Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων Το ιστορικό της καθιέρωσης του θεσμού

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

H περίοδος της απόλυτης μοναρχίας (1833-1844) Οι δημόσιοι υπάλληλοι διορίζονταν και απολύονταν από τον βασιλέα. Η διάρκεια της υπηρεσίας τους ήταν συνήθως περιορισμένη (με εξαίρεση τις θέσεις της κεντρικής διοίκησης) Η απόλυσή τους δεν συνεπαγόταν την μόνιμη απομάκρυνσή τους από την υπηρεσία. Αντίθετα συχνά επαναδιορίζονταν σε άλλη θέση Μόνιμο χαρακτηριστικό της υπαλληλίας ήταν η κινητικότητά της, η οποία γινόταν μέσω των μεταθέσεων ή των επαναδιορισμών των υπαλλήλων σε άλλη πόλη ή άλλη υπηρεσία.

Η τομή του 1844 Σύμφωνα με το Β’ Ψήφισμα που συνοδεύει το Σύνταγμα του 1844 και έχει συνταγματική ισχύ, δικαίωμα κατάληψης δημόσιας θέσης έχουν οι αυτόχθονες οι οποίοι είναι : α) όσοι είχαν εγκατασταθεί στην επικράτεια του ελληνικού βασιλείου μέχρι το 1827 ή μέχρι το 1829 (στην περίπτωση που είχαν μετάσχει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις), β) όσοι είχαν μεταναστεύσει στο ελληνικό βασίλειο από την Στερεά Ελλάδα και τα νησιά μέχρι το 1837 και είχαν συμμετάσχει στην επανάσταση. Σε κάθε άλλη περίπτωση το δικαίωμα κατάληψης δημόσιας θέσης γενιόταν μετά 2 – 4 χρόνια ανάλογα με τον χρόνο εγκατάστασης στην Ελλάδα.

Η τομή του 1844 Σύμφωνα με το άρθρο 3 του Συντάγματος του 1844 «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου....μόνοι δε οι πολίται Έλληνες είναι δεκτοί εις όλα τα δημόσια επαγγέλματα. Πολίται είναι όσοι απέκτησαν ή αποκτήσωσιν τα χαρακτηριστικά του πολίτου κατά τους νόμους του κράτους»

Η τομή του 1844 Η διάκριση σε αυτόχθονες και ετερόχθονες και ο αποκλεισμός των ετεροχθόνων από την δημόσια διοίκηση είχε σαν αποτέλεσμα την έλλειψη σταθερότητας και ασφάλειας στην άσκηση κρατικής πολιτικής. Αυτό συνέβη επειδή η κάθε πολιτική παράταξη που ανελάμβανε την εξουσία είχε την θεσμική δυνατότητα να εντάξει στον διοικητικό μηχανισμό τα κομματικά στελέχη της (βλ. την διατύπωση «όσοι...... αποκτήσωσιν τα χαρακτηριστικά του πολίτου κατά τους νόμους του κράτους»)

Το Διάταγμα του 1866 «περί προσόντων των οικονομικών υπαλλήλων» Το διάταγμα αυτό προβλέπει για πρώτη φορά προσόντα σπουδών για την κατάληψη θέσης στις οικονομικές υπηρεσίες του κράτους. Επιπλέον προβλέπει εξεταστική διαδικασία για την προαγωγή από τον ένα βαθμό στον άλλο. Τέλος προβλέπει περιορισμούς στην αυθαιρεσία των απολύσεων με την καθιέρωση συγκεκριμένων περιπτώσεων κατά τις οποίες επιτρέπεται η απόλυση (πειθαρχική τιμωρία, πνευματική ή σωματική ανικανότητα, όριο ηλικίας, κατάργηση της θέσης, ανικανότητα προς εκπλήρωση καθηκόντων) Το διάταγμα του 1866 «περί προσόντων των οικονομικών υπαλλήλων» ανεκλήθη λίγους μήνες μετά την ισχύ του.

