ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Αθηνά Καλοκαιρινού – Αναγνωστοπούλου Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας

Χαρακτηριστικά Κοινότητας Το φυσικό περιβάλλον περιλαμβάνει: 1.Τα σύνορα της κοινότητας 2.Την οργάνωση και θέση των υπηρεσιών υγείας. 3.Τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά. 4.Το κλίμα 5.Την αγροτική, αστική και βιομηχανική ζώνη.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 1.      Αριθμό κατοίκων. 2.      Πυκνότητα 3.      Σύνθεση. 4. Δείκτες θνησιμότητας, νοσηρότητας, γονιμότητας, μετανάστευσης. 5.      Ηθη και έθιμα. 6.      Κοινωνικές τάξεις.

Ορισμός Π.Φ.Υ. Ορισμός Alma-Ata (ΠΟΥ 1977) υιοθετήθηκε από την Επιτροπή ΕΟΚ (ACTN ΕΟΚ 1989). Π.Φ.Υ.: “Ουσιαστική υγειονομική περίθαλψη που βασίζεται σε πρακτικές, επιστημονικά σωστές και κοινωνικά αποδεκτές μεθόδους και τεχνολογία που προσφέρεται σε όλα τα άτομα και όλες τις οικογένειες μιας κοινότητας με την πλήρη συμμετοχή τους και σε κόστος που ανταποκρίνεται στις οικονομικές δυνατότητες της κοινότητας και της χώρας σε κάθε στάδιο ανάπτυξης, σύμφωνα με πνεύμα αυτοδυναμίας και αυτοδιάθεσης”.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ 1.Παροχή σωματικής και ψυχολογικής φροντίδας σε περιπτώσεις ασθένειας ή και υγείας. 2.Αξιολόγηση της καταστάσεως υγείας, παροχή φροντίδας όπου ενδείκνυται σε περιπτώσεις ασθενείας ή ατυχήματος και καθοδήγηση. 3.Πρόληψη ασθένειας και προαγωγή της υγείας.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ 4.Ψυχολογική υποστήριξη του ατόμου / αρρώστου και του ετοιμοθάνατου καθώς και της οικογένειας. 5.Συμβουλευτική εργασία και βοήθεια για τη δημιουργία και διατήρηση υγιεινού περιβάλλοντος. 6.Συμβουλευτική εργασία και συνεχιζόμενη βοήθεια αγωγής υγείας απόκτηση υγιεινών συνηθειών ζωής, κατάλληλη διατροφή, κ.λ.π.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ 7.Συμμετοχή και συνεργασία με τη θεραπευτική ομάδα για την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος. 8.Συμβουλευτική εργασία και παροχή αποκαταστατικής φροντίδας κατά το διάστημα και μετά από ατύχημα ή ψυχική νόσο. 9.Συντονισμός παρεχομένων υπηρεσιών ύγείας και παρακίνηση των κατοίκων να τις χρησιμοποιούν όταν τις χρειάζονται. 10.Επικοινωνία με τη νοσηλευτική και υγειονομική ομάδα, με το άτομο / άρρωστο, την οικογένεια και την κοινότητα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ 11.Συμβολή στην ανάπτυξη της επιστήμης και τέχνης της νοσηλευτικής. 12.Εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού. 13.Ανάπτυξη ηγεσίας στη νοσηλευτική ομάδα και στην ομάδα υγείας. 14.Συμμετοχή σε δραστηριότητες της κοινότητας για κινητοποίηση του πληθυσμού να ενδιαφερθούν για θέματα υγείας τους.

Η Π.Ο.Υ. (W.H.O. 1985) ΠΡΟΣΘΕΤΕΙ ΣΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΤΗΝ: · ενθάρρυνση της συμμετοχής της κοινότητας, · συνεργασία με άτομα, οικογένειες και την κοινότητα, ·ενδυνάμωση ατόμων, οικογενειών και της κοινότητας, ·καθοδήγηση και υποστήριξη άλλων εργαζόμενων στην Π.Φ.Υ. συντονισμό δραστηριοτήτων ανάπτυξης της κοινότητας που σχετίζονται με την υγεία σε συνεργασία με τους υπεύθυνους για το κοινωνικό και οικονομικό σκέλος των προγραμμάτων

