ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΓΕΛΑΔΩΝ

- την γαλακτική περίοδο Η διατροφή των αγελάδων γαλακτοπαραγωγής καλύπτει δύο συνεχόμενα φυσιολογικά στάδια: - την ξηρά περίοδο και - την γαλακτική περίοδο Οι δύο αυτές φάσεις συνδέονται στενά μεταξύ τους διότι η ορθή διατροφή των αγελάδων κατά την ξηρά περίοδο αποτελεί προϋπόθεση της υψηλής γαλακτοπαραγωγής και αποτρέπει την εκδήλωση μεταβολικών νόσων κατά την περιγεννητική περίοδο.

Διατροφή κατά την Ξηρά περίοδο (ΞΠ) Ξηρά Περίοδος: διακοπή της γαλακτοπαραγωγής για διάστημα 6 με 8 εβδομάδες. Παρεμβάλλεται μεταξύ γαλακτικής περιόδου και τοκετού. Περίοδος «ανάπαυσης» για την ανάπλαση (αναγέννηση) του μαστικού αδένα και την βελτίωση της σωματικής κατάστασης μετά την ολοκλήρωση της γαλακτικής περιόδου.

Η προοδευτική μείωση της γαλακτοπαραγωγής κατά την εξέλιξη της γαλακτικής περιόδου οφείλεται στη μείωση της δραστηριότητας και του αριθμού των εκκριτικών κυττάρων του μαστού (στο 50% των αρχικών αναγκών). Ανανέωση των κυττάρων αυτών κατά την ξηρά περίοδο. Αύξηση της εμμονής της γαλακτοπαραγωγής.

Αύξηση της εμμονής της γαλακτοπαραγωγής μπορεί να επιτευχθεί, επίσης, με: χορήγηση bST (βόεια σωματοτροπίνη): απαγορεύεται τροποποίηση της φωτοπεριόδου, αύξηση της συχνότητας αμελξης.

Μείωση της εμμονής από : μαστίτιδες, μειωμένη συχνότητα άμελξης, συνεχόμενες κυοφορίες (χωρίς παρέμβαση ΞΠ), λόγω αυξημένης απόπτωσης νεαρών κυττάρων του μαστικού αδένα.

Συντήρησης Κυοφορίας (ανάπτυξης μήτρας, υγρών αυτής, εμβρύου, μαστού) Μοσχίδων: συντήρησης + κυοφορίας + ανάπτυξης Οι ιστοί του εμβρύου αντιστοιχούν : Στο 45% της ΞΟ της μήτρας την 190η ημέρα Στο 80% της ΞΟ της μήτρας την 270η ημέρα

Στις βελτιωμένες φυλές αγελάδων και αιγών η κυοφορία συμπίπτει με την γαλακτοπαραγωγή Ανάγκες κυοφορίας: σημαντικές το τελευταίο δίμηνο -μέση ημερήσια αύξηση εμβρύου: 7ος μήνας κυοφορίας: 150 γρ/ημέρα 8ος μήνας κυοφορίας: 300 γρ/ημέρα 9ος μήνας κυοφορίας: 600-700 γρ/ημέρα Το βάροςμήτρας+πλακούντα+υγρών: τριπλασιάζεται Ανάπλαση μαστού και απώλεια σωματικής ύλης

ελάχιστη διάρκεια ΞΠ: 45-50 ημέρες Απαιτούμενος χρόνος για : ανάπτυξη μαστού: περίπου 30 ημέρες παραγωγή πρωτογάλακτος : 15-20 ημέρες ελάχιστη διάρκεια ΞΠ: 45-50 ημέρες

Δεν συνιστάται διάρκεια ΞΠ > 60 ημερών γιατί πιθανόν να υπάρξει εναπόθεση σωματικού λίπους που μπορεί να προκαλέσει: δυστοκίες κετοναιμία κατακράτηση πλακούντα υπασβεστιαιμία μειωμένη κατανάλωση τροφής

Η ΞΠ περίοδος χωρίζεται σε δύο φάσεις: α΄: διάρκειας 5 εβδομάδων-αμέσως μετά την διακοπή της γαλακτοπαραγωγής β΄: διάρκειας 3 εβδομάδων (συνέχεια της α΄) ονομάζεται μεταβατικήπερίοδος (transition period)

Κατά την β΄ φάση επέρχονται ορμονικές αλλαγές: ταχεία μείωση της συγκέντρωσης της ινσουλίνης και της προγεστερόνης, προοδευτική αύξηση της αυξητικής ορμόνης (συμβάλλει στην ταχεία αύξηση του εμβρύου κατά το τελευταίο μήνα της κυοφορίας), NEFA και BHBA στο πλάσμα υπερδιπλασιάζονται ενώ αυξάνονται δραματικά 2-3 ημέρες προ του τοκετού και μέχρις ότου ολοκληρωθεί ο τοκετός.

Οι συγκεντρώσεις των ΝEFA μειώνονται μετά τον τοκετό, αλλά παραμένουν υψηλότερες σε σύγκριση με αυτές προ του τοκετού. Η γλυκόζη παραμένει σταθερή ή αυξάνεται ελαφρά κατά τη μεταβατική περίοδο, αυξάνεται δραματικά κατά τον τοκετό και στη συνέχεια μειώνεται. Η συγκέντρωση του Ca στο αίμα μειώνεται λόγω σύνθεσης του πρωτογάλακτος και επανέρχεται στο κανονικό αρκετές ημέρες μετά τον τοκετό.

Κατά τη μεταβατική περίοδο παρατηρείται ανοσοκαταστολή (immunosuppression) η οποία αποδίδεται: στα αυξημένα επίπεδα των οιστρογόνων(απο τον πλακούντα) και της κορτιζόλης(από το έμβρυο), στην αυξημένη παραγωγή ΝΕFA και ΒΗΒ λόγω αρνητικού ενεργειακού ισοζύγιου, στην αυξημένη παραγωγή ελευθέρων ριζών οξυγόνου λόγου αυξημένης έντασης μεταβολισμού.

Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής συνιστάται η ενίσχυση του σιτηρεσίου των αγελάδων με αντιοξειδωτικές ουσίες (βιτ. Α και Ε, Se, Zn, Cu, βιτ. Β, χολίνη για μείωση του οξειδωτικού stress και ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος). Η υπασβεστιαιμία συμβάλει στη μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Πολλές ΣΖ στο σιτηρέσιο ευνοούν την ανάπτυξη των βακτηρίων που χρησιμοποιούν το άμυλο με συνέπεια να παράγεται γαλακτικό και προπιονικό. Σιτηρέσια με πολλές ΧΖ ευνοούν τα κυτταρινολυτικά βακτήρια και την παραγωγή CH4 και περιορίζουν τα βακτήρια που παράγουν προπιονικό οξύ και χρησιμοποιούν το γαλακτικό οξύ.

Σιτηρέσια με υψηλή συμμετοχή ΧΖ προκαλούν σμίκρυνση των λαχνών. Σιτηρέσια με υψηλή συμμετοχή ΣΖ και προπιονικό οξύ προκαλούν επιμήκυνση των λαχνών. Υψηλή συμμετοχή ΧΖ κατά την α΄ φάση της ΞΠ μπορεί να προκαλέσει μείωση της επιφάνειας των λαχνών κατά 50%, άρα και της απορρόφησης των ΠΛΟ.

Η επαναφορά της επιφάνειας των λαχνών μετά την αλλαγή του σιτηρεσίου (πλούσιου σε ΣΖ) απαιτεί αρκετές εβδομάδες. Γι’ αυτό η απότομη χορήγηση δημητριακών καρπών ή ΣΖ αμέσως μετά τον τοκετό μπορεί να έχει δυσμενείς επιδράσεις, δεδομένου ότι η παραγωγή γαλακτικού οξέος, λόγω πτώσης του pH, θα προηγηθεί της εγκατάστασης των βακτηρίων που το χρησιμοποιούν. Επομένως οι λάχνες δεν θα προλάβουν να επιμηκυνθούν και η απορρόφηση των ΠΛΟ θα είναι περιορισμένη (ενεργειακό ισοζύγιο).

α΄ φάση ΞΠ Συντηρητική διατροφή (BCS = σταθερό) Μόνο αν δεν αποκατασταθεί η σωματική κατάσταση των αγελάδων μέχρι το τέλος της γαλακτικής περιόδου, συνίσταται η βελτίωση της. Αντενδείκνυται η εναπόθεση λίπους κατά την ΞΠ γιατί θα εκκριθεί λεπτίνη και θα μειωθεί η όρεξη και η κατανάλωση τροφής κατά την α΄ φάση της ΓΠ (γαλακτικής περιόδου), γεγονός που θα οδηγήσει σε αρνητικό ισοζύγιο Ενέργειας.

α΄ φάση ΞΠ Αγελάδες με υψηλό BCS παρουσιάζουν προβλήματα υγείας μητρίτιδες κετοναιμία υπασβεστιαιμία κατακράτηση πλακούντα κύστες ωοθηκών απουσία οίστρου χωλότητες

Καταναλισκόμενη ποσότητα ΞΟ=1,7-2,0% του ΣΒ, συνολικά 10-20 kg ΞΟ/ημέρα εκ των οποίων τα 3-6 kg είναι από ΣΖ. Αν οι αγελάδες είναι παχιές τους χορηγείται σιτηρέσιο με χαμηλότερη ενεργειακή πυκνότητα.

