ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΙΙ Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων Βιργινία Τζώρτζη, Ειδική Επιστήμονας

Εσωτερική αγορά ά. 3 παρ. 3 ΣΕΕ: «Η Ένωση εγκαθιδρύει εσωτερική αγορά». ά. 26 ΣΛΕΕ: «Η εσωτερική αγορά περιλαμβάνει χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων σύμφωνα με τις διατάξεις των Συνθηκών».

Πώς υλοποιείται η εσωτερική αγορά; αρνητική ολοκλήρωση: το ενωσιακό δίκαιο απαγορεύει στα κ-μ να περιορίσουν τις 4 ελευθερίες θετική ολοκλήρωση: το ενωσιακό δίκαιο καταργεί τα εμπόδια στο διασυνοριακό εμπόριο και επιτρέπει στα κ-μ να νομοθετούν κοινούς κανόνες κατά τρόπο που να ενθαρρύνουν τις 4 ελευθερίες.

Αρχή που διέπει την εσωτερική αγορά: ►αρχή ίσης μεταχείρισης η αρχή της κατάργησης των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας (προέλευσης για τα προϊόντα) ►αρχή ίσης μεταχείρισης Άρα, εσωτερική αγορά = ♦ κατάργηση όλων των εμποδίων στο εμπόριο μεταξύ των κ-μ ♦ κοινή πολιτική προς τρίτες χώρες. ♦ ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων (οι «τέσσερις ελευθερίες»).

Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων : ● μία από τις θεμελιώδεις ελευθερίες του ενωσιακού δικαίου ● ακρογωνιαίος λίθος της εσωτερικής αγοράς η πρώτη θεμελιώδης ελευθερία της εσωτερικής αγοράς, ακόμη και πριν από εκείνη των προσώπων, που θεωρείται θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα

Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων Ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων  ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων →σχέση ad rem (ανεξάρτητα από ιθαγένεια) ≠  ελεύθερη εγκατάσταση, ελεύθερη παροχή υπηρεσιών (φορείς όσοι έχουν ιθαγένεια κ-μ)

κύριες διατάξεις ΣΛΕΕ: ά. 28 : τελωνειακή ένωση ά. 30: απαγόρευση των εισαγωγικών και εξαγωγικών δασμών και φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος (δασμολογικοί φραγμοί) ά. 34: εξάλειψη των ποσοτικών περιορισμών επί των εισαγωγών και των Μ.Ι.Α.Π.Π. (μη δασμολογικοί φραγμοί) ά. 35: εξάλειψη των ποσοτικών περιορισμών επί των εξαγωγών και των Μ.Ι.Α.Π.Π. ά. 36: εξαιρέσεις από τα ά. 34 - 35 ά. 110: απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων ά. 114-115: μέτρα εναρμόνισης

Δομή μαθήματος 1.Τελωνειακή ένωση 2. «εμπόρευμα»: έννοια 3. εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων 4. Διάκριση μεταξύ ελευθεριών 5. ά. 30 ΣΛΕΕ: απαγόρευση δασμών και φορολογικής επιβάρυνσης ισοδύναμου αποτελέσματος (φ.ε.ι.α.) 6. ά. 34 και 35 ΣΛΕΕ- περιορισμοί επί των εισαγωγών και εξαγωγών μη δασμολογικοί φραγμοί) α. Ποσοτικοί περιορισμοί β. μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς (ΜΙΑΠΠ) 7. Εξαιρέσεις από τα ά. 34 και 35 – περιπτώσεις όπου τα εθνικά μέτρα δεν παραβιάζουν το ενωσιακό δίκαιο 8. Aρχή αμοιβαίας αναγνώρισης : 2η αρχή της Cassis 9. ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων 10. ά. 114 και 115 ΣΛΕΕ: μέτρα εναρμόνισης

1.Τελωνειακή ένωση Το κύριο εργαλείο για την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς. ά. 28, 30 ΣΛΕΕ: τελωνειακή ένωση (αποκλειστική αρμοδιότητα) (η συγχώνευση των τελωνειακών εδαφών μιας ομάδας κρατών σε ένα τελωνειακό έδαφος χωρίς εσωτερικούς δασμούς και με κοινό εξωτερικό δασμολόγιο) βασική διάταξη: ά. 28 ΣΛΕΕ «Η Ένωση περιλαμβάνει τελωνειακή ένωση, που εκτείνεται στο σύνολο των εμπορευματικών συναλλαγών και περιλαμβάνει την απαγόρευση των εισαγωγικών και εξαγωγικών δασμών και όλων των φορολογικών επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και την υιοθέτηση κοινού δασμολογίου στις σχέσεις τους με τις τρίτες χώρες».

δεν αφορά το αντικείμενο των ΣΕΚΑΧ και ΣΕΚΑΕ πεδίο εφαρμογής: πολύ ευρύ _ περιλαμβάνει το σύνολο των εδαφών των κ-μ το τελωνειακό έδαφος δεν συμπίπτει πάντοτε με το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου. Καθορίζεται από τον τελωνειακό κώδικα. περιλαμβάνει:τα εδάφη των κ-μ, το Μονακό (προστίθεται στη Γαλλία), τον Άγιο Μαρίνο (προστίθεται στην Ιταλία) ΔΕΝ περιλαμβάνει: το Άγιο Όρος, τον ΕΟΧ (Ισλανδία, Νορβηγία, Λιχνενστάιν) _ αφορά όλα τα εμπορεύματα τόσο στις εισαγωγές, όσο και στις εξαγωγές ≠ δεν αφορά το αντικείμενο των ΣΕΚΑΧ και ΣΕΚΑΕ

2 διαστάσεις: α. εσωτερική (χωρίς εσωτερικούς δασμούς) β. εξωτερική (ΚΕΔ) αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ξεχωρίζει από τις άλλες μορφές οικονομικής ενοποίησης π.χ. η ζώνη ελευθέρων συναλλαγών έχει μόνον εσωτερική διάσταση, δηλαδή αφορά μόνον τις χώρες και τα προϊόντα των χωρών που μετέχουν σε αυτήν. Δεν αφορά δασμούς που επιβάλλουν προς τα προϊόντα τρίτων χωρών. ≠ Η τελωνειακή ένωση προϋποθέτει κοινό δασμολόγιο έναντι των προϊόντων όλων των τρίτων χωρών (εξωτερική διάσταση). Πάντως, και οι δύο αποτελούν περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας σε όφελος της υπερεθνικότητας, για τη διασφάλιση του διεθνούς εμπορίου.

Κοινό Εξωτερικό Δασμολόγιο (ΚΕΔ) : ◊ περιλαμβάνει το σύνολο των εμπορευμάτων, με ορισμένες εξαιρέσεις (αεροσκάφη) ◊ τα προϊόντα αυτά πρέπει να εντάσσονται σε μια κατηγορία της συνδυασμένης ονοματολογίας ◊ ταξινομεί τα προϊόντα βάσει των τεχνικών τους χαρακτηριστικών. Περιλαμβάνει 13.500 κλάσεις προϊόντων. Κάθε μια περιγράφει επακριβώς το σχετικό εμπόρευμα και αναφέρει τον ειδικό κωδικό εξατομίκευσής του. ◊ πρόβλημα αποτελεί η υπαγωγή των προϊόντων στις διάφορες κατηγορίες. Γι΄ αυτό και υποβάλλονται πολλά προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ για το ζήτημα της υπαγωγής. ◊ 2 κριτήρια υπαγωγής ενός προϊόντος στη συνδυασμένη ονοματολογία: i. χαρακτηριστικά γνωρίσματα προϊόντος ii. χωρική προέλευση του προϊόντος (δεδομένου ότι βάσει αυτής ένα προϊόν μπορεί να υπάγεται σε ειδικά φορολογικά καθεστώτα δυνάμει ειδικών διεθνών συμφωνιών μεταξύ ΕΕ και κ-μ, π.χ. συμφωνίες ΑΚΕ – ΕΕ).

Ποιοι εφαρμόζουν την τελωνειακή πολιτική της ΕΕ; Τα αρμόδια όργανα των κ-μ (αρχή εμμέσου διοικήσεως), αφού ή η ΕΕ δεν έχει δικό της ξεχωριστό τελωνειακό διοικητικό μηχανισμό. Άρα: α) τα κρατικά όργανα θα προβούν στις υλικές ενέργειες για να εφαρμόζουν την ενωσιακή τελωνειακή νομοθεσία και β) θα λάβουν κανονιστικά μέτρα για τη συμπλήρωση του ενωσιακού δικαίου γ) ρόλος εθνικών δικαστηρίων: πολύ σημαντικός για την επιστροφή δασμών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως και μάλιστα εντόκως. 2 βασικά κριτήρια στην απόφαση του εθνικού δικαστηρίου: α) αρχή ισοδυναμίας (οι προϋποθέσεις αναζήτησης των ποσών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως δεν θα πρέπει να είναι αυστηρότερες από τις προϋποθέσεις που προβλέπονται σε αντίστοιχες περιπτώσεις από την έννομη τάξη του κ-μ). β) αρχή αποτελεσματικότητας (το εθνικό δικαστήριο πρέπει να διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή του δικαίου της Ε.Ε.) επειδή αν παραβιασθεί το ενωσιακό δίκαιο → υπόθεση C – 6/90, Francovich, δικαίωμα αποζημίωσης κατά του κ-μ

2. «εμπόρευμα»: έννοια Οι Συνθήκες δεν περιλαμβάνουν σαφή ορισμό (≠ αγροτικά προϊόντα, ά. 38 ΣΛΕΕ) ► ευρύς ορισμός από νομολογία ΔΕΕ. τα εμπορεύματα ερμηνεύονται ως «προϊόντα που μπορούν να αποτιμηθούν σε αξία (χρήμα) και που μπορούν, ως τέτοια, να αποτελέσουν αντικείμενο εμπορικών συναλλαγών» C-7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας Μας ενδιαφέρει το στοιχείο της εμπορευσιμότητας του προϊόντος, όχι η αξία του (π.χ. απόβλητα, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο, ηλεκτρονικά παιχνίδια)

Νομολογία για την έννοια του «εμπορεύματος» ° C - 2/90, Επιτροπή κατά Βελγίου: ακόμη και τα απόβλητα μπορούν να θεωρηθούν «εμπορεύματα» ° C - 67/97, Bluhme: τα ζώα μπορούν να θεωρηθούν εμπορεύματα ° C - 265/95, Επιτροπή κατά Γαλλίας: τα γεωργικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένης της φράουλας, είναι εμπορεύματα ° C - 379/98, Preussen Elektra: ο ηλεκτρισμός είναι εμπόρευμα ° C - 221/06, Stadtgemeinde Frohnleiten και Gemeindebetriebe Frohnleiten: η μακροπρόθεσμη απόθεση αποβλήτων, που προέρχονται από μολυσμένους χώρους της Αυστρίας, σε χωματερές σε άλλα κ-μ είναι εμπόρευμα. ≠ ° C –275/92, Schindler: οι λαχνοί λαχειοφόρου αγοράς δεν είναι εμπόρευμα (επειδή η εισαγωγή ως λαχνών, ως υλικού αντικειμένου, δεν ήταν ανεξάρτητες πράξεις από τη διοργάνωση της λαχειοφόρου αγοράς, η οποία θεωρήθηκε δραστηριότητα υπηρεσιών.

3. εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων Οι περιορισμοί της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων μπορεί να έχουν τις ακόλουθες μορφές: Χρηματική μορφή Φυσική μορφή (δασμολογικοί φραγμοί) (μη δασμολογικοί φραγμοί) ◊ εισαγωγικός ή εξαγωγικός δασμός ◊ προέλευση ◊ φόρος ◊ ποσόστωση ◊ άδεια ◊ συσκευασία ◊ απαγόρευση

4. Διάκριση μεταξύ ελευθεριών Είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τα όρια μεταξύ ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων και των τριών άλλων ελευθεριών. διάκριση μεταξύ: i.ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων και κεφαλαίων: τα νομίσματα, ως μέση πληρωμής, εμπίπτουν στην ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων. ii.ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων και υπηρεσιών: δύσκολη η οριοθέτηση κριτήριο = ο άυλος χαρακτήρας του αντικειμένου Κανόνας = υλικό αντικείμενο → ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων άυλο αντικείμενο→ ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών ! ΖΗΤΗΜΑ: τι θα συμβεί αν το αντικείμενο έχει ΔΙΤΤΟ χαρακτήρα; ΔΕΕ: θεωρία του «κέντρου βάρους», ότι δηλαδή κρίσιμο είναι το ποια από τις δύο ελευθερίες έχει πρωτεύοντα χαρακτήρα έναντι της άλλης, αν λάβουμε υπόψη το αντικείμενο και τις συνθήκες.

Νομολογία για διάκριση μεταξύ ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων και ελεύθερης κυκλοφορίας υπηρεσιών C – 20/03, Burmanjer, αφορούσε περιοδικό (υλικό αντικείμενο) που προσέφερε στους αναγνώστες ως δώρο μια δωρεάν συνδρομή (άυλο αντικείμενο). Δύο Ολλανδοί, πλανόδιοι πωλητές, που εργάζονταν σε γερμανική εταιρεία, πήγαν στο Βέλγιο και πώλησαν συνδρομές του γερμανικού περιοδικού σε Βέλγους. Η βελγική νομοθεσία, όμως, θεωρούσε αξιόποινη πράξη την πώληση από πλανόδιο πωλητή συνδρομών σε περιοδικά, χωρίς προηγούμενη άδεια. Το ΔΕΚ έκρινε ότι εμπίπτει στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων C-155/73,Sacchi, το ΔΕΚ έκρινε ότι η εκπομπή τηλεοπτικών μηνυμάτων, συμπεριλαμβανομένων διαφημίσεων εμπίπτει στην ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών ≠ τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την εκπομπή τηλεοπτικών σημάτων (το φυσικό μέσο εκπομπής των σημάτων, ηχογραφήσεις, ταινίες, συσκευές) ενέπιπταν στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων. C-36/02, Omega, η γερμανική εταιρεία Omega εκμεταλλευόταν ένα παιχνίδι «εικονικών φόνων στο πλαίσιο παιγνίου» που της είχε εκχωρήσει με άδεια εκμετάλλευσης η βρετανική εταιρεία Pulsar. Έτσι, κατασκεύασε ακτινοδρόμιο (laser arena), οι παίκτες φορούσαν ειδικά γιλέκα με αισθητήρες, πυροβολούσαν και διέπρατταν εικονικούς φόνους. Το παιχνίδι, ως ιδέα, καθώς και όλος ο εξοπλισμός (όπλα, γιλέκα, κράνη) εισάγονταν από τη Βρετανία. Οι Γερμανοί αντέδρασαν και ισχυρίστηκαν ότι παραβιαζόταν η συνταγματική αρχή της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Έτσι, η αρχή της Βόννης, που ήταν αρμόδια για τη δημόσια ασφάλεια, εξέδωσε απόφαση απαγορεύοντας το παιχνίδι. Η Omega άσκησε διοικητική ένσταση, η οποία απερρίφθη και στη συνέχεια άσκησε αναίρεση και επικαλέσθηκε ότι προσβάλλεται η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, αφού στο ακτινοδρόμιο θα χρησιμοποιούνταν τεχνογνωσία και εξοπλισμός της βρετανικής Pulsar. Το ερώτημα ήταν αν θα εφαρμοζόταν οι διατάξεις για την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών (τεχνογνωσία) ή οι διατάξεις για την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων (εξοπλισμός, όπλα). Το ΔΕΚ έκρινε ότι υπερίσχυε η ελεύθερη κυκλοφορία υπηρεσιών, αφού αλλιώς δεν θα εισάγονταν ο εξοπλισμός από τη Βρετανία. Αλλά: υπάρχουν και περιπτώσεις που το ΔΕΚ έκρινε ότι ο διαχωρισμός δεν είναι εφικτός, άρα αναγκαστικά θα γίνει σωρευτική εφαρμογή των διατάξεων και για τις δύο αυτές ελευθερίες. π.χ. C-20/03, C -65/05, Eπιτροπή κατά Ελλάδος, ελληνικός νόμος που απαγόρευε την εισαγωγή μηχανικών παιχνιδιών (ηλεκτρονικών) για την εγκατάστασή τους σε δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους στην Ελλάδα, εκτός των καζίνο. Το ΔΕΚ έκρινε ότι η δραστηριότητα αυτή εμπίπτει στις διατάξεις και των δύο ελευθεριών.

5. ά. 30 ΣΛΕΕ: απαγόρευση δασμών και φορολογικής επιβάρυνσης ισοδύναμου αποτελέσματος (φ.ε.ι.α.) α) Προβλέπει αρνητική υποχρέωση για τα κράτη μέλη να μην επιβάλουν μεταξύ τους εισαγωγικούς και εξαγωγικούς δασμούς ή φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος (δηλ. προβλέπει ότι κανένα κ-μ δεν θα επιβάλλει, άμεσα ή έμμεσα, στα προϊόντα άλλων κ-μ οποιαδήποτε εσωτερική φορολόγηση κάθε είδους, η οποία θα υπερβαίνει την εσωτερική φορολόγηση που επιβάλλεται άμεσα ή έμμεσα σε παρόμοια εγχώρια προϊόντα) ● δεν προβλέπονται εξαιρέσεις στο ά. 30 ● δεν ενδιαφέρει η πρόθεση προστατευτισμού του κράτους: η ελευθερία του διασυνοριακού εμπορίου είναι πολύ σημαντική.

* εύκολα αναγνωρίζονται, γι’ αυτό και επιβάλλονται σπάνια δασμός: ο φόρος ο οποίος επιβάλλεται κατά τη διάβαση των συνόρων ενός κράτους κατά την εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση εμπορευμάτων * εύκολα αναγνωρίζονται, γι’ αυτό και επιβάλλονται σπάνια φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος: κάθε οικονομική επιβάρυνση, που επιβάλλεται από τη δημόσια αρχή, η οποία εμφανίζει αποτελέσματα ισοδύναμα στο κοινοτικό εμπόριο με εκείνα ενός δασμού (π.χ. C - 2 και 3 /69 Diamonds, το ΔΕΚ έκρινε ότι η πληρωμή 0,33% της αξίας των εισαγόμενων ακατέργαστων διαμαντιών ως εισφορά σε κοινωνικό επίδομα συνιστά παράνομη φ.ε.ι.α.) * ό,τι δεν είναι δασμός κατά κυριολεξία, ακόμη κι αν δεν εισπράττεται προς όφελος του κράτους * πολύ ευρεία έννοια, το περιεχόμενό της εξελίσσεται διαρκώς. Δεν ενδιαφέρει ο εθνικός νομικός χαρακτηρισμός του μέτρου, ούτε ο φορέας που τον επιβάλλει (όργανο εθνικής εμβέλειας ή Ο.Τ.Α.)

3 στοιχεία έννοιας φ.ε.ι.α: i.μονομερής χαρακτήρας της επιβάρυνσης ii.επιβάλλεται λόγω της διέλευσης συνόρων ενός κράτους (μετά) iii.θίγει μόνον προϊόντα από άλλο κ-μ (το σημαντικότερο). ΔΕΚ: ευρεία έννοια «συνόρων», που συρρικνώνει την κυριαρχία των κ-μ. Ακόμη και μέσα στα όρια ενός κράτους, ειδικότερα κατά την είσοδο των προϊόντων σε μια συγκεκριμένη περιοχή στην οποία, για κάποιους λόγους, εφαρμόζεται ένα ιδιαίτερο δασμολογικό καθεστώς (π.χ. η επιβολή ειδικού φόρου επί της αξίας ενός εμπορεύματος για τα προϊόντα που εισάγονται στα Δωδεκάνησα ή η ύπαρξη ειδικού δασμολογικού καθεστώτος στα υπερπόντια εδάφη της Γαλλίας = φ.ε.ι.α.) Για τον χαρακτηρισμό ενός μέτρου ως φ.ε.ι.α. κρίσιμο είναι μόνον το αποτέλεσμά του και όχι ο σκοπός του π.χ. C- 7/68, Επιτροπή κατά Ιταλίας, το ΔΕΚ έκρινε ότι δεν είχε σημασία ο σκοπός ενός ιταλικού φόρου για την εξαγωγή προϊόντων τέχνης, που δεν ήταν οικονομικός, αλλά είχε στόχο της προστασία της εθνικής τέχνης. Αντιθέτως, το αποτέλεσμά του, που ήταν η επιβολή ενός χρηματικού βάρους κατά τη διάβαση των συνόρων, τον κατέστησε per se παράνομο (άρα, οι καλλιτεχνικοί θησαυροί = εμπορεύματα).

