ΔΙΑΛΕΞΗ 6 Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων και των Χρηματοπιστωτικών Οργανισμών

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Κάθε επιχείρηση εφαρμόζει διαφορετικά την Ε.Κ.Ε. Ο πλουραλισμός των τρόπων με τον οποίο οι διάφορες εταιρείες εμπεδώνουν την Ε.Κ.Ε εξαρτάται από πολυσημία παραγόντων, οι πιο σημαντικοί εκ των οποίων είναι : Το μέγεθος της επιχείρησης. Ο επιχειρηματικός κλάδος στον οποίο δραστηριοποιείται. Η εταιρική κουλτούρα. Οι απαιτήσεις των ιδιοκτητών - μετόχων της επιχείρησης. Η παραδοσιακή στάση της εταιρείας σε θέματα κοινωνικής ευθύνης. Η πεποίθηση της αναφορικά με την αποτελεσματικότητα της δράσης της επιχείρησης σε διαφορετικά πεδία εφαρμογής της Ε.Κ.Ε.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Μερικές επιχειρήσεις εστιάζουν μονοσήμαντα σ’ ένα τομέα εφαρμογής της Ε.Κ.Ε., ενώ άλλες αναπτύσσουν δράσεις σε όλο το φάσμα δράσεων της επιχείρησης. Οι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις είναι εύλογο απότοκο των διακριτών στάσεων, του πλουραλισμού και των αμφισημιών που έχουν εμπεδωθεί βιβλιογραφικά και πρακτικά αναφορικά με την Ε.Κ.Ε. Η ομαδοποίηση των διαφορετικών στρατηγικών αναφορικά με την Ε.Κ.Ε. πραγματώνεται κυρίως στο θεωρητικό πλαίσιο δύο κύριων φιλοσοφιών εντός των οποίων οι εκάστοτε εννοιολογικές παραφυάδες εμφωλεύονται. Το διφυές αυτό πλαίσιο συνίσταται στη κλασική προσέγγιση που εκφράζεται από τον Friedman (1931) και την κοινωνικοοικονομική οπτική του Davis (1918).

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Κλασική άποψη λειτουργίας των επιχειρήσεων Οι διοικήσεις των επιχειρήσεων προασπίζονται και φυσικά προάγουν τα συμφέροντα των μετόχων – ιδιοκτητών της επιχείρησης. Ταυτισμένη με την Νεοκλασική προσέγγιση στην οποία και η υπάγεται η κλασική άποψη ταυτίζει αξιωματικά, άτεγκτα και μονολιθικά το συμφέρον των μετόχων με το οικονομικό κέρδος. Η ανάληψη κοινωνικών δράσεων από μέρους της επιχείρησης αφενός υπονομεύει τον διανεμητικό μηχανισμό της αγοράς στα πλαίσια της εγγενούς αποτελεσματικής κατανομής πόρων την οποία υποθέτει η κλασική παράδοση, ενώ αφετέρου αμβλύνει την χρησιμότητα (utility) των μετόχων, μέσω περιστολής των καταναλωτικών δυνατοτήτων, εξαιτίας της μείωσης των κερδών που απαιτεί η χρηματοδότηση κοινωνικών δράσεων.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Ακόμα και αν δεν θιγούν τα εισοδήματα των μετόχων η ανάληψη κοινωνικών δράσεων με δεδομένη την κερδοφορία των επιχειρήσεων και των οργανισμών ενέχει κόστος για τους εργαζομένους των οποίων οι μισθοί θα περισταλούν άμεσα. Η δυνατότητα αύξησης της τιμής των προϊόντων και των υπηρεσιών, προκειμένου να καλυφθεί το υπερβάλλον κόστος για την ανάληψη δράσεων και πολιτικών που εμπίπτουν στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, δημιουργεί και εγείρει ζητήματα αποτελεσματικότητας, καθώς η αυξημένη τιμή είτε αμβλύνει το πλεόνασμα του καταναλωτή στην περίπτωση ελαστικών καμπυλών ζήτησης, είτε συρρικνώνει το πλεόνασμα του παραγωγού στην περίπτωση ανελαστικής συμπεριφοράς. Σε κάθε περίπτωση ο Friedman (1931) υπερθεματίζει την άποψη της προσήλωσης της διοίκηση των επιχειρήσεων στην επίτευξη κέρδους.