ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σημειώσεις για το 7ο μάθημα: Λιανική Τραπεζική Συμεών Καραφόλας

Εισαγωγικά Οι τραπεζικές εργασίες και κατ’ επέκταση και η εξειδίκευση των τραπεζών διαχωρίζονται σε ορισμένες βασικές κατηγορίες που είναι : Λιανική Τραπεζική Επενδυτική τραπεζική Εμπορική Τραπεζική που πολλές φορές περιλαμβάνει τις δύο προηγούμενες κατηγορίες. Οι οικονομικές συγκυρίες και ιδιαίτερα η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση επηρέασαν τις εργασίες αλλά ιδιαίτερα έθεσαν το θέμα του διαχωρισμού της Λιανικής με την Επενδυτική Τραπεζική στο μέτρο που η Επενδυτική Τραπεζική αφορά εργασίες πολύ πιο εξειδικευμένες από αυτές της Λιανικής με πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο τόσο για την τράπεζα όσο και για τους μετόχους και πελάτες. Παράλληλα, η ενσωμάτωση των τεχνολογιών στις τραπεζικές εργασίες επέδρασε στη λιανική τραπεζική αντικαθιστώντας μέρος των εργασιών από απευθείας εξυπηρέτηση των πελατών μέσω ηλεκτρονικών μέσων. Η Λιανική Τραπεζική αφορά τόσο στις εργασίες ενεργητικού της τράπεζας όσο και παθητικού. Ετσι θα εξεταστούν στοιχεία που αφορούν αμφότερες τις μορφές τραπεζικών εργασιών.

Εισαγωγικά Παράλληλα, οι υπηρεσίες που εξυπηρετούν τους πελάτες μέσω κλασσικών τραπεζικών υπηρεσιών και νέων μορφών τραπεζικής εξυπηρέτησης διαφέρουν ως προς το εύρος διάδοσης από χώρα σε χώρα. Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστούν στοιχεία που αφορούν στην Ελλάδα σχετικά με τις εργασίες παθητικού και ειδικότερα τις καταθέσεις. Θα εξεταστεί η χρήση διαφόρων συστημάτων πληρωμών στις χώρες της Ευρωζώνης που θα μας επιτρέπει να διακρίνουμε το βαθμό διείσδυσης της τεχνολογίας στις συναλλαγές των πελατών. Θα εξεταστεί η εξέλιξη και η διαμόρφωση των δανείων σε βασικές κατηγορίες συγκρίνοντας δάνεια λιανικής με αυτά της επενδυτικής. Η διαφορά των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων μας δείχνει τις δυνατότητες κέρδους στη λιανική τραπεζική. Θα εξεταστεί στο πλαίσιο αυτό και το θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων ώστε να προσδιοριστεί σε ποια μορφή έγκειται κυρίως το πρόβλημα, στη λιανική ή στην Επενδυτική τραπεζική.

Εισαγωγικά : Ορισμός Με την Λιανική Τραπεζική (Retail Banking) εννοούμε γενικά την τραπεζική δραστηριότητα που απευθύνεται στον ευρύ πληθυσμό περιλαμβάνοντας κυρίως βασικές τυποποιημένες τραπεζικές υπηρεσίες που επιπλέον είναι εύκολα κατανοητές στους πελάτες. Οι πελάτες αυτοί έχουν μια περιουσία που περιορίζεται σε κάποιο όριο, όπως 1 εκατ. Ευρώ (Association Suisse des Banquiers). Οι πελάτες της Λιανικής Τραπεζικής είναι περισσότερο ιδιώτες παρά επιχειρήσεις ή άλλες τράπεζες

Εισαγωγικά : Βασικές εργασίες Οι υπηρεσίες που κυρίως προσφέρονται είναι λογαριασμοί ταμιευτηρίου και όψεως, στεγαστικά δάνεια, προσωπικά, καταναλωτικά δάνεια, χρεωστικές κάρτες (debit card) ή κάρτες ανάληψης (που συνδέοντα με τραπεζικό λογαριασμό και ο κάτοχος δεν πληρώνει τόκο) και πιστωτικές κάρτες (credit card). Αντίθετα από τη Λιανική Τραπεζική υπάρχει μια σειρά τραπεζικών υπηρεσιών εξειδικευμένων που απευθύνεται σε επιχειρήσεις, άλλους χρηματοπιστωτικές ή μη εταιρίες και χαρακτηρίζονται ως Επενδυτική Τραπεζική (Investment Banking) ή Χονδρική Τραπεζική (Wholesale Banking).

