ΔΠΜΣ- ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ – ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Πάρις Τσάρτας Καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αλέξης Πατάπιος Κόντης Διδάκτορας Τουρισμού Σοφοκλής Σκούλτσος

1. Αειφορική/ Βιώσιμη Ανάπτυξη και Τουρισμός Ιστορική εξέλιξη της έννοιας Μέσα 20ου αιώνα- Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – Γέννηση Διεθνών Οργανισμών 1957-1980: Δημοσίευση 57 πράξεων, κανονιστικού περιεχομένου ανάπτυξης και περιβαλλοντικής διαχείρισης 1980-1985: Κοινοτική νομοθεσία ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) για περιβαλλοντικά θέματα 1987: Επιτροπή Brundtland ⇨ υιοθετεί το νέο αναπτυξιακό σύνθημα αυτό της αειφόρου ανάπτυξης Αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. WCED (World Commission on Environment and Development)- Επιτροπής της G.H. Brundtland (1987)

1990: ΟΗΕ ⇨ “Global Outlook 2000” Βιολογική ποικιλομορφία = παγκόσμιος πόρος 1991: IUCN (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources) ⇨ “Caring for Earth. A Strategy for Sustainable Living” Η αειφόρος διαβίωση συνεπάγεται την αρμονική συμβίωση με τους άλλους ανθρώπους και τη φύση, ενώ η στρατηγική επίτευξης της αειφορίας οδηγεί σε μια ανάπτυξη η οποία βελτιώνει πραγματικά την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής, διατηρώντας παράλληλα τη βιολογική ποικιλομορφία της γης. IUCN, 1991

Βασικές αρχές της αειφορικής ανάπτυξης: Σεβασμός και μέριμνα για τη ζωή όλων των μορφών ζωής του πλανήτη, στο παρόν και στο μέλλον. Βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής. Διατήρηση της ζωτικότητας και της ποικιλομορφίας της γης. Ελαχιστοποίηση της εξάντλησης των μη ανανεώσιμων πόρων. Διαβίωση στα πλαίσια της φέρουσας ικανότητας της γης. Μεταβολή των προσωπικών στάσεων και πρακτικών προς μία περισσότερη συνειδητή διαχείριση και χρήση των παγκόσμιων πόρων. Ικανότητα των κοινωνιών να ρυθμίζουν το δικό τους περιβάλλον, αύξηση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Προώθηση ενός εθνικού πλαισίου για ολοκληρωμένη ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος. Δημιουργία μιας παγκόσμιας συμμαχίας, για την προστασία των παγκόσμιων πόρων.

ATZENTA 21 ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Πηγή: WTTC, WTO, EC (1996) Agenda 21 for the Travel and Tourism Industry. Towards environmentally Sustainable Development, London Τα ταξίδια και ο Τουρισμός πρέπει να οδηγούν τους ανθρώπους σε υγιείς και παραγωγικές ζωές σε αρμονία με τη φύση, να συμβάλουν στη διατήρηση, στην προστασία και στην αποκατάσταση του οικοσυστήματος, να βασίζονται σε αειφορικά παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα. Τα έθνη πρέπει να συνεργάζονται για να προωθήσουν ένα ανοικτό οικονομικό σύστημα στο οποίο το διεθνές εμπόριο στις ταξιδιωτικές και τουριστικές υπηρεσίες να πραγματοποιείται σε αειφόρο βάση. Τα ταξίδια και ο τουρισμός, η ειρήνη, η ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία είναι αλληλοεξαρτώμενα. Ο «προστατευτισμός» στο εμπόριο και στις τουριστικές υπηρεσίες πρέπει να σταματήσει ή να αντιστραφεί. Η περιβαλλοντική προστασία πρέπει να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο μέρος της τουριστικής αναπτυξιακής διαδικασίας. Τα θέματα τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων πολιτών και με αποφάσεις σχεδιασμού που να υιοθετούνται σε τοπικό επίπεδο. Τα έθνη πρέπει να προειδοποιούν το ένα το άλλο για τις φυσικές καταστροφές που μπορούν να επηρεάσουν τους τουρίστες και τους προορισμούς υποδοχής τουριστών. Τα Ταξίδια και ο Τουρισμός πρέπει να χρησιμοποιούν την ικανότητα τους στο μέγιστο βαθμό προκειμένου να δημιουργούν εργασία για τις γυναίκες και τους ντόπιους κατοίκους της τουριστικής περιοχής. Η τουριστική ανάπτυξη πρέπει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει την ταυτότητα, τον πολιτισμό και τα ενδιαφέροντα του γηγενούς πληθυσμού. Οι διεθνείς νόμοι που προστατεύουν το περιβάλλον πρέπει να γίνονται σεβαστοί από την παγκόσμια Ταξιδιωτική και Τουριστική Βιομηχανία.

