«Λέξεις: Το ταξίδι και ο νόστος» Γ3 / 2016-2017 Αντιδάνεια της Ελληνικής «Λέξεις: Το ταξίδι και ο νόστος» Πολυτροπικό λεξικό Επιμέλεια Παρουσίασης: Καλλιρρόη Μπούτα/ Ζωή Παπαλά

αμπούλα γάμπα γαρίφαλο εγκυκλοπαίδεια ζαμπόν καλέμι καμπούρης καναπές κανόνι καπετάνιος κλασικός λαζάνια λιμάνι μαρμελάδα μπάζα μπαλέτο μπάνιο μπουτίκ μπουκάλι μπόρα μπράτσο παρόλα πιάτσα πλαζ πόζα σενάριο σινεμά τσέρι τσιμπούσι τσιρότο φαντεζί φιντάνι φουντούκι χαρτόνι ΚΛΙΚ ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ Γ3 / 2016-2017

< αρχαία ελληνική ἀμφορεύς < ἀμφί + φέρω (αντιδάνειο) ΑΜΠΟΥΛΑ αμπούλα < γαλλική ampoule < λατινική ampulla < ampora / amphora < αρχαία ελληνική ἀμφορεύς < ἀμφί + φέρω (αντιδάνειο) Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

< λατινική camba | gamba (= πόδι αλόγου και γενικά τετράποδου) ΓΑΜΠΑ γάμπα < ιταλική gamba (= μηρός ανθρώπου | τμήμα της κάλτσας και του παντελονιού στο ύψος της κνήμης) < λατινική camba | gamba (= πόδι αλόγου και γενικά τετράποδου) < ελληνική καμπή (δωρικά : καμπά) (= κάμψη | λύγισμα | καμπυλωτό τμήμα | κάμψη ώμων, ισχίων, δακτύλων | άρθρωση) Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

< βενετική garofolo < λατινική garofolum ΓΑΡΙΦΑΛΟ γαρίφαλο < μεσαιωνική ελληνική γαρίφαλο / γαρόφαλον / γαρούφαλο / γαρυόφαλον < βενετική garofolo < λατινική garofolum < ελληνιστική κοινή καρυόφυλλον (αντιδάνειο) < αρχαία ελληνική κάρυον + φύλλον Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

Εγκυκλοπαίδεια (η) < λόγιο εγκυκλοπαιδεία ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ Εγκυκλοπαίδεια (η) < λόγιο εγκυκλοπαιδεία < γαλλ. encyclopedie < νέο λατ. encyclopaedia < ελλ. ελληνιστικών χρόνων εγκύκλιος παιδεία (εν κύκλω παιδεία = σύνολο επιστημονικής εκπαίδευσης) Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

ζαμπόν < γαλλική jambon < jambe=κνήμη < ιταλική λέξη «gamba» ΖΑΜΠΟΝ ζαμπόν < γαλλική jambon < jambe=κνήμη < ιταλική λέξη «gamba» < αρχ. ελλ. καμπά (δωρικά)= καμπή< κάμπτω Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

ΚΑΛΕΜΙ καλέμι < τουρκική kalem < αραβική قَلَم (kalam) < αρχαία ελληνική κάλαμος (αντιδάνειο) Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

καμπούρης < τουρκ. Kambur < βυζαντ. ελλην. κάμπυλος ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ καμπούρης < τουρκ. Kambur < βυζαντ. ελλην. κάμπυλος Νίκος Μοτσάκος, Τζάνος Μπατής, Αλέξανδρος Πασχάλης, Μάριος Πέτρου

Καναπές Ο καναπές προέρχεται φυσικά, από τα γαλλικά (canapé). Όμως αυτή η λέξη έχει μία σχέση και με το κουνούπι, τον κώνωπα. Πιο συγκεκριμένα, κάτι παρόμοιο με τους σημερινούς καναπέδες είχαν και οι αρχαίοι, οι οποίοι τα καλοκαίρια το σκεπάζανε με ένα λεπτό ύφασμα για να μην τους ενοχλούν τα κουνούπια. Αυτό το ύφασμα το ονόμαζαν κωνωπείον ή κωνώπιον, κουνουπιέρα που θα λέγαμε σήμερα. Αυτή η λέξη πέρασε και στα λατινικά ως conopeum ή αλλιώς conopium και από εκεί στα μεσαιωνικά γαλλικά ως conopé, που έφτασε να δηλώνει όχι απλώς το σκέπασμα αλλά και ολόκληρο το έπιπλο. Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Κανόνι Βεν. canon Λατ. Canna Μτγν. Κάννη Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Καπετάνιος Λέχθηκε πολλές φορές ότι η λέξη καπετάνιος προέρχεται από το μεσαιωνικό κατεπάνος. Αλλά αντίθετα, προέρχεται από το ύστερο λατινικό capitaneus, δηλαδή αρχηγός, ο επί κεφαλής από το caput, κεφαλή. Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Κλασικός Η λέξη κλασικός προέρχεται από το λατινικό classicus που προέρχεται μεν από το ελληνικό κλάσις, αλλά έχει σημασίες που δεν υπήρχαν στα αρχαία ελληνικά και που σήμερα είναι κοινές σε όλες τις γλώσσες. Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Λαζάνια Η καταγωγή των μακαρονιών είναι γεμάτη μύθους. Κάποιοι πιστεύουν στο ότι τα μακαρόνια τα έφερε στην Ιταλία τον 13ο αιώνα ο Μάρκο Πόλο, ενώ άλλοι ότι υπήρξαν ζυμαρικά το 1000 π.Χ. , στην Αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με τον δεύτερο μύθο, η λέξη λάγανον, περιέγραφε μία φαρδιά πλακωτή ζύμη από νερό και αλεύρι, την οποία οι Έλληνες έκοβαν σε λωρίδες. Αυτή η μέθοδος φαίνεται πως μεταφέρθηκε στην Ιταλία στον 8ο αιώνα π.Χ. και στα λατινικά έγινε laganum. Εικάζεται ότι η λέξη λαζάνια έχει τη ρίζα της σε αυτή την λέξη. Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Λιμάνι Λιμάνι< τούρκικη liman < μεσαιωνική ελληνική λιμένι< (υποκοριστικό) λιμένιον < ο λίμην< από Μυκηναϊκό ριμένι Νούση Μαρίνα, Πανοπούλου Ολίνα