β΄ φάση ΞΠ Καταναλισκόμενη ποσότητα ΞΟ=1,3% ΣΒ (-30%), αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας (NEFA, BHBA). Προσπάθεια μείωσης του αρνητικού ενεργειακού ισοζυγίου με αύξηση του αμύλου στο σιτηρέσιο (βελτίωση ενεργειακού ισοζυγίου- προσαρμογή στο σιτηρέσιο της ΓΠ). min ΞΟ ΧΖ=1%ΣΒ με τεμαχισμένες ΧΖ(>5 εκατ.) για να μην εκδηλωθεί μετατόπιση ηνύστρου.

Ξηρά περίοδος ( γενικά ) Σε ειδικές περιπτώσεις όπως: - θερμικό stress διδύμων τοκετών - πρώτης κυοφορίας ( δηλ. μοσχίδων) - αυξημένη περιεκτικότητα σιτηρεσίου σε NDF, λίπος ή μη ζυμούμενη πρωτεΐνη, Παρατηρείται μειωμένη κατανάλωση τροφής με συνέπεια να αυξάνεται ο καταβολισμός του σωματικούς λίπους, οπότε απαιτείται διόρθωση του σιτηρεσίου .

Αν υπάρχουν συνήθη περιστατικά υπασβεστιαιμίας χορηγείται Ca = 60-80 g/ημέρα/ζώο (0,5-0,7% ΞΟ) και P = 30-40 g/ημέρα/ζώο (0,30-0,35% ΞΟ). Βιταμίνες Α,D,E σε συνδυασμό με Se για μείωση του κινδύνου εκδήλωσης κατακράτησης του πλακούντα, μητρίτιδας και κύστεων ωοθηκών κατά την μετά τον τοκετό περίοδο που είναι υπεύθυνες για την μείωση γονιμότητας των αγελάδων Βιτ. Ε και Se: προφύλαξη από το οξειδωτικό stress κατά την περιγεννητική περίοδο

Επίσης, συνιστάται, η προληπτική χορήγηση: προπυλενικής γλυκόλης (ή προπιονικού Νa), νιασίνης (τροποποιεί το μεταβολισμό της γλυκόζης), προστατευμένων αμινοξέων (μεθειονίνης και χολίνης) κατά την β΄ φάση της ΞΠ για να επιβραδυνθεί ο καταβολισμός λίπους.

Για να αντιμετωπισθεί το αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο της α΄ φάσης ΓΠ που επηρεάζει αρνητικά την αναπαραγωγική λειτουργία των αγελάδων έχει επιχειρηθεί (πειραματικά) η μείωση της ΞΠ σε 4 εβδομάδες ή η παράλειψη της (0 εβδομάδες). Στόχος η μεταφορά μιας ποσότητας γάλακτος από την ΓΠ στην ΞΠ για να μειωθεί το αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο κατά την α΄ φάση της ΓΠ.

Γαλακτοπαραγωγή: αγελάδες με ΞΠ> αγελάδες χωρίς ΞΠ Συγκέντρωση νέων και δραστήριων εκκριτικών κυττάρων παρεγχύματος μαστού: αγελάδες με ΞΠ> αγελάδες χωρίς ΞΠ Γαλακτοπαραγωγή: αγελάδες με ΞΠ> αγελάδες χωρίς ΞΠ Διάρκεια ΞΠ, τεσσάρων εβδομάδων: μείωση γαλακτοπαραγωγής κατά 2-11% Διάρκεια ΞΠ, μηδέν εβδομάδες: μείωση κατά 20%

Βελτίωση BCS: 2,9(0) 2,6(4) 2,2(8) κατά την α΄ φάση της ΓΠ Μείωση των περιστατικών μεταβολικών νόσων Βελτίωση αναπαραγωγικών δεικτών

Η συμπίεση ή η παράλειψη της ΞΠ επιφέρει: σημαντική μείωση της γαλακτοπαραγωγής κατά την ακολουθούσα γαλακτική περίοδο, βελτίωση της περιεκτικότητας του γάλακτος σε πρωτεΐνη χωρίς αντίστοιχη μείωση της λιποπεριεκτικότητας, μείωση της γαλακτοπαραγωγής στο διάστημα 35-183 ημερών μετά τον τοκετό, ≥ ποσότητα γάλακτος κατά τις 4 εβδομάδες της ΞΠ σε σχέση με την μείωση κατά την α΄ φάση της ΓΠ,

μείωση του (-) ενεργειακού ισοζυγίου, βελτίωση της υγείας (περιορισμός περιστατικών μεταβολικών νόσων), βελτίωση γονιμότητας (υψηλότερα ποσοστά σύλληψης), δεν έχει όμως μελετηθεί επαρκώς αν ο χρονικός περιορισμός της ΞΠ έχει αρνητικές επιπτώσεις στις επόμενες γαλακτικές περιόδους ή στη συνολική παραγωγική ζωή του ζώου .

Διατροφή αγελάδων κατά τη γαλακτική περίοδο Γαλακτική περίοδος: διάρκειας 305 ημέρες (τοκετός – ΞΠ) α΄ φάση: 0-70η ημέρα από τον τοκετό-ανερχόμενη β΄ φάση: 70-140η ημέρα από τον τοκετό-σταθερή γ΄ φάση: 140-305η ημέρα από τον τοκετό –φθίνουσα Αντιπροσωπεύει την εξέλιξη των αναγκών του μοσχαριού

Γενετική Βελτίωση και Διατροφή έχουν συμβάλλει στην υψηλή γαλακτοπαραγωγή: max φυσιολογικά όρια . Επηρεάζεται η υγεία, η ευζωία και η αναπαραγωγική λειτουργία αρνητικά από την υψηλή γαλακτοπαραγωγή . Η εξέλιξη της γαλακτικής καμπύλης καθορίζεται από: Το γεννητικό υλικό Την εμμονή στην γαλακτοπαραγωγή

Εμμονή = παραγόμενη ποσότητα γάλακτος 2ο 100ημερο 1ο 100ήμερο π.χ. μία αγελάδα παράγει 2600 kg γάλακτος τις πρώτες 100 ημέρες της γαλακτικής της περιόδου και 2200 kg τις επόμενες 100 ημέρες, η εμμονή της γαλακτοπαραγωγής θα είναι (2200:2600)x 100 = 85%. Η εμμονή επιζητείται υψηλή και ουσιαστικά εκφράζει τη δυνατότητα διατήρησης της γαλακτοπαραγωγής σε υψηλά επίπεδα στη διάρκεια των 305 ημερών αυτής.

Η συνολική παραγωγή γάλακτος στην παραγωγική ζωή της αγελάδας(~3-3,5 έτη) έχει μεγάλη οικονομική σημασία. Πτώση της εμμονής της γαλακτοπαραγωγής κατά 1% από το max συνεπάγεται μείωση της ετήσιας γαλακτοπαραγωγής κατά 200 kg.

Καμπύλες εξέλιξης γαλακτοπαραγωγής (-), κατανάλωσης ΞΟ (- - -) και σωματικού βάρους (....) κατά τη διάρκεια της ΓΠ (α΄, β΄ και γ΄ φάση).

Μέσο ενεργειακό ισοζύγιο αγελάδας κατά τη διάρκεια της γαλακτικής περιόδου

α΄ φάση ΓΠ Χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια του οργανισμού: να ανακάμψει από την προηγούμενη κυοφορία και τον τοκετό, να προετοιμαστεί για την επόμενη κυοφορία, να ανταποκριθεί στην συνεχώς αυξανόμενη γαλακτοπαραγωγή,

μειωμένη κατανάλωση τροφής (διαθέσιμος χώρος-όρεξη), ανεπαρκής πρόσληψη ενέργειας ( < των αναγκών), αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο, απώλεια σωματικού βάρους(ΣΒ)-μείωση ΒCS.

Η μείωση της κατανάλωσης τροφής κατά την περιγεννητική περίοδο οφείλεται κυρίως στο ότι: α. ο διαθέσιμος χώρος στην κοιλιακή κοιλότητα για τους προστομάχους είναι περιορισμένος λόγω αύξησης της μήτρας και β. η όρεξη του ζώου είναι μειωμένη λόγω του stress του τοκετού, τουλάχιστον κατά τις 2 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό.

Σε αγελάδες με κανονική σωματική κατάσταση η όρεξη αποκαθίσταται προοδευτικά με παράλληλη αύξηση του όγκου των προστομάχων. Σε διαφορετικές περιπτώσεις παρεμβαίνει η λεπτίνη.

Στην αλληλεπίδραση διατροφής, σωματικής κατάστασης και αναπαραγωγικής λειτουργίας εμπλέκεται και η λεπτίνη, που εκκρίνεται από τον λευκό λιπώδη ιστό, η οποία πέραν του κύριου ρόλου της να ρυθμίζει την κατανάλωση της τροφής, παρεμβαίνει στη ρύθμιση της μεταφοράς και χρησιμοποίησης των θρεπτικών συστατικών της τροφής αλληλεπιδρώντας με μία σειρά ορμονών.

