Οι διοικητικές εκκαθαρίσεις 1917-1967

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Έννοια του όρου διοικητικές εκκαθαρίσεις Έννοια του όρου διοικητικές εκκαθαρίσεις Πρόκειται για την εφαρμογή νομοθετικών μέτρων που ελήφθησαν κατά παραβίαση του Συντάγματος, τα οποία αφού κατάργησαν την μονιμότητα των δικαστικών και των δημοσίων υπαλλήλων επέτρεψαν την μαζική απόλυσή τους, με πολιτικά κριτήρια

Οι εκκαθαρίσεις το 1917 Πραγματοποιήθηκαν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο τον Ιούνιο του 1917. Έγιναν με την πρακτική της έκδοσης Νομοθετικών Διαταγμάτων ή Υπουργικών αποφάσεων Πραγματοποιήθηκαν στον Στρατό, στην Δικαιοσύνη και στην Διοίκηση

Η αναστολή άρθρων του Συντάγματος Τα άρθρα 88, 89, και 90 του Συντάγματος του 1911 τέθηκαν σε αναστολή για ένα έτος. Τα άρθρα αυτά αφορούσαν την ισοβιότητα των δικαστών. Η μονιμότητα των υπαλλήλων, αν και είχε θεσπιστεί στο Σύνταγμα του 1911, με το άρθρο 102, δεν είχε ακόμη εφαρμοστεί επειδή δεν είχε λειτουργήσει το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η αποκατάσταση Η αλλαγή της κυβέρνησης το 1920 (ήττα Βενιζέλου και δημιουργία της κυβέρνησης Ράλλη) επανέφερε στις θέσεις τους, εκείνους που είχαν απολυθεί. Παράλληλα απέλυσε όσους είχαν κατά τον ενδιάμεσο χρονικό διάστημα διοριστεί.

Τα υπηρεσιακά συμβούλια Οι εκκαθαρίσεις του 1917 και του 1920 πραγματοποιήθηκαν χωρίς την λειτουργία υπηρεσιακών συμβουλίων. Ωστόσο το 1922 λειτούργησαν για πρώτη φορά υπηρεσιακά συμβούλια τα οποία έκριναν την νομιμότητα των διορισμών και προαγωγών που έγιναν κατά το διάστημα 1920-1922

Οι εκκαθαρίσεις του 1923 και η αποκατάσταση Το 1923 η απόπειρα ενός πραξικοπήματος (Λεοναρδόπουλος, Γαργαλίδης) είχε σαν αποτέλεσμα την εκ νέου αναστολή των εγγυήσεων μονιμότητας των υπαλλήλων, προκειμένου να απολυθούν όσοι είχαν συμμετάσχει στο πραξικόπημα Το 1924 επανήλθαν στην υπηρεσία όσοι είχαν απολυθεί με αφορμή την απόπειρα πραξικοπήματος του 1923

Η κήρυξη κατάστασης πολιορκίας από τον στρατηγό Πάγκαλο Το 1925 ο Πάγκαλος με νομοθετικό διάταγμα ενίσχυσε τις εξουσίες των Υπουργών όπως επιβάλλουν πειθαρχικές ποινές. Παράλληλα έδωσε σε αυτούς το δικαίωμα προσωρινής παύσης των υπαλλήλων από τα καθήκοντά τους. Τις αρμοδιότητες αυτές μέχρι τότε είχαν τα πειθαρχικά συμβούλια.

Η Δικτατορία του Πάγκαλου Το 1926 με την επιβολή δικτατορίας, τέθηκαν και πάλι σε αναστολή τα σχετικά άρθρα το Συντάγματος για την μονιμότητα των υπαλλήλων, οι οποίοι μπορούσαν να απολυθούν ή να τεθούν σε διαθεσιμότητα

Τα αδικήματα έκφρασης γνώμης Η επιβολή ποινών για έκφραση γνώμης άρχισε το 1924, όταν θεσπίστηκαν από την κυβέρνηση Παπαναστασίου ποινές για όποιον διατύπωνε γνώμη υπέρ της βασιλείας.

Το ιδιώνυμο του 1929 Πρόκειται για νόμο της κυβέρνησης Βενιζέλου, σύμφωνα με τον οποίο προβλέπονταν ποινές για εκείνους που διέδιδαν ιδέες οι οποίες απέβλεπαν στην ανατροπή της έννομης τάξης. Στην περίπτωση των δημοσίων υπαλλήλων η επιβολή ποινής είχε ως συνέπεια την απόλυσή τους.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας θα μπορούσε να είχε αποτρέψει τις διοικητικές εκκαθαρίσεις ; Δεδομένης της απόλυσης και των δικαστικών λειτουργών στις εκκαθαρίσεις του 1917-1926 δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε την θέση ότι οι διοικητικές εκκαθαρίσεις θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί εάν λειτουργούσε το Συμβούλιο της Επικρατείας

Οι εκκαθαρίσεις του 1935 Μετά από την αποτυχία του κινήματος του 1935 επιβλήθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με αποτέλεσμα να ανασταλούν και πάλι οι εγγυήσεις μονιμότητας των υπαλλήλων, που προέβλεπε το άρθρο 114 του Συντάγματος του 1927. Πραγματοποιήθηκαν εκκαθαρίσεις στον στρατό, την αστυνομία και την δημόσια διοίκηση. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο στο μεταξύ λειτουργούσε, έκρινε νόμιμα τα μέτρα των διοικητικών εκκαθαρίσεων

Η απαγόρευση έκφρασης γνώμης Το 1935 συντακτική πράξη τιμωρούσε όσους διατύπωναν γνώμη υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας και υπέρ των κομμουνιστικών ιδεών.

Τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων Καθιερώθηκαν το 1935 και αρχικά αφορούσαν τους εκπαιδευτικούς. Τα πιστοποιητικά αυτά εκδίδονταν με βάση τις πολιτικές και φιλοσοφικές απόψεις των ενδιαφερομένων Το 1938 τα πιστοποιητικά αυτά γενικεύτηκαν και αφορούσαν το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων

Οι εκκαθαρίσεις μετά τον πόλεμο Μετά την συμφωνία της Βάρκιζας (1945) τέθηκαν σε διαθεσιμότητα οι υπάλληλοι που είχαν συμμετάσχει στο κίνημα του Δεκέμβρη του ’44. Επιπλέον απολύθηκαν οι υπάλληλοι που είχαν συνεργαστεί με τον κατακτητή.

Οι εκκαθαρίσεις μετά τον πόλεμο Το 1945 με νέα νομοθετική ρύθμιση (ΣΠ 31/1945) καταργήθηκαν οι θέσεις που είχαν συσταθεί στην διοίκηση κατά την διάρκεια της κατοχής. Λίγους μήνες αργότερα (ΣΠ 59/1945) συγκροτήθηκαν υπηρεσιακά συμβούλια τα οποία θα έκριναν τους υπαλλήλους που είχαν διοριστεί κατά την χρονική περίοδο 1936-1944.

Οι εκκαθαρίσεις το 1946 Μετά τις εκλογές του 1946, η Βουλή εξέδωσε το Θ’ Ψήφισμα, το οποίο προέβλεπε την λειτουργία υπηρεσιακών συμβουλίων για την εκκαθάριση των υπηρεσιών. Τα κριτήρια ήταν : α) ασυμβίβαστη διαγωγή, β) συνεργασία με τους κατακτητές, γ) συμμετοχή στο κίνημα του Δεκέμβρη του ’44, δ) επαγγελματική ανεπάρκεια

Ο Αναγκαστικός νόμος 516/1948 Πρόκειται για νόμο που καθιέρωνε μία διαδικασία ελέγχου της νομιμοφροσύνης των υπαλλήλων.

Η απαγόρευση δικαστικής προσβολής Τα μέτρα εκκαθάρισης των δημοσίων υπηρεσιών δεν μπορούσαν να προσβληθούν δικαστικά στο Συμβούλιο της Επικρατείας

Το Σύνταγμα του 1952 και οι εκκαθαρίσεις Παρά την ισχύ του Συντάγματος του 1952 δεν καταργήθηκαν οι νομοθετικές πράξεις που ήταν αντίθετες με την συνταγματική αρχή της μονιμότητας των υπαλλήλων.

Οι εκκαθαρίσεις του 1967 Κατά την περίοδο της δικτατορίας του 1967 καταλύθηκαν εκ νέου οι εγγυήσεις μονιμότητας των υπαλλήλων γεγονός που οδήγησε σε μαζικές απολύσεις

Ο συνδικαλισμός και το δικαίωμα της απεργίας των δημοσίων υπαλλήλων 1931

Η καθιέρωση το δικαιώματος Το 1931 καθιερώθηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα του συνδικαλισμού στους δημοσίους υπαλλήλους. Ωστόσο ήταν απαγορευμένο στους υπαλλήλους να συγκροτούν οργανώσεις με σκοπούς πολιτικούς. Σχετικά με το δικαίωμα του συνδικαλισμού υπήρχε σχετική συνταγματική πρόβλεψη στο άρθρο 14 του Συντάγματος του 1927

Μία αντίθετη άποψη Υποστηρίχτηκε και η άποψη ότι οι υπάλληλοι μπορούν να συγκροτούν οργανώσεις με σκοπούς θρησκευτικούς, επιστημονικούς, φιλοσοφικούς αλλά όχι με σκοπούς υπεράσπισης των εργασιακών τους δικαιωμάτων.

Το δικαίωμα στην απεργία Αν και η σχετική νομοθεσία του 1931 παραχωρούσε στους υπαλλήλους το δικαίωμα του συνδικαλισμού για την υπεράσπιση των εργασιακών συμφερόντων τους, ωστόσο, δεν επέτρεπε την απεργία. Η δικαιολογητική βάση της απαγόρευσης της απεργίας έγκειται στο επιχείρημα ότι ο υπάλληλος συνδέεται με το κράτος με διαφορετικό δεσμό απ’ ότι ο εργαζόμενος με τον εργοδότη του. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για σχέση εξουσίας στην δεύτερη περίπτωση πρόκειται για σχέση εξάρτησης. Ο εργαζόμενος δεν συμμετέχει στην διοίκηση της επιχείρησης που εργάζεται ενώ ο υπάλληλος, ως όργανο της διοίκησης συμμετέχει στην άσκηση εξουσίας.