακολουθούμενο από μία θορυβώδη έκρηξη (άφεση). Τα ηχηρά κλειστά διαφέρουν από τα άηχα στο ότι κατά τη διάρκεια της φάσης κλειστότητας υπάρχει ηχηρότητα, που διακρίνεται εύκολα από την περιοδικότητα στην κυματομορφή και τις λωρίδες ηχηρότητες στο φασματογράφημα. Η θέση άρθρωσης των κλειστών διακρίνεται κυρίως από τις μεταβάσεις των διαμορφωτών (κυρίως στα ηχηρά).

Το άηχο κλειστό /k/ στη λέξη ‘δάκο’ Κλειστά σύμφωνα Το άηχο κλειστό /k/ στη λέξη ‘δάκο’

Το ηχηρό κλειστό /g/ στη λέξη ‘γιόγκα’ Κλειστά σύμφωνα Το ηχηρό κλειστό /g/ στη λέξη ‘γιόγκα’

Κλειστά σύμφωνα Μεταβάσεις διαμορφωτών (Formant transitions) Για τη μετάβαση από κλειστό σε φωνήεν, ο πρώτος διαμορφωτής έχει πάντοτε ανοδική κίνηση. Διχειλικά: Σχετικά χαμηλές συχνότητες στην είσοδο του δεύτερου και τρίτου διαμορφωτή. Ο δεύτερος (F2) και τρίτος (F3) διαμορφωτής κινούνται ανοδικά. Φατνιακά: Ο δεύτερος διαμορφωτής (F2) κατεβαίνει και ο τρίτος (F3) είναι σχετικά σταθερός. Υπερωικά: Ο δεύτερος διαμορφωτής (F2) κατεβαίνει και ο τρίτος (F3) ανεβαίνει. Ο F2 και ο F3 είναι πολύ κοντά στην έναρξη της μετάβασης  υπερωική λαβίδα.  Η ακριβής πορεία των μεταβάσεων των διαμορφωτών ποικίλει ανάλογα με το γειτονικό φωνήεν: πρέπει να καταλήγουν στις συχνότητες των διαμορφωτών των φωνηέντων.

Κλειστά σύμφωνα Οι μεταβάσεις των διαμορφωτών από τα ηχηρά κλειστά σύμφωνα [b], [d] και [g] στο φωνήεν [a].

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Τριβόμενα (Fricatives) Τα τριβόμενα παράγονται όχι με πλήρη κλειστότητα, αλλά δημιουργώντας μερικό εμπόδιο στη ροή του αέρα σε κάποιο σημείο της φωνητικής οδού. Με τον τρόπο αυτό, προκαλείται στροβιλισμός στο σημείο του εμποδίου, όπου ο αέρας ωθείται να περάσει από μία πολύ στενή οδό, με αποτέλεσμα να ακούγεται κάτι σα σφύριγμα. Ο στροβιλισμός έχει ως αποτέλεσμα απεριοδική ακουστική ενέργεια. Τόσο στην κυματομορφή όσο και στο φασματογράφημα τα άηχα τριβόμενα διακρίνονται από θόρυβο – τυχαία, ακανόνιστη μορφή ενέργειας. Γενικά, χαρακτηρίζονται επίσης από ενέργεια διάσπαρτη σε μεγάλο εύρος συχνοτήτων.

Τριβόμενα σύμφωνα Κατά την παραγωγή των ηχηρών τριβομένων, η ηχηρότητα και ο στροβιλισμός συμβαίνουν ταυτόχρονα. Η κυματομορφή χαρακτηρίζεται τόσο από περιοδικά όσο και από απεριοδικά στοιχεία και το φασματογράφημα από διάσπαρτη ενέργεια και λωρίδες ηχηρότητας. Η ενέργεια των ηχηρών τριβομένων ξεκινάει από χαμηλότερες συχνότητες από αυτήν των άηχων. Τα συριστικά τριβόμενα έχουν τη μεγαλύτερη ενέργεια από όλα τα τριβόμενα, ιδιαίτερα σε υψηλές συχνότητες (πάνω από 3000 Hz). Για όλα τα τριβόμενα, οι μεταβάσεις του πρώτου και του δεύτερου διαμορφωτή φαίνονται συνήθως και έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτές των κλειστών όσον αφορά τη θέση άρθρωσης.

Το άηχο τριβόμενο /s/ στη λέξη ‘σάλι’ Τριβόμενα σύμφωνα Το άηχο τριβόμενο /s/ στη λέξη ‘σάλι’

Το ηχηρό τριβόμενο /v/ στη λέξη ‘βάτα’ Τριβόμενα σύμφωνα Το ηχηρό τριβόμενο /v/ στη λέξη ‘βάτα’

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Ρινικά (Nasals) Κατά την παραγωγή των ρινικών συμφώνων, η υπερώα χαμηλώνει, επιτρέποντας στον αέρα να εξέλθει από τη ρινική κοιλότητα αντί της στοματικής. Στη στοματική κοιλότητα δημιουργείται ένα πλήρες εμπόδιο (όπως στα κλειστά) στο σημείο της θέσης άρθρωσης (π.χ. χείλη, φατνία, υπερώα κτλ.). Όλα τα ρινικά είναι ηχηρά και έχουν διαμορφωτές, γι’ αυτό και μοιάζουν πολύ στα φωνήεντα. Στην κυματομορφή, διακρίνεται η περιοδικότητα, αλλά σε σχέση με τα φωνήεντα, τα ρινικά έχουν χαμηλότερο πλάτος.