Από το μέγεθος και τη διάρκεια του - Ενεργειακού ισοζυγίου εξαρτάται: η εκδήλωση μεταβολικών νόσων και προβλημάτων υγείας, η αποτελεσματικότητα της διατροφής, η αναπαραγωγική λειτουργία των αγελάδων Καταβολισμός σωματικής ύλης (λίπος + πρωτεϊνη):15-17 kg τις πρώτες εβδομάδες της ΓΠ 1kg καταβολιασθείσας ύλης καλύπτει ανάγκες 7 kg γάλακτος

Οι αγελάδες μπορούν να ρυθμίσουν την κατανάλωση τροφής κατά τρόπο που τα αποθέματα του σωματικού λίπους την 12η εβδομάδα της ΓΠ προσδιορίζουν BCS=2,5 με την τάση σήμερα το 2,1 λόγω της αυξημένης γαλακτοπαραγωγής. Ισχυρή συσχέτιση (r2=0,82) μεταξύ BCS στο τοκετό και ποσοστού μείωσης αυτού κατά την α΄ φάση, επηρεαζόμενη και από το γενετικό υλικό.

Η διαχείριση των σωματικών αποθεμάτων της αγελάδας κατά την α΄ φάση της γαλακτικής περιόδου επηρεάζει την γαλακτοπαραγωγή-την υγεία- την αναπαραγωγική λειτουργία των αγελάδων (δράση λεπτίνης). Max γαλακτοπαραγωγής: 6η-8η εβδομάδα από τον τοκετό Max κατανάλωσης ΞΟ: 8η – 10η εβδομάδα » » »

Λιποπεριεκτικότητα – πρωτεϊνοπεριεκτικότητα μειώνεται λόγω - (αρνητικού) Ενεργειακού ισοζυγίου αυξημένης ποσότητας γάλακτος Μειωμένη λειτουργία ανοσοποιητικού λόγω αρνητικού ενεργειακού ισοζυγίου (εκδήλωση μαστίτιδων, φλεγμονών της μήτρας, μεταβολικών νόσων, προβλημάτων οίστρου, ωοθυλακιορρηξίας)

Καταβάλλεται κάθε προσπάθεια μείωσης του (-) Ενεργειακού Ισοζυγίου με: αύξηση καταναλισκόμενης ποσότητας τροφής, μείωση των αναγκών των αγελάδων, αύξηση της ενεργειακής πυκνότητας του σιτηρεσίου

Η αύξηση της ενεργειακής πυκνότητας του σιτηρεσίου επιτυγχάνεται με: τροποποίηση του λόγου ΧΖ:ΣΖ υπέρ των συμπυκνωμένων ζωοτροφών 2. χρησιμοποίηση ΧΖ που έχουν συγκομιστεί σε νεαρότερο βλαστικο στάδιο ή έχουν υποστεί βελτίωση της θρεπτικής αξίας 3. προσθήκη προστατευμένου λίπους ή ελαιούχων σπερμάτων (μέχρι 7% οι ολικές λιπαρές ουσίες του σιτηρεσίου)

Μείωση λιποπεριεκτικότητας του γάλακτος Τροποποίηση της διάρκειας της ΞΠ (μείωση - Ενεργειακού ισοζυγίου) Μείωση λιποπερικτεκότητας του γάλακτος με: χορήγηση σιτηρεσίου χαμηλής περιεκτικότητας σε NDF (26% vs 40%) και υψηλή σε άμυλο ή και σε έλαια με υψηλό ποσοστό PUFA Μείωση ποσοστού των πρωτεϊνών του σιτηρεσίου

Η μειωμένη λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος προκύπτει από τις αλλαγές των συνθηκών βιοϋδρογόνωσης στη μεγάλη κοιλία που επέρχονται από την αύξηση του ισομερούς trans –10 C18:1 αντί του trans –11 C18:1. Το ισομερές trans –10, cis–12 CLA προκαλεί αναστολή σύνθεσης λίπους του γάλακτος, χωρίς βέβαια να είναι το μόνο λιπαρό οξύ. Το trans –9, cis –11 CLA εξηγεί περισσότερο από το 80% της μειωμένης λιποπεριεκτικότητας και συσχετίζεται σημαντικά με το trans –10 C18:1

Μείωση των πρωτεϊνών μπορεί να προκαλέσει μείωση της γαλακτοπαραγωγής (έλλειμμα αμινοξέων). Έλεγχος με προσδιορισμό του Ν της ουρίας στο γάλα (αν είναι > 15 mg/100 ml γάλακτος συνεπάγεται μη ορθή σχέση πρωτεΐνης: ενέργειας ή Ζ (Ζυμωτικότητα) Ν-χων ουσιών υψηλή ).

Η τιμή της ουρίας στο γάλα κυμαίνεται από 25-55 mg/100ml και αποτελεί αξιόπιστο δείκτη επαρκούς ή μη χορήγησης Ν-χων ουσιών (κάλυψη αναγκών). Αντιμετώπιση με προσθήκη bypass πρωτεΐνης (max 40%) ή χρησιμοποίηση ΣΖ με χαμηλή Ζ των Ν-χων ουσιών

Διατροφή αγελάδων κατά την α΄ φάση της ΓΠ: κατά βούληση φωτισμός 20ώρες/24 ώρες. Min κατανάλωση ΞΟ: 3,5% ΣΒ . ΣΖ:ΧΖ=(60-70):(30-40). Μοσχίδες +20% αναγκών για ανάπτυξη. Το ύψος της γαλακτοπαραγωγής των μοσχίδων κατά την πρώτη γαλακτική περίοδο φθάνει το 75% του μέγιστου ετήσιου των αντίστοιχων ενήλικων αγελάδων.

β΄ φάση γαλακτοπαραγωγής Η κατανάλωση της ΞΟ φθάνει στο max Οι αγελάδες κυοφορούν Οι ανάγκες τους (Σ + Γαλακτοπαραγωγή) υπερκαλύπτονται Η γαλακτοπαραγωγή αρχίζει σταδιακά να μειώνεται -κατά 6% στις πρωτόγεννες -κατά 3% για τις ενήλικες

Η αναλογία ΧΖ:ΣΖ διευρύνεται: - ΞΟ ΣΖ ≤2% του ΣΒ - ΞΟ ΣΖ >2% του ΣΒ (στην περίπτωση που οι ΧΖ είναι οικονομικότερες των ΣΖ) Ν-χες ουσίες 14-16% με Ζ=65-70% Επιτρέπεται η χρήση ΜΠΦΝ (π.χ. ουρία) ενώ δεν επιτρέπεται κατά την α΄ φάση της ΓΠ

62% Τ ρ ο φ ή 75% 82% 60% Σ ω μ α τ ι κ ό Λ ί π ο ς Γ ά λ α Σ ω μ α τ ι κ ό Λ ί π ο ς 82% Βαθμός χρησιμοποίησης ΜΕ τροφής για σύνθεση γάλακτος στα διάφορα φυσιολογικά στάδια αγελάδων γαλακτοπαραγωγής

Η χρησιμοποίηση της ενέργειας κατά την β΄ φάση είναι αποτελεσματικότερη σε σχέση με αυτή της ΞΠ. Είναι προτιμότερο να εναποτεθεί λίπος κατά την β΄ φάση της ΓΠ το οποίο θα χρησιμοποιηθεί κατά την επόμενη ΓΠ παρά κατά την ΞΠ. Εναπόθεση λίπους κατά την ΞΠ μπορεί να προκαλέσει έκκριση λεπτίνης κατά την α΄ φάση της ΓΠ και μειωση της κατανάλωσης τροφής(- ενεργ. ισοζύγιο).

