Η ΝΕΑ ΓΕΩΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ή ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ Γ. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ

Εισαγωγή Στο προηγούμενο μάθημα, άμα θυμάστε, μιλήσαμε στο πλαίσιο της αστικής και πολιτικής γεωγραφίας (πόλεις-δίκτυα πόλεων κτλ.) Στο μάθημα πριν από το προηγούμενο μιλήσαμε στο πλαίσιο της οικονομικής γεωγραφίας ή καλύτερα της γεωγραφικής αναδιάρθρωσης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος (από το φορντικό στο μετά-φορντικό καπιταλισμό κτλ. , το ελληνικό παράδειγμα) Σήμερα θα αναφερθούμε ξανά στην παγκόσμια οικονομία ή αλλιώς γεωοικονομία (Peter Dicken- Global Shift) ή αλλιώς γεωπολιτική. Θα αναφερθούμε στον παγκόσμιο οικονομικό και γεωπολιτικό χάρτη αλλά και στους σημαντικούς παίκτες / πόλους του συστήματος. Ειδικότερα θα αναφερθούμε στους ακόλουθούς τομείς (της ανθρωπογεωγραφίας): οικονομική γεωγραφία και γεωπολιτική Η διαδρομή συνεχίζεται …….

Από το παγκόσμιο στις παγκόσμιες διαδικασίες Τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση; Γιατί η παγκοσμιοποίηση έχει σημασία για τις ζωές μας; Η σχέση της αφηρημένης διαδικασίας και οι επιπτώσεις της στις ζωές μας αλλά και στις ζωές των άλλων. Η παγκοσμιοποίηση σαν μια σειρά διαδικασιών που αναπτύσσονται και εξελίσσονται διαφορετικά στο χρόνο και το χώρο. Όταν αναφερόμαστε στο παγκόσμιο ουσιαστικά αναφερόμαστε στο τοπικό- Η θέση μιας περιοχής, χώρας κτλ. μπορεί να αλλάξει άρδην (βλέπε Αργεντινή και Ελλάδα) Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι ένα τελικό προϊόν ή κατάσταση αλλά μια σειρά από περίπλοκές διαδικασίες που στο πλαίσιο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης , μεταξύ άλλων, αφορούν τα κράτη και τις πολυεθνικές ή δια-εθνικές επιχειρήσεις, τους διεθνείς οργανισμούς, τις ΜΚΟ, τα hedge funds κτλ. σε ένα περιβάλλον τεχνολογικής αλλαγής και ανισότητας όπου οι αποστάσεις μειώνονται και η επικοινωνία αυξάνεται.

Μερικοί από τους μύθους της παγκομιοποίησης Οι ‘πιστοί’ της απόλυτης και τετελεσμένης παγκοσμιοποίησης: Η παγκοσμιοποίηση έχει τελεστεί, τα σύνορα δεν έχουν πια σημασία, το τέλος της γεωγραφίας, το παγκόσμιο ως φυσική τάξη, ο κόσμος ως επίπεδος. Οι ‘πιστοί’ αυτοί είναι είτε οι νεοφιλελεύθεροι και ‘μεταρρυθμιστές’ είτε ακόμα και ‘αντί-καπιταλιστές’ καθώς και αυτοί θεωρούν την παγκοσμιοποίηση ως τετελεσμένη και επιθυμούν την επιστροφή στο τοπικό και το τέλος της ανισότητας. Σε ένα βαθμό και οι δύο ‘ζηλωτές’ είναι φονταμενταλιστές της παγκοσμιοποίησης με διαφορετικές θέσεις. Ορισμένοι μύθοι: Ο κόσμος είναι επίπεδος Τα σύνορα έχουν εξαλειφθεί Οι πολυεθνικές ενεργούν όπως θέλουν Η παγκοσμιοποίηση είναι πάντα και για όλους καλή Η παγκοσμιοποίηση είναι πάντα και για όλους κακή

Οι ‘ζηλωτές’ της αρνητικής παγκοσμιοποίησης

Ποιοτική διαφοροποίηση Όπως είπαμε παγκοσμιοποίηση υπήρξε και πριν τις τελευταίες δεκαετίες Αυτοκρατορίες και παγκόσμιο οικονομικό σύστημα Ειδικότερα, η περίοδος πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ιδιαίτερα παγκοσμιοποίημενη. Παρόλα αυτά ήταν μια ‘χαλαρή διασύνδεση’ μέσω του διεθνούς εμπορίου. Η παρούσα φάση της παγκοσμιοποίησης σχετίζεται με μια ‘βαθιά διασύνδεση’ που αφορά μια περίπλοκη γραμμή παγκόσμιας παραγωγής που σχετίζεται με μια σειρά δικτύων άνισα διασπαρμένα στο χώρο. Από τα παγκόσμια δίκτυα παραγωγής στις παγκόσμιες πόλεις.

Χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα χαρακτηρίζεται από μεταβλητότητα και οικονομίες κρίσεις Παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις: 1929, 1973 αλλά και 2008 Περιφερειακές κρίσεις: 1997-1998 Ασιατική κρίση αλλά και η κρίση χρέους του Ευρωπαϊκού Νότου Το όνειρο ενός καπιταλισμού χωρίς κρίσεις, το όνειρο του ‘τρίτου δρόμου’ (Νέοι Εργατικοί στη Βρετανία) Παρόλα αυτά ο παγκόσμιος οικονομικός χάρτης όπως είπαμε αλλάζει συνέχεια και χρειάζεται αυτές τις ‘ευκαιρίες’ της ‘δημιουργικής καταστροφής’ (Schumpeter) ή αλλιώς χρειάζεται τον «καπιταλισμό της καταστροφής» (Naomi Klein)

Πέραν των οικονομικών κύκλων;

