ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ (Σ.Ψ.)- Συνέχεια Συμβουλευτική Ψυχολογία κι Επαγγελματικός Προσανατολισμός Μάθημα 3ο ΕΠΑΙΚ -2017 ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Αγορίτσα Ψύλλου

Η συνδιαλεκτική ανάλυση (Transactional Analysis (T.A.) Δίνει έμφαση στη ανθρώπινη επικοινωνία και αλληλεπίδραση και στα "παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι" στις κοινωνικές περιστάσεις. Κύριος εκπρόσωπος αυτής της θεωρητικής και θεραπευτικής προσέγγισης θεωρείται ο Eric Berne. Ο Berne ήταν ψυχίατρος κι εργάστηκε ως στρατιωτικός ψυχίατρος, που του ξύπνησε το ενδιαφέρον του για την ομαδική ψυχοθεραπεία. Εκπαιδεύτηκε στην κλασική ψυχανάλυση (Freud) και αναλύθηκε από τον Erik Erickson, γεγονός που επηρέασε βαθιά την σκέψη του. Στην προσπάθειά του να παρουσιάσει την σχέση της ψυχανάλυσης με τη συνδιαλεκτική ανάλυση δηλώνει ότι η ψυχανάλυση είναι ο πυρήνας (το κουκούτσι) και η συνδιαλεκτική ανάλυση το μήλο, θέλοντας να δείξει ότι η συνδιαλεκτική ανάλυση αναπτύχθηκε μέσα από την ψυχανάλυση. Με τον όρο "συνδιάλεξη" ο Eric Berne εννοούσε μια μονάδα κοινωνικής επικοινωνίας. Η συνδιαλεκτική ανάλυση είναι μέθοδος που εξετάζει αυτή τη μία συνδιάλεξη όπου ένα άτομο κάνει κάτι σε ένα άλλο και το άλλο του το ανταποδίδει.

ΣΥΝΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (Transactional Analysis) Συνδιάλεξη = Μονάδα κοινωνικής επικοινωνίας Επιδράσεις: Ψυχαναλυτική Θεωρία, Εrickson, Adler (‘τρόπος ζωής’)= τρόπος ζωής, που οδηγεί σε μια συνεπή με τον εαυτό δομή της προσωπικότητας. Ομαδική ψυχοθεραπεία International Transactional Analysis Association (ITAA, California, US)

Φιλοσοφία Ο άνθρωπος φτιάχνει το δικό του, προσωπικό σενάριο της ζωής (life script) από τα πρώτα κιόλας χρόνια και κατόπιν επιχειρεί να ζήσει σύμφωνα με αυτό (script theory) To σενάριο αυτό αποτελείται από διάφορους ρόλους, ειλικρινείς ή όχι, που υιοθετεί ο άνθρωπος στις συναλλαγές του με άλλους ανθρώπους παιχνίδια (games): συνήθεις παραπλανητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων Ελευθερία επιλογής του ρόλου (ρόλων) που θέλει να παίξει στη ζωή του το άτομο και υιοθέτησης της ανάλογης συμπεριφοράς.

Θεωρία H Προσωπικότητα αποτελείται από: 1) Γονέα (Συναισθήματα, στάσεις, συμπεριφορές γονεϊκής μορφής / νόμοι, κανόνες, νουθεσίες που άκουσε τα 5 πρώτα χρόνια ζωής) 2) Ενήλικας (Συγκέντρωση, αφομοίωση, αξιολόγηση στοιχείων της τωρινής πραγματικότητας / εκτίμηση εφαρμογής δεδομένων του Γονέα) 3) Παιδί (Ό,τι έχει απομείνει από την παιδική ηλικία του ανθρώπου) Φυσικό (Παρορμητικό, αυθόρμητο, επαναστατικό μέρος) Προσαρμοσμένο (Συμμορφωμένο στη γονεϊκή επίδραση) Μικρός Καθηγητής (Προσπάθεια χρησιμοποίησης της λογικής σκέψης σαν ενήλικας, αξιολόγηση, δημιουργικότητα)

Είδη συνδιαλέξεων: Σε κάθε διαπροσωπική αλληλεπίδραση ή συνδιάλεξη ο άνθρωπος ενεργεί με βάση μία από τις 3 προσωπικότητές του. Οι πιθανές συνδιαλέξεις που μπορούν να υπάρξουν μεταξύ δύο ανθρώπων είναι οι εξής: Ενήλικου – Ενήλικου Ενήλικου – Γονέα Ενήλικου – Παιδιού Γονέα – Γονέα Γονέα – Ενήλικου Γονέα – Παιδιού Παιδιού – Παιδιού Παιδιού – Ενήλικου Παιδιού - Γονέα Όταν δύο άνθρωποι συνδιαλέγονται στην ίδια κατάσταση του Εγώ τότε μπορεί να προκληθούν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις με αποτέλεσμα να υπάρχει σύγχυση ή σύγκρουση μεταξύ τους.