Επομένως: α΄ φάση ΓΠ: διατροφή κατά βούληση β΄ φάση ΓΠ: διατροφή σύμφωνα με τις τρέχουσες (πραγματικές ανάγκες) BCS=2,75-3,25

γ΄ φάση γαλακτοπαραγωγής Συνεχής μείωση της γαλακτοπαραγωγής Συμμετοχή ΧΖ:60% της ΞΟ Ν-χες ουσίες:12-14%, Ζ=70-75% Χρησιμοποίηση ΜΠΦΝ (max15 g/100 Kg ΣΒ) ΒCS=3,25-3,75 Διατροφή σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες και την επιδιωκόμενη σωματική κατάσταση (BCS)

Σωματική (θρεπτική) κατάσταση BCS Αντιπροσωπεύει τα σωματικά αποθέματα σε λίπος και σχετίζεται με τη γαλακτοπαραγωγή, την αναπαραγωγική λειτουργία, την κατανάλωση της τροφής και την κατάσταση της υγείας Βασίζεται στην οπτική-εμπειρική εκτίμηση συγκεκριμένων χωρών του σώματος Εκτιμάται η <<παχυντικότητα>> σε κλίμακα 1-5 (1: πολύ αδύνατες, 5: πολύ παχιές)

Εμφάνιση αγελάδων με διαφορετικό BCS (Anonymous, 2011)

Ιδανική ή συνιστώμενη σωματική κατάσταση κατά παραγωγική φάση Στο τοκετό: 3,5-3,75 με μέτρια εναπόθεση λίπους Αν BCS<3,5: ανεπαρκής ενέργεια κατά τη γ΄ φάση της ΓΠ ή κατά την ΞΠ Αν BCS>3,75: περίσσεια ενέργειας, συνιστάται διατροφή με σιτηρέσιο χαμηλότερης ενεργειακής πυκνότητας αλλά υψηλότερης σε Ν-χες, ανόργανα στοιχεία και βιταμίνες

Στην α’ φάση της ΓΠ: 2,5-3,25 Στόχος είναι η πρόσληψη επαρκούς ποσότητας ενέργειας, min απώλειας ΣΒ, BCS όχι <2,5 Αν είναι υψιπαραγωγικές, δικαιολογείται το BCS = 2,1

Στόχος η διατήρηση της σωματικής κατάστασης Στην β’ φάση ΓΠ: 3,0 Στόχος η διατήρηση της σωματικής κατάστασης Αν BCS< 3,0 ανεπαρκής πρόσληψη ενέργειας Αν BCS>3,5 περίσσεια ενέργεια, περιορισμός, αποφυγή υπερπάχυνσης

Στο τέλος της γ΄ φάσης γαλακτοπαραγωγής εισέρχεται στην ΞΠ και αποφεύγεται η υπερπάχυνση BCS στο τέλος της γ’ φάσης 3,25-3,75 Αν BCS<3,25: ελλιπής πρόσληψη ενέργειας Αν BCS>3,75: περίσσεια ενέργειας, επιβάλλεται περικοπή σιτηρεσίου ή μείωση ενεργειακής πυκνότητας σιτηρεσίου

Κατά την ΞΠ: 3,5-3,75 Στόχος η διατήρηση της σωματικής κατάστασης με σιτηρέσιο χαμηλής ενεργειακής πυκνότητας αλλά με επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης, ανόργ. στοιχείων και βιταμινών Αν BCS <3,5 απαιτείται αύξηση της ενεργειακής πυκνότητας

Στις μοσχίδες: 3,25-3,5 Στόχος η διατήρηση της σωματικής κατάστασης Αν BCS<3 επηρεάζεται αρνητικά η ανάπτυξη τους και η αναπαραγωγική τους λειτουργία Αν BCS>3,5 επηρεάζεται αρνητικά η γαλακτοπαραγωγική λόγω μεγαλύτερης εναπόθεσης λίπους στο μαστό (αντί παρεγχύματος)

Συστήματα διατροφής αγελάδων γαλακτοπαραγωγής Εξαρτάται από: το μέγεθος της μονάδας, το ύψος των αποδόσεων, τις διαθέσιμες εγκαταστάσεις, τις διαθέσιμες ζωοτροφές,

Ατομική διατροφή σύμφωνα με τις ανάγκες Ομαδική διατροφή με ορισμένη ποσότητα ΣΖ Σιτηρέσια ολικής ανάμειξης ΧΖ και ΣΖ (ΤΜR)

Συστήματα ατομικής διατροφής Ατομική διατροφή με βάση το μέσο ΣΒ και τις ανάγκες γαλακτοπαραγωγής (προσδιορισμός ανά 10ήμερο). Χορήγηση ΒΣ και μείγματος γαλακτοπαραγωγής. Δ4%=(0,4+0,15λ) • Γ σε Kg, λ = λίπος%, Γ = γαλακτοπαραγωγή σε Κg/ημέρα. Εφαρμόζεται κατά την ΞΠ, β’ και γ’ φάση ΓΠ.

Συστήματα ομαδικής διατροφής με ορισμένη ποσότητα ΣΖ Εφαρμόζεται σε μικρού μεγέθους μονάδες με ελάχιστη χρήση ΧΖ Πλεονέκτημα: ισόρροπη διατροφή των ζώων Μειονέκτημα: απαιτεί τακτικές μετρήσεις γάλακτος υψηλά εργατικά αδύνατη η εφαρμογή της σε μεγάλες μονάδες κίνδυνος διαταραχής των συμβιωτικών φαινομένων από ανεπαρκή ανάμειξη ΧΖ και ΣΖ ή πολλών ΣΖ

Χορήγηση ΧΖ κ.β. σε ελεύθερο σταβλισμό. Χορήγηση ΣΖ ατομικά σε ορισμένη ποσότητα (2-3 kg ΣΖ/γεύμα), ανεξάρτητα από το ύψος της γαλακτοπαραγωγής. Μειωμένη ακρίβεια στην κάλυψη των αναγκών. Βελτίωση με χρήση αυτόματης ταγίστρας ΣΖ.

Μειονεκτήματα: περισσότερα εργατικά σε σχέση με το TMR σύστημα, η μείωση των ΣΖ κατά την β΄ ήμισυ της ΓΠ μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη πτώση της γαλακτοπαραγωγής συγκριτικά με το TMR, λόγω ομαδικής διατροφής υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των ζώων ως προς την κατανάλωση της τροφής (κυρίαρχα vs δειλά ζώα), μεγαλύτερες πιθανότητες εκδήλωσης μεταβολικών νόσων (γαλακτοξαιμία, τυμπανισμός).

Σύστημα TMR (total mixed rations) : ολικής ανάμειξης Χορήγηση ΧΖ και ΣΖ κατόπιν ανάμειξης για κ.β. κατανάλωση επί πολλές ώρες/ ημέρα Εξασφάλιση ομοιόμορφων συνθηκών λειτουργίας στη μεγάλη κοιλία (σταθερό pH) Προϋποθέσεις: μεγάλο μέγεθος μονάδας (δυνατότητα ομαδοποίησης) διαθέσιμος εξοπλισμός κατάλληλες κτηριακές εγκαταστάσεις

Για την μέγιστη απόδοση του συστήματος TMR, γίνεται: καταγραφή της τροφής που καταναλώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και σχηματισμός των ομάδων έλεγχος της χημικής σύστασης του σιτηρεσίου κατά διαστήματα επικαιροποίηση (προσαρμογή) του προγράμματος με βάση τα παραγωγικά χαρακτηριστικά της ομάδας (γαλακτοπαραγωγή, χημική σύσταση γάλακτος,BCS) και τις τιμές των ζωοτροφών

Πλεονέκτημα TMR συστήματος διατροφής: καλύτερη εκμετάλλευση τροφής (περισσότερο ομοιόμορφες συνθήκες στους προστόμαχους λόγω ανάμειξης ΧΖ και ΣΖ, pH ) εκμετάλλευση τροφής +4%, γαλακτοπαραγωγής +5% TMR:≥40% ΝDFσταθερό pH μεγαλύτερη κατανάλωση ΞΟ (+20%) εύκολη η μηχανική διανομή της τροφής (μείωση απωλειών και εργατικών)

Μειονεκτήματα TMR συστήματος διατροφής: επένδυση κεφαλαίου για αγορά εξοπλισμού (wagοn mixer) Ορθή ανάμειξη ΧΖ και ΣΖ Προσοχή στη ζύγιση των επί μέρους ζωοτροφών Ειδικός σχεδιασμός εγκαταστάσεων (κτηρίων) Μη εφαρμόσιμος σε μικρές μονάδες

Λειτουργία TMR συστήματος Μήκος τεμαχιδίων ΧΖ: 1-2 cm Για πρόληψη μετατόπισης ηνύστρου το 20% των ΧΖ να έχει μήκος 4-5 cm Προ της ανάμειξης ελέγχεται: η ΞΟ (%) του ενσιρώματος η χημική σύσταση των επί μέρους ζωοτροφών η καταναλισκόμενη ποσότητα τροφής Έλεγχος 3-4 φορές τον χρόνο

Η καταναλισκόμενη ποσότητα τροφής δεν πρέπει να αποκλίνει περισσότερο από 5% από την υπολογισθείσα. Αν η απόκλιση> 5% γίνεται διόρθωση (ΧΖ). Πλήρωση wago mixer στο 60-70% της max χωρητικότητας ΞΟ TMR≥ 55% (αν <55% μειωμένη κατανάλωση) Χρόνος ανάμειξης 3-6΄

Σχεδιασμός κτηριακών εγκαταστάσεων Δημιουργία ομοιόμορφων ομάδων Παραπλήσιες ανάγκες (Σ + Γαλ) Ίδιο φυσιολογικό στάδιο (ΞΠ, ΓΠ) Σωματική κατάσταση (BCS) Ύψος γαλακτοπαραγωγής Ηλικία Φάση γαλακτικής περιόδου

Παραδείγματα ομάδων α΄ αγελάδες με πρόσφατο τοκετό (0-14 ημέρες μετά τον τοκετό) με Γ> 30 kg /ημέρα με Γ: 20-30 kg / ημέρα με Γ < 20 kg / ημέρα με Γ < 10 kg / ημέρα ΞΠ: 8-4 εβδομάδων (α΄ φάση) ΞΠ: 4-0 εβδομάδων (β΄ φάση)

β΄ μοσχίδες προ της γονιμοποίησής τους μετά τη γονιμοποίησή τους

Για μικρότερο πληθυσμό αγελάδων αγελάδες με Γ > 30 kg/ημέρα με Γ = 20-30 kg/ημέρα με Γ < 20 kg/ημέρα ΞΠ μοσχίδες

Μονάδες με 100-200 αγελάδες αγελάδες με Γ> 20-30 kg/ημέρα αγελάδες με Γ< 20-25 kg/ημέρα Αν προτεραιότητα είναι η γαλακτοπαραγωγή ο σχηματισμός των ομάδων στηρίζεται στη Γαλακτ. Αν προτεραιότητα είναι η αναπαραγωγική λειτουργία η ομαδοποίηση βασίζεται αρχικά στο BCS και δευτερευόντως στη Γαλακτοπ.

