M. PARKIN, M. POWELL, K. MATTHEWS Αρχές οικονομικής

Αποτελεσματικότητα και δικαιοσύνη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Αφού μελετήσετε αυτό το κεφάλαιο, θα είστε σε θέση: Να περιγράψετε εναλλακτικούς τρόπους κατανομής των πόρων που σπανίζουν. Να εξηγήσετε πώς το οριακό όφελος και το οριακό κόστος καθορίζουν την ζήτηση και την προσφορά. Να εξηγήσετε κάτω από ποιες προϋποθέσεις μια αγορά είναι αποτελεσματική. Να εξηγήσετε τις βασικές έννοιες περί του τι είναι δίκαιο και να αξιολογήσετε ισχυρισμούς ότι οι αγορές οδηγούν σε άδικα αποτελέσματα.

Κάθε φορά που αποφασίζετε να αγοράσετε κάτι, είτε είναι ένα μπουκέτο λουλούδια είτε μια πίτσα, εκφράζετε την άποψή σας για το πώς θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι πόροι. Επιλέγετε βάσει του ατομικού σας συμφέροντος. Οι αγορές συντονίζουν αυτές τις επιλογές. Αλλά κατανέμουν άραγε αποτελεσματικά τους πόρους ανάμεσα στα τριαντάφυλλα, στην πίτσα και σε όλα τα υπόλοιπα αγαθά;

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Οι πόροι μπορούν να κατανεμηθούν: Μέσω της τιμή της αγοράς Κατόπιν εντολής Σύμφωνα με τις επιθυμίες της πλειοψηφίας Κατόπιν διαγωνισμού Κατά σειρά προτεραιότητας Με κλήρωση Με βάση προσωπικά χαρακτηριστικά Με βάση την ισχύ Πώς λειτουργεί καθεμιά από αυτές τις μεθόδους;

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Τιμή της αγοράς Όταν ένας πόρος που σπανίζει κατανέμεται με βάση την τιμή της αγοράς, τον κερδίζουν εκείνοι που θέλουν και μπορούν να πληρώσουν το τίμημα.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Εντολή Σε ένα σύστημα εντολών, οι πόροι κατανέμονται βάσει της διαταγής (εντολής) κάποιου που έχει την εξουσία. Τα συστήματα εντολών αποτελούν καλή μέθοδο κατανομής των πόρων σε οργανισμούς όπου η ιεραρχία και οι ευθύνες είναι σαφείς. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την οικονομία.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Ο κανόνας της πλειοψηφίας Σύμφωνα με τον κανόνα της πλειοψηφίας, οι πόροι κατανέμονται όπως επιλέγει η πλειοψηφία. Οι κοινωνίες χρησιμοποιούν αυτό τον κανόνα για να εκλέξουν τις κυβερνήσεις τους ή για να λάβουν σημαντικές αποφάσεις. Ο κανόνας της πλειοψηφίας έχει καλά αποτελέσματα όταν οι αποφάσεις που λαμβάνονται επηρεάζουν μεγάλο αριθμό ανθρώπων και το προσωπικό συμφέρον πρέπει να μπει σε δεύτερη μοίρα για την αποδοτικότερη χρήση των πόρων.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Διαγωνισμός Στο διαγωνισμό, οι πόροι κατανέμονται στο νικητή (ή μια ομάδα νικητών). Ο διαγωνισμός είναι καλή λύση όταν η παρακολούθηση των «παικτών» και η άμεση ανταμοιβή τους δεν είναι εύκολη.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Σειρά προτεραιότητας Όταν οι πόροι κατανέμονται με σειρά προτεραιότητας, τότε εξυπηρετούνται αυτοί που έρχονται πρώτοι. Αυτή η μέθοδος έχει πλεονεκτήματα όταν οι πόροι που σπανίζουν μπορούν να εξυπηρετήσουν έναν μόνο χρήστη τη φορά και με συγκεκριμένη σειρά.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Κλήρωση Σε μια κλήρωση κερδίζει αυτός που έχει τον τυχερό λαχνό ή το σωστό νούμερο στο λαχείο. Η κλήρωση είναι καλή λύση όταν δεν υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος διάκρισης μεταξύ των δυνητικών χρηστών ενός σπάνιου πόρου.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Προσωπικά χαρακτηριστικά Όταν οι πόροι κατανέμονται βάσει προσωπικών χαρακτηριστικών, τότε τους παίρνουν εκείνοι που έχουν τα «σωστά» χαρακτηριστικά. Αυτή η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί με άδικους τρόπους: για παράδειγμα, οι καλύτερες δουλειές μπορεί να δοθούν σε λευκούς, αρτιμελείς άνδρες αντί για μέλη μειονοτήτων, ηλικιωμένους, άτομα με αναπηρία και γυναίκες.

