Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Δ.Π.Θ. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑ : ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ IV προστασία κτιρίων – Η/Μ εγκαταστάσεις 3. H κουζίνα Εικονογράφηση : Νικόλας Ανδρικόπουλος από το παραμύθι Δύο παπούτσια με καρότσι Νίκος Κ. Μπάρκας e-mail : nbarkas@arch.duth.gr http://nikosbarkas.gr/ Οι σημειώσεις βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα : http : // eclass.duth.gr ΤΜD149

Η ΚΟΥΖΙΝΑ Κουζίνα είναι ο χώρος παρασκευής φαγητού. Παλαιότερα βρισκόταν σε απομονωμένο χώρο και χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά γι` αυτή τη χρήση. Στα σύγχρονα διαμερίσματα, η κουζίνα είναι ζωτικός χώρος του σπιτιού : χώρος πολύωρης διαμονής για την νοικοκυρά, μέρος συνάντησης όλης της οικογένειας, συχνά αποτελεί την τραπεζαρία, ή συνδυάζεται με πρόσθετο χώρο για φαγητό. Τις τελευταίες δεκαετίες συνήθως ενοποιείται με το χώλ, το σαλόνι και την τραπεζαρία, ως ένα ενιαίο σύνολο. Εκτός από τα έπιπλα αποθηκευτικών χώρων, μια κουζίνα διαθέτει : νεροχύτη παροχή ζεστού / κρύου νερού, αποχέτευση Φ50 για απομάκρυνση των αστικών λυμάτων ηλεκτρικές συσκευές (φούρνο, απορροφητήρα, ψυγείο, καφετιέρα κλπ) με πολυάριθμούς ρευματοδέκτες / παροχές ισχυρών ρευμάτων (ανάλογα με το φορτίο κάθε συσκευής 2

ΚΟΥΖΙΝΑ, παραλλαγές

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Οι διαστάσεις των χώρων κουζίνας ποικίλουν. Διαθέτουμε πλέον όλα τα τεχνικά μέσα για να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε ιδιαίτερη κατασκευή, η οποία να προσαρμόζεται ακριβώς στις απαιτήσεις κάθε χρήστη. Βασικά μεγέθη, σε οποιαδήποτε κουζίνα, ανεξαρτήτως σχεδίου : βάθος του πάγκου εργασίας 60cm ύψος του πάγκου εργασίας 85 / 90cm βάθος των κρεμαστών ντουλαπιών 35cm Στο εμπόριο υπάρχει τυποποίηση διαστάσεων ως προς τα μεγέθη των επιμέρους στοιχείων που συγκροτούν μια κουζίνα. Διατίθενται τύποι πλάτους 15, 30, 45, 60, 90cm. Αυτά τα τυποποιημένα στοιχεία συντίθενται ανάλογα με το χώρο / τις ιδιαίτερες απαιτήσεις και συγκροτούν μια ενότητα. Οι χώροι εργασίας και αποθήκευσης καλύπτονται με ένα ενιαίο καπάκι, τον πάγκο. Κάτω από τα ντουλάπια και σε επαφή με το δάπεδο τοποθετείται η μπάζα καθαριότητας (σύνηθες ύψος 10cm) ώστε να μη φθείρεται το υλικό των επίπλων κατά το σφουγγάρισμα. 4