Θέσεις ζωής Οι συνδιαλέξεις επηρεάζονται από την όλη πνευματική στάση που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του και η οποία έχει αναμφισβήτητα επηρεαστεί από την πνευματική στάση των προγόνων του. Αυτή φανερώνεται μέσα από ένα ρόλο που παίζει ο άνθρωπος και που ονομάζεται θέση απέναντι στη ζωή (life position). Η θέση απέναντι στη ζωή είμαι μία στάση για το αν «εγώ» κι «εσύ» είμαστε εντάξει ή όχι εντάξει. “Eίμαι εντάξει - είσαι εντάξει” (I’m OK – you’re OK) (Υγιής θέση αλληλεπίδρασης) “Είμαι εντάξει-δεν είσαι εντάξει” (I’m OK – you’re not OK) (Εγωκεντρικότητα,αλαζονικότητα) “Δεν είμαι εντάξει - είσαι εντάξει” (I’m not OK – you’re OK) (Υποτίμηση, έλλειψη αυτοπ/σης) “Δεν είμαι εντάξει - δεν είσαι εντάξει” (I’m not OK – you’re not OK) (Αίσθημα απόγνωσης-κατάθλιψης)

Συμβουλευτική Διαδικασία Βασικός Στόχος: “Η ανάλυση και γνωστοποίηση στο άτομο του προσωπικού του σεναρίου, έτσι ώστε να μπορεί να επιλέγει ελεύθερα τους ρόλους που θα παίξει στη ζωή του…Η απόκτηση μεγαλύτερης αυτογνωσίας μέσω της επίγνωσης των κοινωνικών του αλληλεπιδράσεων” Πότε χρειάζεται ένα άτομο βοήθεια; Ο Berne διακρίνει δύο μεγάλες ομάδες παθολογίας, που είναι οι δομική και η λειτουργική παθολογία

Πότε ‘χρειάζεται’ κάποιο άτομο ψυχολογική βοήθεια; 1. Δομική Παθολογία (structural pathology): Ένας ψυχικά υγιής άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιεί όλες τις καταστάσεις του Εγώ του ανάλογα την περίσταση. Όταν υπάρχει δομική παθολογία τότε μια συγκεκριμένη κατάσταση του Εγώ επικρατεί έναντι των άλλων 2 σε όλες τις περιστάσεις 2. Λειτουργική Παθολογία (functional pathology): Αναφέρεται στη συχνότητα, ευκολία με την οποία το άτομο περνάει από την μια κατάσταση του Εγώ στην άλλη (κρίση ταυτότητας) Η συνδιαλεκτική ανάλυση ενδιαφέρεται περισσότερο για την αλλαγή παρά για την προσαρμογή του ανθρώπου. Επιθυμεί να δει τον άνθρωπο να αλλάζει παρά να επιζητά επιβεβαίωση.

Ο Θεραπευτής πρέπει να… …διαγνώσει το επίπεδο από το οποίο επικοινωνεί το άτομο και να το διορθώσει αν αυτό έχει διαστρεβλωθεί …βοηθήσει το άτομο να χρησιμοποιεί όλα τα επίπεδα, όταν και όπου χρειάζεται …βοηθήσει το άτομο να ελευθερώσει τον Ενήλικα, τη λογική σκέψη …βοηθήσει το άτομο να υιοθετήσει τη θέση “Eίμαι εντάξει - είσαι εντάξει”

Xρησιμοποιεί…  Βιβλιοθεραπεία: είναι μία από τις τεχνικές που χρησιμοποιεί η συνδιαλεκτική ανάλυση και ιδιαίτερα σε σχέση με τη Δομική ανάλυση= η προσπάθεια να κατανοήσει ο πελάτης τις καταστάσεις του Εγώ του και να καταλάβει πώς λειτουργεί η κάθε μία από αυτές. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική ο πελάτης ενθαρρύνεται να διαβάσει βιβλία σχετικά με την συνδιαλεκτική ανάλυση για να τη γνωρίσει καλύτερα. Καταδίωξη (trackdown) είναι η προσπάθεια που καταβάλλεται για να αντιμετωπίσει ο πελάτης επιτυχέστερα μία δυσάρεστη κατάσταση. Πρώτα πρέπει να αναγνωρίσει το δυσάρεστο συναίσθημα που τη συνοδεύει και κατόπιν να αναγνωρίσει την κατάσταση του Εγώ με την οποία συνδέεται αυτό το συναίσθημα. Σύντομα μαθαίνει ότι τέτοια έντονα συναισθήματα χαρακτηρίζουν συνήθως το «Παιδί» από κει και περα γίενται προσπάθεια να ελεγχθεί το «Παιδί» και κατά συνέπεια να ελέγξει ο πελάτης και το δυσάρεστο αυτό συναίσθημα.  Άδεια καρέκλα= χρησιμοποιείται συνήθως για την καλύτερη επίγνωση των διάφορων καταστάσεων του Εγώ. Ο πελάτης καλείται να συνδιαλεχθεί με μία κατάσταση του Εγώ του που του προκαλεί προβλήματα και η οποία κάθεται νοητά στην άδεια καρέκλα απέναντί του.  Πρόβα του σεναρίου (script rehearsal) στην οποία ο θεραπευτής είναι ο διευθυντής που «στήνει» τη σκηνή και διευθύνει την «παράσταση», ενώ ο πελάτης έχει τον πρώτο ρόλο και «παίζει» με ένα άλλο άτομο αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα που τον απασχολεί.

