Περιβαλλοντικά προβλήματα και ζητήματα Μαρία Δασκολιά Τομέας Παιδαγωγικής – Τμήμα Φ.Π.Ψ. ΕΚΠΑ

Προσεγγίζοντας την έννοια ενός περιβαλλοντικού ζητήματος Δραστηριότητα 1: Αναγνωρίζω, ορίζω και αναλύω ένα περιβαλλοντικό ζήτημα Στόχος: Διερεύνηση όλων των διαστάσεων που συνθέτουν ένα συγκεκριμένο περιβαλλοντικό ζήτημα (πώς εκδηλώνεται, ποιες οι συνέπειές του, ποια τα αίτιά του, ποιες οι εναλλακτικές λύσεις) Προβολή της ταινίας του Γ. Αυγερόπουλου από την σειρά Εξάντας της ΝΕΤ με τίτλο «49 λέξεις για το χιόνι». Κατά τη διάρκεια της προβολής κρατήστε σημειώσεις σε σχέση με το: ποιο είναι το πρόβλημα; πώς εκδηλώνεται; ποιες οι επιπτώσεις του; πώς προκαλείται; ποιες οι προτεινόμενες λύσεις για την αντιμετώπισή του; Μετά το πέρας της προβολής της ταινίας συζητήστε στην ομάδα σας για το περιβαλλοντικό ζήτημα που παρουσιάζει η ταινία σε σχέση με τις παραπάνω διαστάσεις. Σε συνέχεια της συζήτησης μπορείτε να δημιουργήσετε έναν εννοιολογικό χάρτη που να αποτυπώνει όλη τη σχετική πληροφορία.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Τα 11 από τα 12 χρόνια μεταξύ 1995-2006 συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στα 12 θερμότερα έτη από το 1850 !!! Η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της γης έχει αυξηθεί κατά 0,74οC από το 1906. Υπάρχουν πλέον σαφείς ενδείξεις ότι η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο σε ανθρωπογενείς παράγοντες.

Πηγή πρωτογενών δεδομένων: World Resources Institute (http://earthtrends.wri.org/text/climate-atmosphere/data-tables.html)

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου επιτείνουν το φαινόμενο και δημιουργούν το πρόβλημα. Εκτός από τις ανθρωπογενείς εκπομπές, στο φαινόμενο αυτό συμβάλλει ιδιαίτερα η εκτεταμένη καταστροφή των τροπικών δασών. Χωρίς το φαινόμενο του θερμοκηπίου η μέση θερμοκρασία της γης θα ήταν περίπου κατά 35οC χαμηλότερη, δηλαδή περίπου -20οC.

Αέρια του θερμοκηπίου ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Αέριο Συνεισφορά στο φαινόμενο Κύριες πηγές Υδρατμοί (H2O) 36-72% Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) 9-26% Καύση ορυκτών καυσίμων. Έμμεσα από καταστροφή δασών. Μεθάνιο (CH4) 4-9% Αποσύνθεση οργανικής ύλης. Πεπτικό σύστημα μηρυκαστικών ζώων. Χωματερές. Υποξείδιο του αζώτου (Ν2Ο) Βακτηριακή δράση στο νερό και το χώμα. Διάσπαση αζωτούχων λιπασμάτων. Καύση ορυκτών καυσίμων. Χλωροφθοράνθρακες (CFCs) Χημικές ενώσεις που χρησιμοποιούνταν σε κλιματιστικά, ψυγεία, ψυκτικά υγρά, σπρέι κ.ά. Όζον (O3) και άλλα αέρια 3-7% Φωτοχημική δράση ηλιακού φωτός σε αέριους ρύπους όπως τα οξείδια του αζώτου και οι υδρογονάνθρακες.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Μερικές παρατηρούμενες επιπτώσεις: Λιώσιμο πάγων. Αύξηση μεταβολών βροχόπτωσης: οι υγρές περιοχές γίνονται πιο υγρές και οι ξηρές/άνυδρες γίνονται ξηρότερες. Οι περιοχές με τη μικρότερη συμβολή στο φαινόμενο (π.χ. Αφρική) είναι ταυτόχρονα και οι πιο ευάλωτες στις αρνητικές επιπτώσεις του !!! Αύξηση της έντασης τροπικών κυκλώνων στον Βόρειο Ατλαντικό (και αλλού) από το 1970 που σχετίζονται με την αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας. Ο αριθμός των πιο έντονων τροπικών καταιγίδων (κατηγορίας 4 και 5) έχει σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία 35 χρόνια. Αύξηση της στάθμης της θάλασσας εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας του νερού και του λιωσίματος των πάγων. Πολλά νησιά ήδη απειλούνται. Ορισμένες εκλείψεις ειδών αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή, όπως κάποια είδη βατράχου Harlequin στα ορεινά της νότιας Αμερικής. Το 2000 υπολογιζόταν ότι για το 2,4% των περιπτώσεων διάρροιας σε παγκόσμιο επίπεδο και το 6% των περιπτώσεων μαλάριας σε κάποιες μεσαίου εισοδήματος χώρες συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Αξιοσημείωτα: Στην Αρκτική ο ρυθμός αύξησης της μέσης θερμοκρασίας είναι διπλάσιος από τον υπόλοιπο κόσμο. Το καλοκαίρι του 2003 στην Ευρώπη καταγράφηκε θερμικό κύμα που είχε ως αποτέλεσμα τον πρόωρο θάνατο περίπου 30.000 ανθρώπων από θερμοπληξία και τη συνεπαγόμενη αέρια ρύπανση.

