ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΤΗ ΝΕΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ Καθηγητής Νίκος Λέανδρος Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του επιχειρηματικού μοντέλου των ΜΜΕ Μαζική παραγωγή – ‘Παθητικό’ κοινό Ο διπλός χαρακτήρας της αγοράς των Μέσων

Οικονομίες κλίμακας και καθετοποιημένες επιχειρήσεις Εξειδικευμένες, ‘εθνικές’ επιχειρήσεις Διακριτοί βιομηχανικοί κλάδοι

Η Χρυσή Εποχή (1980ς - μέσα 2000ς) Η Χρυσή Εποχή (1980ς - μέσα 2000ς) Ευνοϊκός συνδυασμός: (1) Τεχνολογικών αλλαγών Φωτοσύνθεση Δορυφορικές επικοινωνίες Ψηφιοποίηση περιεχομένου Διαδίκτυο

(2) Θεσμικών αλλαγών Απορύθμιση Ιδιωτικοποίηση (3) Οικονομικών εξελίξεων Οικονομική μεγέθυνση Πιστωτική επέκταση Άνοδος χρηματιστηρίων (4) Πολιτικών εξελίξεων Παγκοσμιοποίηση – Ανοιχτή κοινωνία Νέες αγορές σε Αν. Ευρώπη και Ασία

Τα παραπάνω οδηγούν σε: Πολλαπλασιασμό των διαύλων επικοινωνίας Άνοδο της απασχόλησης, των απολαβών και της κερδοφορίας Ραγδαία άνοδο των επιχειρήσεων Μέσων (εξαγορές και συγχωνεύσεις, διαφοροποίηση δραστηριοτήτων, διεθνοποίηση)

Time Warner Walt Disney News Corporation Vivendi Bertelsmann Total revenue Main industries Main media companies Employment “Traditional” media corporations Time Warner 47 billion dollars Broadcasting Publishing Films Internet Music Time Inc AOL HBO CNN Warner Bros 86,400 Walt Disney 37.8 billion dollars Thematic Parks and Resorts Consumer products Disney-ABC TV ESPN Disney Motion Pictures 150,000 News Corporation 30.4 billion dollars The Times The Sun The Wall Street Journal New York Post FOX TV and studios BSkyB SKY network FOX network MySpace 64,000 Vivendi 25.4 billion euro Telecommunications Canal+ NBC (20%) Vivendi entertainment 39,900 Bertelsmann 16.1 billion euro Media editing RTL Gruner+Jahr Random House Direct Group 106,000

VIACOM CBS Corp Microsoft Google Yahoo! General Electric Sony 14.6 billion dollars Broadcasting Films MTV Paramount Pictures 11,500 CBS Corp 13.95 billion dollars Publishing Music CBS TV CBS Radio 25,900 Software and Internet corporations Microsoft 58.4 billion dollars Computer software Computer electronics Video games Internet MSNBC cable MSN portal MSV TV 93,000 Google 21.8 billion dollars Online advertising Google news YouTube 19,665 Yahoo! 7.2 billion dollars Yahoo! news 13,500 Manufacturing corporations with significant media holdings General Electric 182.5 billion dollars Aviation Electricity Medical technology Universal Studios NBC (80%) 323,000 Sony 78.9 billion dollars Consumer electronics Sony Pictures 180,500

ΜΙΑ ΑΝΟΛΟΚΛΗΡΩΤΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Ένα νέο επικοινωνιακό παράδειγμα αρχίζει να διαμορφώνεται στις αρχές του 21ου αιώνα και βρίσκεται σε πορεία εξέλιξης Οι επιχειρήσεις των Μέσων αλλάζουν, η οργάνωση της εργασίας, οι δυνατότητες παραγωγής περιεχομένου, οι απαιτήσεις και οι συμπεριφορές του κοινού Με άλλα λόγια όλα τα συστατικά στοιχεία της αξιακής αλυσίδας

