ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Μ. Δ. Χρυσομάλλης Αναπληρωτής Καθηγητής

Έδρα Jean Monnet

"The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ φύση - συμβαλλόμενα μέρη -αντικείμενο - σκοποί ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ φύση - συμβαλλόμενα μέρη -αντικείμενο - σκοποί ΦΥΣΗ: inter se διεθνή συμφωνία, αφού σ’ αυτή σ-μ μέρη είναι μεγάλο μέρος αλλά όχι το σύνολο των Κ-μ της ΕΕ στον τομέα της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής. ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ (σ-μ): 17 μέλη της ευρωζώνης καθώς και 6 Κ-μ της ΕΕ εκτός της ζώνης (Βουλγαρία, Ρουμανία, Λετονία, Λιθουανία, Δανία και Πολωνία), κάτι που δικαιολογεί την ένδειξη plus. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ - ΣΚΟΠΟΣ (ά 1 ΔΣ): «η ενίσχυση του οικονομικού πυλώνα της ΟΝΕ, με τη θέσπιση ενός συνόλου κανόνων που αποβλέπει στην προώθηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας μέσω ενός δημοσιονομικού συμφώνου, στην ενίσχυση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών και στη βελτίωση της διακυβέρνησης της ζώνης του ευρώ, υποστηρίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την υλοποίηση των στόχων της Ένωσης για βιώσιμη ανάπτυξη, απασχόληση, ανταγωνιστικότητα και κοινωνική συνοχή»

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ επικύρωση – θέση σε ισχύ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ επικύρωση – θέση σε ισχύ Το Σύμφωνο προέβλεπε τη θέση του σε ισχύ μετά από την επικύρωσή του από 12 τουλάχιστον σ-μ, από τα Κ-μ της ευρωζώνης και όχι από το σύνολο των σ-μ, σύμφωνα με τους εθνικούς συνταγματικούς τους κανόνες ή άλλως την επομένη της κατάθεσης των επικυρωτικών εγγράφων από το δωδέκατο κράτος, από τα Κ-μ της ευρωζώνης. Το Euro – Plus Pact τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013, όπως αρχικά προβλέπονταν.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ χαρακτήρας ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ χαρακτήρας Το ΔΣ αποτελεί προσπάθεια επιτάχυνσης της ενοποιητικής διαδικασίας, διακυβερνητικού χαρακτήρα, που εκδηλώθηκε με πρωτοβουλία των Κ-μ της ευρωζώνης, που λειτουργούν ως «διακυβερνητική εμπροσθοφυλακή» (intergovernmental avant-garde). Το ά. 16 ΔΣ (sunset-clause) ορίζει ότι «εντός πέντε ετών, κατ’ ανώτατο όριο, από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας συνθήκης, βάσει εκτίμησης της κτηθείσας κατά την εφαρμογή της εμπειρίας, λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα, σύμφωνα με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο την ενσωμάτωση των ουσιαστικών διατάξεων της παρούσας συνθήκης στο νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης» («επαναπατρισμός» του ΔΣ στο ενωσιακό πλαίσιο και την κοινοτική μέθοδο).

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ Αρχές – Κατευθυντήριοι κανόνες Οι διατάξεις του ΔΣ είναι σύμφωνες με τους κανόνες της ΕΟΔ, όπως αυτοί προβλέπονται από τη ΣΛΕΕ και το παράγωγο δίκαιο, την οποία και ενισχύει (ά. 2 ΔΣ). Πρόκειται για «κινητή ρήτρα άρσης των συγκρούσεων», με την οποία αναγνωρίζεται η υπεροχή των ενωσιακών κανόνων για την ΕΟΔ - τόσο αυτών που ισχύουν σήμερα όσο και αυτών που θα θεσπιστούν στο μέλλον - επί των διατάξεων του ΔΣ.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ Αρχές – Κατευθυντήριοι κανόνες Το ΔΣ καλύπτει τομείς πολιτικής, που έχουν ουσιώδη σημασία για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας και της σύγκλησης, όπως αυτοί : της ανταγωνιστικότητας, της απασχόλησης, της βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Στους παραπάνω τομείς, που θεωρούνται ζωτικής σημασίας για τη εύρυθμη λειτουργία της ζώνης του ευρώ, τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν τη δέσμευση να εργαστούν από κοινού για τη χάραξη οικονομικής πολιτικής, προβαίνοντας στις προς τούτο αναγκαίες ενέργειες και λαμβάνοντας τα αναγκαία μέτρα (ά 9 ΔΣ).