Ψυχανάλυση Ο άνθρωπος : «Βιολογικό ον: ένστικτα» Ψυχική ενέργεια (libido) Ένστικτο Ζωής (γενετήσιες ορμές): EROS Ένστικτο Θανάτου (επιθετικές ορμές): THANATOS

Ψυχοσεξουαλική Εξέλιξη : Διοχέτευση της ψυχικής ενέργειας σε ερωτογενείς ζώνες Ερωτογενείς Ζώνες:  Στοματικό Στάδιο (γέννηση έως 1,5 έτους) (θηλάζοντας/μασώντας/απομυζώντας)  Πρωκτικό Στάδιο(1,5 έως 3 ετών) (κατακράτηση – αποβολή περιττωμάτων)  Φαλλικό Στάδιο (3 έως 6 ετών) Οιδιπόδειο / Ηλέκτρας (φόβος ευνουχισμού / φθόνος πέους)  Λανθάνουσα Σεξουαλικότητα (6 έως αρχή εφηβείας) (μετουσίωση σε εκμάθηση)  Γενετήσιο στάδιο (αρχή έως τέλος εφηβείας) Καθήλωση – Παλινδρόμηση Λειτουργικότητα: Προσαρμογή σε Αγάπη & Εργασία

Δομική Θεωρία Εκείνο (id): «ζώο στον άνθρωπο» Λειτουργεί: «αρχή της ευχαρίστησης» & «ένστικτο καταστροφής» (EROS & THANATOS) Εγώ (ego): αναπτύσσεται από τη γέννηση «αρχή της πραγματικότητας» Υπερεγώ (super-ego): αναπτύσσεται γύρω στα 4 έτη με τη λύση οιδιπόδειου=πρώτες ενοχές

Μηχανισμοί Άμυνα Εκλογίκευση (εσφαλμένες – κοινωνικά αποδεκτές ερμηνείες) Π1: «Δεν επιλέγομαι στην ομάδα μπάσκετ?» «Καλύτερα! Θα έχανα πολύ χρόνο στις προπονήσεις» Π2: «Δεν έγραψα καλά στις εξετάσεις?» «Μα ήταν υπερβολικά δύσκολα τα θέματα!»  Προβολή (προστατεύομαι κατηγορώντας άλλους / αποδίδω στον άλλο μη αποδεκτές δικές μου επιθυμίες) Π: «…Μισώ τη μητέρα μου…» «…Εκείνη με μισεί….»

Παλινδρόμηση (επιστροφή σε προηγούμενα στάδια) Π1: «Το πρώτο παιδί υιοθετεί συμπεριφορά βρέφους για να προσελκύσει την προσοχή των γονιών του από το δεύτερο» Π2: «Ένας/μία φοιτητής/τρια που αρνείται να φύγει μακριά από τους γονείς του/της σε άλλη πόλη» Απώθηση Π: «ξεχνώ το ραντεβού με τον γιατρό μου» Υπεραναπλήρωση μετατρέπω ανεπιθύμητη ορμή στην εκ διαμέτρου αντίθετη Π: «μισώ τον σύντροφό μου… φέρομαι υπερβολικά ευγενικά» Π: «μισώ-κοροϊδεύω τους ομοφυλοφίλους ?…»

Μετουσίωση (μεταθέτω μη αποδεκτή ορμή σε κοινωνικά αποδεκτές δράσεις) Π: «ανταγωνιστικά αθλήματα» Π: «σύμφωνα με τον Bordin σε οδοντιάτρους και χειρουργούς έχουν μετουσιωθεί σαδιστικές τάσεις» Μετάθεση (μεταφορά συναισθηματικής αξίας σε άλλο) Π: «η εχθρότητα για τον σύντροφό μου / τον εργοδότη προς το παιδί μου, τον σκύλο μου κ.λπ.»  Άρνηση (μη αποδοχή πραγματικότητας) Π: «πένθος..» Ταύτιση (αποκτώ αίσθημα προσωπικής αξίας ταυτιζόμενος με πρόσωπα/καταστάσεις) Π.: ένταξη σε πολιτικό κόμμα.. Ματαίωση (απόσβεση ανεπιθύμητης ορμής) Π: «εξαγνισμός «βρώμικων σκέψεων» με συνεχές πλύσιμο χεριών»

Στόχος Αποκατάσταση ψυχικής υγείας μέσω της ανακάλυψης των ασυνείδητων σκέψεων-συναισθημάτων-διαδικασιών Η αποκάλυψή τους:  Δυναμώνει το Εγώ  Μειώνει το Υπερεγώ  Αυξάνει επίγνωση του Εκείνου ΠΩΣ: -ελεύθεροι συνειρμοί -μεταβίβαση -ανάλυση ονείρων