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Η προαγωγή του κοινωνικά ευκταίου είναι ζήτημα πολιτικής και δεν πρέπει να εμπίπτει στις προτεραιότητες της επιχείρησης. Υπάρχει ένα ζήτημα ηθικού κινδύνου από την ανάληψη οικιοθελών δράσεων στα πλαίσια των επιχειρήσεων. Το επιχείρημα ερείδεται στην υπόθεση της Νεοκλασικής προσέγγισης ότι τα επενδυτικά κεφάλαια κατευθύνονται στις επιχειρηματικές δράσεις με τις μεγαλύτερες αποδόσεις. Εφόσον η εταιρική κοινωνική ευθύνη συνεπάγεται δράσεις από μέρους των επιχειρήσεων των οποίων το κόστος δεν μετακυλίεται, μέσω αυξημένης τιμής στους καταναλωτές, εσωτερικεύουν το κόστος χάνοντας συνήθως μέρος της κερδοφορία τους. Στα πλαίσια του ανταγωνιστικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων, η προοπτική αυτή καθιστά τις επιχειρήσεις ανάληψης εταιρικών κοινωνικά δράσεων λιγότερο αποδοτικές σε σχέση με εκείνες που δεν αναλαμβάνουν παρόμοιες δράσεις. Το αποτέλεσμα θα είναι τα επενδυτικά κεφάλαια να μεταφερθούν από τις κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες σ’ εκείνες που δεν είναι, επειδή οι τελευταίες έχουν υψηλότερα κέρδη.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Ακόμα και αν υποθέσει κανείς ομοιόμορφη και ομοιογενή εταιρική κοινωνική συμπεριφορά στα πλαίσια μιας επικράτειας, το επιχείρημα για την κινητικότητα των κεφαλαίων στις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις εξακολουθεί και είναι έγκυρο, λαμβάνοντας υπόψη το πλαίσιο λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης, το οποίο προφανώς δεν συνεπάγεται τον περιορισμό της κινητικότητας, οποιασδήποτε μορφής κεφαλαίου, εντός των χωρικών συνόρων του κράτους. Η τελευταία προοπτική αν επιφέρει τελικά την αναμενόμενη μείωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο εσωτερικό μιας επικράτειας, καταλήγει σε αναπόφευκτη μείωση των κερδών τους, συρρίκνωση εν γένει της επιχειρηματικότητας, μείωση των φόρων και συνεπώς των εσόδων του κρατικού μηχανισμού και τελικά περιστολή των κοινωνικών, περιβαλλοντικών πολιτικών δράσεων που αναλαμβάνονται από τον κρατικούς φορείς.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Συνεπώς για τον Friedman (1931) δεν υφίσταται ουσιαστικά ζήτημα οικιοθελούς ανάληψης κοινωνικών δράσεων από μέρους των επιχειρήσεων, καθώς από την μια μεριά η διαρκής δέσμευση σε συγκεκριμένη ηθική συμπεριφορά με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας ζωής του εργατικού δυναμικού, των οικογενειών τους καθώς επίσης και των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας, καταλήγει, μέσω της περιστολής των κερδών και της συρρίκνωσης επενδύσεων από το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης εξαιτίας της απώλειας του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, σε υπονόμευση των μακροπρόθεσμων προοπτικών αναφορικά με την οικονομική τους βιωσιμότητα, ενώ από την άλλη διακινδυνεύει την όποια κοινωνική, περιβαλλοντική πολιτική εκπονείται από μέρους των επίσημων κρατικών θεσμών μέσω των μειωμένων εσόδων που επιφέρει στον κρατικό προϋπολογισμό.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Η κοινωνικοοικονομική άποψη λειτουργίας των επιχειρήσεων Οι προσδοκίες της κοινωνίας αναφορικά με την λειτουργία των επιχειρήσεων έχουν αλλάξει σημαντικά. Οι επιχειρήσεις δεν λογίζονται ως ανεξάρτητες οντότητες που λειτουργούν ανεξάρτητα και αυτόνομα από τις κοινωνίες και τις επικράτειες στις οποίες υπάγονται. Έχουν υποχρεώσεις, πέραν των φορολογικών, έναντι της πολιτείας, η οποία τις ενθαρρύνει, τις υποστηρίζει και τους παρέχει το δημοκρατικά νομικό αλλά και ασφαλές χωρικά πλαίσιο εντός των οποίων αναπτύσσουν τις δράσεις και την επιχειρηματικότητα τους. Η οπτική αυτή καθιστά τις επιχειρήσεις υπόλογες για ενέργειες α) που επιβαρύνουν το περιβάλλον, β) αποκρύπτουν πληροφορίες που αφορούν το κοινωνικό σύνολο, γ) ενδεχομένως είναι επιβλαβείς για την ευημερία συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Οι επιχειρήσεις οφείλουν να επιδιώκουν την μεγιστοποίηση