Καταθέσεις Το σύνολο των καταθέσεων σημειώνει άνοδο μέχρι και το 2009. Από το 2010 σημειώνεται συνεχής πτώση με εξαίρεση τη πολύ μικρή άνοδο το 2013, (πίνακας 1 και 3, διάγραμμα 1 και 3). Η εξέλιξη αυτά φορά σε όλες τις κατηγορίες των καταθέσεων. Οι καταθέσεις χωρίζονται στις καταθέσεις Οψεως, Ταμιευτηρίου, Προθεσμίας ενώ περιλαμβάνονται και τα Ρέπος. Μέχρι και το 2005, οι καταθέσεις Ταμιευτηρίου κυμαίνονται πάνω από το 50% των καταθέσεων και Ρέπος. Από το 2006 και ιδιαίτερα το 2008 οι καταθέσεις προθεσμίας αποτελούν τα βασικό τμήμα των καταθέσεων (πίνακας 2 και διάγραμμα 2). Μόνο το 2015 φαίνεται μια μικρή ανάκαμψη των καταθέσεων ταμιευτηρίου και όψεως σε βάρος των καταθέσεων προθεσμίας.

Πίνακας 1. Οι καταθέσεις στην Ελλάδα ανά κατηγορία κατάθεσης, (σε εκατομμύρια ευρώ), υπόλοιπα, τέλος έτους Σύνολο χώρας Καταθέσεις Όψεως Tαμιευτηρίου Προθεσμίας Ρέπος 2002 124.240 104.761 13.566 60.207 30.988 19.479 2003 126.152 115.750 15.894 64.643 35.213 10.402 2004 137.532 128.425 18.643 73.586 36.196 9.107 2005 159.581 156.859 22.181 79.801 54.877 2.722 2006 174.937 173.373 23.528 77.858 71.987 1.563 2007 197.929 197.238 25.018 73.562 98.658 691 2008 227.620 227.253 21.826 67.328 138.099 367 2009 237.531 237.342 26.140 75.811 135.391 189 2010 209.604 209.521 22.864 66.705 119.951 83 2011 174.227 174.137 19.601 53.439 101.097 89 2012 161.451 161.373 18.173 44.844 98.357 78 2013 163.251 163.052 20.500 44.566 97.986 200 2014 160.285 160.072 21.074 44.791 94.207 213 2015 (Ιούνιος) 122.230 122.085 17.974 41.552 62.558 145 2015 123.377 123.232 23.236 51.752 48.244 2016 (Ιούνιος) 122.743 122.595 24.094 50.648 47.853 148 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, 2016, Καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων, Υπολογισμοί του συγγραφέα, http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/monetary/deposits.aspx (Ανάκτηση, 10/11/2016)

Διάγραμμα 1. Οι καταθέσεις στην Ελλάδα ανά κατηγορία κατάθεσης, (σε εκατομμύρια ευρώ), υπόλοιπα, τέλος έτους (*) Πηγή: Πίνακας 1 (*) Οι «Καταθέσεις» εφάπτονται του «Σύνολο χώρας» μετά το 2006 λόγω της ελάχιστης αξίας των «Ρέπος»

Πίνακας 2. Συμμετοχή κατηγοριών καταθέσεων στο σύνολο, σε % Καταθέσεις Σύνολο Όψεως Tαμιευτηρίου Προθεσμίας Ρέπος 2002 84% 11% 48% 25% 16% 2003 92% 13% 51% 28% 8% 2004 93% 14% 54% 26% 7% 2005 98% 50% 34% 2% 2006 99% 45% 41% 1% 2007 100% 37% 0% 2008 10% 30% 61% 2009 32% 57% 2010 2011 31% 58% 2012 2013 27% 60% 2014 59% 2015 19% 42% 39% 2016 (Ιούνιος) 20% Πηγή: όπως πίνακας 1