Μέθοδοι κατανομής των πόρων Ισχύς Η ισχύς παίζει σημαντικό ρόλο στην κατανομή των πόρων. Ο πόλεμος, για παράδειγμα, έχει διαδραματίσει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην κατανομή των πόρων. Αλλά η ισχύς μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για καλούς σκοπούς. Επιτρέπει σε ένα κράτος να μεταφέρει αποτελεσματικά τον πλούτο από τους πλούσιους στους φτωχούς. Επίσης παρέχει το νομικό πλαίσιο στο οποίο μπορούν να πραγματοποιούνται εθελούσιες ανταλλαγές στις αγορές.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Ζήτηση, προθυμία πληρωμής και αξία Η αξία είναι αυτό που παίρνουμε και η τιμή είναι αυτό που πληρώνουμε. Η αξία μίας επιπλέον μονάδας ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας είναι το οριακό τους  όφελος για μας. Μετρούμε το οριακό όφελος με τη μέγιστη τιμή που είναι κάποιος πρόθυμος να πληρώσει για μία επιπλέον μονάδα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας. Αλλά η προθυμία πληρωμής καθορίζει τη ζήτηση. Η καμπύλη ζήτησης είναι μια καμπύλη οριακού οφέλους.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Ατομική ζήτηση και ζήτηση της αγοράς Η σχέση ανάμεσα στην τιμή ενός αγαθού και στην ποσότητα που ζητά ένα άτομο λέγεται ατομική ζήτηση. Η σχέση ανάμεσα στην τιμή ενός αγαθού και στην ποσότητα που ζητούν όλοι οι αγοραστές λέγεται ζήτηση της αγοράς. Το Σχήμα 4.1 στην επόμενη διαφάνεια δείχνει τη σχέση ανάμεσα στην ατομική ζήτηση και τη ζήτηση της αγοράς.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Η Λίζα και ο Νικ είναι οι μόνοι αγοραστές στην αγορά για πίτσα. Στην τιμή του €1 το κομμάτι, η ποσότητα που ζητά η Λίζα είναι 30 κομμάτια.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Η Λίζα και ο Νικ είναι οι μόνοι αγοραστές στην αγορά για πίτσα. Στην τιμή του €1 το κομμάτι, η ποσότητα που ζητά ο Νικ είναι 10 κομμάτια.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Στην τιμή του €1 το κομμάτι, η ποσότητα που ζητά η Λίζα είναι 30 κομμάτια και η ποσότητα που ζητά ο Νικ είναι 10 κομμάτια, άρα η αγορά ζητά 40 κομμάτια πίτσα.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Η καμπύλη ζήτησης της αγοράς ισούται το οριζόντιο άθροισμα των καμπυλών ατομικής ζήτησης. Η καμπύλη ζήτησης της αγοράς είναι επίσης και η καμπύλη οριακού κοινωνικού οφέλους.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Πλεόνασμα καταναλωτή Το πλεόνασμα του καταναλωτή είναι το επιπλέον όφελος που έχει κάποιος από ένα αγαθό, πέρα από το ποσό που πλήρωσε γι’ αυτό. Υπολογίζουμε το πλεόνασμα του καταναλωτή ως το οριακό του όφελος (ή αξία) του αγαθού μείον την τιμή του, για το σύνολο της ποσότητας που έχει αγοράσει. Το Σχήμα 4.2 στην επόμενη διαφάνεια δείχνει το πλεόνασμα του καταναλωτή από την πίτσα όταν η τιμή αγοράς είναι €1 το κομμάτι.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Η Λίζα και ο Νικ πληρώνουν την τιμή αγοράς, που είναι €1 το κομμάτι. Η Λίζα είναι πρόθυμη να πληρώσει €2 για το 10ο κομμάτι. Το πλεόνασμα καταναλωτή για τη Λίζα από το 10ο κομμάτι ισούται με την αξία μείον την τιμή, δηλαδή €1.