του κέρδους. Οι επιχειρήσεις έχουν κοινωνικές ευθύνες που απορρέουν από την κοινωνική δύναμη που αποκτούν. Η υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων στα πλαίσια των κοινωνικών ευθυνών αξιολογείται κοινωνικά. Η μεθόδευση ή οι μεθοδεύσεις που στρατολογούνται εξυπηρετώντας την προοπτική της μεγιστοποίησης του κέρδους δεν πρέπει να φαλκιδεύουν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές κερδοφορίας και δεν πρέπει να είναι κοντόφθαλμες, στοχεύουσες στην επίτευξη αποκλειστικά βραχυπρόθεσμου κέρδους. Η μακροχρόνια επίτευξη κέρδους συνεπάγεται λοιπόν την ανάληψη συγκεκριμένων κοινωνικά δράσεων από μέρους των επιχειρήσεων. Η ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών και ρόλων ανήκει στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και φυσικά συνεπάγεται κόστη.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Η εκπλήρωση του κοινωνικού ρόλου των επιχειρήσεων έχει κόστος που ο Davis (1918) υποστηρίζει ότι μπορεί να μετακυλιθεί στους καταναλωτές μέσω υψηλότερων τιμών. Η ανάληψη του κοινωνικού ρόλου των επιχειρήσεων βελτιώνει το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, το οποίο μακροπρόθεσμα επιδρά θετικά στον τρόπο λειτουργίας, τις επενδύσεις που δέχονται και πραγματοποιούν και εν τέλει την κερδοφορία τους. Συνεπώς υφίσταται έντονη αλληλεξάρτηση ανάμεσα στην εταιρική κοινωνική ευθύνη και τις προοπτικές των επιχειρήσεων. Η επιχείρηση οφείλει να αποτελεί ενεργό και συνειδητό μέρος της κοινωνίας. Η συνεπής και υπεύθυνη επιχειρηματική δράση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την μακροπρόθεσμη οικονομική αποδοτικότητα των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα το επίπεδο φτώχειας των πολιτών και η εξάντληση των φυσικών πόρων μέσα στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται η επιχείρηση μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες για την ίδια την επιχείρηση.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Χρηματοοικονομική αποδοτικότητα Κοινωνικά Υπεύθυνων Επιχειρήσεων Η υιοθέτηση των αρχών της Ε.Κ.Ε. συνεπάγεται βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα κόστη για την επιχείρηση. Ενδεικτικά κόστη στα πλαίσια της Ε.Κ.Ε. : α) επένδυση σε καινοτόμο παραγωγικό εξοπλισμό που αμβλύνει ή δεν παράγει ρίπους, β) βελτίωση των συνθηκών εργασίας, γ) εφαρμογή αυστηρότερων κανόνων ποιότητας των παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών. Η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων επιτάσσει την επαλήθευση του ακόλουθου κανόνα : Η υιοθέτηση των αρχών της Ε.Κ.Ε. συνεχίζεται μέχρι του σημείου όπου τα οφέλη από την ανάληψη σχετικών δράσεων υπερβαίνουν τα αντίστοιχα κόστη. Αυτό προϋποθέτει μετρήσιμα οικονομικά αποτελέσματα ακόμα και για μεταβλητές που είναι ποιοτικές. Στην περίπτωση αυτή αναζητείται ο αντίκτυπος των δράσεων της Ε.Κ.Ε. σε μετρήσιμες οικονομικά μεταβλητές.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Είναι πιο δύσκολο να αποτιμηθούν τα οφέλη παρά τα κόστη. Αυτό διότι τα οφέλη κατηγοριοποιούνται κυρίως σε ποιοτικές μεταβλητές, ενώ αντιθέτως τα κόστη αναφέρονται σε αγοραίες χρηματικές αξίες. Ενδεικτικά οφέλη, ποσοτικά – ποιοτικά, από την ανάληψη δράσεων Ε.Κ.Ε. Οι επιχειρήσεις που υιοθετούν πρακτικές Ε.Κ.Ε. τείνουν να είναι περισσότερο διαφανείς. Το γεγονός αυτό εμμέσως συνεπάγεται μικρότερο κίνδυνο έκθεσης των εν λόγω επιχειρήσεων σε καταστάσεις διαφθοράς. Επιβάλλοντας αυστηρότερους κανόνες ποιότητας των παρεχομένων προϊόντων και υπηρεσιών οι επιχειρήσεις διακινδυνεύουν λιγότερο αναφορικά με τυχόν μηνύσεις και αποζημιώσεις που μπορεί να εγείρουν καταναλωτές για τυχόν ελαττωματικά προϊόντα ή υπηρεσίες.