Διάγραμμα 2. Συμμετοχή κατηγοριών καταθέσεων στο σύνολο, σε % Πηγή: Πίνακας 2

Πίνακας 3. Εξέλιξη των καταθέσεων, σε % Σύνολο χώρας Καταθέσεις Όψεως Tαμιευτηρίου Προθεσμίας Ρέπος 2003/02 2% 10% 17% 7% 14% -47% 2004/03 9% 11% 3% -12% 2005/04 16% 22% 19% 8% 52% -70% 2006/05 6% -2% 31% -43% 2007/06 13% -6% 37% -56% 2008/07 15% -13% -8% 40% 2009/08 4% 20% -49% 2010/09 -11% 2011/10 -17% -14% -20% -16% 2012/11 -7% -3% 2013/12 1% -1% 0% 155% 2014/13 -4% 2015/14 -24% -15% -34% -32% 2016(ιούνιος)/15 -23% 49% 32% Πηγή: Οπως πίνακας 1

Διάγραμμα 3. Εξέλιξη των καταθέσεων, σε % Πηγή: Πίνακας 3

Υπηρεσίες πληρωμών: Στην Ευρωπαϊκή Ενωση Θα εξεταστούν διάφορες υπηρεσίες πληρωμών την περίοδο 2010-2014 και ειδικότερα: Πιστωτικές κάρτες (credit transfer), Χρεωστικές κάρτες (Direct debits) Πληρωμές μέσω καρτών εκδοθέντων από προμηθευτές υπηρεσιών πληρωμών (*) Επιταγές Συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικού χρήματος Άλλες υπηρεσίες πληρωμών Τα στοιχεία προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα(**). Αναφορικά με τον αριθμό συναλλαγών του πλαστικού χρήματος ενδεικτική είναι η εικόνα που παρουσιάζεται στον πίνακα 6. Payment cards functions and accepting devices σ. 6 (***) Παρατηρούμε ότι αναφορικά με τον όγκο των συναλλαγών (πίνακας 9.2, ECB, σ. 32,33): (*) PSP, Payment Service Provider, Πάροχος Υπηρεσιών Πληρωμών (**) EBC (ΕΚΤ), 2015 Payment Statistics, Relative Importance of payment services, http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004051, (ανάκτηση 10/11/2016) (***) European Central Bank, 2016, Table Statistical Data Warehouse, Payment Statistics, Country tables, Euro area, Greece, http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=100000845 (Ανάκτηση 10/12/2016)

Υπηρεσίες πληρωμών: Στην Ευρωπαϊκή Ενωση Το κύριο μέρος στην ΕΕ αφορά τις μεταφορές μέσω πιστωτικής κάρτας και μάλιστα με αυξανόμενη συμμετοχή στο σύνολο την περίοδο αυτή, Από 83,68% το 2011 στο 91,72% το 2015 για την Ευρωζώνη και από 88,83 το 2011 στο 93,29% το 2015 στην ΕΕ. Ακολουθεί η μεταφορά μέσω χρεωστικών καρτών με μειούμενη συμμετοχή τόσο στην Ευρωζώνη όσο και στην ΕΕ (4,18% και 3,02% αντίστοιχα για το 2015 Αντίθετα οι επιταγές συντελούν μόνο στο 1,91% και 1,43% του συνόλου των συναλλαγών στην Ευρωζώνη και την ΕΕ αντίστοιχα για το 2015.) Η εικόνα είναι σχετικά διαφοροποιημένη για την Ελλάδα διότι: Οι μεταφορές μέσω πιστωτικών καρτών φθάνουν το 76,16% το 201 ενώ των χρεωστικών στο 0 περίπου. Αντίθετα οι συναλλαγές μέσω επιταγών το 2015 φθάνουν το 20,70% (περίπου 10πλάσιες της Ευρωζώνης). Η διάρθρωση στον όγκο των συναλλαγών διαφέρει από τη διάρθρωση στον αριθμό των συναλλαγών, (πίνακας 7.2 ECB, 2015, σ. 17,18 (*)). (*) Στον πίνακα φαίνεται card payment with cards issued by resident PSP’s. Αυτό αφορά το σύνολο των καρτών που έχουν εκδοθεί ανεξάρτητα από τη χρήση που έχει κάποια κάρτα. Μπορεί όμως μια κάρτα να έχει πολλές υπηρεσίες. Κάθε υπηρεσία λαμβάνεται υπόψη στην κάθε υποκατηγορία, π.χ. χρεωστική ή πιστωτική, που δε λαμβάνεται πολλαπλά στην προηγούμενη κατηγορία. Ετσι το άθροισμα των δύο υποκατηγοριών μπορεί να είναι μεγαλύτερο του συνολικού «card payment with cards issued by resident PSP’s»