Χαρακτηριστικά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος Η παγκόσμια οικονομία είναι όλο και πιο συνδεδεμένη, οι οικονομικές διασυνδέσεις μεταξύ των τόπων αυξάνονται. Από τη δεκαετία του 1960 και 1970, ο ρυθμός αύξησης του διεθνούς εμπορίου είναι μεγαλύτερος από το ρυθμό αύξησης του συνολικού προϊόντος (output) . Απλά ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών είναι υψηλότερος του ρυθμού αύξησης του συνολικού προϊόντος. Ο ρυθμός αύξησης των ξένων άμεσων επενδύσεων είναι υψηλότερος του ρυθμού αύξησης του διεθνούς εμπορίου. Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν ανισορροπίες στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα με ορισμένες χώρες να εμφανίζουν εμπορικά πλεονάσματα και πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών και άλλες σημαντικότατα ελλείμματα.

2013: Η Ελλάδα και τα δίδυμα ελλείμματα «Το πλεόνασμα στο εξωτερικό ισοζύγιο της χώρας, σε συνδυασμό με το πρωτογενές πλεόνασμα που επετεύχθη στον κρατικό προϋπολογισμό το 2013, εξαλείφουν πια τα δύο αίτια της ελληνικής οικονομικής κρίσης, δηλαδή τα μεγάλα δίδυμα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών» ανέφερε σε χθεσινή του ανακοίνωση το υπουργείο Οικονομικών. Και σημειώνει ότι «σηματοδοτείται έτσι η έναρξη αναστροφής των παλαιών και επίμονων τάσεων ελλειμμάτων της ελληνικής οικονομίας και αποτελεί θετικό οιωνό για την εκπλήρωση των εκτιμήσεων για το 2014 ως το έτος επιστροφής της οικονομίας σε τροχιά υγιούς και βιώσιμης ανάπτυξης».

Παγκόσμιος χάρτης εμπορευματικής παραγωγής

Παγκόσμιος χάρτης παραγωγής υπηρεσιών

Παγκόσμιος χάρτης παραγωγής αγροτικών προιόντων

Παγκόσμιος χάρτης διεθνούς εμπορίου εμπορευμάτων

Παγκόσμιος χάρτης διεθνούς εμπορίου υπηρεσιών

Παγκόσμιος χάρτης διεθνούς εμπορίου αγροτικών προϊόντων

Πλεονάσματα και ελλείμματα εμπορευμάτων

Πλεονάσματα και ελλείμματα υπηρεσιών

Πλεονάσματα και ελλείμματα αγροτικών προιόντων

Παγκόσμιος χάρτης Ξένων Άμεσων Επενδύσεων

Παγκόσμιες πόλεις; Κάποιος θα έπρεπε να βάλει στο χάρτη τις Κινεζικές μεγαλουπόλεις;

Από τη γεωοικονομία στη γεωπολιτική ή τις διεθνείς σχέσεις Μετά την αναφορά στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη, θα αναφερθούμε στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα, τα κράτη και τους υπερεθνικούς σχηματισμούς ως τους σημαντικότερους παίκτες σε αυτό το παιχνίδι. Θυμάστε τη είχαμε πει ότι το παγκόσμιο δημιουργείται μέσα στο χώρο που του παραχωρεί το εθνικό (Saskia Sassen) Ο κόσμος όπως τον γνωρίζουμε έχει ιστορικά διαμορφωθεί στην αποικιοκρατία και στην υπεροχή της Δύσης εναντίον των υπόλοιπων. Από τη Βρετανική ηγεμονία, στην Pax Americana και τον Ψυχρό Πόλεμο. Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η αρχή της Αμερικάνικης Αυτοκρατορίας ή αλλιώς ίσως της παγκοσμιοποίησης. Το τέλος της Ιστορίας και ο θρίαμβος της φιλελεύθερης δημοκρατίας; (Fukuyama) Ή το τέλος της φιλελεύθερης δημοκρατίας εξαιτίας της οικονομικής ανισότητας του ελεύθερου καπιταλισμού; (Fukuyama ξανά) Η βασική ερώτηση είναι η εξής: Ζούμε το τέλος της Αμερικάνικης ηγεμονίας και την αρχή ενός πολύ-πολικού κόσμου; Ναι ή όχι; Οι γνώμες διίστανται. Από την άλλη, αν αυτός ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι πολύ-πολικός, ποιοι είναι οι σημαντικοί πόλοι; Ποιοι είναι οι πόλοι του συστήματος; Και ποια η σχέση μεταξύ τους; Frenemies- Thomas Friedman. Πολλοί μιλούν ότι η κρίση στην Ουκρανία μας φέρνει πίσω στην εποχή του ψυχρού Πολέμου ή της ψυχρής ειρήνης καλύτερα. Μπορεί να υπάρξει τέτοια εποχή ξανά; Ή οι οικονομίες του κόσμου είναι τόσο διασυνδεμένες που δεν μπορείς να βλάψεις τον άλλο χωρίς να βλάψεις τον εαυτό σου;

Το νέο Αμερικάνικο Όνειρο μιας πεφωτισμένης ‘ειρήνης ‘ (ηγεμονίας);

Κινεζική παγκοσμιοποίηση ως άνοδος των BRICS;

Τι συμβαίνει με τον Δράκο;

Ιαπωνία και ο νέος ψυχρός πόλεμος;

Η άλλη οικονομία του ενός δισεκατομμυρίου.

ΕΕ 28: Η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο αλλά …..

Γιατί βρυχάται η αρκούδα;

Ο Μουσουλμανικός/ Αραβικός κόσμος

Κεντρική και Λατινική Αμερική

Η Υπο-σαχάριος Αφρική εισέρχεται στον παγκόσμιο οικονομικό χάρτη ;