Μέτρα σύγκρισης (μέτρα σχέσης)

Τετράπτυχος Πίνακας (2Χ2) Έκθεση στον παράγοντα Νόσος Ναι Όχι Σύνολο a b a+b c d c+d a+c b+d a+b+c+d a+b+c+d=Συνολικός αριθμός ατόμων a+b= Σύνολο εκτεθέντων c+d=Σύνολο μη εκτεθέντων a+c= Σύνολο νοσούντων b+d= Σύνολο μη νοσούντων a=αριθμός εκτεθέντων νοσούντων b= Αριθμός εκτεθέντων μη νοσούντων c= Αριθμός μη εκτεθέντων νοσούντων d=Αριθμός μη εκτεθέντων μη νοσούντων

Τετράπτυχος Πίνακας (2Χ2) για Incidence rate Έκθεση στον παράγοντα Νόσος Ναι Όχι Ανθρωποχρόνος a - Ανθρωποχρόνος σε εκτεθέντες c Ανθρωποχρόνος σε μη εκτεθέντες Σύνολο a+c Συνολικός ανθρωποχρόνος

Μέτρα σύγκρισης (μέτρα σχέσης) Έκθεση(exposure) μη Έκθεση ή κλιμάκωση στην έκθεση Απόλυτες (οι διαφορές των μέτρων) πληροφορίες για την επίδραση μιας έκθεσης στην δημόσια υγεία Σχετικές (τα πηλίκα των μέτρων) πληροφορίες για την ένταση της σχέσης μεταξύ έκθεσης και νοσήματος Οι σχετικές συγκρίσεις είναι πιο κατάλληλες γιατί η σύγκριση γίνεται σε σχέση με κάποιο βασικό επίπεδο συχνότητας

IRe =Ρυθμός επίπτωσης εκτεθειμένους IR0=Ρυθμός επίπτωσης μη εκτεθειμένους CIe=Αθροιστική Επίπτωση εκτεθειμένους CI0= Αθροιστική Επίπτωση μη εκτεθειμένους Pe= Επιπολασμός στους εκτεθειμένους P0 = Επιπολασμός στους μη εκτεθειμένους

Απόλυτες συγκρίσεις

Η διαφορά των μέτρων συχνότητας(ή διαφορά κινδύνου rates difference) IRe-IR0, διαφορά ρυθμών επιπτώσεων CIe-CI0 διαφορά αθροιστικών επιπτώσεων Pe-P0 διαφορά επιπολασμών εκφράζει το φορτίο της νόσου που σχετίζεται με την έκθεση στον παράγοντα στα εκτεθέντα άτομα. Διαφορά = 0 : δεν υπάρχει σχέση μεταξύ παράγοντα και συχνότητας εμφάνισης της νόσου

Παράδειγμα διαφοράς των μέτρων συχνότητας(διαφορά κινδύνου Rates Difference) Η αθροιστική επίπτωση πνευμονικού καρκίνου στην διάρκεια μιας 15ετούς περιόδου είναι 0.0010 για τους καπνιστές και 0.0001 για τους μη καπνιστές, η απόλυτη διαφορά στην αθροιστική επίπτωση θα είναι RD = CIe-CI0 = 0.0010-0.0001=0.0009 δηλαδή 9 περιπτώσεις πνευμονικού καρκίνου στους 10.000 καπνιστές αποδίδονται στο κάπνισμα .

Παράδειγμα διαφοράς αθροιστικών επιπτώσεων Έκθεση στον παράγοντα Νόσος Ναι Όχι Σύνολο 291 1060 1351 232 1399 1631 523 2.459 2982 CIe= 291/1351 ή 215,4/1000 CIο=232/1631 ή 142,2/1000 CIe- CIo=215,4-142,2=73,2/1000 δηλαδή 73,2 επιπλέον περιστατικά της νόσου στους /1000 εκτεθέντες

Παράδειγμα διαφοράς ρυθμού επίπτωσης Έκθεση στον παράγοντα Νόσος Ναι Όχι Ανθρωποχρόνος 291 - 17.914 232 21.618 Σύνολο 523 39.532 IRe= 291/17914 ανθρωποέτη ή 16,24/1000 ανθρωποέτη IRο=232/21618 ανθρωποέτη ή 10,73/1000 ανθρωποέτη IRe - IRο= 16,24-10,73= 5,51/1000 ανθρωποέτη δηλαδή 5,51 επιπλέον περιστατικά /1000 ανθρωποέτη