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ Αρχές – Κατευθυντήριοι κανόνες Οι παραπάνω τομείς οικονομικής πολιτικής εξακολουθούν να παραμένουν στην αρμοδιότητα των Κ-μ, τα οποία αναλαμβάνουν την υποχρέωση επιδίωξης των κοινών στοχεύσεων επιλέγοντας το δικό τους μείγμα πολιτικής. Οι αναγκαίες πολιτικές δεσμεύσεις αναλαμβάνονται κάθε έτος στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων (Διάσκεψη Κορυφής – Euro Summit). Το ΔΣ σέβεται πλήρως την ακεραιότητας της Ενιαίας Αγοράς.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ «Χρυσός κανόνας» Με το ά. 3 ΔΣ τίθεται η υποχρέωση των συμβαλλομένων μερών να τηρούν τον κανόνα της ισοσκελισμένης ή πλεονασματικής δημοσιονομικής διαχείρισης (χρυσός κανόνας ή κανόνας ισοσκέλισης του προϋπολογισμού). Αυτά, εξάλλου, κατά το ά. 3 παρ. 2 ΔΣ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να ενσωματώσουν τον κανόνα αυτό στις εθνικές έννομες τάξεις και αν αυτό είναι δυνατό στην ανώτερη βαθμίδα της εθνικής τους δικαιοταξίας (σύνταγμα) Η τήρηση μάλιστα της ανωτέρω υποχρέωσης, που αποτελεί την «καρδιά» του Συμφώνου, ελέγχεται από το ΔΕΕ (ά. 8 ΔΣ)

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ «Χρυσός κανόνας» Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, εξάλλου, προβλέπει ανεκτά ποσοστά απόκλισης από τους στόχους του ελλείμματος και του χρέους, τον ετήσιο επιθυμητό ρυθμό μείωσής τους, καθώς και ένα αυτόματο μηχανισμό για τη θέσπιση διορθωτικών μέτρων. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει την υποχρέωση του συγκεκριμένου συμβαλλόμενου μέρους να εφαρμόσει μέτρα για τη διόρθωση των αποκλίσεων εντός ορισμένης προθεσμίας. Τα συμβαλλόμενα μέρη αναλαμβάνουν, εξάλλου, τη δέσμευση να ενεργούν συντονισμένα εντός του Συμβουλίου της Ένωσης κατά τη ΔΥΕ («voting syndicate»)

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ θεσμική οργάνωση Ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών των συμβαλλομένων μερών (ά. 12 ΔΣ) γίνεται στο πλαίσιο Διάσκεψης Κορυφής των Αρχηγών των Κρατών και Κυβερνήσεων των Κρατών μελών της ευρωζώνης (Euro summit), που θεσμοποιείται μετά την πρώτη – άτυπη – σύγκλησή του το 2008. Το Euro summit «προσφέρει στρατηγικούς προσανατολισμούς για τις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές της ζώνης του ευρώ».

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ θεσμική οργάνωση Στο πλαίσιο της Διάσκεψης Κορυφής ο Αρχηγός κάθε Κ-μ αναλαμβάνει ετησίως συγκεκριμένες εθνικές δεσμεύσεις, των οποίων η τήρηση ελέγχεται με βάση εκθέσεις της Επιτροπής. Τα Κ-μ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να διαβουλεύονται με τους εταίρους τους πριν εφαρμόσουν κάποια σημαντική οικονομική μεταρρύθμιση με ενδεχόμενες δευτερογενείς επιπτώσεις