1992: Agenda 21 ⇨ Παγκόσμια Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη 1993: E.E. (Ευρωπαϊκή Ένωση), Συνθήκη του Μάαστριχ ⇨ “Towards Sustainability” Η Φέρουσα Ικανότητα στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης εκφράζεται ως «η μέγιστη χρήση ενός τόπου χωρίς να προκαλούνται αρνητικές συνέπειες στους διαθέσιμους πόρους και να μην μειώνεται η ικανοποίηση των τουριστών ή να ασκούνται αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, στην οικονομία και στον πολιτισμό της τουριστικής περιοχής» (WTO, 1993:23). ΠΟΤ: Συνιστώσες αειφορικής ανάπτυξης: Οικολογική αειφορία, η οποία διασφαλίζει ότι η ανάπτυξη είναι σύμφωνη με τη συντήρηση ουσιαστικών οικολογικών λειτουργιών και πόρων καθώς και με την εξασφάλιση της βιοποικιλότητας. Κοινωνική και πολιτιστική αειφορία, η οποία διασφαλίζει ότι η ανάπτυξη είναι σύμφωνη με τις πολιτιστικές και κοινωνικές αξίες, ενώ παράλληλα διατηρεί και ενδυναμώνει την κοινωνική ταυτότητα και ιδιαιτερότητα του τόπου που πραγματοποιείται. Οικονομική αειφορία, η οποία διασφαλίζει ότι η ανάπτυξη είναι οικονομικά αποτελεσματική και η διαχείριση των πόρων γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η διατήρηση τους και για τις μελλοντικές γενιές.

Βιωσιμότητα στην τουριστική ανάπτυξη σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι φιλική προς το περιβάλλον στο παρόν και στο μέλλον καθώς και οικονομικά βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη για τις τοπικές κοινωνίες». Χάρτα για τον τουρισμό και τη Βιώσιμη ανάπτυξη, Παγκόσμιο Συνέδριο, Ισπανία, 1995 2002: Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Το πιο σημαντικό όμως γεγονός από τις παραπάνω δράσεις είναι ότι η έννοια της αειφορικής ανάπτυξης έχει θεσμοθετηθεί και αποτελεί πλέον μία πολιτική σε εξέλιξη. Η αειφορική ανάπτυξη νοείται κοινώς ως μια πολιτική και στρατηγική για μια διαρκή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, η οποία δεν υποβαθμίζει το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους (Κ. Λάσκαρις, 1996).

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 19ης Οκτωβρίου 2007 με τίτλο «Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό»  Προκειμένου να επιτευχθεί ένας αειφόρος αλλά ταυτόχρονα και ανταγωνιστικός τουρισμός, η Επιτροπή προτείνει την τήρηση των ακόλουθων αρχών: υιοθέτηση μιας ολιστικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης με σκοπό την επίτευξη ισόρροπου τουρισμού με σεβασμό στην κοινωνία και στο περιβάλλον· μακρόπνοος σχεδιασμός, συμπεριλαμβανομένης της μέριμνας για τις ανάγκες τόσο των μελλοντικών όσο και των σημερινών γενεών· επίτευξη του σωστού ρυθμού ανάπτυξης, με σεβασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των τουριστικών προορισμών συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών· χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων γνώσεων και διάδοσή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη· ελαχιστοποίηση και διαχείριση των κινδύνων, δηλαδή, αποφυγή, προληπτικά, των βλαβερών συνεπειών για το περιβάλλον ή την κοινωνία· σύνδεση των επιπτώσεων με το κόστος (ο χρήστης που ρυπαίνει πληρώνει) - οι τιμές πρέπει να αντικατοπτρίζουν καλύτερα το κόστος που συνεπάγονται για την κοινωνία οι καταναλωτικές και παραγωγικές δραστηριότητες· καθορισμός περιορισμών και τήρηση αυτών, εφόσον απαιτείται - μερικές φορές είναι απαραίτητο να αξιολογηθούν τα όρια στην ικανότητα υποδοχής των τουριστικών προορισμών και να επιβληθούν περιορισμοί στην τουριστική ανάπτυξη· διεξαγωγή συνεχούς παρακολούθησης - η αειφορία απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση. Όλοι οι τουριστικοί παράγοντες στην Ευρώπη καλούνται να συμμετάσχουν στην υλοποίηση της παρούσας ατζέντας: τα διάφορα επίπεδα δημόσιων αρχών, οι επιχειρήσεις, οι τουρίστες, τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι ενώσεις καταναλωτών, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι διεθνείς οργανισμοί.