Υπηρεσίες πληρωμών: Στην Ευρωπαϊκή Ενωση Ο αριθμός των συναλλαγών είναι ισορροπημένος λίγο μεγαλύτερος ή μικρότερος του 25% για κάθε μια από τις δύο κατηγορίες συναλλαγών στη διάρκεια της περιόδου, τόσο για την Ευρωζώνη όσο και την ΕΕ. Αυτό σημαίνει κυρίως ότι τα ποσά που διακινούνται μέσω πιστωτικής κάρτας είναι μεγαλύτερα της χρεωστικής. Οι συναλλαγές των επιταγών κατέχουν λίγο κάτω του 5% στην περίοδο αυτή τόσο στην Ευρωζώνη όσο και την ΕΕ σαν σύνολο. Για την Ελλάδα η εικόνα διαφοροποιείται δεδομένου ότι οι συναλλαγές με πιστωτικές κάρτες είναι πολύ μεγαλύτερες καταλαμβάνοντας ένα ποσοστό 57,82% το 2015, από 34,24% το 2010 σε βάρος των συναλλαγών με χρεωστική κάρτα. Οι συναλλαγές μέσω επιταγών είναι μεγαλύτερες του μέσου όρου αλλά βαίνουν σημαντικά μειούμενες φθάνοντας το 1,80% των συναλλαγών το 2015 από 8,78% το 2011. Η κρίση συνέτεινε σοβαρά στη μείωση των συναλλαγών με επιταγές διότι αυτές έχασαν τον πιστωτικό τους χαρακτήρα που διατηρούσαν για πολλά έτη εξαιτίας της έλλειψης εμπιστοσύνης λόγω των ακάλυπτων επιταγών στη διάρκεια της κρίσης.

Πλαστικές κάρτες στην Ελλάδα Οι εξελίξεις αυτές ειδικά για την Ελλάδα όπου σημειώνονται μεγάλες διαφοροποιήσεις είναι αποτέλεσμα των εξελίξεων στην περίοδο αυτή. Ενώ για το σύνολο δεν υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις, για την Ελλάδα, η μεταβολή του αριθμού των συναλλαγών για τις πιστωτικές κάρτες φθάνει το 23,79% το 2015 (μετά από αλλεπάλληλες αυξήσεις τα προηγούμενα έτη) σε σχέση με τη μικτή εικόνα των συναλλαγών με χρεωστική κάρτα από το 2012 και ιδιαίτερα μεγάλη μείωση των συναλλαγών με επιταγές την περίοδο αυτή (πίνακας 7.3 ECB, 2015, s. 19,20). Αν εξετάσουμε ειδικότερα την εξέλιξη των πλαστικών καρτών στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι το σύνολο των καρτών διπλασιάστηκε την περίοδο 2000-2014. Από αυτές, οι χρεωστικές κάρτες αποτελούν το μεγαλύτερο αριθμό ακολουθούμενες από τις πιστωτικές, πίνακας 4 και διάγραμμα 4. Η δομή αυτή είναι συνέπεια της μεγάλης μείωσης των πιστωτικών καρτών την περίοδο της κρίσης. Στην περίοδο που ακολούθησε τον περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls) στα τέλη του Ιουνίου 2015, υπήρξε μια ραγδαία άνοδος των χρεωστικών καρτών στην Ελλάδα που έφθασε τα 2 εκατομμύρια κάρτες (1). (1): Ανώνυμο, 2015, «Δείτε ποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από τα capital controls!», Καθημερινή, 20/12/2015, kathimerini.gr, http://the-f-times.gr/?p=3640, (ανάκτηση στις 22/12/2015)