Οι νόμοι του 1877-1882 Το 1877 ψηφίζονται δύο νόμοι που αφορούν στην διπλωματική και προξενική υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών (ΧΝΖ και ΧΝΣΤ). Σύμφωνα με τους νόμους αυτούς ορίζονται τυπικά προσόντα και εξετάσεις για την πρόσληψη υπαλλήλων στο Υπουργείο Εξωτερικών Το ίδιος έτος ο νόμος ΧΞΣΤ όρισε προσόντα για την πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων Ο νόμος ΧΠΗ/1878 όρισε προσόντα για την κατάληψη θέσεων μηχανικών Ο νόμος ΑΚΔ/1882 όρισε προσόντα για την πρόσληψη τηλεγραφικών υπαλλήλων

Η γενική καθιέρωση του διαγωνισμού (1884) Το 1884 καθιερώθηκε για πρώτη φορά ο διαγωνισμός για την πρόσληψη στις δημόσιες υπηρεσίες (Νόμος ΑΡΣΤΓ) Παράλληλα ορίζονται περιοριστικά οι λόγοι για τους οποίους μπορούν να παυθούν από την υπηρεσία οι δημόσιοι υπάλληλοι (επιβολή δύο πειθαρχικών ποινών, νόσος, αποχή από τα καθήκοντα, ανικανότητα προς εκπλήρωση καθηκόντων, κατάργηση θέσης)

Η ακύρωση της προσπάθειας Την ίδια χρονιά μεταγενέστερος νόμος (ΑΣΝΑ/1884) ακύρωσε την μεταρρυθμιστική προσπάθεια, καταργώντας τις σχετικές διατάξεις για την καθιέρωση διαγωνισμού

Οι νόμοι των ετών 1884-1900 Κατά την περίοδο αυτή ψηφίστηκαν πολλοί νόμοι οι οποίοι αφορούσαν ορισμένα υπουργεία ή υπηρεσίες τους. Οι νόμοι αυτοί καθιερώνουν προσόντα για την πρόσληψη των υπαλλήλων και προστατεύουν τους υπαλλήλους από αυθαίρετες απολύσεις (π.χ. ταχυδρομική υπηρεσία, δημόσιοι γεωμέτρες, οικονομικοί επιθεωρητές, προσωπικό Εθνικής Βιβλιοθήκης, Υπουργεία εσωτερικών, οικονομικών, εξωτερικών κλπ)

Ο νόμος περί συστάσεως εποπτικού συμβουλίου μέσης εκπαίδευσης Το 1906 ο νόμος ΓΣΤΑ προέβλεψε την σύσταση εποπτικού συμβουλίου μέσης εκπαίδευσης το οποίο είχε αποφασιστική αρμοδιότητα για την επιβολή πειθαρχικών ποινών και για την παύση δημοσίων εκπαιδευτικών. Οι αποφάσεις του ήταν δεσμευτικές για τον Υπουργό

Η γενίκευση των περιορισμών κατά των αυθαίρετων απολύσεων Το 1905 καθιερώθηκε η προστασία των υπαλλήλων που έχουν συμπληρώσει 15 χρόνια υπηρεσία από αυθαίρετες απολύσεις. Οι υπάλληλοι αυτοί μπορούσαν να απολύονται μόνο στις υπό τον νόμο οριζόμενες περιπτώσεις (κατάργηση θέσης, ανικανότητα εκπλήρωσης καθηκόντων, αποχή από την εκπλήρωση καθηκόντων, όριο ηλικίας, ποινική καταδίκη)

Η συνταγματική καθιέρωση της μονιμότητας Το Σύνταγμα του 1911 στο άρθρο 102 προβλέπει ότι «Μετά την έναρξιν του Συμβουλίου της Επικρατείας οι υπάλληλοι από του οριστικού αυτών διορισμού εισί μόνιμοι εφ’όσον υφίστανατι αι σχετικαι υπηρεσίαι.»