Αυτό που αναζητείται σήμερα είναι: Ένα νέο επιχειρηματικό μοντέλο για τις επιχειρήσεις των Μέσων Μια νέα δημοσιογραφία κατάλληλη για τα δεδομένα της νέας ψηφιακής εποχής

Το δομημένο περιβάλλον της εποχής των μαζικών Μέσων παραχωρεί τη θέση του σε μια ευμετάβλητη, έντονα ανταγωνιστική, ακόμα και χαοτική, επικοινωνιακή πραγματικότητα Η ψηφιοποίηση του περιεχομένου και η μετατροπή του διαδικτύου σε βασική υποδομή της υπό διαμόρφωση Κοινωνίας της Πληροφορίας οδηγεί σε νέα επικοινωνιακά (αλλά και οργανωτικά) πρότυπα που χαρακτηρίζονται από:

την αποκέντρωση της προσφοράς μηνυμάτων και τον πολλαπλασιασμό των επιλογών που διαθέτει το κοινό τις δυνατότητες δημιουργίας περιεχομένου από τους ίδιους τους χρήστες την ευελιξία που μπορεί να έχει η μορφή του περιεχομένου και η χρήση του την άνοδο της μαζικής αυτό-επικοινωνίας, των micro-media και των κινητών πλατφορμών. Οι απαιτήσεις και οι δυνατότητες των χρηστών είναι πλέον εντελώς διαφορετικές

Το παραδοσιακό επιχειρηματικό μοντέλο των Μέσων είναι πλέον ξεπερασμένο Πτώση της κυκλοφορίας, αλλά κυρίως μετακίνηση της διαφήμισης στο διαδίκτυο Ο Τύπος είναι υποχρεωμένος να προσαρμοστεί και να αναζητήσει το ψηφιακό του μέλλον. Μεγάλες δυσκολίες, αλλά και νέες δυνατότητες και ευκαιρίες

Κυκλοφοριακή πορεία εφημερίδων στην Ευρώπη, 2010-2014 (% μεταβολή) Κυκλοφοριακή πορεία εφημερίδων στην Ευρώπη, 2010-2014 (% μεταβολή) Πηγή: World Press Trends, 2015 (WAN/INFRA), http://www.wanifra.org/sites/default/files/field_message_file/250515%20WPT%202015%20Final.pdf

Κυκλοφορία καθημερινών εφημερίδων στις ΗΠΑ, 1994-2014 (σε χιλ. φύλλα) Πηγή: Newspaper Association of America, http://www.naa.org/Trends-and-Numbers/Circulation-Volume/Newspaper-Circulation-Volume.aspx

Έσοδα εφημερίδων των ΗΠΑ από έντυπες διαφημίσεις, 2004-2014 (δις Έσοδα εφημερίδων των ΗΠΑ από έντυπες διαφημίσεις, 2004-2014 (δις. δολάρια) Πηγή: State of the News Media (2015), http://www.journalism.org/2015/04/29/newspapers-fact-sheet/

Η μέση ημερήσια κυκλοφορία των Ελληνικών εφημερίδων

(1) Μείωση του λειτουργικού κόστους (αμυντική κίνηση) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ (1) Μείωση του λειτουργικού κόστους (αμυντική κίνηση) (2) Τάση εξειδίκευσης (3) Ανασχεδιασμός περιεχομένου – Διαδραστικότητα – έμφαση στον ενεργό ρόλο των αναγνωστών (open journalism)

(4) Νέες μορφές εμπορευματοποίησης της πληροφορίας (5) Εξαγορές & Συγχωνεύσεις – Συμμαχίες – Συνέργειες – Διασυνοριακό και πολυμεσικό περιεχόμενο

Στις 6/8/2013 ο Jeff Bezos αγόρασε την Washington Post που για 80 χρόνια ανήκε στην οικογένεια Graham έναντι 250 εκατ. δολαρίων. Σύμφωνα με τον Carl Bernstein η πώληση της εφημερίδας αποτελεί "recognition that a new kind of entrepreneurship and leadership, fashioned in the age of the new technology, is needed to lead not just The Post, but perhaps the news business itself. Jeff Bezos seems to me exactly the kind of inventive and innovative choice needed to bring about a recommitment to great journalism on the scale many of us have been hoping for, while employing all the applicable tools and best sensibilities of a new era and the old.”