Πίνακας 4. Αριθμός πλαστικών καρτών στην Ελλάδα ανά είδος κάρτας Αριθμός χρεωστικών καρτών Αριθμός πιστωτικών καρτών Αριθμός χρεωστικών καρτών με λειτουργία μεταγενέστερης χρέωσης Αριθμός καρτών με e-money λειτουργία Αριθμός όλων των καρτών εκτός καρτών με e-money λειτουργία 2000 3.524.065 3.030.152 - 6.554.217 2001 4.515.273 4.144.125 305.629 8.965.027 2002 5.274.603 5.157.069 306.326 10.737.998 2003 5.488.605 5.579.879 297.865 11.366.349 2004 5.339.416 5.641.932 76.492 11.057.840 2005 5.916.608 6.045.472 69.520 12.031.600 2006 6.746.268 6.284.784 75.797 13.106.849 2007 7.645.772 6.707.306 66.040 14.419.118 2008 8.101.126 6.914.129 59.251 15.074.506 2009 9.055.833 6.145.753 63.162 15.264.748 2010 9.013.372 5.127.345 75.675 14.216.392 2011 9.656.393 4.130.314 49.845 13.836.552 2012 9.982.299 3.342.438 42.572 13.367.309 2013 10.894.320 2.926.491 38.460 13.859.271 2014 6.974.527 3.112.085 2.866.480 (*) 609.465 12.953.092 European Central Bank, 2015, Payment Statistics, Greece, http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do, Υπολογισμοί συγγραφέα, (ανάκτηση 10/12/2015) (*) Βλέπε και ECB, 2016, PAYMENTS STATISTICS: GENERAL NOTES, σ. 9 και 11

Πλαστικές κάρτες στην Ελλάδα: Κάρτες χρεωστικές με καθυστέρηση Αναφορικά με τις χρεωστικές κάρτες με χρήση καθυστερημένης χρέωσης αναφέρεται και ένας επιπλέον πίνακας με πηγή την ΕΚΤ. Φαίνεται η μεγάλη αύξηση των καρτών αυτών για την Ελλάδα το 2014. Ο όρος αυτός αναφέρεται Glossary της ΕΚΤ ως «Delayed debit card (charge card)» ως εξής (1): Delayed debit card (charge card): a card enabling its holders to make purchases and/or withdraw cash and have these transactions charged to an account held with the card issuer, up to an authorized limit. The balance of this account is then settled in full at the end of a predefined period. Με μετάφραση του συγγραφέα: Χρεωστική κάρτα με καθυστέρηση: μια κάρτα που επιτρέπει στους κατόχους της να κάνουν αγορές ή / και να τραβήξουν μετρητά με χρέωση λογαριασμού του κατόχου της κάρτας, μέχρι ενός επιτρεπτού ορίου. Το υπόλοιπο του λογαριασμού αυτού τακτοποιείται στο τέλος μιας προκαθορισμένης περιόδου (1)Πηγή: ECB, 2009, GLOSSARY OF TERMS RELATED TO PAYMENT, CLEARING AND SETTLEMENT SYSTEMS

Πίνακας 4.1. Number of transactions sent in millions (unless otherwise stated); total for the period, Greece (αριθμός συναλλαγών σε εκατομμύρια, σύνολο περιόδου) 2010 2011 2012 2013 2014 Payments with cards with a debit function (χρεωστικές) 10.85 12.83 17.67 23.47 23.93 Payments with cards with a delayed debit function (Πληρωμές με κάρτες με χρήση καθυστερημένης χρέωσης) 1.79 1.63 1.48 1.43 11.52 Payments with cards with a credit function (πιστωτικές κάρτες) 66.35 60.52 54.84 52.80 52.60 Πηγή: European Central Bank, 2016, Table Statistical Data Warehouse, Payment Statistics, Country tables, Euro area, Greece, Τable, 7a, Number of transactions sent in millions (unless otherwise stated); total for the period, Greece http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=100000845 (Ανάκτηση 10/12/2016)