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Στην τιμή του €1 το κομμάτι, η Λίζα αγοράζει 30 κομμάτια. Επομένως, το πλεόνασμα καταναλωτή της Λίζας είναι η περιοχή του σκιασμένου τριγώνου στο Διάγραμμα (α).

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Στην τιμή του €1 το κομμάτι, ο Νικ αγοράζει 10 κομμάτια. Επομένως, το πλεόνασμα καταναλωτή του Νικ είναι η περιοχή του σκιασμένου τριγώνου στο Διάγραμμα (β).

Όφελος, κόστος και πλεόνασμα Η αντίστοιχη περιοχή στο Διάγραμμα (γ) δείχνει το πλεόνασμα καταναλωτή για το σύνολο της οικονομίας. Τα σκιασμένα παραλληλόγραμμα δείχνουν τα ποσά που δαπανήθηκαν για πίτσα.

Προσφορά και οριακό κόστος Προσφορά, κόστος και ελάχιστη τιμή προσφοράς Το κόστος είναι αυτό που δίνει ο παραγωγός και η τιμή είναι αυτό που παίρνει. Το κόστος για την παραγωγή μίας επιπλέον μονάδας ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας ονομάζεται οριακό κόστος. Το οριακό κόστος (MC) είναι η ελάχιστη τιμή που πρέπει να εισπράξουν οι παραγωγοί. Αλλά η ελάχιστη τιμή προσφοράς καθορίζει την προσφορά. Άρα η καμπύλη προσφοράς είναι μια καμπύλη οριακού κόστους.

Προσφορά και οριακό κόστος Ατομική προσφορά και προσφορά της αγοράς Η σχέση μεταξύ τιμής ενός αγαθού και ποσότητας που προσφέρει ένας παραγωγός ονομάζεται ατομική προσφορά. Η σχέση μεταξύ τιμής ενός αγαθού και ποσότητας που προσφέρουν όλοι μαζί οι παραγωγοί ονομάζεται προσφορά της αγοράς. Το Σχήμα 4.3 στην επόμενη διαφάνεια δείχνει τη σχέση ανάμεσα στην ατομική προσφορά και την προσφορά της αγοράς.

Προσφορά και οριακό κόστος Η Μαρία και ο Μάριος είναι οι μοναδικοί παραγωγοί πίτσας. Στην τιμή των €15, η Μαρία προσφέρει 100 πίτσες.

Προσφορά και οριακό κόστος Η Μαρία και ο Μάριος είναι οι μοναδικοί παραγωγοί πίτσας. Στην τιμή των €15, ο Μάριος προσφέρει 50 πίτσες.

Προσφορά και οριακό κόστος Στην τιμή των €15, η Μαρία προσφέρει 100 πίτσες και ο Μάριος 50. Η ποσότητα που προσφέρουν όλοι οι παραγωγοί είναι 150 πίτσες.

Προσφορά και οριακό κόστος Η καμπύλη προσφοράς της αγοράς είναι το οριζόντιο άθροισμα των καμπυλών ατομικής προσφοράς.

Προσφορά και οριακό κόστος Πλεόνασμα παραγωγού Το πλεόνασμα του παραγωγού είναι το επιπλέον ποσό που λαμβάνει η επιχείρηση από την πώληση του αγαθού ή της υπηρεσίας πέραν του κόστους παραγωγής. Το πλεόνασμα του παραγωγού υπολογίζεται ως η τιμή που εισπράττεται για το αγαθό μείον την ελάχιστη τιμή προσφοράς (ή οριακό κόστος), για το σύνολο της ποσότητας που έχει πωληθεί. Το Σχήμα 4.4 στην επόμενη διαφάνεια δείχνει το πλεόνασμα του παραγωγού από την πίτσα όταν η τιμή της αγοράς είναι €15 ανά πίτσα.

Προσφορά και οριακό κόστος Η Μαρία είναι πρόθυμη να παράγει την 50ή πίτσα προς €10. Το πλεόνασμα παραγωγού της από την 50η πίτσα είναι η τιμή μείον το οριακό κόστος, δηλαδή €5.

Προσφορά και οριακό κόστος Στην τιμή των €15, η Μαρία πουλάει 100 πίτσες. Επομένως το πλεόνασμα παραγωγού της είναι το σκιασμένο τρίγωνο.

Προσφορά και οριακό κόστος Στην τιμή των €15, ο Μάριος πουλάει 50 πίτσες. Επομένως το πλεόνασμα παραγωγού του είναι το σκιασμένο τρίγωνο.