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ θεσμική οργάνωση To Euro Summit αποτελείται από τους αρχηγούς των Κρατών και των Κυβερνήσεων των Κ-μ της Ένωσης, που έχουν ως νόμισμα το ευρώ, μαζί με τον Πρόεδρό του και των Πρόεδρο της Επιτροπής. Το Euro Summit συνέρχεται με ευθύνη του Προέδρου του τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο στις Βρυξέλλες στη συνέχεια των συνεδριάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τα Κράτη-μέλη της ευρωζώνης διορίζουν με απλή πλειοψηφία τον Πρόεδρο του Euro Summit, ταυτόχρονα με τον διορισμό του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η προετοιμασία των συνόδων του Euro Summit γίνεται με ευθύνη του Προέδρου του σε στενή συνεργασία με τον Πρόεδρο της Επιτροπής και στη βάση των προπαρασκευαστικών εργασιών του Eurogroup, που αναλαμβάνει, εξάλλου, να προετοιμάσει τη συνέχεια των Διασκέψεων Κορυφής. Η Διάσκεψη Κορυφής διατυπώνει, με ομοφωνία (consensus) Δηλώσεις (statements), οι οποίες εμπεριέχουν κοινές θέσεις (common positions) και κοινές γραμμές δράσεις (common lines of actions), οι οποίες δημοσιεύονται.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ θεσμική οργάνωση Οι Αρχηγοί των Κυβερνήσεων των σ-μ στο ΔΣ, που δεν είναι μέλη της ευρωζώνης και έχουν επικυρώσει το Σύμφωνο θα συμμετέχουν στις συζητήσεις στο πλαίσιο της Διάσκεψης Κορυφής, που αφορούν τα εξής θέματα: ανταγωνιστικότητα της οικονομίας των σ-μ, τροποποιήσεις της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης και των θεμελιωδών κανόνων που εφαρμόζονται σ’ αυτή, καθώς και όταν είναι αναγκαίο και τουλάχιστον μια φορά το χρόνο για να αντιμετωπισθούν ζητήματα εφαρμογής του Συμφώνου. Κατ’ ουσία το ΔΣ έχει συμβαλλόμενα μέρη «δύο ταχυτήτων», αφενός τα Κ-μ της ευρωζώνης, με πλήρη δικαιώματα συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και αφετέρου τα σ-μ, που δεν είναι μέλη της ευρωζώνης, των οποίων τα δικαιώματα εξαντλούνται στο δικαίωμα ενημέρωσης και διαβούλευσης κατά τη λήψη ορισμένων αποφάσεων.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ επίλυση διαφορών (ά 8 ΔΣ) Το ΔΣ, σε αντίθεση με τη ΣΛΕΕ, προβλέπει την αρμοδιότητα του ΔΕΕ να επιλαμβάνεται των προσφυγών για παράβαση (ά. 258 και 260 ΣΛΕΕ), που στρέφονται κατά σ-μ και ασκούνται από άλλο σ-μ (όχι όμως και από την Επιτροπή) για τον έλεγχο της τήρησης της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Μεταξύ των υποχρεώσεων, των οποίων η τήρηση ελέγχεται από το Δικαστήριο, είναι και αυτή του ά. 3 παρ. 2 για την τήρηση του «χρυσού κανόνα» και της μεταφοράς του στις εθνικές έννομες τάξεις και στην ανώτατη βαθμίδα της εθνικής δικαιοταξίας (σύνταγμα). Το Σύμφωνο προβλέπει, εξάλλου, ότι στην περίπτωση μη συμμόρφωσης στην απόφαση του Δικαστηρίου, ένα σ-μ μπορεί να προσφύγει εκ νέου (ά 260 ΣΛΕΕ) και να ζητήσει με την προσφυγή του την επιβολή κατ’ αποκοπή ποσού ή χρηματική ποινή. Η επιβολή των οικονομικών κυρώσεων τελεί υπό την διακριτική ευχέρεια του ΔΕΕ (δεν μπορούν να υπερβούν συνολικά το 0,1% του ΑΕΠ του προηγούμενου χρόνου). Βάση της δικαιοδοσίας του ΔΕΕ αποτελεί κατά το ΔΣ το ά. 273 ΣΛΕΕ. Το ΔΣ κατά το ά. 8 παρ. 3 συνιστά την αναγκαία σύμβαση διαιτησίας μεταξύ των σ-μ.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Τι γνωρίζεται για τον «χρυσό κανόνα» και πως η τήρησή του διασφαλίζεται από τις διατάξεις του Δημοσιονομικού Συμφώνου; Ποια είναι η θεσμική οργάνωση του Δημοσιονομικού Συμφώνου;