β) C – 26/62, Van Gend en Loos ● Αφορούσε την επιβολή αυξημένου εισαγωγικού δασμού σε χημικά εμπορεύματα που είχαν εισαχθεί στην Ολλανδία. Η ολλανδική κυβέρνηση άλλαξε κλάση στα εμπορεύματα αυτά , έτσι ώστε αυτά να υπόκεινται σε υψηλότερη κλίμακα δασμού. Οι εισαγωγείς VGEL επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν το ά. 30 (πρώην 12) για να προσβάλουν το νέο δασμό ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Το ΔΕΚ έκρινε ότι: i. οι ολλανδικές αρχές έπρεπε να απέχουν από την επιβολή νέων δασμών (δηλ να μειώσουν τους ήδη υπάρχοντες), όχι να επιβάλουν υψηλότερους. Επομένως, ο νέος δασμός παραβίαζε το ά. 30 και ότι ii. το άρθρο αυτό παρείχε δικαίωμα που θα μπορούσαν να το επικαλεσθούν οι πολίτες της Ε.Ε. ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων (άμεση ισχύς, διαφορά εταιρείας VGEL και ολλανδικής φορολογικής αρχής).

6. ά. 34 και 35 ΣΛΕΕ- περιορισμοί επί των εισαγωγών και εξαγωγών (μη δασμολογικοί φραγμοί) ά. 34: απαγορεύει α. τους ποσοτικούς περιορισμούς και β. όλα τα μέτρα που έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με ποσοτικούς περιορισμούς, στις εισαγωγές από τα κ-μ. *αναπτύσσει άμεση ισχύ ά. 35: απαγορεύει α. τους ποσοτικούς περιορισμούς και β. όλα τα μέτρα που έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους ποσοτικούς περιορισμούς, στις εξαγωγές από τα κ-μ

αφορά κυρίως άδειες εισαγωγής, ελέγχους ή απαιτήσεις πιστοποιητικών. Σημείωση για το ά. 35: αφορά κυρίως άδειες εισαγωγής, ελέγχους ή απαιτήσεις πιστοποιητικών. δικαιολογητικός λόγος = π.χ. η διασφάλιση αποθεμάτων για εσωτερική κατανάλωση, η προστασία των θέσεων εργασίας, προστασία έργων τέχνης που είναι σημαντικά για τη χώρα στο ά. 35, το μέτρο πρέπει να κάνει διάκριση μεταξύ εισαγόμενων και εγχώριων προϊόντων ≠ ά. 34. Στο ά. 35 δεν υπάρχουν μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως. Ένα μέτρο πρέπει να έχει ως συγκεκριμένο σκοπό του τον περιορισμό του εμπορίου μεταξύ των κ-μ. Συνεπώς, είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδειχθεί αυτό σε σχέση με το ά. 34. Μόνον τα μέτρα που μπορεί να αποδειχθούν ότι είναι προστατευτικά (π.χ. να μην εξάγονται έργα τέχνης) θα παραβιάζουν το ά. 35.

Σε ποιους εφαρμόζονται τα ά. 34 και 35 ΣΛΕΕ; Το μέτρο προκειμένου να εμποδίζει το διακρατικό εμπόριο και να απαγορεύεται από τα ά. 34 και 35 θα πρέπει να έχει εκδοθεί από: τα όργανα του κράτους όργανα δημοσίου δικαίου, συμπεριλαμβανομένων κεντρικής, περιφερειακής και τοπικής κυβέρνησης (πολύ ευρεία έννοια) Π.χ. C – 249/91, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (Buy Irish case): το Irish Goods Council, μη κεφαλαιουχική εταιρεία διεξήγαγε διαφημιστική εκστρατεία υπέρ της αγοράς ιρλανδικών προϊόντων. Το πλαίσιο της διαφημιστικής εκστρατείας καθορίστηκε από την ιρλανδική κυβέρνηση. Η διευθύνουσα επιτροπή του IGC αποτελούνταν από δέκα μέλη που διορίζονταν από τον Υπουργό Βιομηχανίας της Ιρλανδίας. Η χρηματοδότηση προερχόταν κυρίως από την ιρλανδική κυβέρνηση. Το εμπόριο στην πραγματικότητα μειώθηκε κατά 6% κατά τα τρία χρόνια της διαφημιστικής εκστρατείας. Η Επιτροπή άσκησε προσφυγή του ά. 258 ΣΛΕΕ υποστηρίζοντας ότι η Ιρλανδία παραβίασε το άρθρο ΣΛΕΕ 34, ή ημι-δημόσια όργανα (π.χ. το Συμβούλιο Ανάπτυξης στην C-222/82, Apple and Pear Development Council). Επίσης, μέτρα που εκδίδονται από επαγγελματικά όργανα, όπως η ένωση των εισαγωγέων φαρμακευτικών προϊόντων, στα οποία η εθνική νομοθεσία έχει απονείμει ρυθμιστικές ή πειθαρχικές αρμοδιότητες (C-266/87 - The Queen κατά Royal Pharmaceutical Society of Great Britain, ex parte Association of Pharmaceutical Importers) .

ά. 34 και 35 → ΔΕΝ αναπτύσσουν οριζόντια άμεση ισχύ (C – 159/00, Sapod Audic). Ωστόσο, οι πράξεις ιδιωτών μπορεί να προσβληθούν έμμεσα με την επιβολή θετικών υποχρεώσεων στα κ-μ (C-265/95, Eπιτροπή κατά Γαλλίας (Angry Farmers ή spanish strawberries case), το ΔΕΕ εξέπληξε με την απόφασή του. Καταδίκασε την παράλειψη προστασίας της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων από την Γαλλία. Οι παραγωγοί φράουλας κυρίως στη Γαλλία υφίσταντο μεγάλη οικονομική ζημία από το 1986 που μπήκε η Ισπανία στην ΕΟΚ. Οι Γάλλοι αγρότες ήθελαν να μην να μην εισάγονται στη Γαλλία φράουλες από την Ισπανία. Στη Γαλλία για δέκα χρόνια διεξαγόταν καμπάνια κατά των αγροτικών προϊόντων άλλων κ-μ. Το 1997, οι Γάλλοι αγρότες έκλεισαν τους δρόμους και κατέστρεψαν τις ισπανικές φράουλες που βρίσκονταν μέσα στα φορτηγά. Το πρόβλημα ήταν ότι η γαλλική αστυνομία δεν τους εμπόδισε και έτσι δεν απέτρεψε τους βανδαλισμούς. Χαρακτηριστική ήταν δήλωση του Υπουργού Γεωργίας της Γαλλίας, ο οποίος είπε ότι ναι μεν καταδικάζει τη βία, αλλά δεν διατάζει την αστυνομία να επέμβει κατά των αγροτών. Η Επιτροπή άσκησε κατά της Γαλλίας προσφυγή του ά. 258 ΣΛΕΕ επειδή δεν τηρούσε τις διατάξεις για την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. Καθώς η Γαλλία δε συμμορφώθηκε, καταδικάστηκε από το ΔΕΚ. _ θεωρήθηκε υπεύθυνη για τις ζημίες που υπέστησαν από τους Γάλλους αγρότες οι εισαγωγείς ισπανικής φράουλας _ θεωρήθηκε ότι παραβίασε το ά. 34 με το να μη λάβει επαρκή μέτρα για να εμποδίσει τους αγρότες να καταστρέψουν τις φράουλες και να διαταραχθεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων.

α. Ποσοτικοί περιορισμοί έννοια – «κάθε κρατικό μέτρο που είτε εμποδίζει κατά ποιότητα ή αξία, είτε εντελώς απαγορεύει ή ουσιαστικά αποκλείει την εισαγωγή, εξαγωγή ή διαμετακόμιση ενός εμπορεύματος, του οποίου η πώληση επιτρέπεται σε άλλα κ-μ» (C- 2/73, Geddo) π.χ. αριθμητικό όριο, ευθείες απαγορεύσεις και ποσοστώσεις άμεσου χαρακτήρα πρακτική οι ποσοτικοί περιορισμοί προσδιορίζονται εύκολα και συνεπώς δεν προκαλούν σοβαρά προβλήματα. Ένας ποσοτικός περιορισμός υπάρχει σε περίπτωση που οι εισαγωγές ή οι εξαγωγές περιορίζονται είτε μερικώς είτε πλήρως. Οι ποσοτικοί περιορισμοί αποτελούν παραβίαση του ά. 34 εξαιτίας απλά και μόνον του αποτελέσματός τους, δηλαδή ακόμη κι αν δεν έχουν ως συνέπεια την προστασία των εγχώριων προϊόντων, δηλ. δεν κάνουν διάκριση κατά των εισαγόμενων. Επειδή είναι πολύ ξεκάθαροι, είναι και σπάνιοι και έχουν σχεδόν εκλείψει από την Ε.Ε.

παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν ποσοτικοί περιορισμοί: ° πράξεις της διοίκησης (C-21/84, Επιτροπή κατά Γαλλίας, μηχανές γραμματοσημάνσεως, οι γαλλικές αρχές συνεχώς αρνούνταν να εγκρίνουν μηχανές γραμματοσήμανσης από άλλα κ-μ) ° απαγόρευση των εισαγωγών (C – 7/61, Επιτροπή κατά Ιταλίας (απαγόρευση εισαγωγής χοιρινού κρέατος) και C – 34/79, Henn and Darby (απαγόρευση εισαγωγής πορνογραφικού υλικού) ° σύστημα ποσόστωσης (C-13/68, Salgoil SpA) ακόμη και ένα σύστημα ποσόστωσης που εφαρμόζεται σε μικρό τμήμα της χώρας θεωρείται ποσοτικός περιορισμός) (C-67/97, Ditlev Bluhme)

β. μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς (ΜΙΑΠΠ) Εκτός από τους ποσοτικούς περιορισμούς, τα κ-μ μπορούν να επιβάλουν άλλες προϋποθέσεις (π.χ. τεχνικές) για τη διακίνηση των προϊόντων = ΜΙΑΠΠ Έχουν ευρύτερο πεδίο εφαρμογής από τους ποσοτικούς περιορισμούς. Μπορεί να μην είχαν την πρόθεση να έχουν το αποτέλεσμα που έχουν από το κ-μ που τους θέσπισε. έννοια ΜΙΑΠΠ: από Oδηγία 70/50 (εφαρμόστηκε μόνον για μια μεταβατική περίοδο, δίνει την έννοια των Μ.Ι.Α.Π.Π.) και C – 8/74, Dassonville: Βελγικός νόμος απαιτούσε ορισμένα εισαγόμενα προϊόντα (π.χ. σκωτσέζικο ουίσκι) να πωλούνται μόνον αν συνοδεύονταν από πιστοποιητικό προέλευσης, που θα είχαν εκδώσει οι αρχές των χωρών προέλευσης (εν προκειμένω, Ηνωμένο Βασίλειο) κι όχι η χώρα άμεσης εισαγωγής (Γαλλία). Ο έμπορος Dassonville αγόρασε σκωτσέζικο ουίσκι στη Γαλλία, όπου δεν απαιτούνταν κανένα πιστοποιητικό και προσπάθησε να το εισαγάγει στο Βέλγιο χωρίς πιστοποιητικό. Όταν του ασκήθηκε δίωξη, επειδή πλαστογράφησε ένα τέτοιου είδους πιστοποιητικό για να παρακάμψει τη βελγική νομοθεσία, ισχυρίστηκε ότι η απαίτηση που έθετε ο βελγικός νόμος συνιστούσε Μ.Ι.Α.Π.Π. Το ΔΕΚ έδωσε τον ορισμό του Μ.Ι.Α.Π.Π. Μ.Ι.Α.Π.Π: κάθε εμπορική ρύθμιση, που θεσπίζεται από τα κ-μ και είναι κατάλληλη να εμποδίσει άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή εν δυνάμει, το ενδοκοινοτικό εμπόριο. αφορούν π.χ. τιμή, διαφήμιση, συσκευασία για εισαγωγή. 2 στοιχεία : i. εμπορική ρύθμιση ii. η ρύθμιση να έχει αντίκτυπο στο ενδοκοινοτικό εμπόριο

Μ.Ι.Α.Π.Π.: με διάκριση και αδιακρίτως Μ.Ι.Α.Π.Π.: με διάκριση και αδιακρίτως C-120/78, Cassis de Dijon Η υπόθεση Cassis de Dijon χάραξε τη διάκριση μεταξύ μέτρων που εφαρμόζονται με διάκριση και μέτρων που εφαρμόζονται αδιακρίτως. Η γερμανική νομοθεσία απαγόρευε τα ποτά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (κάτω από 25%), επικαλούμενη λόγους δημόσιας υγείας και προστασίας των καταναλωτών. Η πώληση του γαλλικού κρασιού Cassis de Dijon ήταν νόμιμη στη Γαλλία, αλλά όχι στη Γερμανία. Το γερμανικό αυτό μέτρο εφαρμοζόταν αδιακρίτως σε γερμανικά ποτά και σε ποτά άλλων κ-μ. Ως αποτέλεσμα, απαγορεύθηκε η πώληση του Cassis στη γερμανική αγορά. Το ζήτημα ενώπιον του ΔΕΕ ήταν αν το γερμανικό μέτρο, που εφαρμοζόταν αδιακρίτως, θεωρούνταν Μ.Ι.Α.Π.Π. και απαγορευόταν από το ά.34 ΣΛΕΕ. ΔΕΕ: αποφάσισε ότι το ά. 34 ΣΛΕΕ καλύπτει τα μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως.

μέτρα που θεωρούνται Μ.Ι.Α.Π.Π Η έννοια των Μ.Ι.Α.Π.Π. είναι ευρύτερη από εκείνη των ποσοτικών περιορισμών Δύο κατηγορίες Μ.Ι.Α.Π.Π.: Όσα εφαρμόζονται με διάκριση (ά. 34 και 35): μέτρα που εφαρμόζονται αποκλειστικά στα εισαγόμενα ή αποκλειστικά στα εξαγόμενα προϊόντα (π.χ., C-249/81, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (υπόθεση ιρλανδικών προϊόντων), ο κανόνας εφαρμοζόταν μόνον σε προϊόντα που εισάγονταν στην Ιρλανδία, αποθαρρύνοντας τους εισαγωγείς σε άλλα κ-μ να εισάγουν προϊόντα στην Ιρλανδία) Όσα εφαρμόζονται αδιακρίτως (μόνον ά. 34) : μέτρα που εφαρμόζονται τόσο στα εισαγόμενα, όσο και στα εγχώρια προϊόντα, αλλά που θίγουν περισσότερο τα εισαγόμενα, επειδή είναι πιο δύσκολο να τηρηθούν από τους εισαγωγείς. (π.χ. C-124/81, Eπιτροπή κατά Η.Β. (UHT γάλα), το UHT γάλα θα μπορούσε να διοχετευθεί για κατανάλωση στο ΗΒ από εμπόρους που διέθεταν άδεια, οι οποίοι είχαν συσκευάσει το γάλα στο ΗΒ. Το γάλα UHT που προερχόταν από άλλο κ-μ θα έπρεπε να ανοιχθεί και να συσκευασθεί εκ νέου στο ΗΒ, πράγμα σχεδόν αδύνατο). ◊ Η διαφορά μεταξύ μέτρων που εφαρμόζονται με διάκριση και μέτρων που εφαρμόζονται αδιακρίτως είναι ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως μπορούν να δικαιολογηθούν αν είναι αναγκαία για να εξυπηρετήσουν επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, π.χ. προστασία του περιβάλλοντος (C – 120/78, Cassis de Dijon).

παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 207/83, Επιτροπή κατά Η.Β. (υπόθεση για ένδειξη καταγωγής) Η ρύθμιση που απαιτεί ένδειξη καταγωγής επί ορισμένων προϊόντων ενθάρρυνε τους πελάτες να αγοράζουν εγχώρια προϊόντα (εφαρμόστηκε αδιακρίτως) ► ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 249/81, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (υπόθεση ιρλανδικών προϊόντων) Στα πλαίσια της προώθησης των ιρλανδικών προϊόντων, τα προϊόντα που κατασκευάζονταν στην Ιρλανδία έφεραν τη σφραγίδα «εγγυημένο ιρλανδικό προϊόν». (εφαρμόστηκε με διάκριση) ► ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π., ακόμη κι αν δεν είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των εισαγωγών, αφοί οι πωλήσεις των ιρλανδικών προϊόντων είχε εμφανίσει πτώση. Ακόμη και αν το μέτρο μπορεί εν δυνάμει να περιορίσει το διακρατικό εμπόριο, θεωρείται Μ.Ι.Α.Π.Π. C– 261/81, Walter Rau Η βελγική νομοθεσία απαιτούσε η μαργαρίνη να πωλείται μόνον σε συσκευασίες σε σχήμα κύβου (εφαρμόστηκε αδιακρίτως). Κατά συνέπεια, το προϊόν έπρεπε να επανασυσκευασθεί προκειμένου να πωληθεί στο Βέλγιο. ► ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π. C-51/71 - International Fruit Company υποχρέωση απόκτησης άδειας για τους εισαγωγείς ►ΔΕΕ: Μ.Ι.Α.Π.Π.

παραδείγματα μέτρων που θεωρήθηκαν Μ.Ι.Α.Π.Π. οι άδειες εισαγωγών και εξαγωγών, έστω και αν αυτές χορηγούνται οι υγειονομικοί έλεγχοι οι έλεγχοι ως προς την προέλευση και γνησιότητα προϊόντων η απαίτηση να αναγράφεται η προέλευση των προϊόντων η απαίτηση αναφοράς της σύνθεσης των ζωοτροφών η απαίτηση αναγραφής του χρόνου κατασκευής εμπορευμάτων από πολύτιμο μέταλλο ο καθορισμός ανώτατης τιμής που έστω και αν ισχύει για τα εισαγόμενα και τα εγχώρια καθιστά την πώληση των εισαγόμενων δυσχερή ή αδύνατη ο καθορισμός κατώτατης τιμής, έστω και αν ισχύει γενικά, επειδή λειτουργεί σε βάρος των εισαγόμενων που έχουν παραχθεί με μικρότερο κόστος η υποχρέωση καθορισμού τελικής τιμής από τον παραγωγό ή τον εισαγωγέα, επειδή με τις διάφορες φορολογικές επιβαρύνσεις παρεμποδίζεται η εισαγωγή.

2 στοιχεία έννοιας Μ. Ι. Α. Π. Π. : i 2 στοιχεία έννοιας Μ.Ι.Α.Π.Π.: i. εμπορική ρύθμιση C-120/78, Cassis de Dijon (1979) : μια κρατική ρύθμιση, που αφορά τα τεχνικά στοιχεία και χαρακτηριστικά ενός προϊόντος (πολύ ευρύ – ακόμη και υλικές ενέργειες και παραλείψεις κρατικών οργάνων, π.χ. C – 265/95, Eπιτροπή κατά Γαλλίας, φράουλες) C-267,268/91, Keck (1993) → νομολογιακή στροφή διάκριση μεταξύ: ενός μέτρου που αφορά τα τεχνικά στοιχεία ενός προϊόντος (μέγεθος, βάρος, σύνθεση, ετικέτα = παράβαση του ενωσιακού δικαίου) και μέτρου που αφορά απλώς τους όρους πώλησης ενός προϊόντος (=όχι παράβαση του ενωσιακού δικαίου) π.π.: αφορούσε τη νομιμότητα γαλλικού νόμου που απαγόρευε τη μεταπώληση των προϊόντων στην ίδια κατάσταση, που δεν είχαν δηλ. ξανασυσκευασθεί, σε τιμή χαμηλότερη από εκείνη στην οποία είχαν αγορασθεί, προκειμένου να αποτραπεί η ληστρική τιμή. Ο Keck κατήγγειλε στο ΔΕΕ ότι η γαλλική νομοθεσία δεν συμβάδιζε με το δίκαιο της Ε.Ε. ΔΕΕ: οι όροι πώλησης αφορούν τις συνθήκες πώλησης (πότε, πώς, πού) και ΔΕΝ συνιστούν Μ.Ι.Α.Π.Π. εφόσον εφαρμόζονται αδιακρίτως. Έτσι, μέτρα όπως η απαγόρευση πώλησης προϊόντων πριν από τις 12 το μεσημέρι της Κυριακής, ή περιορισμοί σχετικά με τη διαφήμιση είναι γνωστά ως «όροι πώλησης» και δεν απαγορεύονται, εφόσον εφαρμόζονται αδιακρίτως (δηλ. όχι παραβίαση ά. 34 ή 35). ii. η ρύθμιση να έχει αντίκτυπο στο ενδοκοινοτικό εμπόριο δηλ. να μην επιδρά σε αμιγώς εσωτερικές καταστάσεις, αφήνοντας ανεπηρέαστο το ενδοκοινοτικό εμπόριο αλλά, αντίθετα, να το επηρεάζει. Αρκεί η επίδραση να είναι και δυνητική (C-113/80, Eπιτροπή κατά Ιρλανδίας (Irish souvenirs): η ιρλανδική νομοθεσία απαιτούσε ορισμένα προϊόντα άλλων κ-μ (souvenirs) να φέρουν ετικέτα ότι προέρχονται από άλλο κ-μ. Το ΔΕΚ έκρινε ότι αυτό συνιστούσε ΜΙΑΠΠ. Τα ίδια κριτήρια που έχουν διατυπωθεί από τη νομολογία για να χαρακτηριστεί ένα μέτρο ως ΜΙΑΠΠ που χρησιμοποιούνται για τις εισαγωγές, χρησιμοποιούνται και για τις εξαγωγές.