Μια κουζίνα περιλαμβάνει συνήθως : ντουλάπια και συρτάρια κάτω από τον πάγκο εργασίας (Β 60cm, Y 75cm και Πλ ανάλογα με την περίπτωση). Μπορεί να είναι ντουλάπια, συρτάρια ή συνδυασμός τους. Στα συρτάρια τοποθετούνται μαχαιροπίρουνα, εργαλεία καθαρισμού, εξαρτήματα χρήσης όπως κουτάλες, σπάτουλες, ψαλίδι κλπ. Υπάρχουν ιδιαίτερα συρτάρια (πιο βαθιά και πλατιά - βαγονέτα), όπου μπορούν να τοποθετηθούν μαγειρικά σκεύη ή και πιάτα. Γενικά, στα κάτω ντουλάπια τοποθετούνται τα βαριά αντικείμενα. ψηλά ή πλευρικά ντουλάπια. (συνήθης διαστάσεις Πλ 30-45-60-90cm και Υ 2,00-2,40m). Χρησιμοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι (πχ. αποθήκευση τροφίμων - τροφοθήκες), για εντοιχισμό ψυγείων, φούρνων, φούρνων μικροκυμάτων, καφετιέρας κλπ. κρεμαστά ντουλάπια. (Β 35cm και συνήθως Υ 70-90cm). Τοποθετούνται 60cm πάνω από τον πάγκο της κουζίνας. Φέρουν συνήθως από κάτω φωτιστικά σώματα, ώστε να διευκολύνουν την εργασία στον πάγκο. Χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση πιάτων, ποτηριών, μπαχαρικών και γενικά ελαφρών αντικειμένων. νεροχύτη. Ενσωματώνεται επί του πάγκου της κουζίνας (με εγκοπή, ανάλογη του μεγέθους του). Είναι μονός ή διπλός, με ή χωρίς στραγγιστήρα. ηλεκτρικές συσκευές. Συνήθως ψυγείο, πλυντήριο πιάτων, φούρνος, εστίες, φούρνος μικροκυμάτων, καφετιέρα, καταψύκτης, απορροφητήρας, τοστιέρα, μίξερ κλπ. Απαραίτητη είναι η πρόβλεψη των αντίστοιχων ρευματοδοτών μηχανισμούς και εξαρτήματα. Στο εμπόριο υπάρχει πλήθος εξαρτημάτων και μηχανισμών που διευκολύνουν τις κινήσεις και τις χρήσεις στην κουζίνα. 5

Κατά τη διαρρύθμιση της κουζίνας, χρειάζεται να διασφαλιστεί : η άνεση κινήσεων, κατά τις εργασίες, η μείωση των διαδρομών (πχ. πλυντήριο πιάτων δίπλα στο νεροχύτη) Για τη χρήση των διαφόρων σκευών και επίπλων μιας κουζίνας απαιτείται επιφάνεια κίνησης min 1,20m. Με δεδομένο ότι το βάθος των κάτω ντουλαπιών είναι 60cm απαιτείται μήκος κουζίνας : -μονής πλευράς min 1,80m και -διπλής πλευράς min 2,40m. Oι περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές είναι πλέον εντοιχισμένες. Απαιτούμενα πλάτη για ηλεκτρικές συσκευές και νεροχύτη (δεδομένου Β 60cm και Y αναλόγως της στάθμης του πάγκου) : -φούρνος 60cm, -εστίες 60 / 90cm, αναλόγως απορροφητήρας 60 / 90cm, -ψυγείο μονό 60 / 70cm, διπλό 90cm, -νεροχύτης μονός 60cm, διπλός 90cm, στραγγιστήρας επιπλέον 30cm. -καφετιέρα, φούρνος μικροκυμάτων, εντοιχισμένος φούρνος ψηλά (εντοιχισμένα σε στήλη Υ 60cm και Β 60cm). 6

Στοιχεία κουζίνας στο τμήμα του νεροχύτη ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Κουζίνα δύο πλευρών διάταξη Π Κουζίνα σε διάταξη Γ, σύνθεση με γωνία φαγητού Κουζίνα μιας πλευράς Κουζίνα δύο πλευρών παράλληλη διάταξη Στοιχεία κουζίνας στο τμήμα του νεροχύτη 7

8 Φούρνος χαμηλά και ικανός χώρος για απορροφητήρα Τομή σε κουζίνα με δύο θέσεις εργασίας Τομή κουζίνας για χώρο δύο ατόμων Πάγκοι εργασίας βάθους 60εκ. Σωστός και λάθος φωτισμός κουζίνας Ύψος πάγκου για καλύτερη εργασία 85cm Συρταρωτός πάγκος για κάθετες εργασίες Σωστή διάταξη μπάζας ντουλαπιού Μπαράκι πάνω από τον πάγκο για πρόχειρο φαγητό Τεχνητός εξαερισμός A. με εξαεριστήρα στον εξωτερικό τοίχο, Β. με απορροφητήρα πάνω από τις εστίες Ηλεκτρικός απορροφητήρας Συρόμενο τραπέζι 8