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ Αθηνά Καλοκαιρινού – Αναγνωστοπούλου Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας

Στην Ελλάδα, η λειτουργία των Κέντρων Υγείας αγροτικού τύπου καθώς και των Ιατρείων του ΙΚΑ με τη μορφή των Εξωτερικών Ιατρείων – και συνήθως κέντρων συνταγογραφίας και παραπομπής – προσφέρει μια πλούσια εμπειρία εφόσον θεωρηθεί ως σημείο εκκίνησης και στόχος για αναβάθμιση. Ο εμπλουτισμός της τοπικής αυτής εμπειρίας με τις σύγχρονες αντιλήψεις για την ανάπτυξη των υπηρεσιών υγείας με βάση την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (Λιονής – Κουτής, 1992), θα οδηγούσε στην ανάπτυξη ενός συστήματος προσαρμοσμένου στην ελληνική πραγματικότητα, το οποίο ταυτόχρονα θα αποτελούσε ένα σημαντικό παράδειγμα για τη διεθνή κοινότητα.

H ανάπτυξη ενός δικτύου Κέντρων Υγείας τα οποία θα καλύπτουν την πλήρη και ολοκληρωμένη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας όλου του πληθυσμού: αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική και ουσιαστική απάντηση στην κρίση των υπηρεσιών υγείας συμβάλει αποφασιστικά τόσο στην αναβάθμιση της φροντίδας του πληθυσμού όσο και στην αποτελεσματική διαχείριση πόρων και υπηρεσιών.

Τα Κέντρα Υγείας αστικού τύπου δεν πρέπει να αποτελέσουν μόνο μια αλλαγή ονόματος των ιατρείων του ΙΚΑ, αλλά να σχεδιαστούν με μακροπρόθεσμη στοχοθεσία, αφού αξιοποιηθεί η υπάρχουσα εμπειρία από τα προγράμματα – πιλότους που εφαρμόζονται με εμπλοκή της τοπικής αυτοδιοίκησης και κυρίως αφού εξασφαλιστεί η κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας. (Γιάννης Κυριόπουλος – Χρήστος Λιονής – Κυριάκος Σουλιώτης – Γιώργος Τσάκος : Η ποιότητα στις Υπηρεσίες Υγείας, Εκδόσεις Θεμέλειο / Κοινωνία και Υγεία 2003)

Στις λοιπές περιοχές η ΠΦΥ παρέχεται κυρίως Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) στις μη αστικές περιοχές παρέχεται κυρίως από τα 190 Κέντρα Υγείας και 1351 Περιφερειακά Ιατρεία που ανήκουν στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, στα οποία και πραγματοποιείται το 12,5% περίπου του συνόλου των επισκέψεων στις μονάδες της ΠΦΥ. από τα Πολυϊατρεία του ΙΚΑ (38,8%) και άλλων ασφαλιστικών ταμείων (2,5%), ιδιώτες ιατρούς (34,4%) εργαστήρια και διαγνωστικά κέντρα του ιδιωτικού τομέα, εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων του ΕΣΥ (11,2%). Στις λοιπές περιοχές η ΠΦΥ παρέχεται κυρίως

Το Κέντρο Υγείας αποτελεί τον πυρήνα της προσπάθειας που γίνεται για την ανάπτυξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας γιατί δεν αποτελεί απλά μια κτιριακή μονάδα αλλά μια υπηρεσία με τεράστιες δυνατότητες. Σύμφωνα με το νόμο 2889/2001 τα Κέντρα Υγείας λαμβάνουν αυτοτελή και αυτόνομη μορφή. Ο τοπικός χαρακτήρας που έχουν τα Κέντρα Υγείας τους δίνει την δυνατότητα να καλύψουν τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού της συγκεκριμένης περιοχής ευθύνης τους.

Στον Ν . 1397/83 μεταξύ άλλων αναφέρεται Άρθρο 1 – Οι βασικές Αρχές του ΕΣΥ είναι Το κράτος έχει την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο των πολιτών. Οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται ισότιμα σε κάθε πολίτη,ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του κατάσταση, μέσα από εννιαίο και αποκεντρωμένο εθνικό σύστημα υγείας, που οργανώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού. Η αναγνώριση της υγείας, ως κοινωνικού αγαθού, η προστασία της υπό την αιγίδα του κράτους και η ισότιμη παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο του πληθυσμού διαφαίνονται ξεκάθαρα.