παραδείγματα όρων πώλησης από τη νομολογία C-267,268/91, Keck : τα εθνικά μέτρα που αφορούν απλώς «όρους πώλησης» δεν συνιστούν κανονικά Μ.Ι.Α.Π.Π. κατά την έννοια της Dassonville και δεν θα εμπίπτουν κανονικά στο ά. 34 ΣΛΕΕ.Ο λόγος είναι ότι οι όροι πώλησης δεν έχουν στόχο να ρυθμίσουν το εμπόριο μεταξύ των κ-μ κατά κανένα τρόπο (υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζονται αδιακρίτως, δηλαδή το μέτρο να εφαρμόζονται σε όλους τους εμπόρους που δραστηριοποιούνται στην εθνική επικράτεια και να θίγει τα εγχώρια και τα εισαγόμενα από τα άλλα κ-μ προϊόντα κατά τον ίδιο τρόπο). C- 69/93 και C-258/93, Punto Casa κατά Capena : Το ΔΕΕ έκρινε ότι το ά. 34 ΣΛΕΕ δεν έχει εφαρμογή σε νόμους που αφορούν τις ώρες και ημέρες λειτουργίας των καταστημάτων, π.χ.,εθνική ρύθμιση που απαγορεύει την πώληση πριν τις 12 το μεσημέρι της Κυριακής (πότε;) C-391/92, Επιτροπή κατά Ελλάδας: νόμος που προβλέπει ότι το βρεφικό γάλα θα πωλείται μόνον σε φαρμακεία (πού;) C- 292/92, Hunermund: απαγορεύτηκε στους φαρμακοποιούς να διαφημίζονται εκτός των καταστημάτων τους (πού; / πώς;) C-412/93, Leclerk, γαλλικός νόμος που απαγόρευε την διαφήμιση καυσίμων στην τηλεόραση (πού; / πώς;) ΑΛΛΑ, θεωρήθηκαν από το ΔΕΕ ως Μ.Ι.Α.Π.Π.,επειδή αφορούσαν τον εξωγενή χαρακτήρα του προϊόντος ► απαγορεύονται C- 470/93, Clinique, γερμανικός νόμος απαγόρευε την ονομασία ‘’Clinique’’ για καλλυντικά, καθώς η συγκεκριμένη ονομασία υποδήλωνε θεραπευτικές ιδιότητες που το προϊόν δεν είχε. Η κατασκευάστρια εταιρεία Estee Lauder, συνεπώς, αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει την ονομασία ‘’Linique’’ στη Γερμανία, γεγονός που απαιτούσε αλλαγή στη συσκευασία. C-470/93, Mars, η ένδειξη «+10%» στη συσκευασία της σοκολάτας -παγωτού Mars στην πραγματικότητα περιελάμβανε ποσότητα μεγαλύτερη του 10% της συσκευασίας. Αυτό παραβίαζε γερμανικό νόμο που απαγόρευε την παραπλανητική πληροφόρηση σχετικά με τα προϊόντα.

7. Εξαιρέσεις από τα ά. 34 και 35 – περιπτώσεις όπου τα εθνικά μέτρα δεν παραβιάζουν το ενωσιακό δίκαιο Ναι μεν η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία και βασικό στόχο της ΕΕ, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και άλλες αξίες (π.χ. ανθρώπινη ζωή και υγεία, λόγοι επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος). 2 κατηγορίες εξαιρέσεων (μη οικονομικοί λόγοι) : 1η = ά.36 ΣΛΕΕ εφαρμόζεται τόσο σε μέτρα που εφαρμόζονται με διάκριση, όσο και σε εκείνα που εφαρμόζονται αδιακρίτως 2η = νομολογιακής προέλευσης – Cassis de Dijon εφαρμόζονται μόνον σε μέτρα που εφαρμόζονται αδιακρίτως (να μην έχει γίνει εναρμόνιση)

1η κατηγορία: ά. 36 ΣΛΕΕ 1η κατηγορία περιορισμών- ά. 36 = λόγοι δημοσίας ηθικής, δημοσίας τάξεως, δημοσίας ασφαλείας, προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών, προστασίας των εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή αρχαιολογική αξία, ή προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. ♦ εξαντλητική απαρίθμηση ♦ απαιτείται συγκεκριμένη δικαιολόγηση του μέτρου που λαμβάνεται (εξαιρετικό καθεστώς υπέρ κ-μ)

2η κατηγορία: επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος (1η αρχή της Cassis) = νομολογιακής προέλευσης: κανόνας της δικαιολόγησης C–120/78,Cassis de Dijon: «μέτρα για επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος» _ αθροίζονται σε όσους περιορισμούς προβλέπονται ρητά στο ά. 36 _ ενδεικτική απαρίθμηση ≠ ά. 36→ εναπόκειται στο ΔΕΕ να κρίνει αν ένα μέτρο περιοριστικό του εμπορίου μπορεί να δικαιολογηθεί με βάση τους λόγους δημοσίου συμφέροντος _επικουρική της 1ης κατηγορίας ΠΡΟΣΟΧΗ! Καταφεύγουμε στη 2η κατηγορία περιορισμών ΜΟΝΟΝ αν το μέτρο δεν μπορεί να υπαχθεί σε κάποιον από τους λόγους δημοσίου συμφέροντος που αναφέρονται περιοριστικά στο ά. 36. Αν ένα μέτρο εφαρμόζεται αδιακρίτως, μπορεί να δικαιολογηθεί και συνεπώς, να μην απαγορεύεται κατά τα ά. 34 και 35, αν είναι αναγκαίο από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος έννομα αγαθά που το ΔΕΚ έκρινε ότι αποτελούν λόγους δημοσίου συμφέροντος: * προστασία του περιβάλλοντος (C- 302/86, Eπιτροπή κατά Δανίας) * προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου (C-112/00, Schmidberger) * διατήρηση των εθνικών και τοπικών κοινωνικο – πολιτικών χαρακτηριστικών (C-145/88, Torfaen) * βελτίωση των συνθηκών εργασίας (C-155/80, Oebel, υγεία και ασφάλεια) * πρoώθηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων (C-60 και 61/84, Cinéthèque) * πολυφωνία του τύπου (C-368/95, Familiapress

υπό ποιες προϋποθέσεις ένας από τους προβλεπόμενους λόγους μπορεί να δικαιολογήσει ένα μέτρο που περιορίζει το εμπόριο; 1η προϋπόθεση - ά. 36 β: (εφαρμόζεται με διάκριση και αδιακρίτως) * «οι απαγορεύσεις ή οι περιορισμοί αυτοί δεν δύνανται πάντως να αποτελούν ούτε μέσο αυθαίρετων διακρίσεων, ούτε συγκεκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών». Δηλαδή ακόμη κι αν υπάρχει πραγματικά κάποιος νόμιμος σκοπός για τη λήψη του μέτρου, ο τρόπος κατά τον οποίο εφαρμόζεται ο κανόνας δεν θα πρέπει να ωφελεί τα εγχώρια προϊόντα. Ο λόγος για τη διάκριση πρέπει να είναι αυθεντικός. (π.χ. C-40/82, Επιτροπή κατά Η.Β.: η κυβέρνηση του Η.Β. περιόρισε τις εισαγωγές γαλοπούλας για λόγους δημοσίας υγείας ακριβώς λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα…..) ΔΕΕ: προστατεύει την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων. Αρκεί και μια απλή διάκριση ή ακόμη και μια απλώς συγκεκαλυμμένη για να αναιρέσει τη δικαιολόγηση ενός μέτρου που περιορίζει το εμπόριο. * ΠΡΟΣΟΧΗ! Άλλο είναι ότι το ά. 36 εφαρμόζεται με διάκριση και αδιακρίτως (αφορά το ζήτημα σε ποια προϊόντα εφαρμόζεται το εθνικό μέτρο ► ΕΦΑΡΜΟΓΗ) Κι άλλο είναι το ότι απαγορεύεται η αυθαίρετη διάκριση (ά. 36 β) (αφορά το ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ότι δηλ. αν από το εθνικό μέτρο ωφελούνται τα εγχώρια προϊόντα, τότε το μέτρο = αυθαίρετη διάκριση και δεν δικαιολογείται από ά. 36).

2η προϋπόθεση – αρχή αναλογικότητας «Οι εθνικοί κανόνες που θεσπίζονται για την επίτευξη ενός από τους στόχους που αναφέρονται στο άρθρο 36 ΣΛΕΕ είναι συμβατοί με τη Συνθήκη μόνον στο βαθμό που δεν υπερβαίνουν τα όρια αυτού που είναι κατάλληλου και αναγκαίου για την επίτευξη του επιθυμητού στόχου, C-128/89, Eπιτροπή κατά Ιταλίας Αναλύεται σε : αναγκαιότητα: Δηλ. το μέτρο που περιορίζει το εμπόριο να μην ξεπερνά το εύρος και την ένταση που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση του επικαλούμενου λόγου δημοσίου συμφέροντος. Ένα μέτρο που περιορίζει το εμπόριο, για να είναι συμβατό με το ενωσιακό δίκαιο, δεν αρκεί να μην επιφέρει διακρίσεις (απλές ή ακόμη και συγκεκαλυμμένες), αλλά πρέπει να είναι και αναγκαίο. Να μην μπορεί να υποκατασταθεί με άλλο μέτρο μη περιοριστικού χαρακτήρα, να είναι συνεπώς το προσφορότερο μέτρο και να έχει τέτοιο πεδίο εφαρμογής ώστε τα αποτελέσματά του να είναι ευθέως ανάλογα του σκοπού δημοσίου συμφέροντος, τον οποίο καλείται να ικανοποιήσει. υποκατάσταση: μεταξύ περισσότερων δυνατών μέτρων, τα οποία μπορούν να ικανοποιήσουν το λόγο δημοσίου συμφέροντος, το κ-μ οφείλει να επιλέξει εκείνο το οποίο έχει τη μικρότερη δυνατή περιοριστική επίδραση στο ενδοκοινοτικό εμπόριο. π.χ. σε Cassis : ο καθολικός χαρακτήρας της απαγόρευσης στην κατηγορία οινοπνευματωδών ποτών > 20% αλκοόλ υπερέβαινε τα όρια που θέτει η αρχή υποκατάστασης και αναιρούσε τη δικαιολόγηση του μέτρου. Αρκούσε η απλή επισήμανση στη συσκευασία = προσφορότερο μέτρο.