Προσφορά και οριακό κόστος Στην τιμή των €15, το πλεόνασμα του παραγωγού για την οικονομία είναι το άθροισμα από τις 150 πίτσες που πωλούνται.

Προσφορά και οριακό κόστος Οι τραπεζοειδείς περιοχές δείχνουν το κόστος για την παραγωγή των ποσοτήτων πίτσας που πωλούνται. Το πλεόνασμα του παραγωγού είναι το πλεόνασμα της αξίας των ποσοτήτων πίτσας που πωλούνται σε σχέση με το κόστος παραγωγής τους.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Αποτελεσματικότητα της ανταγωνιστικής ισορροπίας Το Σχήμα 4.5 απεικονίζει την αποτελεσματικότητα της ανταγωνιστικής ισορροπίας. Η ανταγωνιστική ισορροπία στο διάγραμμα (α) επιτυγχάνεται όταν η ζητούμενη ποσότητα ισούται με την προσφερόμενη.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Η αποτελεσματική ποσότητα στο Διάγραμμα (β) είναι η ίδια με την ποσότητα ισορροπίας στο Διάγραμμα (α). Η ανταγωνιστική αγορά πίτσας παράγει την αποτελεσματική ποσότητα πίτσας.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Στην ποσότητα ισορροπίας, το οριακό κοινωνικό όφελος, ισούται με το οριακό κοινωνικό κόστος, έτσι η ποσότητα ισορροπίας ισούται με την αποτελεσματική ποσότητα. Αυτή η συνθήκη εξασφαλίζει αποτελεσματική χρήση των πόρων για την κοινωνία.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Το αόρατο χέρι Ο Άνταμ Σμιθ, με το βιβλίο του Ο Πλούτος των εθνών, το 1776, ήταν ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι οι ανταγωνιστικές αγορές οδηγούν τους πόρους στις χρήσεις για τις οποίες έχουν τη μεγαλύτερη αξία. Ο Σμιθ πίστευε ότι κάθε άτομο συμμετέχει σε μια ανταγωνιστική αγορά «καθοδηγούμενο από ένα αόρατο χέρι για να επιδιώξει ένα σκοπό [την αποτελεσματική χρήση των πόρων] που δεν αποτελούσε μέρος των προθέσεών του».

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Το αόρατο χέρι εφαρμόζεται στην οικονομία μας σήμερα. Συντονίζει το προσωπικό όφελος των παραγωγών και των καταναλωτών ηλεκτρονικών υπολογιστών, πορτοκαλιών και σχεδόν όλων των αγαθών ή υπηρεσιών. Το σκίτσο στην επόμενη διαφάνεια δείχνει μερικούς απροσδόκητους τρόπους εφαρμογής του αόρατου χεριού.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Ανεπάρκεια της αγοράς Οι αγορές δεν είναι πάντα αποτελεσματικές. Όταν το αποτέλεσμα είναι αναποτελεσματικό, μιλάμε για ανεπάρκεια της αγοράς. Ανεπάρκεια της αγοράς μπορεί να εμφανιστεί επειδή παράγεται πολύ μικρή ποσότητα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας (υποπαραγωγή) ή πολύ μεγάλη ποσότητα (υπερπαραγωγή).

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Υποπαραγωγή Η αποτελεσματική ποσότητα είναι 10.000 πίτσες τη μέρα. Αν περιορίσουμε την παραγωγή στις 5.000 πίτσες τη μέρα, υπάρχει υποπαραγωγή και η παραγόμενη ποσότητα είναι αναποτελεσματική.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Η μη αντισταθμιζόμενη απώλεια είναι η μείωση του συνολικού πλεονάσματος - το σκούρο γκρι τρίγωνο στο Σχήμα. Αυτή η απώλεια είναι κοινωνική ζημία.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Υπερπαραγωγή Η αποτελεσματική ποσότητα είναι 10.000 πίτσες τη μέρα. Αν η παραγωγή αυξηθεί στις 15.000 πίτσες την ημέρα, εμφανίζεται και πάλι μη αντισταθμιζόμενη απώλεια. Αυτή η απώλεια είναι κοινωνική ζημία.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Σε τι οφείλεται η ανεπάρκεια της αγοράς; Οι παράγοντες που εμποδίζουν την αποτελεσματικότητα και δημιουργούν ανεπάρκεια και μη αντισταθμιζόμενη απώλεια είναι: Έλεγχοι τιμών και ποσοτήτων Φόροι και επιδοτήσεις Εξωτερικές οικονομίες Δημόσια αγαθά και κοινοί πόροι Μονοπώλια Υψηλό κόστος συναλλαγών