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Οι κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες αποδεικνύεται από εμπειρικές μελέτες ότι ελκύουν και διατηρούν αξιόλογο, υψηλά ειδικευμένο εργατικό δυναμικό γεγονός που συμβάλλει γόνιμα όσο και αποφασιστικά στην παραγωγικότητα της επιχείρησης, στην κερδοφορία και στις βραχυπρόθεσμες όσο και μακροπρόθεσμες προοπτικές της. Magee, Scerri, Thom, Hickmott, Deng and Cahill (2013), Meadows, D.H.; Randers, Jørgen; Meadows, D.L. (2004). H μείωση των υλικών συσκευασίας στα πλαίσια υιοθέτησης φιλικών στο περιβάλλον επιλογών επιφέρει μείωση του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων. Ο επανασχεδιασμός της σειρά παράδοσης των μεταφερομένων εμπορευμάτων στα πλαίσια της μείωσης εκπομπής ρίπων επιφέρει μείωση του λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Οι εταιρείες που είναι κοινωνικά υπεύθυνες επιτυγχάνουν αύξηση των πωλήσεων και αυξημένη αφοσίωση των πελατών. Η εξέλιξη αυτή καταγράφεται και επιβεβαιώνεται σε πολλές εμπειρικές έρευνες μετανάλυσης επαληθεύοντας την διαισθητική πεποίθηση ότι οι πελάτες ενσωματώνουν στα στις αποφάσεις αναφορικά με τα καταναλωτικά είδη που επιλέγουν και άλλα κριτήρια πέραν της τιμής, του εισοδήματος, του κόστους απόκτησης συμπληρωματικών ή υποκατάστατων αγαθών όπως για παράδειγμα το αν τα προϊόντα που αγοράζουν παράγονται από επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν παιδική εργασία, ή ενδεχομένως αν συσκευάζονται σε οικολογικές συσκευασίες ή τέλος αν αναπτύσσουν κοινωνικές φιλανθρωπικές δραστηριότητες και πρωτοβουλίες. Στις εταιρείες που έμπρακτα εφαρμόζουν πρακτικές που ικανοποιούν και υπερβαίνουν το κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας γίνεται λιγότερο έλεγχος και ασκείται μικρότερη εποπτεία. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα στην περίπτωση που η δραστηριότητα της επιχείρησης είναι συνυφασμένη με την παροχή άδειας λειτουργίας από την επίσημη πολιτεία.

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Συμπεράσματα Προκειμένου να διαπιστωθεί αν οι εφαρμοζόμενες δράσεις στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνική ευθύνης είναι οικονομικά βιώσιμες πολιτικές για τις επιχειρήσεις που τις αναλαμβάνουν έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες εμπειρικές έρευνες. Shaker (2015) Η προαναφερθείσα αξιολόγηση είναι ένα θέμα που επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων καθώς οι έρευνες αυτές αποπειρώνται να εκλογικεύσουν τους λόγους εφαρμογής των εταιρικά υπεύθυνων κοινωνικά δράσεων χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τα ποσοτικοποιημένα αποτελέσματα δημοσιευμένων χρηματοοικονομικών δεικτών. Campbell (1996 )

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη και η σχέση της με την Χρηματοοικονομική Αποδοτικότητα των Επιχειρήσεων Τα αποτελέσματα των διαφόρων ερευνών δεν είναι ομοιογενή. Σε κάποιες περιπτώσεις η χρηματοοικονομική απόδοση και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη επιδεικνύουν θετική συσχέτιση, σε κάποιες άλλες αρνητική και σε μια άλλη κατηγορία διαμεσολαβούν τόσες πολλές μεταβλητές που είναι σχεδόν αδύνατο να εξαχθεί κάποιο ασφαλές συμπέρασμα. Ενδεικτική αναφορά ερευνών που επιδεικνύουν θετική συσχέτιση : Davis (1975), Soloman και Hansen (1985), Moussavi και Evans (1986), Margolis και Walsh (2001) Ενδεικτική αναφορά ερευνών που επιδεικνύουν αρνητική συσχέτιση : Bragdon και Marlin (1985), Vance (1975), Friedman (1970)