Την ίδια στιγμή ο Jeff Bezos σε ανοιχτή επιστολή προς τους εργαζόμενους της εφημερίδας σημείωνε: «I won’t be leading The Washington Post day-to-day….. There will, of course, be change at The Post over the coming years. That’s essential and would have happened with or without new ownership. The Internet is transforming almost every element of the news business: shortening news cycles, eroding long- reliable revenue sources, and enabling new kinds of competition, some of which bear little or no news-gathering costs. There is no map, and charting a path ahead will not be easy. We will need to invent, which means we will need to experiment»

Την ίδια εποχή (Αύγουστος 2013) ο όμιλος New York Times πούλησε την ημερήσια εφημερίδα της Βοστώνης «Boston Globe» έναντι 70 εκατ. δολ. Την είχε αγοράσει 20 χρόναι νωρίτερα έναντι 1,1 δισ. δολαρίων.

Η εξέλιξη του αριθμού των δημοσιογράφων στις αίθουσες σύνταξης των αμερικάνικων εφημερίδων, 1979-2014 (σε χιλιάδες) Πηγή: American Society of News Editors (ASNE), http://asne.org/content.asp?pl=140&sl=129&contentid=129

Project for Excellence in Journalism “The Changing Newsroom” Συνεντεύξεις με δημοσιογράφους και διευθυντικά στελέχη περισσότερων από 250 ημερήσιων αμερικανικών εφημερίδων το 2008 Βασικά συμπεράσματα:

Η πλειοψηφία των εφημερίδων έχει προχωρήσει σε μειώσεις προσωπικού. Τα χαρακτηριστικά και οι δεξιότητες των δημοσιογράφων επίσης αλλάζουν The newsroom staff producing the paper is smaller, younger, more tech-savvy, and more oriented to serving the demands of both print and the web. The staff also is under greater pressure, has less institutional memory, less knowledge of how to gather news. There are fewer editors to catch mistakes.

Τάση εξειδίκευσης. Το εύρος της θεματολογίας περιορίζεται

NEW BUSINESS MODELS A positive reaction to the crisis

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Gillmor, D. (2006) We the Media: Grassroots Journalism by the People, for the People. New York: O’Reilly Media Λέανδρος, Ν. (2000) Πολιτική Οικονομία των ΜΜΕ. Η Αναδιάρθρωση της Βιομηχανίας των Μέσων στην Εποχή της Πληροφοριακής Επανάστασης. Αθήνα: Καστανιώτης Λέανδρος, Ν. (2008) Επιχειρηματικές Στρατηγικές στη Βιομηχανία των Μέσων. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη Ν. Λέανδρος (2013) «Τα Μέσα στο Επίκεντρο της Κρίσης. Τα Οικονομικά Αποτελέσματα Οκτώ Μεγάλων Επιχειρήσεων”, σε Γ. Πλειός (επ.) Η Κρίση και τα ΜΜΕ. Αθήνα: Παπαζήσης. Meyer, Ph. (2009) The Vanishing Newspaper. Saving Journalism in the Information Age. Columbia, Miss.: University of Missouri Press Pavlik, J. (2008) Media in the Digital Age. New York: Columbia University Press

PEW RESEARCH CENTER (2015) State of the News Media 2015 http://www.journalism.org/files/2015/04/FINA L-STATE-OF-THE-NEWS-MEDIA1.pdf REUTERS INSTITUTE (2015) DIGITAL NEWS REPORT 2015. TRACKING THE FUTURE OF NEWS https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/d efault/files/Reuters%20Institute%20Digital%20 News%20Report%202015_Full%20Report.pdf