Διάγραμμα 4. Αριθμός καρτών πλαστικών στην Ελλάδα Διάγραμμα 4. Αριθμός καρτών πλαστικών στην Ελλάδα Πηγή: Πίνακας 4

Πίνακας 5. Εξέλιξη του αριθμού των πλαστικών καρτών ανά είδος, σε % Αριθμός χρεωστικών καρτών Αριθμός πιστωτικών καρτών Αριθμός χρεωστικών καρτών με λειτουργία μεταγενέστερης χρέωσης Αριθμός όλων των καρτών εκτός καρτών με e-money λειτουργία 2001/0 28% 37% 2002/1 17% 24% 0% 20% 2003/2 4% 8% -3% 6% 2004/3 1% -74% 2005/4 11% 7% -9% 9% 2006/5 14% 2007/6 13% -13% 10% 2008/7 3% -10% 5% 2009/8 12% -11% 2010/09 -17% -7% 2011/10 -19% -34% 2012/11 -15% 2013/12 -12% 2014/13 -36% 7353% Πηγή: Πίνακας 4

Διάγραμμα 5. Εξέλιξη του αριθμού των πλαστικών καρτών ανά είδος, σε % Πηγή: Πίνακας 5

Αριθμός χρεωστικών καρτών Αριθμός πιστωτικών καρτών Πίνακας 6. Αριθμός καρτών πλαστικών στην Ελλάδα, συμμετοχή κάθε είδος κάρτας στο σύνολο, σε % Αριθμός χρεωστικών καρτών Αριθμός πιστωτικών καρτών Αριθμός χρεωστικών καρτών με λειτουργία μεταγενέστερης χρέωσης 2000 39% 34% 2001 42% 3% 2002 46% 45% 2003 48% 49% 2004 51% 1% 2005 50% 2006 2007 53% 47% 0% 2008 54% 2009 59% 40% 2010 63% 36% 2011 70% 30% 2012 75% 25% 2013 79% 21% 2014 24% 22% Πηγή: Πίνακας 4

Διάγραμμα 6. Αριθμός καρτών πλαστικών στην Ελλάδα, συμμετοχή κάθε είδος κάρτας στο σύνολο, σε % Πηγή: Πίνακας 6

Δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα Τα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα εμφανίζουν μια συνεχή άνοδο από το 1980 μέχρι το 2010 με μεγαλύτερες, (αρχές δεκαετίας 80, τέλη 80, μέσα και τέλη 90), και μικρότερες αυξήσεις σε κάποιες περιόδους (πίνακες 7 και 9, διαγράμματα 7 και 9). Τα δάνεια είναι κυρίως επιχειρηματικά αλλά από τη δεκαετία του 2000 υπάρχει μια μεγάλη άνοδος των στεγαστικών δανείων που πλέον καταλαμβάνουν το 35% των δανείων αυτών. Αντίστοιχη άνοδο εμφανίζουν την ίδια περίοδο και τα καταναλωτικά δάνεια, πίνακας 9 κα διάγραμμα 9. Αντίθετα τη δεκαετία του 2010 υπάρχει μεγάλη πτώση ιδιαίτερα στα επιχειρηματικά επηρεάζοντας και την πτωτική τάση του συνόλου. Αποτέλεσμα των τάσεων αυτών είναι και η διαφοροποίηση της δομής των δανείων αναφορικά με τη συμμετοχή τους στο σύνολο όπου πλέον τα επιχειρηματικά δάνεια έχουν το 50% των δανείων, τα στεγαστικά το 35% και τα καταναλωτικά το 13%, πίνακας 8 και διάγραμμα 8.