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΟΥΖΙΝΑΣ Βαγονέτο νεροχύτη κάτω – κάδοι απορριμμάτων magic corner Βαγονέτο νεροχύτη, επάνω Μπουκαλοθήκη Βαγονέτο με αντιολισθητικό πάτο Κουταλοθήκη

Ανακλινόμενα ντουλάπια κρεμαστά Τροφοθήκη δύο πλευρών Τροφοθήκη μονής πλευράς Ανακλινόμενα ντουλάπια κρεμαστά

ΥΛΙΚΑ Ι Ντουλάπια. Το σύνηθες υλικό κατασκευής είναι το ξύλο. Στο εμπόριο υπάρχουν διάφορες επιλογές ξύλινων υλικών (συνδυασμοί ποιότητας, κόστους και υφής) : ξύλο μασίφ: χρησιμοποιείται πλέον σπάνια, εξαιτίας του μεγάλου κόστους / βάρους και των παραμορφώσεων που μπορεί να υποστεί στο χρόνο. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται ξύλο ημιμασίφ (δηλαδή πλαίσιο μασίφ με ταμπλάδες mdf). MDF: το πλέον σύνηθες υλικό κατασκευής, είτε σε απομίμηση ξύλου (τεχνητός ή φυσικός καπλαμάς), είτε σε λάκα (οποιασδήποτε απόχρωσης) γυαλιστερή, σατινέ ή ματ. μελαμίνη / βακελίτης: τεχνητό υλικό με πλαστικοποιημένη επιφάνεια, οικονομικό, με μεγάλες αντοχές και σε πολλές αισθητικές επιλογές. Απομίμηση ξύλου ή μονόχρωμο σε διάφορες αποχρώσεις. πολύ-μερικός βακελίτης: πρόσφατο τεχνητό υλικό, πολύ μεγάλης αντοχής (mdf επικαλυμένο με πλαστικοποιημένη επιφάνεια). Διατίθεται σε γυαλιστερές μονόχρωμες αποχρώσεις σε πολλές επιλογές. inox – ανοξείδωτη κατασκευή: υλικό πολύ μεγάλης αντοχής, πολύ ακριβό, χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά σε επαγγελματικές κουζίνες.

Πορτάκια και κουζίνα από ξύλο ημιμασίφ

Mdf καπλαμάς - λάκα Κουζίνα από καπλαμά και πάγκο corian Κουζίνα από λάκα μαύρη και κόκκινη

Κουζίνα από βακελίτη και πάγκο duropal Βακελίτες Κουζίνα από βακελίτη και πάγκο duropal

Κουζίνες Inox

ΥΛΙΚΑ ΙΙ Πάγκος κουζίνας: υλικό με προδιαγραφές υψηλής αντοχής, περιορισμένης απορροφητικότητας και μεγάλης ανθεκτικότητας στο χρόνο. Τα πιο συνήθη υλικά είναι: μάρμαρο: παλαιότερα χρησιμοποιούνταν σχεδόν αποκλειστικά στους πάγκους κουζίνας, λόγω των πολύ μεγάλων αντοχών του. Μειονέκτημα η μεγάλη απορροφητικότητα του (φυσικό υλικό, με την πάροδο του χρόνου αποκτά λεκέδες, στάμπες). Έχει πλέον αντικατασταθεί με το τεχνο-μάρμαρο / μάρμαρο με ισχυρό υλικό αδιαβροχοποίησης, η οποία πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. γρανίτης: αντικατέστησε το μάρμαρο (φυσικό υλικό με υψηλές αντοχές - ανθεκτικότητα και ταυτόχρονα με πολύ μικρή απορροφητικότητα). Η χρήση του έχει περιοριστεί (λόγω της ακτινοβολίας που εκπέμπει) και έχει αντικατασταθεί από τον τεχνο-γρανίτη. ντουροπάλ: ο πιο συνήθης πάγκος, συνθετικό υλικό σε διάφορα πάχη, υφές και χρώματα. Υλικό πολύ οικονομικό, μηδενικής απορροφητικότητας, αλλ` όχι εξίσου ανθεκτικό με τον γρανίτη ή το μάρμαρο. corian: συντίθεται από 75% υδρίτη του αλουμινίου (παράγωγο του βωξίτη) και από 25% ακρυλικές ρητίνες. Υλικό πολύ ακριβό, πολύ σκληρό, μη τοξικό, αντι- βακτηριδιακό και αντι- μυκητιακό. Είναι άκαυστο, επισκευάζεται και δίνει ενιαίες επιφάνειες (πάγκο, νεροχύτη, πλάτη πάγκου).