Αν η μονάδα είναι μικρή και έχει μόνο μία ομάδα ζώων, τότε: το χορηγούμενο σιτηρέσιο πρέπει να καλύπτει ένα +30% επιπλέον των αναγκών Αν οι ομάδες είναι 2 πρέπει να καλύπτει ένα +20% Αν οι ομάδες είναι 3 πρέπει να καλύπτει ένα +10%

Με το σύστημα αυτό εξασφαλίζεται υψηλότερη γαλακτοπαραγωγή στην α΄ φάση ΓΠ προλαμβάνεται πτώση της γαλακτοπαραγωγής στις β΄ και γ΄ φάσεις της ΓΠ αποκαθίσταται η απώλεια της σωματικής ύλης

Αγελάδες με μικρότερο BCS παραμένουν σε ομάδα με υψηλότερη γαλακτοπαραγωγή. Οι πρωτόγεννες (μοσχίδες) αποτελούν ξεχωριστή ομάδα. Κάθε αλλαγή από ομάδα σε ομάδα δημιουργεί stress Αγελάδα σε νέα ομάδα πραγματοποιεί ~ 25 επισκέψεις στην ταγίστρα (vs. 10-15 φορές) το οποίο συνεπάγεται μείωση του χρόνου ανάπαυσης (θετική συσχέτιση μεταξύ γαλακτοπαραγωγής και t ανάπαυσης)

Η συγκρότηση των ομάδων γίνεται με μετακίνηση ομάδας αγελάδων και όχι μεμονωμένων ζώων και τις βραδινές ώρες μετά την κατανάλωση του απογευματινού γεύματος (min δραστηριότητα). Την ημέρα συγκρότησης μίας ομάδας η χορηγητέα ποσότητα τροφής αυξάνεται κατά 5% Συγκρότηση ομάδων max μία φορά το μήνα Διαφορές Γαλ. μεταξύ αγελάδων της ίδιας ομάδας ≤10 kg /ημέρα / ζώο

Κάθε παρέκκλιση από τα παραπάνω συνεπάγεται μειωμένη κατανάλωση τροφής με αποτέλεσμα τη μη κάλυψη των αναγκών, τη μείωση γαλακτοπαραγωγής και του BCS και συνεπώς τη μείωση της αναπαραγωγικής λειτουργίας Βελτίωση του συστήματος αποτελεί η τοποθέτηση αυτόματης ταγίστρας με ΣΖ για ζώα με υψηλή γαλακτοπαραγωγή.

Τροφή διαθέσιμη στα ζώα 22-24 ώρες/ημέρα. Χορηγητέα ποσότητα: +5-10% αυτής που μπορεί να καταναλωθεί για max κατανάλωση ΞΟ. Το υπόλοιπο (περίσσευμα) χορηγείται στις μοσχίδες μεγαλύτερης ηλικίας. Οι μοσχίδες μετά τον τοκετό τοποθετούνται στην ομάδα που έχει υψηλότερες ανάγκες διότι έχουν ανάγκες Σ + Γαλ + Αναπτ.

Η σύσταση των σιτηρεσίων (α΄ ύλες σιτηρεσίων δεν πρέπει να διαφέρει πολύ μεταξύ των ομάδων λόγω μετακίνησης των αγελάδων (διαταραχές στα ζυμωτικά φαινόμενα). Αναλογία ΧΖ:ΣΖ και επίπεδο πρωτεϊνών ανάλογο του επιπέδου παραγωγής (Γαλ.). Προσοχή στο ενεργειακό περιεχόμενο, τις Ν-χες ουσίες, τη Ζ, NDF-ADF, αμυλοσάκχαρα, ανόργανα στοιχεία, βιταμίνες.

Παραδείγματα ομάδων Προδιαγραφές TMR σιτηρεσίων για αγελάδες γαλακτοπαραγωγής υψηλών αποδόσεων (> 8000 kg/έτος) Φάση γαλακτικής περιόδου Πρώτη (α΄) Μέση(β΄) Τελευταία (γ΄) Ενέργεια (MJ ΚΕΓ/kg ΞO) 7,0 – 7,4 6,6 – 7,0 6,3 – 6,6 g/ kg ΞΟ Ολικές Ν-χες ουσίες (ΟΑΟ) 170-180 160-170 150-160 Μη ζυμούμενη πρωτεΐνη (%ΟΑΟ) 340-380 NDF XZ 210-240 250-260 270-280 Ολικό NDF 280-320 330-350 360-380 Λιπαρές ουσίες (max) 50-70 40-60 40-50 Μη δομικοί υδατάνθρακες 320-380 ΞΟ: ξηρή ουσία, ΟΑΟ: ολικές Ν-χες ουσίες, ΧΖ: χονδροειδείς ζωοτροφές, ΣΖ: συμπυκνωμένες ζωοτροφές, ΣΒ: σωματικό βάρος, ΚΕΓ: καθαρή ενέργεια γαλακτοπαραγωγής

Φάση γαλακτικής περιόδου Πρώτη (α΄) Μέση(β΄) Τελευταία (γ΄) g/ kg ΞΟ Ασβέστιο (Ca) 8,1-9,1 7,7-8,7 7,0-8,0 Φωσφόρος (P) 4,0-4,2 Μαγνήσιο (Mg) 2,8-3,7 2,5-3,4 2,2-2,8 Κάλιο (Κ) 10-15 Θείο (S) 2,3-2,4 2,1-2,3 2,0-2,1 Αλάτι (NaCl) 4,5-5,0 Νάτριο (Να) 2,0-2,5 Χλώριο (Cl) 2,5-3,0

Φάση γαλακτικής περιόδου Πρώτη (α΄) Μέση(β΄) Τελευταία (γ΄) mg/ kg ΞΟ Μαγγάνιο (Mn) 44 Χαλκός (Cu) 11-25 Ψευδάργυρος (Zn) 70-80 Σίδηρος (Fe) 100 Σελήνιο (Se) 0,40 Ιώδιο (Ι) 0,80 Κοβάλτιο (Co) 0,30 Βιταμίνη Α (ΔΜ /kg ΞΟ) 10.000 Βιταμίνη D (ΔΜ /kg ΞΟ) 1700-2500 Βιταμίνη E (ΔΜ /kg ΞΟ) 80 Σύνολο ΞΟ (% ΣΒ) 4,0+ 3,5+ 3,0+ ΣΖ (%ΞΟ) 55-60 45-50 35-40

Οι ενεργειακές ανάγκες εξαρτώνται από το ύψος της γαλακτοπαραγωγής, τη σωματική (θρεπτική) κατάσταση των αγελάδων και την καταναλισκόμενη ποσότητα ΞΟ. Όταν οι λιπαρές ουσίες του σιτηρεσίου υπερβαίνουν τα 50 g/kg ΞΟ χρησιμοποιούνται προστατευμένες μορφές λιπών. Τα μέγιστα όρια των πλαστικών στοιχείων (Ca, P, Mg) χρησιμοποιούνται όταν οι λιπαρές ουσίες του σιτηρεσίου υπερβαίνουν τα 40 g/kg ΞΟ.

Οι διαφορές μεταξύ των TMR σιτηρεσίων ως προς τη σύστασή τους δεν πρέπει να ξεπερνούν το 10-15% γιατί τελικά παρατηρείται πτώση της γαλακτοπαραγωγής. Οι υψηλές τιμές του Cu λαμβάνονται υπόψη όταν οι τιμές των ιχνοστοιχείων Fe, Mn, Mo, S είναι υψηλές (ανταγωνιστικά στοιχεία Cu). Η διάρκεια της πρώτης φάσης είναι οι 15 πρώτες εβδομάδες από τον τοκετό.

Για τις μοσχίδες που γεννούν πρώτη φορά οι προδιαγραφές του σιτηρεσίου είναι υψηλότερες: ενέργεια 7 MJ KEΓ /kg ΞΟ, ΟΑΟ: 190 g/kg ΞΟ. NDF = 240 g/kg ΞΟ, λιπαρές ουσίες 30-50 g/kg ΞΟ, ΣΖ:ΧΖ = 1:1 και η καταναλισκόμενη ποσότητα ΞΟ (% του ΣΒ) = 2,2 κατά τον τοκετό 2,8 δύο εβδομάδες μετά και 3,3 ένα μήνα μετά τον τοκετό. Αν στη μονάδα διατηρείται μόνο μία ομάδα αγελάδων τότε χρησιμοποιούνται οι προδιαγραφές της μέσης (β΄) φάσης γαλακτοπαραγωγής.