Πίνακας 7. Δάνεια ανά κατηγορία δανείων   Στεγαστικά δάνεια Καταναλωτική Πίστη Δάνεια προς επιχειρήσεις Λοιπά Σύνολο 1980 307 7 2.553 2.866 1981 384 3.310 3.701 1982 530 8 4.098 4.636 1983 648 10 4.791 5.449 1984 785 15 5.899 6.699 1985 930 24 7.048 8.002 1986 1.069 38 8.126 9.234 1987 1.194 53 8.872 10.119 1988 1.402 108 10.145 11.655 1989 1.867 174 12.249 14.290 1990 2.128 196 13.127 15.451 1991 2.359 223 14.501 17.083 1992 2.602 295 16.092 18.989 1993 2.820 389 16.526 19.735 1994 3.096 700 18.552 22.348 1995 3.697 1.283 22.042 27.023 1996 4.715 1.742 24.758 31.215 1997 5.837 2.219 27.798 35.854 1998 7.074 3.056 32.329 56 42.515 1999 8.864 4.007 35.066 71 48.009 2000 11.272 5.534 42.358 189 59.353 2001 15.652 7.876 50.198 324 74.050 2002 21.225 9.779 55.012 518 86.535 2003 26.778 12.410 60.979 1.255 101.422 2004 34.052 17.054 65.566 1.455 118.127 2005 45.420 21.825 71.283 1.649 140.177 2006 57.145 26.597 79.523 2.135 165.400 2007 69.363 31.942 92.361 2.811 196.478 2008 77.700 36.435 107.850 3.068 225.053 2009 80.559 36.044 107.035 3.032 226.670 2010 80.507 35.081 122.357 2.532 240.476 2011 78.393 32.985 119.526 1.672 232.576 2012 74.634 30.236 107.143 1.660 213.673 2013 71.055 28.382 103.162 1.390 203.989 2014 69.408 26.232 101.354 1.463 198.457 2015 67.892 25.522 96.517 1.508 191.440 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, 2015, Ανάλυση χρηματοδότησης κατοίκων εσωτερικού από ΝΧΙ, υπολογισμοί συγγραφέα, http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/monetary/financing.aspx, (ανάκτηση 10/12/2015)

Διάγραμμα 7 Δάνεια ανά κατηγορία δανείων Διάγραμμα 7 Δάνεια ανά κατηγορία δανείων Πηγή: Πίνακας 7

Πίνακας 8. Δάνεια ανά κατηγορία δανείων, συμμετοχή στο σύνολο, σε %   Στεγαστικά δάνεια Καταναλωτική Πίστη Δάνεια προς επιχειρήσεις 1980 11% 0% 89% 1981 10% 1982 88% 1983 12% 1984 1985 1986 1987 1% 1988 87% 1989 13% 86% 1990 14% 85% 1991 1992 2% 1993 84% 1994 3% 83% 1995 5% 82% 1996 15% 6% 79% 1997 16% 78% 1998 17% 7% 76% 1999 18% 8% 73% 2000 19% 9% 71% 2001 21% 68% 2002 25% 64% 2003 26% 60% 2004 29% 56% 2005 32% 51% 2006 35% 48% 2007 47% 2008 2009 36% 2010 33% 2011 34% 2012 50% 2013 2014 2015 Πηγή: Πίνακας 7

Διάγραμμα 8. Δάνεια ανά κατηγορία δανείων, συμμετοχή στο σύνολο, σε % Διάγραμμα 8. Δάνεια ανά κατηγορία δανείων, συμμετοχή στο σύνολο, σε % Πηγή: Πίνακας 8

Πίνακας 9 Εξέλιξη δανείων, σε % Πίνακας 9 Εξέλιξη δανείων, σε %   Στεγαστικά δάνεια Καταναλωτική Πίστη Δάνεια προς επιχειρήσεις Λοιπά Σύνολο 1981/80 25% 0% 30% 29% 1982/81 38% 17% 24% 1983/82 22% 18% 1984/83 21% 50% 23% 1985/84 19% 58% 1986/85 15% 1987/86 12% 40% 9% 10% 1988/87 103% 14% 1989/88 33% 61% 1990/89 13% 7% 8% 1991/90 11% 1992/91 32% 1993/92 3% 4% 1994/93 80% 1995/94 83% 1996/95 28% 36% 16% 1997/96 27% 1998/97 1999/98 31% 26% 2000/99 166% 2001/00 39% 42% 71% 2002/01 60% 2003/02 142% 2004/03 37% 2005/04 2006/05 2007/06 20% 2008/07 2009/08 -1% 1% 2010/09 -3% -16% 6% 2011/10 -6% -2% -34% 2012/11 -5% -8% -10% 2013/12 -4% 2014/13 5% 2015/14 Πηγή: Πίνακας 7