2 .Αποδοτέος κίνδυνος-ποσοστό στους εκτεθέντες IRe-IR0 CIe-CI0 Pe-P0 IRe CIe Pe εκφράζει το ποσοστό των περιπτώσεων ενός νοσήματος στους εκτεθέντες που θα μπορούσε να αποφευχθεί αν η έκθεση εξαλειφόταν(υποθέτει την ύπαρξη αιτιολογικής σχέσης μεταξύ της έκθεσης στον παράγοντα και στο νόσημα) . Χ 100 ΑPe= ή ή

Παράδειγμα του αποδοτέου κινδύνου -ποσοστού στους εκτεθέντες CIe-CI0 0,0010-0,0001 CIe 0,0010 ΑPe= Χ 100 = 90% 90% των περιπτώσεων του καρκίνου στους εκτεθέντες μπορεί να αποδοθεί στο κάπνισμα και επομένως θα μπορούσε να αποφευχθεί αν μειωνόταν το κάπνισμα.

3.Αποδοτέος κίνδυνος-ποσοστό πληθυσμού IRt- IR0 CIt-CI0 Pt-P0 IRt CIt Pt Όπου IRt ρυθμός επίπτωσης , CIt αθροιστική επίπτωση ή Pt επιπολασμός στον συνολικό πληθυσμό Εκφράζει το ποσοστό των περιπτώσεων μιας νόσου στον συνολικό πληθυσμό που θα μπορούσε να αποφευχθεί αν εξαλειφόταν η έκθεση. APt = X100

Παράδειγμα αποδοτέου κινδύνου-ποσοστού πληθυσμού Νοσούντες Μη Νοσούντες Σύνολο CI ετήσια Εκτεθειμένοι 1500 28.500 30.000 0,05 Μη εκτεθειμένοι 2700 267.300 270.000 0,01 4200 295.800 300.000 0,014 APt= CIt-CI0/CIt =0,014-0,01/0,014=0,286 ή 28,6%

Σχετικές συγκρίσεις

Ο λόγος των μέτρων συχνότητας (Σχετικός κίνδυνος Relative Risk –RR, rate ratio,risk ratio ) IRe CIe Pe (τιμές από 0 έως +∞) IR0 CI0 P0 Εκφράζει πόσες φορές μεγαλύτερη είναι η συχνότητα του νοσήματος στους εκτεθέντες σε σύγκριση με τους μη εκτεθέντες.Πληροφορία για την ένταση της συσχέτισης μεταξύ μιας έκθεσης και ενός νοσήματος επομένως χρήσιμος για αναζήτηση αιτιολογικών σχέσεων. Όταν ο λόγος των μέτρων= 1 όχι σχέση μεταξύ παράγοντα και εμφάνισης της νόσου Όταν ο λόγος των μέτρων από > 1 έως +∞ τότε > στην κατηγορία των εκτεθέντων Όταν ο λόγος < από 1 ο παράγοντας έχει προστατευτική δράση π.χ εάν 0,5 τα εκτεθέντα άτομα έχουν τον μισό κίνδυνο σε σχέση με τα μη εκτεθέντα RR=

Παράδειγμα του λόγου των μέτρων συχνότητας (Σχετικού Κινδύνου) Παράδειγμα του λόγου των μέτρων συχνότητας (Σχετικού Κινδύνου) Η αθροιστική επίπτωση πνευμονικού καρκίνου στην διάρκεια μιας 15ετούς περιόδου είναι 0.0010 για τους καπνιστές και 0.0001 για τους μη καπνιστές CIe 0.0010 /0.0001 = 10 CI0 δηλαδή η αθροιστική επίπτωση του πνευμονικού καρκίνου είναι 10 φορές μεγαλύτερη στους καπνιστές σε σύγκριση με τους μη καπνιστές RR= Στην πραγματικότητα ο κίνδυνος είναι περίπου 20 φορές μεγαλύτερος