Για να καλυφθούν οι ανάγκες σε μη ζυμούμενη πρωτεΐνη πρέπει να χρησιμοποιούνται τουλάχιστον δύο πρωτεϊνούχες ζωοτροφές. Όταν χρησιμοποιείται ενσίρωμα αραβοσίτου και καρπός αραβοσίτου οριακό αμινοξύ είναι συνήθως η λυσίνη. Γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σογιάλευρο και βαμβακάλευρο ή βαμβακοπλακούντας.

Σχηματική παράσταση εφαρμογής TMR συστήματος διατροφής υψιπαραγωγών αγελάδων γαλακτοπαραγωγής (≥ 8.000 kg/έτος)

Συνδυασμός ΤΜR με βόσκηση TMR vs Βοσκή + ΣΖ ΤΜR > Β + ΣΖ καταναλωθείσα ποσότητα ΞΟ γαλακτοπαραγωγή λ%, πρωτεΐνη % BCS Β + ΣΖ > ΤΜR ουρία γάλακτος και αίματος NEFA, ινσουλίνη, γλυκόζη

Επιπλέον στοιχεία που απαιτούν προσοχή μήκος ταγίστρας 50-70 cm/αγελάδα λάθη και αβλεψίες ακυρώνουν το ισόρροπο του σιτηρεσίου(Γεωπόνος–εργάτηςπαρασκευαστηρίου) μεμονωμένες ζωοτροφές δεν πρέπει να αντικαθιστούν ποσοστό μείγματος

Ιδιαιτερότητες διατροφής αγελάδων υψηλών αποδόσεων Υψηλή γαλακτοπαραγωγή συνεπάγεται μεγάλη ποσότητα ΣΖ με αποτέλεσμα την αθρόα παραγωγή ΠΛΟ και συνεπώς την πτώση του pH. Προσθήκη ΝαΗCO3, KHCO3, CaCO3, MgO Προσθήκη Se (6 mg/αγελάδα/ημέρα) και βιτ. Ε (500-700 mg/αγελάδα/ημέρα) κατά την ΞΠ και ένα μήνα μετά τον τοκετό. Επιπλέον ποσότητα Ι, Cο και νιασίνης. Z N-χων ουσιών ≤ 60-65%

Ιδιαιτερότητες διατροφής αγελάδων υψηλών αποδόσεων Αύξηση ενεργειακής πυκνότητας σιτηρεσίου με προστατευμένο λίπος ή ελαιούχα σπέρματα. Προσοχή: πολλά PUFA οδηγούν σε οξειδωτικό stress. Max προστιθέμενο λίπος/έλαια 5% (+2 = 7%). Max βαμβακόσπορου 2,5 – 3,0 kg/ημέρα/ζώο λόγω γκοσυπόλης.

Το ποσοστό αντικατάστασης των αγελάδων από μοσχίδες κυμαίνεται από 10-30% (αποδεκτό 18-22%) Αυξημένο ποσοστό αντικατάστασης συνεπάγεται μειωμένη αποδοτικότητα εκτροφής (μονάδας) Αντικατάσταση αγελάδων λόγω: μειωμένης παραγωγής γάλακτος προβλημάτων υγείας ( μαστίτιδες, μητρίτιδες κλπ.) μειωμένη γονιμότητα

Προγραμματισμός μοσχίδων: πόσες και πότε θα χρειαστούν Ενήβωση: όταν αποκτήσουν το 40% του τελικού ΣΒ Χρησιμοποίηση (γονιμοποίηση): το 60-70% του τελικού ΣΒ Min ηλικία: 15 μήνες (τοκετός 24 μήνες) Φάσεις ανάπτυξης μοσχίδων: Α) ηλικία 0-2 μηνών (απογαλακτισμός) Β) ηλικία 3-10 μηνών (ενήβωση) Γ) ηλικία :11-24 (27) μηνών (γονιμοποίηση-τοκετός)

α΄ φάση: μέχρι τον απογαλακτισμό:300-600 g αύξηση ΣΒ/ημέρα ισομετρική ανάπτυξη μαστού-σώματος ταχύς ρυθμός ανάπτυξης μαστού-σώματος εκκριτικού ιστού (παρεγχύματος) μαστού ΣΒ κατά τον απογαλακτισμό περί 65 kg

β΄ φάση: ανάπτυξη μαστού αλλομετρικά: ταχύτερη από αυτήν του σώματος συνιστώμενη ημερήσια αύξηση ΣΒ=600 g αν ΣΒ > 700-800 g/ημέρα, τότε έχουμε ανάπτυξη μαστού με λίπος και όχι παρέγχυμα με αποτέλεσμα τη μείωση της γαλακτοπαραγωγής 500-1000 kg

Συνιστάται χωρισμός των μοσχίδων σε δύο ομάδες: 1. Ηλικίας 3-6 μηνών, ΣΒ =140-150 Kg 2. Ηλικία 6-10 μηνών, ΣΒ =230-245 kg Καταναλισκόμενη ΞΟ= 2,2-2,8 ΣΒ γ’ φάση: ανάπτυξη μαστού ισομετρική με αυτή του σώματος Συνιστώμενος ρυθμός ανάπτυξης 700-800 g/ημέρα

Αν ο ρυθμός ανάπτυξης είναι μεγαλύτερος μπορεί να υπάρξει δυστοκία και εκδήλωση μεταβολικών νόσων. Αν ο ρυθμός ανάπτυξης είναι μικρός (<500 g/ημέρα),η γαλακτοπαραγωγή θα είναι μειωμένη γιατί προτεραιότητα δίδεται στην ανάπτυξη του σώματος. Αν το ΣΒ των μοσχίδων στον τοκετό είναι 550-570 Kg (80-85% του τελικού ΣΒ), η γαλακτοπαραγωγή είναι αυξημένη (75% της max που πραγματοποιείται στην 4η γαλακτική περίοδο).

Συμπερασματικά συνιστάται: σπερματέγχυνση στην ηλικία των 15 το ΣΒ να είναι ≥360Kg ιδανική ηλικία τοκετού 24 μήνες αύξηση ΣΒ κατά την κυοφορία 180-220 kg εκ των οποίων τα 60-70 Kg αντιπροσωπεύουν το έμβρυο, την μήτρα, τις μεμβράνες και τα υγρά Κ< 0,14% και Na <0,15% για να μην εκδηλωθεί οίδημα μαστού.

Διατροφή αγελάδων κρεοπαραγωγής Αποκλειστικός στόχος εκτροφής η παραγωγή μοσχαριών Πρώιμες φυλές: Aberdeen Angus, Hereford,Beef Shorthorn Όψιμες μεγαλόσωμες:Charolais, Limousin, Chianina, Romagnola Εγχώριες (αβελτίωτες ή διασταυρωμένες)

Διατροφή αγελάδων κρεοπαραγωγής Ανάλογα με την φυλή και τη διατροφή η ποιότητα του κρέατος παραλλάσσει ευρέως Μικρή γαλακτοπαραγωγή για διατροφή του μοσχαριού Μικρές ανάγκες αγελάδων Συμπληρωματική διατροφή μόνο κατά την περιγεννητική περίοδο Κριτήριο επαρκούς διατροφής των αγελάδων ο ρυθμός ανάπτυξης των μοσχαριών

Διαγραμματική παρουσίαση ετήσιου επιπέδου διατροφής αγελάδος κρεοπαραγωγικού τύπου (Σ = συντήρηση, Σ+5 και Σ + 10 = Συντήρηση +5 και +10 kg γάλακτος αντίστοιχα)

Ανεπαρκής ή μη ορθή διατροφή των αγελάδων μπορεί να προκαλέσει: Επιμήκυνση του χρόνου των τοκετών Στειρότητα Αυξημένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης Απώλεια μοσχαριών από τον τοκετό έως τον απογαλακτισμό

Κριτήρια επιτυχούς λειτουργίας εκτροφής αγελάδων: έγκαιρη εκδήλωση οργασμών υψηλό ποσοστό συλλήψεων υψηλό ποσοστό απογαλακτισθέντων μοσχαριών max ΣΒ μοσχαριών κατά τον απογαλακτισμό αρίστης ποιότητας σφάγιο μοσχαριών

Στην επιτυχία της εκτροφής συμβάλλουν: η ορθολογική χρησιμοποίηση των βοσκοτόπων οι κατάλληλες συζεύξεις (επιλογή ταύρων Limousin κ.α) η αποτελεσματική διαχείριση της εκτροφής (μονάδας) συγχρονισμός οχειών –τοκετών τοκετοί την άνοιξη

Γαλακτοπαραγωγή θηλασμός 5-6 μήνες (τέλος Αυγούστου). Βόσκηση αγελάδων: όλο το χρόνο πλην της περιγεννητικής περιόδου (+ συμπληρωματική τροφή).