Προβολές - εκτιμήσεις: ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Προβολές - εκτιμήσεις: Αύξηση της στάθμης της θάλασσας 0,18-0,59μ. μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυξημένος κίνδυνος έκλειψης για το 20% των χερσαίων ειδών του πλανήτη. Παρόλο που μια μικρή αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε συνδυασμό με την απελευθέρωση CO2 μπορεί να προσωρινά να ευνοήσει την γεωργική παραγωγή, η περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας θα έχει σημαντικές αρνητικές συνέπειες. Κατ’ επέκταση ο κίνδυνος της πείνας θα αυξηθεί στις πιο ευάλωτες περιοχές (π.χ. Αφρική). Αν και υψηλότερα επίπεδα CO2 μπορεί να αυξήσουν τη φωτοσύνθεση, η συνεχής αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση της δασοκάλυψης του πλανήτη. Ορισμένα μοντέλα εκτιμούν δραματική συρρίκνωση των δασών του Αμαζόνιου.

Η έννοια του περιβαλλοντικού προβλήματος Περιβαλλοντικά προβλήματα: διαταραχές ή δυσλειτουργίες που σχετίζονται με ή εκδηλώνονται σε φυσικά, προσαρμοσμένα ή μικτά περιβαλλοντικά συστήματα, οι οποίες δημιουργούνται από κοινωνικές δομές, πρακτικές και παρεμβάσεις και αντιμετωπίζονται ή δομούνται κοινωνικά ως «προβλήματα» εξαιτίας των συνεπειών που επιφέρουν σε άτομα και σε κοινωνικές ομάδες (Di Chiro, 1987, σ. 25).

Τι είναι και τι δεν είναι περιβαλλοντικό πρόβλημα ? Δεν είναι κάθε πρόβλημα της σύγχρονης ζωής και πραγματικότητας Όμως, κάθε πρόβλημα της σύγχρονης ζωής και πραγματικότητας μπορεί να συνδέεται με ένα ή περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα Δεν αφορούν αποκλειστικά σε προβλήματα στη φύση ή προβλήματα στις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση Όμως, κάθε πρόβλημα για να θεωρείται περιβαλλοντικό περιλαμβάνει ή αναφέρεται σε κάποιου είδους διαταραχή ή δυσλειτουργία των συστημάτων υποστήριξης της ζωής που έχει προκύψει από ανθρώπινες παρεμβάσεις Δε δημιουργούνται τυχαία, ή από κάποιες ιδιοτροπίες φυσικών φαινομένων και λειτουργιών Είναι προβλήματα που προκύπτουν εξαιτίας κακών διαχειριστικών πρακτικών και παρεμβάσεων των ανθρώπινων κοινωνιών στο περιβάλλον Ή επιφέρουν αρνητικές συνέπειες στον άνθρωπο, στις κοινωνίες τους και στα γενικότερα συστήματα υποστήριξης της ζωής

Τι είναι και τι δεν είναι περιβαλλοντικό πρόβλημα ? Τα περιβαλλοντικά προβλήματα δε μπορούν να θεωρηθούν ως απλά προβλήματα που επιδέχονται απλές λύσεις Είναι σύνθετα, πολύπλοκα, πολυδιάστατα κοινωνικά ζητήματα που απαιτούν βαθιές αλλαγές στις κοινωνικές αξίες και τις πολιτικές δομές Οι φυσικές επιστήμες και η τεχνολογία δεν αρκούν για να κατανοήσουμε καλύτερα και να επιλύσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα Χρειάζεται μια διεπιστημονική προσέγγιση και κατανόηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων ταυτόχρονα και συνδυαστικά στο επίπεδο των επιπτώσεων που φέρουν, των αιτίων που τα προκαλούν, των διαδικασιών αλλαγής που χρειάζεται να ενεργοποιηθούν και των εναλλακτικών λύσεων και οραμάτων που θα πρέπει να αναζητηθούν

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι κοινωνικά ζητήματα Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι κοινωνικά ζητήματα, καθώς… δημιουργήθηκαν από κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές επιλογές και πρακτικές σε σχέση με τη διαχείριση των φυσικών πόρων και τη χρήση των περιβαλλοντικών συστημάτων εμπλέκουν και εκφράζουν αντικρουόμενες ανάγκες, επιθυμίες, συμφέροντα – και τελικά αξίες – διαφορετικών ατόμων, κοινωνικών ομάδων και κοινωνιών έχουν άμεσες επιπτώσεις στην κοινωνία και ιδιαίτερα στην ευημερία και ποιότητα ζωής των ανθρώπων

Περιβαλλοντικό ζήτημα Ένα φαινόμενο ή επιστημονικό ζήτημα που εκτός από περιβαλλοντικές εμπεριέχει και κοινωνικές, ηθικές, οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις, και το οποίο συνδέεται με ή καταλήγει σε άλλα ζητήματα. Είναι σύνθετο - συγκεντρώνει πληθώρα οπτικών και διαφορετικών απόψεων, συχνά αντικρουόμενων Είναι αμφιλεγόμενο και τα όρια ακόμα και της επιστημονικής γνώσης γι’ αυτό είναι ασαφή, προσωρινά ή περιορισμένα