Διάγραμμα 9. Εξέλιξη δανείων, σε % Διάγραμμα 9. Εξέλιξη δανείων, σε % Πηγή: Πίνακας 9

Μη εξυπηρετούμενα δάνεια Αποτέλεσμα της κρίσης είναι η εξέλιξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων που πέρασαν από 4,5% το 2007 στο 44,2% το Δεκέμβριο 2015, πίνακας 10. Ιδιαίτερα αυξημένα είναι τα καταναλωτικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια, (54,7%), ακολουθούμενα από τα επιχειρηματικά δάνεια, (43,8%) και τα στεγαστικά, (41,0%), το Δεκέμβριο 2015, με περαιτέρω επιδείνωση το 1ο εξάμηνο του 2016, Πίνακας 11.

Ως % του συνόλου των δανείων Πίνακας 10. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ως ποσοστό του συνόλου των δανείων (*)   Ως % του συνόλου των δανείων 2007 4,5% 2008 5,0% 2009 7,7% 2010 10,4% 2011 16,0% 2012 24,5% 2013 31,9% 2014 33,8% 2015 44,2% 2016(6ος) 45,1% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Αποστολή στοιχείων στο συγγραφέα, Δεκέμβριος 2015 (*) Για το 2105 και Ιούνιος 2016: Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, 2016, Επισκόπηση του Ελληνικού Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, Ιούλιος 2016

Πίνακας 11. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ως ποσοστό του συνόλου των δανείων, κατηγορία δανείων, το 2015 (1)   Δεκέμβριος 2015 Ιούνιος 2016 Καταναλωτικά 54,7% 55,2% Στεγαστικά 41,0% 42,0% Επιχειρηματικά 43,8% 44,6% Ελεύθεροι επαγγελματίες και ΠΜΕ * 63,0% Δάνεια προς ΜΜΕ** 54,0% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, 2016, Επισκόπηση του Ελληνικού Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, Ιούλιος 2016 (1) Τα στοιχεία είναι του Μαρτίου 2015 για τους Ελεύθερους Επαγγελματίες, ΠΜΕ και ΜΜΕ, Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Αποστολή στοιχείων στο συγγραφέα, Δεκέμβριος 2015 *Πολύ Μικρές Επιχειρήσεις. *Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις

Ερωτήματα σχετικά με το μάθημα 1. Στη διάρθρωση των καταθέσεων παρατηρούμε ορισμένες αλλαγές σε κάποιες περιόδους που αφορούν στις καταθέσεις προθεσμίας σε σχέση με τις άλλες καταθέσεις, ιδιαίτερα ταμιευτηρίου. Πως θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τις μεταβολές αυτές; 2. Στη διάρθρωση των χορηγήσεων παρατηρούμε ορισμένες αλλαγές σε κάποιες περιόδους που αφορούν στα επιχειρηματικά δάνεια, τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά. Πως θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τις μεταβολές αυτές; 3. Εξετάζοντας τα επιτόκια των καταθέσεων και χορηγήσεων θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Λιανική τραπεζική είναι συμφέρουσα για την τράπεζα; 4. Εξετάζοντας τις υπηρεσίες πληρωμών στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση τι θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ως προ τη χρήση τους αλλά και την εξέλιξη; 5. Ειδικότερα τι θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε για τη θέση της Ελλάδος; 6. Υπάρχουν εν δυνάμει κίνδυνοι για την αντικατάσταση της Λιανικής Τραπεζικής ως προς την εκτέλεση των υπηρεσιών από τα τραπεζικά καταστήματα; Αν ναι από πού μπορούν να προέρχονται; 7. Τι συμπεραίνετε για τη Λιανική Τραπεζική εξετάζοντας τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;