Συνέχεια…  Οι εν λόγω στόχοι συνεπάγονται πολλές προκλήσεις για τον τομέα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι ακόλουθες: εγγυήσεις όσον αφορά την ασφάλεια των τουριστών και των τοπικών κοινοτήτων· προστασία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων των τουριστικών προορισμών· μείωση της χρήσης των πόρων και της ρύπανσης στους τουριστικούς προορισμούς· διαχείριση της αλλαγής υπέρ της ευημερίας της τοπικής κοινότητας· μείωση του εποχικού χαρακτήρα της ζήτησης· αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου των μεταφορών που συνδέονται με τον τουρισμό· να καταστεί ο τουρισμός προσβάσιμος από όλους, χωρίς διακρίσεις· βελτίωση της ποιότητας των τουριστικών επαγγελμάτων.

Απόψεις και Επιστημονικές Θεωρήσεις για την αειφορική ανάπτυξη και τον Τουρισμό Smith, Eadington, 1992: Ενταγμένη, Εναλλακτική ανάπτυξη, Οικοανάπτυξη Stabler 1997: Οικονομικό-κεντρική και Οικολογική προσέγγιση Turner, D. Pearce & I. Bateman (1994), υποστηρίζουν ότι οι ερμηνείες της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης μπορούν να ταξινομηθούν σε μία κλίμακα που κυμαίνεται από πολύ αδύναμες έως πολύ ισχυρές Hunter (1997) προτείνει μία άλλη οπτική στην ερμηνεία της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, υποστηρίζοντας ότι η έννοια αυτή δεν συνεπάγεται κατά κανόνα ότι όλα τα εμπλεκόμενα και συχνά αντιφατικά στοιχεία της τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να βρίσκονται κατά κάποιο τρόπο σε ισορροπία, αλλά στην πραγματικότητα θα πρέπει η ανάπτυξη του τουρισμού να ανταποκρίνεται στις προτεραιότητες που δίνει ο ίδιος ο προορισμός. Βιώσιμη Ανάπτυξη μέσω της Επιβολής του Τουρισμού Βιώσιμη Ανάπτυξη μέσω των Προϊόντων του Τουρισμού Βιώσιμη Ανάπτυξη μέσω του Περιβάλλοντος που λειτουργεί ο Τουρισμός Βιώσιμη Ανάπτυξη μέσω ενός «Περιορισμένου» Τουρισμού

Απόψεις και Επιστημονικές Θεωρήσεις για την αειφορική ανάπτυξη και τον Τουρισμό Saarinen (2006) αναγνωρίζει την ύπαρξη τριών διαφορετικών προσεγγίσεων της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και αναφέρει ότι η βιωσιμότητα απαρτίζεται από τρία επιμέρους στοιχεία: το οικολογικό, το κοινωνικό- πολιτιστικό και το οικονομικό και από τρεις βασικές αρχές: την μελλοντικότητα, την ισότητα και την ολοκρατία Προσέγγιση με έμφαση στους Πόρους Προσέγγιση με έμφαση στην Τουριστική Δραστηριότητα Προσέγγιση με έμφαση στην Κοινότητα Υποδοχής Κοκκώσης (2001), στηριζόμενος σε μία παλιότερη προσέγγιση του ιδίου (H. Coccossis, 1996), διατυπώνει τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις στην εφαρμογή της βιωσιμότητας ως στρατηγική ανάπτυξης, οι οποίες βασίζονται στις υφιστάμενες διαφοροποιήσεις ως προς την έμφαση και την ερμηνεία της σχέσης του τουρισμού και του περιβάλλοντος Tην Τομεακή, με την έννοια του Βιώσιμου Τουρισμού Tην Περιβαλλοντική, με την έννοια της Οικολογικά Φιλικής Τουριστικής Ανάπτυξης Την Αειφορική, με την έννοια της Οικολογικά Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης

Βιωσιμότητα – Εναλλακτικός Τουρισμός & Τουρισμός Ειδικών Ενδιαφερόντων Εναλλακτικός τουρισμός περιλαμβάνει μορφές τουρισμού που είναι συμβατές με τις περιβαλλοντικές και τις κοινωνικές αξίες της περιοχής και οι οποίες επιτρέπουν τόσο στην κοινωνία υποδοχής όσο και στους επισκέπτες να απολαύσουν μία θετική και αξιόλογη αλληλεπίδραση και κοινές εμπειρίες (Eadington & Smith, 1992) Βασικές αρχές του εναλλακτικού τουρισμού (Holden, 2000) Διάλογο με την τοπική κοινωνία Ορθές περιβαλλοντικές αρχές και να λαμβάνει υπόψη τον τοπικό πολιτισμό και τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες Μέσο για πιο δίκαιη κατανομή των κερδών-ωφελειών Κλίμακα ανάπτυξης με βάση τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής Τουρισμός Ειδικών Ενδιαφερόντων είναι ο τουρισμός όπου το κίνητρο και η επιλογή του τουρίστα καθορίζονται πρωτίστως από κάποιο ειδικό ενδιαφέρον που έχει σε μία ή περισσότερες δραστηριότητες ή προορισμούς (Hall & Weiler, 1992) Ο Εναλλακτικός τουρισμός και ο Τουρισμός Ειδικών Ενδιαφερόντων δεν είναι ταυτόσημες έννοιες

Πρακτικές Ανάπτυξης στις περιοχές Εναλλακτικού Τουρισμού Ανάπτυξη ήπιων σε έκταση, μέγεθος και αριθμό, υποδομών, υπηρεσιών και δραστηριοτήτων, ενταγμένων στην τοπική, κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονομική και πολιτισμική κλίμακα. Έμφαση στην ανάδειξη της τοπικότητας (περιβάλλον, παράδοση, ιστορία κ.ά.) ως στοιχείου της προσφοράς Προσέλκυση κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνων τουριστών, οι οποίοι επιδιώκουν την ουσιαστική και «πρόσωπο με πρόσωπο» γνωριμία με τον τόπο, μέσω δραστηριοτήτων «ενεργητικού χαρακτήρα» (σε αντίθεση με τον ΟΜΤΔ όπου οι τουρίστες περιορίζονται σε δραστηριότητες «παθητικού χαρακτήρα»). Βιώσιμους και ανατροφοδοτούμενους σχεδιασμούς με έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη συνέργεια του τουρισμού με τον τοπικό κοινωνικό ιστό.

2. Τουριστικός τομέας: τάσεις και εξελίξεις Το πρότυπο του οργανωμένου μαζικού τουρισμού: ποτέ δεν πεθαίνει, αλλά αλλάζει Οι πρώτες προσπάθειες επιστημονικής μελέτης στο θέμα της Βιωσιμότητας Σχεδιασμός και νομοθετικές πολιτικές: η ανάπτυξη του τουρισμού σε συγκεκριμένο πλαίσιο και όρια

Ξενοδοχείο Λας Βέγκας Ξενοδοχείο Sheraton, Κίνα Λονδίνο Νότια Κορέα

Η μεγάλης σημασίας στροφή στα Προϊόντα των Ειδικών και Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού Ο αυτόνομος και πολυκινητρικός τουρίστας Η καθοριστικής σημασίας ανάδειξη της "τοπικότητας" σε στοιχείο του σχεδιασμού και της πολιτικής Όλα μπορούν να είναι πόρος εάν υπάρχει μια αγορά Το Nexus ως εργαλείο αειφόρου ανάπτυξης

Το Διαδίκτυο: από την αρχική έκπληξη  στην ανατροπή των δεδομένων σε πολλά πεδία της λειτουργίας του Τουριστικού Τομέα

Δύο καθοριστικές εξελίξεις: η αυτονόμηση τού τουρίστα καταναλωτή και ο νέος "ηλεκτρονικός" τρόπος λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων

Νέα ηλεκτρονικά προϊόντα τα οποία συμβάλουν στην βελτίωση αλλά και την ανταγωνιστικότητα επιχειρήσεων και προορισμών. ‘

Διεύρυνση της βάσης των δυνητικών καταναλωτών αλλά και συνεχής αύξηση και αλλαγή των χαρακτηριστικών την πόρων και την προορισμών: τα πάντα είναι Τουρισμός η Τουριστικό Προϊόν http://acropolis-virtualtour.gr/el.html