Παράδειγμα του λόγου των ρυθμών επιπτώσεων Έκθεση στον παράγοντα Νόσος Ναι Όχι Ανθρωποχρόνος 291 - 17.914 232 21.618 Σύνολο 523 39.532 IRe= 291/17914 ανθρωποέτη ή 16,24/1000 ανθρωποέτη IRο=232/21618 ανθρωποέτη ή 10,73/1000 ανθρωποέτη IRe IR0 δηλαδή οι εκτεθέντες έχουν 1,51 φορές αυξημένο κίνδυνο νόσησης σε σχέση με τους μη εκτεθέντες ή η νοσηρότητα στους εκτεθέντες είναι 1,51 φορές η νοσηρότητα στους μη εκτεθέντες RR= = 16,24 /10,73= 1,51

του αποδοτέου κινδύνου-ποσοστού στους εκτεθέντες του αποδοτέου κινδύνου-ποσοστού πληθυσμού

Και οι σχετικοί δείκτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό Και οι σχετικοί δείκτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό 2.Aποδοτέος κίνδυνος – ποσοστό εκτεθέντες APe = (RR-1)/RR Χ 100 3.Aποδοτέος κίνδυνος – ποσοστό πληθυσμού Apt =[Pe(RR-1)/Pe(RR-1)+1] Χ 100 APe: Αποδοτέος κίνδυνος-ποσοστό εκτεθέντων APt : Αποδοτέος κίνδυνος-ποσοστό πληθυσμού RR : Σχετικός κίνδυνος Pe : η αναλογία των εκτεθέντων στην μελέτη ή στον γενικό πληθυσμό

Ο λόγος των Odds (odds ratio) Σχετικός λόγος συμπληρωματικών πιθανοτήτων Pe 1-Pe odds στους εκτεθειμένους P0 odds στους μη εκτεθειμένους 1-P0 Odds: στοίχημα/ σχετική πιθανότητα Ποιά η πιθανότητα να φέρω 6 με το ζάρι : 1 στα 6, 1/6 Ποιά η σχετική πιθανότητα να φέρω 6 με το ζάρι : 1 προς 5, 1/5 Αριθμητής συμβάν/Παρανομαστής μη συμβάν Μία πιθανότητα προς μια άλλη πιθανότητα

Έρευνες ασθενών-μαρτύ ρων Νοσ + Νοσ - Έκθ + a b a+b Έκθ - c d c+d a+c b+d a+b+c+d Διαγώνιο πηλίκο OR=a/c/b/d=ad/bc Έρευνες ασθενών-μαρτύ ρων

Ο συντελεστής της λογιστικής παλινδρόμησης εκφράζει πόσες φορές είναι συχνότερο το odds της πάθησης στους εκετεθειμένους σε σχέση με τους μη εκτεθειμένους

Προτύπωση ή Προτυποποίηση(Standardization) Σύγκριση δεδομένων μεταξύ 2 πληθυσμών Π.χ. Επίπτωση ενός νοσήματος: Χώρα Α 2500 νέα περιστατικά σε πληθυσμό 3.000.000 Χώρα Β 6.500 νέα περιστατικά σε πληθυσμό 19.000.000 Επίπτωση της νόσου > στην Χώρα Α ; Αναγωγή παρατηρούμενων συχνοτήτων από πληθυσμούς με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε κάποια κοινή κλίμακα αναφοράς

Προτύπωση (standardization) Άμεση προτύπωση (direct standardization) Λόγος των προτυποποιημένων δεικτών επίπτωσης (standardized incidence rate ratio SRR ή SIR) Έμμεση προτύπωση(indirect standardization) Προτυποποιημένο πηλίκο νοσηρότητας (ή θνησιμότητας) (standardized Morbidity ή Mortality Ratio SMR)

Άμεση Προτύπωση Πληθυσμός Α Πληθυσμός Β Πρότυπος Πληθυσμός Νέοι 3000 Ανθρωπ/έτη περιπτώσεις Επίπτωση Νέοι 3000 30 0.010 1000 5 0.005 4000 Ηλικιωμ 0.030 9000 225 0.025 10000 Σύνολο 60 0.015 230 0.023 14000 αδρή επίπτωση Α : (3000/4000) Χ 0.010+(1000/4000) Χ 0.030= 0.015 Προτυποποιημένη επίπτωση : (4000/14000)Χ0.010 + (10000/14000)Χ0.030= 0.024 (4000/14000)χ0.005+ (10000/14000)χ 0.025= 0.019 λόγος προτυποποιημένων επιπτώσεων (standardized incidence rate ratio SRR ή SIR): 0,024/0,019= 1,26