μάρμαρο τεχνογρανίτης

duropal corian

Η πλάτη του πάγκου κουζίνας: επειδή το μαγείρεμα ή οι εργασίες παρασκευής λερώνουν την πλάτη στον πάγκο της κουζίνας, είναι απαραίτητη η επένδυσή του. Το υλικό επένδυσης μπορεί να είναι το ίδιο με την επένδυση του πάγκου. Άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται : πλακάκι ή ψηφίδα: το πλέον σύνηθες υλικό (ανθεκτικό, αδιάβροχο και εύκολα καθαριζόμενο). Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί η συναρμογή με τον πάγκο της κουζίνας, μέσω ειδικού προφίλ (αρμοκάλυπτρο). γυαλί: τοποθετείται κολλητό στον τοίχο με σιλικόνη. Μπορεί να είναι διπλό, με κάποιο ενδιάμεσο υλικό (ύφασμα, ταπετσαρία, βινύλιο κλπ.). Δίνει ιδιαίτερο αισθητικό αποτέλεσμα και καθαρίζεται εύκολα. Είναι όμως ένα ευαίσθητο υλικό (σπάει εύκολα), απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην τοποθέτησή του (για να μην συγκρατεί υδρατμούς) και στη συναρμογή του με την επένδυση του πάγκου. αρμοκάλυπτρα

Margarete Schütte-Lihotzky Η αρχιτεκτόνισσα που σχεδίασε την εντοιχισμένη κουζίνα Προσαρμογή από το αφιέρωμα της Χριστίνας Τσαμουρά στην ιστοσελίδα www.LEFT.gr 18.01.2014 20

H αρχιτεκτόνισσα Μαργκαρέτε Σύττε Λιχότσκυ (Margarete Schütte-Lihotzky) θεμελίωσε την έννοια της "εντοιχισμένης κουζίνας", σηματοδοτώντας την αυγή μιας νέας εποχής στο σχεδιασμό της κατοικίας. Η ζωή της Λιχότσκυ, συνυφασμένη με την ευρωπαϊκή ιστορία του 20ου αιώνα, είναι ταυτόχρονα η πορεία μιας πρωτοπόρας αρχιτεκτόνισσας και μιας θαρραλέας γυναίκας, που πάνω απ` όλα υπερασπίστηκε τις ιδέες της. Γεννήθηκε στις 23 / 01 / 1897 και πέθανε στις 18 / 01/ 2000 (έξι μέρες πριν τα 103α γενέθλια της). Υπήρξε η πρώτη γυναίκα, αυστριακή αρχιτεκτόνισσα που φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης, όπου τότε δίδασκαν μεταξύ άλλων οι Όσκαρ Κοκόσκα, Άντον Χάνακ, Γιόζεφ Χόφμαν. Παρά το ευρύ αρχιτεκτονικό της έργο, έγινε διάσημη για το σχεδιασμό της «Κουζίνας της Φρανκφούρτης», που εισήγαγε το καθημερινό, οικιακό μαγείρεμα στη νέα εποχή.