Ρινικά σύμφωνα Η στοματική κοιλότητα είναι μια δευτερεύουσα κοιλότητα (πρωτεύουσα είναι η ρινική) στη φωνητική οδό. Επειδή η δευτερεύουσα κοιλότητα είναι κλειστή στη μία πλευρά (ο αέρας δεν εξέρχεται μέσω αυτής στην ατμόσφαιρα), οι συχνότητες αντήχησης δε φεύγουν από τη φωνητική οδό, αλλά “απορροφούνται” από αυτήν. Αυτές οι συχνότητες είναι οι αντι-αντηχήσεις ή αντιδιαμορφωτές. Οι συχνότητες των αντιδιαμορφωτών υποδεικνύουν τη θέση άρθρωσης των ρινικών.  Όσο πιο μακριά είναι η δευτερεύουσα κοιλότητα, τόσο χαμηλότεροι είναι οι αντιδιαμορφωτές.

Ρινικά σύμφωνα Στο φασματογράφημα: Διακρίνονται οι διαμορφωτές ([m] F1=1094, F2=3281, [n] F1=1591, F2=4773). Διακρίνονται επίσης οι αντιδιαμορφωτές. Αντίθετα με τους διαμορφωτές, οι οποίοι είναι σκούρες ζώνες, οι αντιδιαμορφωτές είναι λευκές ζώνες, σε συχνότητες πολύ κοντά στις συχνότητες των διαμορφωτών. Η ενέργεια των ρινικών συγκεντρώνεται κυρίως σε χαμηλές συχνότητες. Οι μεταβάσεις των διαμορφωτών είναι παρόμοιες με αυτές των κλειστών όσον αφορά τη θέση άρθρωσης ([b]-[m], [d]-[n], [g]-[ŋ]).

Το ρινικό /m/ στη λέξη ‘δέμα’ Ρινικά σύμφωνα Το ρινικό /m/ στη λέξη ‘δέμα’

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Πλευρικά (Laterals) Τα πλευρικά σύμφωνα διαφέρουν από τα υπόλοιπα σύμφωνα στο ότι, κατά την παραγωγή τους, ο αέρας περνάει από τις δύο πλευρές της γλώσσας και όχι από το μέσο της. Γενικά, είναι ηχηρά και έχουν διαμορφωτές, παρόμοιους με αυτούς των φωνηέντων, αλλά κάπως πιο αδύναμους. Όπως και τα ρινικά, τα πλευρικά σύμφωνα έχουν επίσης μια δευτερεύουσα κοιλότητα που δημιουργεί αντιδιαμορφωτές. Η δευτερεύουσα κοιλότητα σχηματίζεται από τη γλώσσα. Είναι το τμήμα του αέρα πάνω από τη γλώσσα. Η κύρια κοιλότητα σχηματίζεται γύρω από τις δύο πλευρές της γλώσσας.

Πλευρικά σύμφωνα Στην κυματομορφή: Στο φασματογράφημα: Διακρίνεται περιοδικότητα, αλλά σε σχέση με τα φωνήεντα (όπως και τα ρινικά), τα πλευρικά έχουν χαμηλότερο πλάτος. Στο φασματογράφημα: Μοιάζουν πολύ με τα ρινικά. Διαφέρουν από αυτά στο ότι οι διαμορφωτές τους είναι πιο απομακρυσμένοι μεταξύ τους από ότι αυτοί των ρινικών. Οι αντιδιαμορφωτές τους βρίσκονται σε χαμηλές συχνότητες και έχουν μεγάλο εύρος.

Το πλευρικό /l/ στη λέξη ‘άλλη’ Πλευρικά σύμφωνα Το πλευρικό /l/ στη λέξη ‘άλλη’

Ακουστική ανάλυση συμφώνων Παλλόμενα (Trills) Η ροή του αέρα διακόπτεται και αποκαθίσταται περιοδικά με παλμική (παλινδρομική) αρθρωτική κίνηση Το βασικό χαρακτηριστικό κατά την παραγωγή του [r], που φαίνεται εύκολα τόσο στην κυματομορφή όσο και στο φασματογράφημα, είναι η μικρή διάρκειά του. Το [r] είναι επίσης ηχηρό, και έχει διαμορφωτές και γι’ αυτό, μοιάζει πολύ στα φωνήεντα. Στην κυματομορφή, διακρίνεται από περιοδικότητα και το πλάτος του είναι χαμηλό. Στο φασματογράφημα, το βασικό του χαρακτηριστικό είναι η χαμηλή συχνότητα του τρίτου διαμορφωτή (F3).

Το παλλόμενο /r/ στη λέξη ‘ώρα’ Παλλόμενα σύμφωνα Το παλλόμενο /r/ στη λέξη ‘ώρα’

Ασκήσεις [k] [u] [r] ['a] [z] [o] Στην παρακάτω λέξη, ποιοι ήχοι είναι συμφωνικοί; Περιγράψτε τους και προσπαθήστε να βρείτε ποιοι είναι. [k] [u] [r] ['a] [z] [o]

Ασκήσεις [f] ['e] [t] [a] Ποια από τις λέξεις άλλες, φέτα, έμμεσα, κανονικό παρουσιάζεται στην παρακάτω κυματομορφή και το αντίστοιχο φασματογράφημα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. [f] ['e] [t] [a]

Ασκήσεις [a] [p] ['e] [f] [i] [j] [e] Ποια από τις λέξεις απέφυγε, έμεινε, ομαδικό, όμορφο παρουσιάζεται στην παρακάτω κυματομορφή και το αντίστοιχο φασματογράφημα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. [a] [p] ['e] [f] [i] [j] [e]

Αυτά για σήμερα...