TMR σιτηρέσιο αγελάδων κρεοπαραγωγής άχυρο 85% μελάσσα 11% ισορ. ανοργ. στοιχείων – βιτ. 2% ουρία 1% αλάτι 1% συμπίεση σε blocks, κύβους, pellets

Διατροφή ταύρων Αγελάδες γαλακτοπαραγωγής:τεχν. σπερμ/έγχυση Αγελάδες κρεοπαραγωγής: φυσική οχεία Ταύροι: μεγαλύτερο ΣΒ, μεγαλύτερες ανάγκες Εκτίμηση επίδρασης διατροφής στη γονιμότητα είναι αντικειμενικά δύσκολο διότι:

η γονιμοποιητική ικανότητα των ταύρων μπορεί να εμφανίζεται διαφορετική της πραγματικής λόγω προβλημάτων των αγελάδων χρόνος ωρίμανσης σπερματοζωαρίων: 45 ημέρες πιθανή αλλαγή του σιτηρεσίου – δύσκολη η εκτίμηση της επίδρασης της διατροφής στην ποιότητα του σπέρματος

Στη διατροφή των ταύρων: αποφεύγεται η περίσσεια Ν-χων ουσιών γιατί προκαλεί δυσκαμψία των ταρσών πρέπει να καλύπτονται οι ανάγκες σε αμινοξέα που επηρεάζουν την παραγωγή του σπέρματος

ο όγκος του σιτηρεσίου να είναι περιορισμένος (ΞΟΧΖ = 0,5% ΣΒ) Σχέση Ca:P = 1,25-1,50 γιατί η περίσσεια Ρ προκαλεί απασβέστωση του σκελετού οι ζωοτροφές να είναι απαλλαγμένες από τοξικούς παράγοντες (μυκοτοξίνες, νιτρικά, φυτοιστρογόνα κ.λ.π.)

Μεταβολικές νόσοι αγελάδων γαλακτοπαραγωγής Μη ισόρροπη διατροφή Οι πενίες διαφόρων ΘΑ Μη εφαρμογή κατάλληλου προγράμματος διατροφής μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας με αποτέλεσμα την εμφάνιση μεταβολικών νόσων μείωση λειτουργίας ανοσοποιητικού συστήματος μείωση γαλακτοπαραγωγής μείωση αναπαραγωγικής λειτουργίας

Γαλακτοξαιμία (acidosis) Μορφή οξέωσης λόγω αυξημένης συγκέντρωσης γαλακτικού οξέως στη μεγάλη κοιλία και το αίμα. ΞΠ: σιτηρέσιο με >ΧΖ (NDF), συνεπάγεται μειωμένο: αριθμό γαλακτοβακίλλων, μήκος λαχνών, απορρόφηση ΠΛΟ. ΓΠ (α΄ φάση): σιτηρέσιο με πολλές ΣΖ συνεπάγεται αυξημένη παραγωγή ΠΛΟ συνεπώς χαμηλό pΗ (<5,4) και άρα επικράτηση τωνγαλακτοβακίλλων με αποτελέσμα την παραγωγή γαλακτικού οξέως, ενδοτοξινών και ισταμίνης τα οποία εκκρίνονται στο αίμα

Συμπτώματα: μείωση χρόνου μηρυκασμού μειωμένη κινητικότητα μεγ. κοιλίας αύξηση αριθμού κολοβακτηρίων και κλωστριδίων μείωση σκληρότητας χηλών αύξηση περιστατικών χωλότητας καταστροφή βλεννογόνου μεγ. κοιλίας-αποκόλληση ατονία, νωθρότητα, μυικός τρόμος μειωμένη όρεξη, διακοπή μηρυκασμού, έντονη όξινη οσμή

Διάγνωση: Όταν εκδηλώνεται ανορεξία, νωθρότητα και διακοπή μηρυκασμού διερευνάται το ισόρροπο του σιτηρεσίου Επιβεβαίωση με προσδιορισμό του γαλακτικού οξέως στο αίμα (>2,5 mg/ml) Χαμηλή λιποπεριεκτικότητα γάλακτος

Θεραπεία – Πρόληψη: αποφυγή απότομης αλλαγής του σιτηρεσίου ΞΠ ΓΠ χορήγηση ΣΖ σε περισσότερα γεύματα αποφυγή λεπτής άλεσης ΣΖ πρόσδοση υφής στις ΣΖ (σύμπηκτα) ενίσχυση του σιτηρεσίου σε βιτ. Β χορήγηση επαρκούς ποσότητας ΧΖ προσθήκη 2% CaCO3 ή 1,5% NaHCO3 + KHCO3 (~200g NaHCO3/ημέρα/ζώο)

Γαστρίτιδα (laminitis-ruminitis) Αποτελεί αιτία εκδήλωσης χωλοτήτων (lamenes) σε αγελάδες με υψηλή γαλακτοπαραγωγή Εκδηλώνεται συνήθως από την 3η - 26η περίπου εβδομάδα της ΓΠ Αιτιολογία: υποκλινική μορφή γαλακτοξαιμίας Παράγονται μεταβολίτες όπως ιστιδίνη, ισταμίνη, αμμωνία, ενδοτοξίνες, d-γαλακτικό κ.α που συμβάλλουν στην εκδήλωση του συνδρόμου Η ισταμίνη είναι υπεύθυνη για την ενδονυχίτιδα

Προδιαθέτοντες παράγοντες για τις χωλότητες, που συνδέονται με τη γαστρίτιδα, είναι: η σκληρή επιφάνεια του δαπέδου η έλλειψη στρωμνής η έλλειψη άσκησης των ζώων σε προαύλιο η εποχή, η ηλικία, η σύνθεση των αποβλήτων

Συμπτώματα: ακανόνιστη όρεξη απώλεια σωματικής κατάστασης διάρροια χωλότητα

Διάγνωση: Σε περίπτωση θανάτου της αγελάδας διαπιστώνεται: καταστροφή του βλεννογόνου της μεγ. κοιλίας αποκόλληση του βλεννογόνου οιδηματώδεις διογκωμένες λάχνες διάχυτη υπεραιμία και αιμορραγία νεκρωτικές εστίες - έλκη

Θεραπεία – Πρόληψη: Σιτηρέσιο με ικανοποιητική υφή και Επαρκή ποσότητα NDF ΣΖ:ΧΖ = 40:60 NDF:άμυλο = 1:1 Χορήγηση ΣΖ σε 3-4 γεύματα Ενίσχυση του σιτηρεσίου με 10-20 mg βιοτίνης/ημέρα/ζώο

Υπασβεστιαιμία (hypocalcaemia, milk fever, επίσχεση υστεροτοκίας) Πτώση συγκέντρωσης του Ca στο αίμα (<5 mg /100ml, φυσιολογική 10-12 mg /100 ml) με κανονική αυτήν του Mg. Εκδηλώνεται κατά τον τοκετό ή αμέσως μετά.

Αιτιολογία: ανεπαρκής ή υπερβολική χορήγηση Ca κατά την ΞΠ μειωμένη κατανάλωση τροφής οδηγεί σε μειωμένη πρόσληψη Ca Προδιαθετοντες παράγοντες: παχυσαρκία (λεπτίνη, κατανάλωση τροφής) μη κάλυψη αναγκών σε βιτ. D μη ορθή σχέση Ca:P σιτηρέσιο πλούσιο σε Νχες ουσίες

Συμπτώματα: πτώση της αγελάδας με στερνική κατάκλιση με τον τράχηλο σε κάμψη να ακουμπάει στη μία πλευρά του σώματος απώλεια όρεξης αδράνεια του πεπτικού συστήματος επίσχεση υστεροτοκίας πτώση της συγκέντρωσης του Ca στο αίμα (<5 mg/100ml) δυστοκία, πρόπτωση μήτρας, μητρίτιδα

ρΗ ούρων > 8 αποτελεί ένδειξη αλκάλωσης ασβεστιαιμία Διάγνωση: ρΗ ούρων > 8 αποτελεί ένδειξη αλκάλωσης ασβεστιαιμία κατά τον τοκετό 8 mg/100ml υπασβεστιαιμία 6,5 - װ- μέτρια 5,5 - װ- οξεία 4,5 - װ-

Θεραπεία: Ενέσιμο σκεύασμα ενδοφλεβίως (~500 g βορογλυκονικό Ca) με καρδιοτόνωση Οι μοσχίδες δεν εκδηλώνουν υπασβεστιαιμία Πρόληψη: εξασφάλιση ορθής σχέσης Ca:P χορήγηση 60-80 g Ca στον τοκετό και επανάληψη μετά 12 ώρες (75 g CaCO3) αποφυγή χορήγησης υψηλών ποσοτήτων Ρ (30-35 g/ημέρα)

Αν η υπασβεστιαιμία είναι συχνή στην εκτροφή, τις 3 τελευταίες εβδομάδες της ΞΠ χορηγούνται 20-25 g Ca/ημέρα για να ενεργοποιηθούν οι παραθυρεοειδείς αδένες Ορθή σχέση κατιόντων:ανιόντα [(K,Na,Ca,Mg):(Cl,S,P)] Ενδομυική χορήγηση βιτ. D3 2-8 ημέρες πριν τον τοκετό (10-20 εκατ. ΔΜ)