Παραδείγματα εξαιρέσεων από τη νομολογία δημόσια ηθική: C- 34/79, Henn and Darby: οι κατηγορούμενοι εισήγαγαν πορνογραφικές ταινίες από την Ολλανδία. Καταδικάστηκαν για την εισαγωγή τους κατά παράβαση της νομοθεσίας του Η.Β. που απαγόρευε την εισαγωγή άσεμνων ή αισχρών αντικειμένων. Εφαρμόστηκε με διάκριση. Ήταν απόλυτη απαγόρευση, δηλαδή ποσοτικός περιορισμός. ΔΕΕ: μπορεί το Η.Β. να περιορίσει την εισαγωγή πορνογραφικών ταινιών στην επικράτειά του, επειδή επαφίεται σε κάθε κ-μ να θέσει τα δικά του πρότυπα δημόσιας ηθικής και δεν επιτρεπόταν το εμπόριο αυτών των προϊόντων στο Η.Β. (η κατοχή τους, όμως, επιτρεπόταν = προβληματικό σημείο). ΑΛΛΑ: C-121/85, Conegate: το ΔΕΚ έκρινε ότι το Η.Β. δεν μπορούσε να επικαλεστεί την εξαίρεση στο πλαίσιο του προστατευτισμού, καθώς τα προϊόντα (φουσκωτές κούκλες και άλλα ερωτικά αντικείμενα από τη Γερμανία) ήταν ενός τύπου που θα μπορούσε να παράγονται και πωλούνται νόμιμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Άρα, θα ερχόταν σε αντίθεση με το ά. 36, β΄, αφού δεν υπήρχαν εξίσου αυστηροί κανόνες κατά παρόμοιων εγχώριων προϊόντων.

δημόσια τάξη : C-7/78, Thompson: αφορούσε την απαγόρευση του Ηνωμένου Βασιλείου σχετικά με την εξαγωγή χρυσών και αργυρών συλλεκτικών νομισμάτων ΔΕΕ: έκρινε ότι η απαγόρευση των εξαγωγών θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αφού το Ηνωμένο Βασίλειο εξέφρασε την ανησυχία ότι, αν τα νομίσματα εγκατέλειπαν τη χώρα, θα μπορούσαν να τήκονται για το περιεχόμενό τους, κάτι που αντιβαίνει στα θεμελιώδη συμφέροντα του κράτους (παράνομο στο Ηνωμένο Βασίλειο). C-265/95, Eπιτροπή κατά Γαλλίας (Angry Farmers): η γαλλική κυβέρνηση δεν έλαβε δράση κατά των Γάλλων διαδηλωτών που είχαν εξαπολύσει βίαιες εκστρατείες κατά των εισαγόμενων προϊόντων. Η γαλλική κυβέρνηση υποστήριξε ότι αν είχε λάβει μέτρα εναντίον των διαδηλωτών, θα είχε ξεσπάσει ακόμη χειρότερη βία. Το ΔΕE δεν δέχθηκε το επιχείρημα αυτό, κυρίως επειδή είχε επιτρέψει την κατάσταση να προχωρήσει ανεξέλεγκτα εδώ και πολλά χρόνια. C- 212/00,Schmidberger: Μια ομάδα διαμαρτυρίας για το περιβάλλον, αφού είχε εκ των προτέρων προειδοποιήσει τις αυστριακές αρχές, διοργάνωσε διαδήλωση (νόμιμη σύμφωνα με το αυστριακό δίκαιο), η οποία είχε ως αποτέλεσμα το κλείσιμο ενός μεγάλου αυτοκινητόδρομου για 24 ώρες. Η Αυστρία προειδοποίησε τη Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία. Η S, μια γερμανική μεταφορική εταιρεία, ισχυρίστηκε ότι η Αυστρία παραβίασε το άρθρο 34 ΣΛΕΕ, επειδή δεν απαγόρευσε τη διαδήλωση και διεκδίκησε αποζημίωση βάσει της αρχής της ευθύνης του κράτους (C-Francovich). ΔΕΕ: έκρινε ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων αποτελεί θεμελιώδη ελευθερία και πρέπει τηρείται, αλλά μπορεί να απαιτηθεί από τα κ-μ να προστατεύσουν άλλα συμφέροντα, όπως η ελευθερία της έκφρασης. Υπό την προϋπόθεση ότι το κ-μ το πράττει αυτό κατά τον λιγότερο περιοριστικό της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων τρόπο, το κ-μ δε παραβιάζει το ενωσιακό δίκαιο.

δημόσια ασφάλεια (εσωτερική και εξωτερική): C-72/83, Campus Oil: αμφισβητήθηκε ιρλανδικός νόμος που απαιτούσε από εισαγωγείς πετρελαίου να αγοράσουν το 35 % από κρατικό διυλιστήριο, για λόγους δημόσιας ασφάλειας. ΔΕΚ: έκρινε ότι η αδιάλειπτη προμήθεια προϊόντων πετρελαίου ήταν τόσο σημαντική ώστε ξεπερνούσε καθαρά οικονομικές σκέψεις και έτσι θα μπορούσε να δικαιολογηθεί με αυτόν τον τρόπο.

προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων και των ζώων ή προφυλάξεως των φυτών C- 124/81, UHT γάλα: Η βρετανική νομοθεσία προέβλεπε ότι το γάλα θα μπορούσε να εισαχθεί μόνο με άδεια και ότι θα μπορούσε να διατεθεί στην αγορά μόνο από εξουσιοδοτημένους εμπόρους που είχαν συσκευάσει το γάλα σε τοπική γαλακτοβιομηχανία. Το Η.Β. υποστήριξε ότι το σύστημα αυτό ήταν αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας. ΔΕΕ: Χρειάζεται να αποδείξει κανείς ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος για την υγεία. Το βάρος της απόδειξης φέρει το κ-μ και και απαιτούνται επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία. Στην υπόθεση αυτή, επίσης, το ΔΕΕ έκρινε ότι δεν πληρούνταν η αρχή της αναλογικότητας - ένα πιστοποιητικό από το κράτος προέλευσης του γάλακτος θα επαρκούσε. C-40/82, Επιτροπή κατά Η.Β.: το Η.Β. απαγόρευσε την εισαγωγή κρέατος πουλερικών από άλλα κ-μ προκειμένου να καταπολεμήσει τη νόσο του Newcastle, επικαλούμενο την προστασία της δημόσιας υγείας. Το ΔΕΚ, όμως, αποφάσισε ότι η απαγόρευση εισαγωγής στην πραγματικότητα επεβλήθη για να εμποδιστεί η εισαγωγή κρέατος πουλερικών ειδικά από τη Γαλλία. Η κατάσταση αυτή προστάτευε τους εγχώριους παραγωγούς. C – 420/01, Επιτροπή κατά Ιταλίας: Το ΔΕΕ έκρινε ότι η Ιταλία απαγόρευσε τη διάθεση στο εμπόριο στην Ιταλία τονωτικών ποτών των οποίων η περιεκτικότητα σε καφεϊνη υπερβαίνει ορισμένο όριο, χωρίς να αποδεικνύει ότι το όριο αυτό είναι αναγκαίο και ανάλογο για την προστασία της δημόσιας υγείας. προστασίας της βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. (αφορά δικαιώματα που απορρέουν από διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά σήματα, δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ονομασίες προέλευσης (τυρί φέτα) και γεωγραφικές ενδείξεις). C- 78/70, Deutsche Grammophon: η γερμανική νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων χρησιμοποιήθηκε για να εμποδίσει την πώληση των δίσκων που είχαν εισαχθεί από τη Γερμανία στη Γαλλία και στη συνέχεια επανεισάγονταν στη Γερμανία. ΔΕΕ: παράβαση του ά. 34 ΣΛΕΕ. Το άρθρο 36 επιτρέπει εξαιρέσεις μόνο εφόσον δικαιολογούνται για λόγους διασφάλισης των δικαιωμάτων που αποτελούν το συγκεκριμένο αντικείμενο της ιδιοκτησίας και όχι για κάποιο άλλο λόγο.

8. Aρχή αμοιβαίας αναγνώρισης : 2η αρχή της Cassis Εφόσον ένα προϊόν νομίμως έχει παρασκευασθεί και τεθεί σε κυκλοφορία σε ένα κ-μ, δεν υπάρχει λόγος να μην εισαχθεί σε άλλο κ-μ χωρίς περιορισμούς. C-178/84, Επιτροπή κατά Γερμανίας ("Νόμος περί καθαρότητας" για το ζύθο): γερμανικός νόμος του 1952, ο οποίος είχε βασισθεί σε νόμο του 16ου αιώνα, που απαιτούσε η μπύρα να μην περιέχει συντηρητικά, αλλιώς δεν θα διατίθεται στην αγορά με την ονομασία «μπύρα». Η Γερμανία επικαλέσθηκε την προστασία των καταναλωτών και ισχυρίστηκε ότι οι καταναλωτές γερμανικής μπύρας θα έπρεπε να προστατευθούν επειδή συνέδεαν την «μπύρα» αποκλειστικά με ποτό χωρίς συντηρητικά. Το ΔΕΚ έκρινε δυσανάλογο το μέτρο. Αρκούσε η ετικέτα.

9. ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων δηλ. η φορολόγηση ομοειδών προϊόντων πρέπει να είναι ίση (ανάμεσα σε προϊόντα άλλων κ-μ και εγχώρια) φορολογική διάκριση = κάθε ρύθμιση που καταλήγει στην προστασία των εγχώριων προϊόντων και θέτει τα προϊόντα άλλων κ-μ σε μειονεκτική θέση, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο (C-142,143/80, Essevi & Salengo) περιλαμβάνει τις ρυθμίσεις που εφαρμόζονται μεν με τον ίδιο τρόπο στα εγχώρια και στα προϊόντα άλλων κ-μ, αλλά στη συνέχεια, παρέχουν απαλλαγές ή μειώσεις από τις οποίες επωφελούνται μόνον τα εγχώρια. π.χ. ° επιβολή υψηλότερου φορολογικού συντελεστή στα προϊόντα άλλων κ-μ (η πιο προφανής διάκριση) ° διαφορετικοί τρόποι υπολογισμού της φορολόγησης, που καταλήγουν σε δυσμενή μεταχείριση των προϊόντων άλλων κ-μ ° διαφορετικοί κανόνες ως προς την προθεσμία καταβολής του φόρου (π.χ. άμεση καταβολή για τα προϊόντα άλλων κ-μ έναντι προθεσμίας καταβολής αρκετών εβδομάδων για τα εγχώρια προϊόντα) ° διαδικασία αμφισβήτησής τους (προθεσμίες, β.α.) ° αυστηρότερες κυρώσεις σε προϊόντα άλλων κ-μ σε περιπτώσεις φορολογικών παραβάσεων

«κανένα κ-μ δεν επιβάλλει άμεσα ή έμμεσα στα προϊόντα άλλων κ-μ εσωτερικούς φόρους οποιασδήποτε φύσεως, ανωτέρους από εκείνους που επιβαρύνουν άμεσα ή έμμεσα τα ομοειδή εθνικά προϊόντα» (εδ. α’) ά. 110 = εργαλείο αρνητικής ενοποίησης: δεν επιβάλλει στα κ-μ τη λήψη μέτρων, αλλά τα διατάζει να απέχουν από τη λήψη προστατευτικών μέτρων κατά την άσκηση της φορολογικής τους κυριαρχίας. Δηλ απαγορεύει στα κ-μ να επιφυλάσσουν διαφορετική φορολογική μεταχείριση στα προϊόντα που προέρχονται από άλλα κ-μ, σε σχέση με τα εγχώρια προϊόντα. εδ. α΄ + β΄ → άμεση ισχύς διάταξη που φανερώνει τη φορολογική κυριαρχία των κ-μ. Η ανεξέλεγκτη άσκηση, όμως, της φορολογικής κυριαρχίας των κ-μ θα ματαίωνε το στόχο της εσωτερικής αγοράς, αφού τα κ-μ θα μπορούσαν να αντικαθιστούν τους καταργηθέντες δασμούς με εσωτερικούς φόρους που θα οδηγούσαν στο ίδιο αποτέλεσμα. γι΄ αυτό το ά. 101 = εργαλείο φορολογικής ουδετερότητας: δεν απαγορεύει στα κ-μ να οργανώνουν ελεύθερα το φορολογικό τους σύστημα. Οριοθετεί, όμως, τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται οι φόροι αυτοί στα εγχώρια προϊόντα και στα προϊόντα άλλων κ-μ. Ο στόχος είναι η φορολογική ουδετερότητα, δηλ. η φορολόγηση των προϊόντων στο εσωτερικό ενός κ-μ πρέπει να είναι οικονομικά ουδέτερη, ώστε να εξασφαλίζει ίσους όρους ανταγωνισμού για όλα τα προϊόντα και να μην ανάγεται σε παράγοντα αποτρεπτικό της κυκλοφορίας ενός προϊόντος σε άλλο κ-μ.

πεδίο εφαρμογής: αφορά εσωτερικούς φόρους, οι οποίοι επιβάλλονται στα προϊόντα που κυκλοφορούν στο έδαφος των κ-μ και οδηγούν σε διαφορετική μεταχείρισή τους σε σχέση με τα εγχώρια. «εγχώρια»= τα προϊόντα που παράγονται στο έδαφος ενός κράτους, αλλά και εκείνα που έχουν εισαχθεί από τρίτα κράτη και για τα οποία έχουν καταβληθεί όλοι οι οφειλόμενοι φόροι και δασμοί κατά τη εισαγωγή τους (προϊόντα που βρίσκονται σε ελεύθερη κυκλοφορία στο έδαφος του κράτους αυτού). η απαγόρευση αφορά την επιβολή εσωτερικών φόρων «οποιασδήποτε φύσης» (εδ. α΄). ΔΕΕ: διευκρινίζει ότι αφορά κάθε είδους επιβάρυνση, ανεξάρτητα από ονομασία. Η απαγόρευση εκτείνεται και στα εγχώρια που προορίζονται για εξαγωγή. ΔΕΝ απαγορεύει, όμως, την αντίστροφη διάκριση εις βάρος των εθνικών, δηλαδή τη μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνσή τους σε σχέση με τα αντίστοιχα προϊόντα που προέρχονται από άλλα κ-μ, εκτός αν τα προϊόντα αυτά προορίζονται για εξαγωγή.

ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων (εδ. α’) ομοειδή= τα προϊόντα που, χωρίς να συμπίπτουν απόλυτα ως προς τα χαρακτηριστικά, την ονομασία, την πρώτη ύλη τους κ.α., έχουν παρεμφερείς ιδιότητες (αντικειμενικό κριτήριο) και ικανοποιούν τις ίδιες ανάγκες των καταναλωτών (υποκειμενικό κριτήριο) (C-367 έως 377, Roders) παρεμφερείς ιδιότητες = πρώτη ύλη, μέθοδος παρασκευής, γεύση κ.α. ικανοποίηση των ίδιων αναγκών = τρόπος κατανάλωσης ή χρήσης ενός προϊόντος σωρευτικά κριτήρια ομοειδή = ● τσιγάρα από ξανθό και σκούρο καπνό (C-302/00 Eπιτροπή κατά Γαλλίας - Tobacco case), ● επιτραπέζιοι οίνοι ανεξάρτητα από το αν προέρχονται από σταφύλια ή άλλα φρούτα μη ομοειδή = ● επιτραπέζιοι οίνοι με οίνους τύπου λικέρ («πόρτο», το οποίο παράγεται με διαφορετική μέθοδο και καταναλώνεται ως απεριτίφ στο επιδόρπιο. Θεωρήθηκε ότι ικανοποιεί διαφορετικές καταναλωτικές ανάγκες (C – 104/81, Kupferberg) ●επιτραπέζιοι οίνοι με αφρώδεις οίνους τύπου σαμπάνιας, οι οποίοι έχουν διαφορετικό τρόπο παρασκευής και καταναλώνονται σε ειδικές περιστάσεις (C – 367/93 έως 377/93, Roders )

ά. 110 ΣΛΕΕ – απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων (εδ. β)’ σε περίπτωση που τα προϊόντα βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού, η φορολόγηση δεν πρέπει να ευνοεί τα εγχώρια προϊόντα «κανένα κ-μ δεν επιβάλλει στα προϊόντα των άλλων κ-μ εσωτερικούς φόρους, η φύση των οποίων οδηγεί έμμεσα στην προστασία άλλων προϊόντων». (εδ. β)’ ευρύτερη μεταχείριση σε σχέση με το εδ. α΄. Δεν αφορά μόνον τη διακριτική μεταχείριση, αλλά απαγορεύει την επιβολή φόρων στα προϊόντα άλλων κ-μ, η φύση των οποίων οδηγεί έμμεσα στην προστασία άλλων προϊόντων.

αφορά κάθε εκδήλωση φορολογικού προστατευτισμού έναντι προϊόντων άλλων κ-μ που δεν είναι μεν ομοειδή προς τα εγχώρια, βρίσκονται όμως με αυτά σε σχέση ανταγωνισμού, έστω και μερική, άμεση ή ενδεχόμενη (C-356/85, Επιτροπή κατά Βελγίου) ΠΡΟΣΟΧΗ! Το εδ. β΄ είναι συμπληρωματικό στο α΄ εφόσον διαπιστωθεί ότι ένας εσωτερικός φόρος αντίκειται στο α΄, παρέλκει η εξέτασή του υπό β΄ προϋπόθεση = η ύπαρξη σχέσης ανταγωνισμού μεταξύ των εγχώριων προϊόντων και των προϊόντων άλλων κ-μ σχέση ανταγωνισμού = η δυνατότητα υποκατάστασής τους, υπό την έννοια ότι προσφέρουν στους καταναλωτές διαφορετικές εναλλακτικές επιλογές για την ικανοποίηση των αναγκών τους. π.χ. ● υφίσταται σχέση ανταγωνισμού μεταξύ των επιτραπέζιων κρασιών και της μπύρας, που αν και μη ομοειδή, προσφέρουν στον καταναλωτή εναλλακτικές επιλογές ● οι μπανάνες, ενώ δεν είναι ομοειδείς ως προς τα άλλα επιτραπέζια φρούτα στο βαθμό που έχουν διαφορετικές ιδιότητες και δεν εξυπηρετούν τις ίδιες ανάγκες, βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού με αυτά.

σχέση ά. 110 με άλλες διατάξεις i. με ά. 30 (απαγόρευση φ.ε.ι.α.) - σχέση αλληλοαποκλεισμού: ενώ και οι δύο διατάξεις έχουν αντικείμενο χρηματικές επιβαρύνσεις, διαφέρει ο λόγος επιβολής τους. φ.ε.ι.α. (ά. 30) → πλήττουν μόνον τα εισαγόμενα προϊόντα λόγω του ότι διέρχονται τα σύνορα (μετά, και συνεπώς, επιβάλλονται ανεξαρτήτως της ύπαρξης εγχώριας παραγωγής εσωτερικοί φόροι (ά. 101) → επιβάλλονται καταρχήν τόσο στα εγχώρια, όσο και στα προϊόντα άλλων κ-μ και πλήττουν την κυκλοφορία τους στο εσωτερικό των κρατών (C-109/98, CTR France International, C-441/98 και 442/98, Καπνική Μιχαηλίδης) ii. με ά. 34 ( απαγόρευση Μ.Ι.Α.Π.Π.) - η εφαρμογή του ά.110 (lex specialis) αποκλείει την εφαρμογή του ά. 34 Μ.Ι.Α.Π.Π. (34) → δεν αφορά χρηματικές επιβαρύνσεις, αλλά μέτρα που αφορούν τη σύνθεση, την επισήμανση, τη συσκευασία κ.τ.λ. απαγόρευση φ.ε.ι.α = ΑΠΟΛΥΤΗ δηλαδή όχι εφαρμογή ά. 36 ή εξαιρέσεων νομολογιακής προέλευσης (Cassis de Dijon)

10. ά. 114 και 115 ΣΛΕΕ: μέτρα εναρμόνισης καθεστώς εναρμόνισης μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας: η διαδικασία του ά. 114 καθίσταται ο γενικός τύπος προσέγγισης νομοθεσιών. εναρμόνιση: εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των εθνικών προτύπων για τα προϊόντα που εμποδίζουν το διακρατικό εμπόριο – θέτει δεσμευτικά πρότυπα για το σύνολο της ΕΕ. Δεν αποσκοπεί στην ενοποίηση του δικαίου, αλλά στην άρση των εθνικών διαφορών. Τα μέτρα εναρμόνισης αποκλείουν περαιτέρω περιορισμούς από τα κράτη μέλη στο σχετικό πεδίο. τύποι εναρμόνισης: α. πλήρης (λεπτομερείς κανόνες – πλήρης αντικατάσταση των υφιστάμενων εθνικών κανόνων δικαίου. Δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, αρχή αμοιβαίας αναγνώρισης - Cassis) β. εναρμόνιση των ελάχιστων απαιτήσεων (περιορισμός των στοιχείων προς εναρμόνιση μόνον σε ότι αφορά τις βασικές απαιτήσεις στους τομείς της προστασίας της υγείας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος).