Έμμεση Προτύπωση Πληθυσμός Α(μελετούμενος) Πληθυσμός Β (αναφοράς) Νέοι Ανθρωπ/έτη περιπτώσεις Επίπτωση Νέοι 3000 ? 1000 5 0.005 Ηλικιωμ 9000 225 0.025 Σύνολο 4000 60 0.015 10000 230 0.023 Σύγκριση του «παρατηρηθέντος αριθμού(Ο)» περιπτώσεων στον μελετούμενο πληθυσμό με τον αντίστοιχο «αναμενόμενο (Ε)» Ε= 3000Χ0,005+ 1000Χ 0.025 = 40 Ο λόγος του παρατηρηθέντος προς τον αναμενόμενο αριθμό των περιστατικών συχνά εκφράζεται ως εκατοστιαίο ποσοστό και λέγεται Προτυποποιημένο πηλίκο νοσηρότητας ή θνησιμότητας (standardized Morbidity(mortality)Ratio SMR =Ο/Ε Χ 100= (60/40) Χ 100 =150

Συγκρίσεις των Συχνοτήτων των ΛΧΘ: SIR Η έγκυρη σύγκριση των αποτελεσμάτων επιτήρησης σε ένα νοσοκομείο με τα αποτελέσματα ενός συστήματος αναφοράς (όπως το NNIS) προϋποθέτει τη στρωματοποίηση των συχνοτήτων των ΛΧΘ ανά κατηγορία επέμβασης και ανά κατηγορία κινδύνου και απαιτεί, έτσι, πολλαπλές συγκρίσεις. Για να είναι στατιστικά αξιόπιστες οι συγκρίσεις, απαιτούνται μεγάλα δειγματικά μεγέθη ανά επέμβαση, που στην πράξη είναι σπάνια διαθέσιμα. Το πρόβλημα παρακάμπτεται με την έμμεση προτύπωση (indirect standardization) και συνοψίζει τις πολλαπλές συγκρίσεις σε μία ενιαία τιμή που καλείται προτυπωμένο πηλίκο λοίμωξης (standardized infection ratio) ή σύντομα SIR. ΛΧΘ=λοίμωξη χειρουργικής θέσης, NNIS =Εθνικό σύστημα επιτήρησης λοιμώξεων USA

Συγκρίσεις των Συχνοτήτων των ΛΧΘ: SIR To SIR ορίζεται ως: SIR = (παρατηρούμενες ΛΧΘ) / (αναμενόμενες ΛΧΘ) Όπου ο Αναμενόμενος Αριθμός των ΛΧΘ υπολογίζεται βάσει ● του αριθμού των πραγματοποιηθέντων επεμβάσεων στο συγκεκριμένο νοσοκομείο, και ● των ποσοστών ΛΧΘ του συστήματος αναφοράς.

Συγκρίσεις των Συχνοτήτων των ΛΧΘ: SIR Χειρουργικό τμήμα Χ: 126 ερευνητικές λαπαροτομίες, 15 ΛΧΘ: Κατηγορία Κινδύνου Αριθμός Επεμβάσεων % ΛΧΘ Αναφοράς Αναμενόμενος αριθμός ΛΧΘ SIR 73 4,3% 73 x 0,043 = 3,14 1 43 5,3% 43 x 0,053 = 2,28 2 7 10,6% 7 x 0,106 = 0,74 3 16,0% 3 x 0,16 = 0,48 Σύνολο 126 6,64 15/6,64 = 2,3 SIR = 2,3 (p <0,01): Στο τμήμα Χ παρατηρήθηκαν 2,3 φορές περισσότερες ΛΧΘ απ’ όσες θα αναμένονταν βάσει των αποτελεσμάτων του συστήματος αναφοράς.

Ασκήσεις Η συχνότητα του αναπνευστικού καρκίνου για τον ανδρικό πληθυσμό προσδιορίστηκε σε αστικές και αγροτικές περιοχές αντίστοιχα σε μια μελέτη.Να κάνετε σχετικές και απόλυτες συγκρίσεις : Αστ Αγρ Επίπτωση εκφρασμένη /100000 ανθρωποέτη 60 15 Αθροιστική επίπτωση /100000 πληθ/5ετία 315 80 Επιπολασμός /100000 275 70