Υπομαγνησιαιμία (hypomagnesaemia, grass tetanus) Εκδηλώνεται όταν οι αγελάδες εξέρχονται στη βοσκή μετά μακρά παραμονή στο στάβλο Χαμηλή συγκέντρωση Mg στο αίμα Όχι κατ’ ανάγκην ανεπαρκής χορήγηση Mg (χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα Mg λόγω K και N) Νεαρή χλόη μεγάλη ποσότητα αμμωνίας σχηματισμός αδιάλυτων αμμωνιακών αλάτων με το Mg Ταχύτερη εξέλιξη σε συνδυασμό με υπασβεστιαιμία

Συμπτώματα: ανεύρεση νεκρών ζώων στη βοσκή (ξαφνικά) πτώση του ζώου σε ηπιότερη μορφή Διάγνωση: ιστορικό (βόσκηση) συγκέντρωση Mg στο αίμα (<2 mg/100ml) Θεραπεία: χορήγηση MgO επί 4 εβδομάδες προ της εξόδου στη βοσκή (50-75 g/ημέρα) χορήγηση 10-15 g Mg/ημέρα κατά την ΞΠ χορήγηση 30 g Mg/ημέρα κατά την ΓΠ

Κετοναιμία (ketosis) υψηλή συγκέντρωση κετονοσωμάτων στο αίμα εκδηλώνεται κατά την α΄ φάση της ΓΠ υπό συνθήκες – Ενεργ. ισοζυγίου Αιτιολογία: Περί τον τοκετό μειώνεται η όρεξη του ζώου με αποτέλεσμα η παραγωγή προπιονικού οξέως να είναι χαμηλή και συνεπώς το Ενεργ. ισοζύγιο αρνητικο

Αυτό με τη σειρά του συμβάλει στον καταβολισμό του σωματικού λίπους, συνεπώς στην παραγωγή NEFA (>100 μeq/l) στο ήπαρ, με αποτέλεσμα την ατελή τους οξείδωση και τον σχηματισμό κετονοσωμάτων Λακτόζη Γλυκόζη Σωματικό λίπος Κετονοσώματα Από τους προστομάχους προπιονικό οξικό βουτυρικό ΑΣΑ ΗΣΑ οξαλοξικό Σχηματική παράσταση σύνθεσης κετονοσωμάτων κατά το αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας (ΑΣΑ: ακετυλοσυνένζυμο Α, ΗΣΑ: ηλεκτροσυνένζυμο Α)

Απώλεια βάρους μέχρι και 50 kg σε μία εβδομάδα Κετοναιμία προκαλείται και από σιτηρέσιο πλούσιο σε NDF, σε σάκχαρα, σε λίπος, σε Ν-χες ουσίες και από ενσίρωμα πλούσιο σε βουτυρικό οξυ (μειωμένη παραγωγή προπιονικού οξέως) Συμπτώματα: Κατάκλιση του ζώου, αδυναμία, ανορεξία, απίσχνανση, μειωμένη γαλακτοπαραγωγή, έντονη οσμή εκπνοής, υψηλή συγκέντρωση κετονοσωμάτων (>5000 μmol/l)

Διάγνωση: Προσδιορισμός κετονοσωμάτων στο γάλα (>5 mg/100ml) και τα ούρα Θεραπεία: Χορήγηση προπυλενικής γλυκόλης (250-350 ml/ημέρα/αγελάδα) ή προπιονικού νατρίου για 2-3 ημέρες

Πρόληψη: Ορθή διατροφή - αποφυγή υπερπάχυνσης (λεπτίνη) - μειωμένη κατανάλωση τροφής Χορήγηση προπιονικού νατρίου (100-200 g /ημέρα/αγελάδα) για 2 εβδομάδες πριν και 4-6 εβδομάδες μετά τον τοκετό Επιπλέον χορήγηση 12 g νιασίνης/ημέρα για 1-2 εβδομάδες και βιτ. Β

Χορήγηση 15 g προστατευμένης χολίνης/ημέρα/αγελάδα 2 εβδομάδες προ του τοκετού έως 9 εβδομάδες μετά Αποφυγή συνδρόμου παχυσαρκίας (BCS ≥4)

Μετατόπιση ηνύστρου (abomasum replacement) Συνήθως στα αριστερά της μεγ. κοιλίας και σπανιότερα προς τα εμπρός και μεταξύ κεκρύφαλου και διαφράγματος. Σε αγελάδες υψηλών αποδόσεων λίγο μετά τον τοκετό (τις 2 πρώτες εβδομάδες).

Το ήνυστρο μετακινείται εύκολα από τη θέση του. Κατά την κυοφορία η μήτρα περνάει κάτω από τη μεγ. κοιλία και ίσως ωθεί το ήνυστρο προς τα εμπρός και αριστερά. Μετά τον τοκετό παύει η κοιλιακή διάταση και το ήνυστρο μπορεί να παγιδευτεί στην έκτοπη αυτή θέση οπότε υφίστανται διάταση με αέρια και άπεπτο περιεχόμενο.

Προδιαθέτοντες παράγοντες: η ατονία του πεπτικού συστήματος οι αλλαγές του σιτηρεσίου η βίαιη ενεργητικότητα του ζώου η διατροφή του ζώου με νωπές ΣΖ και ΧΖ πολύ τεμαχισμένες ιδιαίτερα κατά την ΞΠ

Συμπτώματα: ακρόαση μεταλλικού ήχου στο τρίτο μεσοπλεύριο διάστημα από το τέλος της αριστερής πλευρικής χώρας και στο μέσο τριτημόριο του κοιλιακού τοιχώματος pΗ <4 (δείγμα με παρακέντηση) παρουσία οξόνης στα ούρα (ειδικός προσδιορισμός)

Θεραπεία: επανάταξη του ηνύστρου με γύρισμα της αγελάδας στη ράχη οδηγεί σε κατανάλωση τροφής αν όχι, επαναλαμβάνεται αν εξακολουθεί γίνεται χειρουργική επέμβαση και ακολουθεί χορήγηση κορτικοειδών και αντιβιοτικών ενδομυικά και γλυκόζη ενδοφλέβια για 4-5 ημέρες Πρόληψη: Χορήγηση επαρκούς ποσότητας ΧΖ με μήκος τεμαχιδίων ≥4 cm

Κατακράτηση πλακούντα και μητρίτιδα Αδυναμία μεμβρανών του εμβρύου να αποβληθούν εντός 12-24 ωρών απο τον τοκετό Η μητρίτιδα συνδέεται με την κατακράτηση Αίτια: φυσιολογικοί και διαιτητικοί παράγοντες δυστοκία στις μοσχίδες δίδυμοι τοκετοί σύντομη ξηρα περίοδος κληρονομικότητα έκθεση σε τοξικούς παράγοντες (νιτρικά, μυκοτοξίνες) χαμηλή συγκέντρωση προσταγλανδίνης F2)

Θεραπεία – Πρόληψη: ισόρροπη διατροφή ανεπαρκής χορήγηση Ενέργειας, Πρωτεΐνης ή Ενέργειας και Πρωτεΐνης κατά τις 6-8 εβδομάδες προ του τοκετού συνδέεται με το σύνδρομο της παχυσαρκίας μη ορθή σχέση Ca:P ανεπαρκής χορήγηση αντιοξειδωτικών (βιτ. Ε και Se) και βιτ. A,D Θεραπεία – Πρόληψη: ισόρροπη διατροφή

Οίδημα μαστού Εκδηλώνεται κατά την περιγεννητική περίοδο Χαρακτηρίζεται από υπερβολική συγκέντρωση υγρών στα κενά μεταξύ των κυττάρων του μαστού Συμβαίνει συχνότερα στις κυοφορούσες μοσχίδες Προκαλεί πόνο κατά την άμελξη και μαστίτιδες

Άγνωστη η αιτία – πολυπαραγοντική Η χορήγηση μεγάλων ποσοτήτων ΣΖ (7-8 kg/ημέρα) στις κυοφορούσες μοσχίδες κατά τη β’ φάση της ΞΠ (3 εβδομάδες προ του τοκετού) Υπερβολικές ποσότητες Na, K Παχυσαρκία ενήλικων αγελάδων

Χορήγηση CaCl2 κατά την περιγεννητική περίοδο όταν χορηγούνται πολλές ΣΖ Χορήγηση επαρκούς ποσότητας βιταμίνης Ε, ιχνοστοιχείων (Cu, Zn, Mn, Se) και Mg

Μειωμένη γονιμότητα Η μη κάλυψη των αναγκών σε ενέργεια χαμηλό BCS Υπερπάχυνση (παχυσαρκία), πλακούντα, μητρίτιδες, καθυστέρηση εκδήλωσης οίστρου και ωοθυλακιορρηξίας.

Γι’ αυτό πρέπει: BCS≥ 2,5 κατά τη γονιμοποίηση BCS= 3,5 κατά την είσοδο στην ΞΠ χορήγηση βιτ. A, D, E και Se πριν και μετά τον τοκετό αποφυγή ΧΖ με οιστρογόνα ή μυκοτοξίνες οι πρωτεΐνες να μην έχουν υψηλή Ζ γιατί υψηλή συγκέντρωση αμμωνίας προκαλεί εμβρυική θνησιμότητα.