ΣΚΟΠΟΙ ΚΕΝΤΡΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΝΟΜΟΣ1397/1983 Άρθρο 15

Σκοποί των Κέντρων Υγείας (άρθρο 15 παρ. 1 και 2) Σκοποί των Κέντρων Υγείας (άρθρο 15 παρ. 1 και 2) 1. Η παροχή ισότιμης πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο σύνολο του πληθυσμού της περιοχής τους και σε όσους προσωρινά διαμένουν σ’αυτή. 2. Η νοσηλεία και παρακολούθηση αρρώστων που βρίσκονται στο στάδιο της ανάρρωσης ή μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο. 3. Η παροχή πρώτων βοηθειών και η νοσηλεία σε έκτακτες περιπτώσεις έως τη διακομιδή των αρρώστων στο νοσοκομείο. 4. Η διακομιδή αρρώστων με ασθενοφόρο αυτοκίνητο ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο μεταφοράς σε έκτακτες περιπτώσεις στο κέντρο υγείας ή στο νοσοκομείο. 5. Η οδοντιατρική περίθαλψη. 6. Η άσκηση προληπτικής ιατρικής ή οδοντιατρικής και η υγειονομική διαφώτιση του πληθυσμού.

Σκοποί των Κέντρων Υγείας (άρθρο 15 παρ. 1 και 2) Σκοποί των Κέντρων Υγείας (άρθρο 15 παρ. 1 και 2) 7. Η ιατροκοινωνική και επιδημιολογική έρευνα. 8. Η ιατρική της εργασίας. 9. Η παροχή υπηρεσιών σχολικής υγιεινής. 10. Η ενημέρωση και διαφώτιση για θέματα οικογενειακού προγραμματισμού. 11. Η εκπαίδευση των γιατρών και του λοιπού προσωπικού υγείας. 12. Η παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας. 13. Η παροχή φαρμάκων σε δικαιούχους, αν δεν λειτουργεί φαρμακείο στην περιοχή τους.

Γεωγραφικό διαμέρισμα Αριθμός Κέντρων Υγείας Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ΕλλάδοςΑπογραφή 2001 Κέντρα Υγείας Γεωγραφικό διαμέρισμα Κέντρα Υγείας Αριθμός Κέντρων Υγείας Αριθμός Κλινών Σύνολο 180 1.104 Περιφέρεια Πρωτευούσης Λοιπή Στερεά Ελλάς & Εύβοια 35 220 Πελοπόννησος 29 189 Ιόνιοι Νήσοι 6 37 Ήπειρος 14 76 Θεσσαλία 17 108 Μακεδονία 41 218 Θράκη 8 46 Νήσοι Αιγαίου 16 111 Κρήτη 99

Νόμος 2071/92 Εκσυγχρονισμός και οργάνωση του Συστήματος Υγείας. Ενδεικτικά αναφέρεται η σχετική με τα Κέντρα Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Νομοθεσία : Νόμος 1397/1983 Εθνικό Σύστημα Υγείας άρθρο 15 παράγραφος 1 και 2. Σκοπός των Κέντρων Υγείας. Νόμος 2071/92 Εκσυγχρονισμός και οργάνωση του Συστήματος Υγείας. Άρθρο 15 Κέντρα Υγείας και Υγειονομικοί Σταθμοί Άρθρο 18 Διοίκηση Κέντρων Υγείας Άρθρο 19 Λειτουργική και Επιστημονική διασύνδεση των Κέντρων Υγείας και των Υγειονομικών σταθμών με τα νοσοκομεία. Υπουργικές Αποφάσεις και εγκρίσεις 22 Απριλίου 1986. Σύσταση Κέντρων Υγείας. Διαβάζοντας κάποιος την νομοθεσία παρατηρεί ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά στην στελέχωση και την οργανωτική διάρθρωση της Νοσηλευτικής Υπηρεσίας των Κέντρων Υγείας.