Η Λιχότσκυ εμπνεύστηκε την πρώτη «εντοιχισμένη» κουζίνα το 1926, δουλεύοντας για ένα ευρύ κοινωνικό πρόγραμμα με τίτλο «Νέα Φρανκφούρτη» (Neues Frankfurt). Το πρόγραμμα ανατέθηκε από τον δήμαρχο της Φρανκφούρτης στον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Ερνστ Μάυ, που ανέλαβε να σχεδιάσει και να οργανώσει την πρωτοποριακή επέκταση της πόλης, σύμφωνα με το λειτουργικό και ορθολογικό πνεύμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής κατά τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του '20 κατασκευάστηκαν περίπου 10.000 καινούρια διαμερίσματα που το καθένα διέθετε μπάνιο, ηλεκτρισμό και μια τέτοια κουζίνα. Η Κουζίνα της Φρανκφούρτης είχε διαστάσεις 1,9 * 3,4μ επιδιώκοντας να εξασφαλίζει στο ελάχιστο αυτού του χώρου το μέγιστο της απαιτούμενης λειτουργικότητας. Η κουζίνα της διέθετε μια ανεξάρτητη είσοδο (με συρόμενη πόρτα) στη μια μικρή πλευρά και παράθυρο ακριβώς απέναντι. Η στενή διαρρύθμιση στόχευε στην εξοικονόμηση χώρου και στην ελαχιστοποίηση των απαιτούμενων κινήσεων κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, του καθαρισμού των σκευών και της τακτοποίησης των υλικών. Η μικροσκοπική κουζίνα διέθετα το τεχνολογικό άπαν του εξοπλισμού της εποχής της : από το κινούμενο «συρτάρι» απορριμμάτων μέχρι πτυσσόμενο πάγκο σιδερώματος. Τα δοχεία αποθήκευσης για τις διάφορες πρώτες ύλες (αλεύρι, ζάχαρη, ρύζι), ήταν μελετημένα για να αποθηκεύονται στα ράφια (δρύινα δοχεία που απωθούν τα σκουλήκια, ανθεκτικό ξύλο οξιάς για τις επιτραπέζιες επιφάνειες τεμαχισμού τροφίμων, μπλε χρωματισμούς για να απωθούνται οι μύγες). `

Η «Κουζίνα της Φρανκφούρτης», αποτέλεσμα πρωτοποριακού και σφαιρικού, εργονομικού σχεδιασμού, θεωρήθηκε ένα μικρό θαύμα. Όμως η δημιουργός της έμεινε επί δεκαετίες στην αφάνεια, εξαιτίας των ιδεών και της στράτευσης της. Η Λιχότσκυ υπήρξε ενεργή αντιναζίστρια. Το 1939 προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Αυστρίας και το 1941 συνελήφθη από την Γκεστάπο, στη Βιέννη, όπου βρίσκεται παράνομα, για να συνδεθεί με την αντιναζιστική αντίσταση. Καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά μετά από μια σειρά ευτυχών συμπτώσεων (όπως δήλωσε η ίδια, αργότερα), η ποινή της μετατράπηκε σε 15ετή φυλάκιση. Παρέμεινε στις ναζιστικές φυλακές το 1941 - 45, οπότε και απελευθερώθηκε από τα αμερικανικά στρατεύματα.  Μετά τον πόλεμο, η Λιχότσκυ θέλησε να παραμείνει στην Αυστρία, όπου εξελισσόταν μια περίοδος μαζικής ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων κεντρικών κτιρίων, ωστόσο δεν αξιοποιήθηκε, επειδή παρέμενε ενεργό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μετακόμισε στην πρώην Ανατολική Γερμανία για να εργαστεί και στη συνέχεια συμμετείχε ως σύμβουλος σε διάφορα αρχιτεκτονικά προγράμματα ανοικοδόμησης στην Κούβα και στην Κίνα. Το 1980 η Αυστρία αναγνώρισε με καθυστέρηση την προσφορά της απονέμοντας της το Βραβείο Αρχιτεκτονικής της Πόλης της Βιέννης.

Ενώ οι τιμητικές διακρίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, αρνήθηκε Ενώ οι τιμητικές διακρίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, αρνήθηκε να παραλάβει βραβείο από τον Πρόεδρο της Αυστρίας Κουρτ Βάλντχάιμ, το 1988, εξαιτίας του ναζιστικού παρελθόντος του. Το 1997, σε ραδιοφωνική συνέντευξη για τα 100στά γενέθλια της, η Λιχότσκι δήλωσε : το 1916, κανείς στην Αυστρία δεν πίστευε ότι μια γυναίκα μπορεί να χτίσει ένα σπίτι – ούτε καν εγώ . . . θα σας εκπλήξει το γεγονός ότι πριν σχεδιάσω την Κουζίνα της Φρανκφούρτης δεν είχα ποτέ μαγειρέψει η ίδια. Στο σπίτι μας, στη Βιέννη, μαγείρευε η μητέρα μου και στη Φρανκφούρτη για φαγητό πήγαινα στην ταβέρνα … εξέλιξα την Κουζίνα ως αρχιτέκτονας και όχι ως νοικοκυρά.