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Έλεγχοι τιμών και ποσοτήτων Οι έλεγχοι τιμών εμποδίζουν μερικές φορές την προσαρμογή των τιμών κι έτσι δημιουργείται υποπαραγωγή. Οι έλεγχοι που αφορούν την ποσότητα περιορίζουν την ποσότητα που επιτρέπεται να παράγει, οδηγώντας και πάλι στην υποπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Φόροι και επιδοτήσεις Οι φόροι αυξάνουν τις τιμές που πληρώνουν οι αγοραστές και μειώνουν τις τιμές που εισπράττουν οι πωλητές. Έτσι οι φόροι μειώνουν την παραγόμενη ποσότητα και οδηγούν σε υποπαραγωγή. Οι επιδοτήσεις μειώνουν τις τιμές που πληρώνουν οι αγοραστές και αυξάνουν τις τιμές που εισπράττουν οι πωλητές. Έτσι οι επιδοτήσεις αυξάνουν την παραγόμενη ποσότητα και οδηγούν σε υπερπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Εξωτερικές οικονομίες Οι εξωτερικές οικονομίες είναι το κόστος ή το όφελος που επηρεάζει κάποιον άλλον εκτός από τον πωλητή ή τον αγοραστή του αγαθού ή της υπηρεσίας. Ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργεί εξωτερικό κόστος από την καύση άνθρακα που φέρνει όξινη βροχή. Το εργοστάσιο δεν υπολογίζει και το κόστος της ρύπανσης όταν αποφασίζει την ποσότητα παραγωγής. Έτσι δημιουργείται υπερπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Δημόσια αγαθά και κοινοί πόροι Ένα δημόσιο αγαθό είναι ένα αγαθό ή μια υπηρεσία που καταναλώνεται ταυτόχρονα από όλους. Όλοι έχουν συμφέρον να μην πληρώσουν για το δικό τους μερίδιο του δημόσιου αγαθού, αφού πληρώνουν οι άλλοι. Έτσι υπάρχει υποπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Δημόσια αγαθά και κοινοί πόροι Οι κοινοί πόροι δεν ανήκουν σε κανέναν και χρησιμοποιούνται από όλους. Όλοι έχουν συμφέρον να αγνοήσουν το κόστος από τη χρήση που κάνουν ενός κοινού πόρου που όμως βαραίνει άλλους (η τραγωδία των κοινών αγαθών) και η οποία οδηγεί σε υπερπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Μονοπώλιο Το μονοπώλιο είναι η επιχείρηση που είναι ο μοναδικός πάροχος ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας. Ένα μονοπώλιο έχει ίδιο συμφέρον να μεγιστοποιήσει το κέρδος του. Το μονοπώλιο μπορεί να ορίσει την τιμή που θα του επιτρέψει να επιτύχει το στόχο του ιδίου συμφέροντος. Μπορεί να προσφέρει μικρές ποσότητες και να χρεώνει υψηλές τιμές. Αυτό οδηγεί σε υποπαραγωγή.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Υψηλό κόστος συναλλαγών Το κόστος ευκαιρίας από τις συναλλαγές σε μια αγορά ονομάζεται κόστος συναλλαγών. Προκειμένου να χρησιμοποιήσουμε την τιμή της αγοράς για να κατανείμουμε τους σπάνιους πόρους, θα πρέπει πρώτα να αξίζει να επιβαρυνθούμε με το κόστος ευκαιρίας που συνεπάγεται η δημιουργία μιας αγοράς. Ορισμένες αγορές είναι πάρα πολύ ακριβές για να λειτουργήσουν. Όταν το κόστος συναλλαγών είναι υψηλό, η αγορά μπορεί να μην παράγει την αποτελεσματική ποσότητα.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Άλλες εκδοχές της αγοράς Όταν μια αγορά είναι αναποτελεσματική, μπορεί μία από τις εναλλακτικές εκτός αγοράς να δώσει τη λύση; Συχνά χρησιμοποιείται ο κανόνας της πλειοψηφίας, αλλά και αυτός έχει μειονεκτήματα. Μια ομάδα που επιδιώκει το συμφέρον των μελών της μπορεί να γίνει πλειοψηφία. Επίσης, στον κανόνα της πλειοψηφίας, οι ψήφοι πρέπει να μεταφραστούν σε ενέργειες των γραφειοκρατών, οι οποίοι όμως έχουν προσωπική ατζέντα.

Είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική αγορά; Δεν υπάρχει κάποιος αποτελεσματικός μηχανισμός για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων. Αλλά οι αγορές, όταν συνεπικουρούνται από τον κανόνα της πλειοψηφίας, από συστήματα εντολών εντός των επιχειρήσεων και, περιστασιακά, από την τήρηση σειράς προτεραιότητας, μπορούν να λειτουργήσουν καλά.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Όλες οι ιδέες περί δικαιοσύνης μπορούν να διαιρεθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες και συγκεκριμένα: Δεν είναι δίκαιο αν το αποτέλεσμα δεν είναι δίκαιο. Δεν είναι δίκαιο αν οι κανόνες δεν είναι δίκαιοι.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Δεν είναι δίκαιο αν το αποτέλεσμα δεν είναι δίκαιο Βάσει της αρχής του ωφελιμισμού, θα πρέπει να επιδιώκουμε «τη μεγαλύτερη ευτυχία για τους περισσότερους». Σύμφωνα με τον ωφελιμισμό, προκειμένου να επιτύχουμε «τη μεγαλύτερη ευτυχία για τους περισσότερους», εισοδήματα θα πρέπει να μεταφερθούν από τους πλούσιους στους φτωχούς μέχρι να επιτευχθεί η απόλυτη ισότητα – μέχρι να μην υπάρχουν πια ούτε πλούσιοι ούτε φτωχοί. Μόνο όταν το εισόδημα μοιράζεται ισόποσα επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη ευτυχία.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Το Σχήμα 4.7 δείχνει πώς η αναδιανομή αυξάνει την αποτελεσματικότητα. Ο Τομ είναι φτωχός και έχει υψηλό οριακό όφελος εισοδήματος. Ο Τζέρι είναι πλούσιος και έχει χαμηλό οριακό όφελος εισοδήματος. Αν μεταφέρουμε χρήματα από τον Τζέρι και τα δώσουμε στον Τομ ώσπου να έχουν ίσα εισοδήματα, θα αυξηθεί το συνολικό όφελος.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Ο ωφελιμισμός αγνοεί το κόστος της μεταφοράς εισοδήματος. Η αναγνώριση του κόστους που συνεπάγεται η μεταφορά του εισοδήματος είναι αυτό που ονομάζουμε «μεγάλο αντιστάθμισμα» – το αντιστάθμισμα μεταξύ αποτελεσματικότητας και δικαιοσύνης. Ο John Rawls πρότεινε ότι η δίκαιη κατανομή της οικονομικής πίτας είναι αυτή που βελτιώνει όσο γίνεται την κατάσταση των φτωχότερων.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Δεν είναι δίκαιο αν οι κανόνες δεν είναι δίκαιοι Η ιδέα ότι δεν είναι δίκαιο αν οι κανόνες δεν είναι δίκαιοι πηγάζει από μια θεμελιώδη αρχή, την αρχή της συμμετρίας. Σύμφωνα με την αρχή της συμμετρίας, οι άνθρωποι που βρίσκονται σε παρόμοιες καταστάσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με παρόμοιο τρόπο. Στην οικονομική ζωή, αυτή η αρχή μεταφράζεται σε ίσες ευκαιρίες, όχι ίσο εισόδημα.

Είναι δίκαιη η ανταγωνιστική αγορά; Ο Robert Nozick ισχυρίζεται ότι η ιδέα του δίκαιου αποτελέσματος βασίζεται σε δύο κανόνες: Το κράτος πρέπει να επιβάλλει νόμους που καθιερώνουν και προστατεύουν την ιδιωτική περιουσία Η ιδιωτική περιουσία μπορεί να μεταβιβάζεται από τον έναν στον άλλο μόνο σε ένα πλαίσιο οικειοθελούς ανταλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι αν η κατανομή πόρων είναι αποτελεσματική, τότε είναι και δίκαιη. Η μελέτη περίπτωσης στις σελ. 205-207 εξετάζει τον ισχυρισμό του Nozick.

(που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975) Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975)