Που βρίσκεται ο κοινοτικός νοσηλευτής ; Αναζητώντας τη βιβλιογραφία της τελευταίας δεκαετίας με θέμα τη πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας είναι εμφανές ότι όλοι το θεωρούν ένα μείζον θέμα. Αναφέρονται εκτενώς στο ρόλο του γενικού και οικογενειακού γιατρού Γίνονται σοβαρές προσπάθειες και προτάσεις για την πετυχημένη παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας. Σε όλη όμως αυτή τη σοβαρή προσπάθεια υπάρχει μια μεγάλη παράλειψη. Που βρίσκεται ο κοινοτικός νοσηλευτής ;

Ο κοινοτικός νοσηλευτής : Προάγει την υγεία ατόμων, οικογένειας και ομάδων στην κοινότητα. Αξιολογεί και αντιμετωπίζει τις ανάγκες υγείας ατόμων, οικογένειας και ομάδων στην κοινότητα. Αξιολογεί και αντιμετωπίζει τις νοσηλευτικές ανάγκες ατόμων, οικογένειας και ομάδων στην κοινότητα. Χρησιμοποιεί κάθε μέσο αποτελεσματικής επικοινωνίας ώστε να παρέχει αποτελεσματικότερη φροντίδα υγείας και να συμβάλλει στην αυτοφροντίδα ατόμων, οικογένειας και ομάδας. Χρησιμοποιεί αποτελεσματικά και υπεύθυνα τις δυνατότητες που του παρέχει η αυτόνομη άσκηση, αλλά και να συνεργάζεται με σύμπνοια με τα υπόλοιπα μέρη της ομάδας Π.Φ.Υ. Συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες εκτός της ομάδας Π.Φ.Υ. και να τις κινητοποιεί ώστε να αντιμετωπίζεται κάθε ανάγκη που δεν είναι της άμεσης αρμοδιότητας της ομάδας Π.Φ.Υ.

Σέβεται και να αναγνωρίζει τα δικαιώματα ατόμων, οικογένειας και ομάδων σε σχέση με την υγεία τους, αλλά και αυτά που κατέχουν ως πολίτες. Διοικεί ή να συμμετέχει στη διοίκηση των υπηρεσιών στις οποίες εργάζεται. Συμμετέχει σε προγράμματα συνεχούς επαγγελματικής επιμόρφωσης και να αποκτά κάθε νέα δεξιότητα απαραίτητη στην άσκηση του ρόλου του. Συμμετέχει στην εκπαίδευση και κλινική άσκηση των φοιτητών νοσηλευτικής, των ειδικευομένων κοινοτικών νοσηλευτών, καθώς και άλλων μελών της ομάδας Π.Φ.Υ. Συμμετέχει ή και να διεξάγει έρευνα με στόχο την πρόοδο της επιστημονικής γνώσης. Τηρεί τον κώδικα νοσηλευτικής δεοντολογίας σε κάθε πράξη του

Ο κοινοτικός νοσηλευτής έχει τις κατάλληλες γνώσεις ώστε να συμβάλλει : α) Στην οργάνωση, λειτουργία και επιστημονική διασύνδεση του Κέντρου Υγείας με τις λοιπές υπηρεσίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας. β) Στην αξιολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών του Κέντρου Υγείας και να κάνει υποδείξεις για τις επιβαλλόμενες μεταβολές.

ΣΗΜΕΡΑ Ομάδα Υγείας Έξοδος από το κτίριο, μεταφορά φροντίδας στη κοινότητα. Έμφαση στον ολισμό και τη θετική αντιμετώπιση της Υγείας (όχι μόνο τους αρρώστους) Υγεία ατόμου- υγεία οικογένειας- υγεία κοινότητας. Διαχείριση παραγόντων κινδύνου όπως: κάπνισμα, αλκοόλ, κακή διατροφή, οδική συμπεριφορά, έλλειψη άσκησης. Τηλεφωνική και συμβουλευτική υποστηρικτική υπηρεσία .

ΥΓΕΙΑ ΠΛΥΘΗΣΜΟΥ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ Η ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΑΤΟΜΟ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ -ΟΜΑΔΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