Μαρμελάδα Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης ελληνιστική κοινή μελίμηλον (= γλυκόμηλο) (αντιδάνειο) λατινική melimelum marmelo (= κυδώνι) πορτογαλική marmelada γαλλική marmelade μαρμελάδα Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Μπάζα Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης baza: βενετσιάνικο bazza:ιταλικό μπάζα Μπάζα Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Μπαλέτο Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης ιταλική balletto, υποκοριστικό του ballo λατινική ballare ballo αρχαία ελληνική βαλλίζω (αντιδάνειο) ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *bal- (=κουνώ, χορεύω μπαλέτο Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Μπάνιο Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης αρχαία ελληνική βαλανεῖον (αντιδάνειο) ιταλική bagno λατινική balneum balineum μπάνιο Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Μπουτίκ Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης ἀπό + τίθημι (αντιδάνειο) αρχαία ελληνική ἀποθήκη λατινική apotheca ιταλικά bottega παλαιά προβηγκιανή γλώσσα botica γαλλική boutique μπουτίκ Μπουτίκ Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Μπουκάλι Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης αρχαία αιγυπτιακά ελληνιστική κοινή βαύκαλις (αντιδάνειο) υστερολατινική baucalis βενετική bocal μπουκάλι Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Υπάρχει κι άλλη μπόρα ΕΔΩ Μπόρα βενετική bora λατινικά boreas αρχαία ελληνική βορέας (αντιδάνειο) μπόρα Τι λέτε να πάμε….. ...εδώ? Υπάρχει κι άλλη μπόρα ΕΔΩ Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

Η… άλλη μπόρα Καλλιρρόη Μπούτα, Ζωή Παπαλά, Γιώργος Ριτζάκης

μπράτσο < ιταλική braccio < λατινική bracchium < ελληνική βραχίων Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

παρόλα < ιταλ. parola < γαλλ. parole < λατ. parabola "παραβολή του Χριστού, ομιλία" < μτγν. παραβολή Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

πιάτσα < ιταλική piazza < λατινική platea < αρχαία ελληνική πλατεῖα < πλατύς Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

πλαζ < γαλλική plage < μεσαιωνική λατινική plagia < αρχαία ελληνική πλαγία < πλάγιος Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

< αρχαία ελληνική παῦσις πόζα < ιταλική posa < λατινικό pausa < αρχαία ελληνική παῦσις Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

σενάριο < ιταλική scenario < λατινική scenarium < scena / scaena < αρχαία ελληνική σκηνή Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

σινεμά < γαλλική cinéma < cinématographe < κίνημα (κίνηση)+ γραφή Κων/να Ξανθοπούλου, Αδαμαντία Πανούση, Δέσποινα Παπαγεωργίου, Γιώτα Πύρτσιου

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΤΣΕΡΙ Τσέρι ~> αγγλική cherry ~> μτγν. λατινική ceresia ~> λατινική cerasus ~> αρχαία ελληνική κέρασος "κερασιά". ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 31

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΤΣΙΜΠΟΥΣΙ Τσιμπούσι ~> τουρκική çümbüş ~> περσική جنبش (cunbīş). ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 32

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΤΣΙΡΟΤΟ Τσιρότο ~> ιταλική cerotto ~> μτγν. κηρωτόν ~> κηρωτός "αλειμμένος με κερί" ~> ἀρχαία ελληνική κηρός. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 33

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΦΑΝΤΕΖΙ Φαντεζί ~> γαλλική fantaisie ~> αρχαία ελληνική φαντάζω (αντιδάνειο). ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 34

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΦΙΝΤΑΝΙ Φιντάνι ~> τούρκικη fidan ~> μτγν. φυτάνη ~> αρχαία ελληνική φύω + -άνη. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 35

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ Φουντούκι ~> τούρκικη fιndιk -ι ~> αραβ. ~> ελνστ. (κάρυον) ~> Ποντικόν "καρύδι από την περιοχή του Πόντου" ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 36

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΤΟΝΙ χαρτόνι ~> βενετική carton (στη νέα σημασία) -ι ~> λατινική charta ~> αρχαία ελληνική χάρτης. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΝΙΑΤΗ– ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ 37