ά. 114 παρ. 1: λήψη μέτρων που έχουν ως στόχο την εγκαθίδρυση και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. πότε εφαρμόζεται; Όταν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των νομοθεσιών των κ-μ και είναι ικανές να εμποδίσουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες ή να προκαλέσουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, οπότε και έχουν άμεση επίπτωση στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. αντικείμενο εναρμόνισης: μέτρα σχετικά με την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κ-μ. Άρα, αντικείμενο της εναρμόνισης είναι όλοι οι τύποι των δικαϊκών κανόνων, δηλαδή όλοι οι τυπικοί και ουσιαστικοί νόμοι. σε τι συνίσταται η εναρμόνιση; για άλλα κ-μ η εναρμόνιση συνίσταται σε τροποποίηση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου και για άλλα κ-μ συνίσταται σε θέσπιση νέου νομικού πλαισίου. τρόπος λήψης απόφασης: ΕυρΚοινβ + Συμβ → συνήθης νομοθετική διαδικασία, μετά από διαβούλευση με ΟΚΕ, με ειδική πλειοψηφία «μέτρα»: δεν διευκρινίζεται το είδος τους. Η Ένωση έχει διακριτική ευχέρεια προκειμένου να επιλέξει το προσφορότερο είδος μέτρου. πρακτικά, επιλέγεται Οδηγία → όταν η εναρμόνιση υποχρεώνει τα κ-μ σε τροποποίηση υφιστάμενων νομοθεσιών. Κανονισμός → όταν προτιμάται η πρόβλεψη λεπτομερών ενωσιακών διατάξεων προκειμένου να αντικατασταθούν πλήρως οι εθνικές Απόφαση → όταν οι αποδέκτες είναι περιορισμένοι και στόχος η δέσμευση μόνον αυτών.

ά. 114 παρ. 2: ρητή εξαίρεση 3 τομέων: α) φορολογία β) διατάξεις για ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων γ) διατάξεις για δικαιώματα και συμφέροντα μισθωτών  (στους 3 αυτούς τομείς η προσέγγιση των νομοθεσιών γίνεται είτε μέσω του ά. 115 είτε μέσω ειδικότερων διατάξεων της ΣΛΕΕ περί εναρμόνισης φορολογικών διατάξεων και ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων). ά. 114 παρ. 3: ad hoc απαίτηση υψηλού επιπέδου προστασίας. Οι προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με την υγεία, την ασφάλεια, την προστασία του περιβάλλοντος και την προστασία των καταναλωτών πρέπει να περιβάλλονται από υψηλό επίπεδο προστασίας. ΕυρΚοινβ + Συμβ → επιδιώκουν επίσης υψηλή προστασία στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους.

παρεκκλίσεις από την εναρμόνιση: παρ. 4 και 5 Προβλέπουν τη δυνατότητα των κ-μ να παρεκκλίνουν της διαδικασίας εναρμόνισης. Ειδικότερα, προβλέπεται τόσο η δυνατότητα διατήρησης προϋπάρχουσας εθνικής διάταξης (παρ. 4), όσο και η δυνατότητα θέσπισης νέας διάταξης (παρ. 5). οριοθετημένη δυνατότητα παρεκκλίσεων: υπόκειται στον έλεγχο της Επιτροπής και του ΔΕΕ τι προβλέπει η παρ. 4; τη δυνατότητα διατήρησης προϋπάρχουσας εθνικής διάταξης 3 διαζευκτικές προϋποθέσεις εφαρμογής της δυνατότητας αυτής των κ-μ (περιοριστική απαρίθμηση): α. υποχρέωση ύπαρξης δικαιολογητικής βάσης των μέτρων βάσει του ά. 36 ΣΛΕΕ ή β. ύπαρξη δικαιολογητικής βάσης των μέτρων για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος, ή γ. ύπαρξη δικαιολογητικής βάσης για λόγους προστασίας του χώρου εργασίας. διαδικασία: κοινοποίηση από το κ-μ στην Επιτροπή

τι προβλέπει η παρ. 5: τη δυνατότητα θέσπισης νέας διάταξης (παρ. 5). 4 προϋποθέσεις εφαρμογής της δυνατότητας αυτής των κ-μ (σωρευτική απαρίθμηση): οι υπό θέσπιση εθνικές διατάξεις α. να αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος ή του χώρου εργασίας και β. να βασίζονται σε νέα επιστημονικά δεδομένα και γ. να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένο πρόβλημα του κ-μ και δ. οι λόγοι για τους οποίους είναι υπό θέσπιση να εμφανίζονται για πρώτη φορά μετά τη θέσπιση του μέτρου εναρμόνισης. ΠΡΟΣΟΧΗ! ένα κράτος που δεν έκανε χρήση της επιφύλαξης της παρ. 4 ΔΕΝ μπορεί εκ των υστέρων να προσφύγει για τους ίδιους λόγους στην επιφύλαξη της παρ. 5, επειδή αυτή αφορά μόνον λόγους που εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά μετά τη θέσπιση του μέτρου εναρμόνισης. Πολυεπίπεδος ρόλος της Επιτροπής: α. έγκριση των δυνατοτήτων παρέκκλισης (παρ. 6). Η Επιτροπή πρέπει, εντός 6 μηνών από τις προβλεπόμενες στις παρ. 4 και 5 κοινοποιήσεις, να προβεί σε έγκριση ή απόρριψη των υπό κρίση εθνικών διατάξεων – ευρεία και αποκλειστική αρμοδιότητα. Ο έλεγχος συνίσταται στην εξακρίβωση εάν οι υπό έλεγχο εθνικές διατάξεις αποτελούν μέσο αυθαίρετων διακρίσεων ή συγκεκαλυμμένο περιορισμό του εμπορίου μεταξύ των κ-μ. Αν περάσει άπρακτη η περίοδος αυτή → τεκμήριο νομιμότητας των εθνικών διατάξεων β. προσαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας (παρ. 7 και 8)

ά. 115: υιοθέτηση Οδηγιών για την προσέγγιση εθνικών διατάξεων οι οποίες έχουν άμεση επίπτωση στην εγκαθίδρυση ή τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. τρόπος λήψης απόφασης: Συμβ → ειδική νομοθετική διαδικασία, μετά από διαβούλευση με το ΕυρΚοινβ + ΟΚΕ, με ομοφωνία

Τα κυριότερα σημεία ● Η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων είναι μία από τις 4 «ελευθερίες» της εσωτερικής αγοράς. ● Εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία συνιστούν οι δασμολογικοί φραγμοί στο εμπόριο (δασμοί και φ.ε.ι.α.), οι μη δασμολογικοί φραγμοί (ποσοτικοί περιορισμοί και Μ.Ι.Α.Π.Π. και η εθνική φορολόγηση που προκαλεί διακρίσεις. ● Σε όσες περιπτώσεις τα κ-μ θέτουν τέτοια εμπόδια, συνήθως ο σκοπός τους είναι να προστατεύσουν τα εγχώρια προϊόντα από τον ανταγωνισμό με τα εισαγόμενα. ● Η ΣΛΕΕ απαγορεύει κάθε είδους περιορισμούς του εμπορίου μεταξύ των κ-μ. Το ά. 30 απαγορεύει τους εισαγωγικούς και εξαγωγικούς δασμούς και τις φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδύναμου αποτελέσματος. Το ά. 34 απαγορεύει τους ποσοτικούς περιορισμούς επί των εισαγωγών και όλα τα Μ.Ι.Α.Π.Π. και το ά. 110 απαγορεύει την εθνική νομοθεσία που καθιερώνει φορολογικές διακρίσεις. ● Στην υπόθεση Cassis de Dijon το ΔΕΚ έκρινε ότι τα μέτρα που ικανοποιούν ορισμένους «επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος», τα οποία διαφορετικά θα ταξινομούνταν ως Μ.Ι.Α., δεν παραβιάζουν το ά. 34, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ανάλογα προς τον σκοπό τους. ● Στην υπόθεση Keck το ΔΕΚ δήλωσε ότι ορισμένοι «όροι πώλησης» δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ά. 34. ● Το ά. 36 επιτρέπει εξαιρέσεις από την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, θέτοντας τους λόγους για τους οποίους τα κ-μ μπορούν να δικαιολογούν συγκεκριμένους περιορισμούς.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Τι είναι η τελωνειακή ένωση; (διαστάσεις) 2. Τι θεωρείται «εμπόρευμα» στο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου για την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων; 3. Πώς ονομάζονται οι εισαγωγικοί και εξαγωγικοί δασμοί και οι φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος; 4. Σε ποια περίπτωση μια επιβάρυνση για παρεχόμενες υπηρεσίες δεν θα εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ά.30 ΣΛΕΕ και, συνεπώς, δε θα απαγορεύεται από το ενωσιακό δίκαιο; 5.Σε ποια περίπτωση ένα εθνικό σύστημα εσωτερικής φορολόγησης προβαίνει σε έμμεση διάκριση; 6. Πώς ορίζεται ο ποσοτικός περιορισμός; 7. Τι είναι δασμός; 8. Τι είναι οι φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδύναμου αποτελέσματος;

9. Τι είναι μέτρο ισοδύναμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς; Πώς εξελίχθηκε νομολογιακά η έννοια; 10. Πώς ορίζεται το μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό που επιβάλλεται χωρίς διάκριση; 11. Τι σημαίνει η αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης; 12. Σε ποια υπόθεση διατύπωσε το ΔΕΕ τον κανόνα ότι οι «όροι πώλησης» δεν εμπίπτουν στο ά. 34 ΣΛΕΕ; 13. Για ποιους λόγους θα μπορούσε να περιοριστεί η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και υπό ποιες προϋποθέσεις; 14. Ποιος είναι ο ρόλος της φορολογικής διάταξης του άρθρου 110 ΣΛΕΕ στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων; (ανάλυση, σχέση με άλλες διατάξεις) 15.Τι γνωρίζετε για την εναρμόνιση των μέτρων που αφορούν την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων;