ΔΙΑΛΕΞΗ 13  ΑΠΩΛΕΙΑ, ΘΡΗΝΟΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ  ΟΡΙΣΜΟΙ - ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ  ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΘΡΗΝΟΥ  ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ  ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ  ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ  ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ  ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΘΡΗΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ Απώλεια: πραγματική ή πιθανή κατάσταση κατά την οποία κάτι το οποίο ήταν σημαντικό για το άτομο τροποποιείται, παύει να είναι πλέον διαθέσιμο ή χάνεται Ο θρήνος είναι η ανθρώπινη αντίδραση απέναντι στην απώλεια Αποτελούν εμπειρίες που δεν επηρεάζουν μόνο το θεραπευόμενο και την οικογένειά του, αλλά και το νοσηλευτή Εμπεριέχει κάθε εμπειρία αποστέρησης ή απόλυτης έλλειψης κάποιας, προηγουμένως, υπαρκτής οντότητας

Τύποι απώλειας 1. Πραγματική: μπορεί να πιστοποιηθεί από τους άλλους (π.χ. επερχόμενος θάνατος κάποιου σημαντικού προσώπου) 2. Αντιλαμβανόμενη: βιώνεται από κάποιο πρόσωπο, αλλά δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί από άλλους (π.χ. άμβλυνση της αυτοεκτίμησης) 3. Αναμενόμενη: βιώνεται πριν επέλθει η απώλεια (π.χ. νόσος τελικού σταδίου)

Χρονική διάρκεια της απώλειας 1. Προσωρινή: την αποστέρηση ακολουθεί η αποκατάσταση της οντότητας που υπήρχε προηγουμένως (π.χ. ένα παιδί που αγνοείται και ανευρίσκεται) 2. Μόνιμη: μη αναστρέψιμη αποστέρηση (π.χ. παράλυση) Συνθήκες απώλειας 1. Εξελικτική: η απώλεια απορρέει από τα φυσιολογικά μεταβατικά στάδια της ζωής (π.χ. η θλίψη των γονέων όταν το παιδί τους φεύγει για σπουδές) 2. Περιστασιακή: η απώλειας συμβαίνει λόγω συγκεκριμένου συμβάντος

Σωματικές αντιδράσεις απέναντι στην απώλεια ή λόγω θρήνου Κλάμα και λυγμός Αναστεναγμοί Δύσπνοια και ταχυκαρδία Καταβολή, αδυναμία και εξάντληση Αϋπνία Απώλεια όρεξης Αίσθηση πνιγμονής Αίσθηση τάσης στο στήθος Γαστρεντερικές διαταραχές

Ψυχικές αντιδράσεις απέναντι στην απώλεια ή λόγω θρήνου Έντονο συναίσθημα μοναξιάς και θλίψης Καταθλιπτική διάθεση Άγχος ή κρίσεις πανικού Δυσκολία συγκέντρωσης και διατήρησης της προσοχής Θυμός ή οργή, τα οποία κατευθύνονται προς τον εαυτό ή τους άλλους Αμφιθυμία και άμβλυνση της αυτοεκτίμησης Σωματικά ενοχλήματα

Θρήνος απώλειας, θρήνος θανάτου και πένθος Πένθος: κατάσταση η οποία προκύπτει λόγω της απώλειας κάποιου μέλους της οικογένειας, φίλου, συναδέλφου ή άλλου σημαντικού προσώπου, και η οποία οφείλεται σε θάνατο Θρήνος θανάτου: η έκφραση της θλίψης λόγω απώλειας προσφιλούς προσώπου, με τρόπο αποδεκτό πολιτισμικά Θρήνος απώλειας: μια διάχυτη, εξατομικευμένη και δυναμική διεργασία που μπορεί να προκαλέσει σωματική, συναισθηματική ή νοητική δυσφορία, λόγω απώλειας ή θανάτου προσφιλούς προσώπου ή αντικειμένου

Στάδια του θρήνου α. Σοκ και δυσπιστία (1η έως 3η εβδομάδα) Άρνηση Παθητικότητα β. Αναζήτηση (3η εβδομάδα έως 4ος μήνας) Κλάμα και οδύνη Ενοχή Θλίψη και θυμός Αίσθημα "κενού" Υπεραπασχόληση με σκέψεις για την απώλεια ή το θάνατο γ. Αποδιοργάνωση (4ος έως 14ος μήνας) Κατάθλιψη και απόγνωση Απάθεια και απώλεια ενδιαφέροντος Αϋπνία Κοινωνική απόσυρση δ. Αναδιοργάνωση και επίλυση (14ος μήνας έως το τέλος της ζωής) Αποδοχή της απώλειας Ευχέρεια συζήτησης για το αποθανόν πρόσωπο Νέες ή ανανεωμένες κοινωνικές σχέσεις

Παράγοντες που επηρεάζουν την αντίδραση θρήνου Ηλικία (τα παιδιά προσχολικής ηλικίας φοβούνται τον αποχωρισμό από τους γονείς τους ) Βαθμός σπουδαιότητας της απώλειας (αφορά στην αξία η οποία αποδίδεται στο πρόσωπο που χάνεται, το αντικείμενο ή σε κάποια λειτουργία) Κουλτούρα (υπαγορεύει τα έθιμα και τις τελετουργίες που εκφράζεται ο θρήνος) Φύλο (άνδρες = συναισθήματα περιορισμένα) γυναίκες =περισσότερο απροκάλυπτα) Κοινωνική και οικονομική κατάσταση (η κοινωνική και οικονομική κατάσταση συχνά επηρεάζουν το διαθέσιμο υποστηρικτικό σύστημα τη στιγμή της απώλειας) Διαθεσιμότητα υποστηρικτικού συστήματος Άιτιο της απώλειας ή του θανάτου = επηρεάζουν το βίωμα του θρήνου

Θάνατος Διακοπή των φυσιολογικών διεργασιών που συντηρούν τη ζωή Ο θάνατος αντιπροσωπεύει την απόλυτη απώλεια Ο θάνατος συχνά θεωρείται ως ένα μεταφυσικό συμβάν, το οποίο ενδεχομένως προξενεί έντονο φόβο και άγχος Ο θάνατος αποτελεί ένα κοινό και αναπόφευκτο στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας

Νομικά θέματα που σχετίζονται με το θάνατο και τις διεργασίες θανάτου (1/2) Δήλωση βούλησης εν ζωή (living will): δήλωση του ατόμου η οποία παρέχει συγκεκριμένες οδηγίες για το είδος των θεραπευτικών παρεμβάσεων που επιλέγει ο ενδιαφερόμενος να εξαιρεθούν Εξουσιοδότηση για αποφάσεις φροντίδας υγείας: έγγραφο διορισμού ενός άλλου προσώπου (π.χ. κάποιου συγγενούς ή έμπιστου φίλου) ως διαχειριστή των αποφάσεων για την εφαρμογή θεραπευτικών παρεμβάσεων όταν το άτομο δεν θα είναι σε θέση να αποφασίσει αυτόνομα Ευθανασία: ο ανώδυνος τερματισμός της ζωής ενός ατόμου, το οποίο πάσχει από ανίατη ή εξαιρετικά επώδυνη νόσο

Νομικά θέματα που σχετίζονται με το θάνατο και τις διεργασίες θανάτου (2/2) Οδηγία μη εκτέλεσης καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης: ιατρική οδηγία μη εκτέλεσης καρδιοναπνευστικής ανάνηψης σε πάχοντες από μη αναστρέψιμη νόσο τελικού σταδίου ή αναμενόμενο θάνατο Πρέπει να είναι πλήρως και με σαφήνεια τεκμηριωμένες, σύγχρονες και ανανεωμένες περιοδικά, ώστε να αντανακλούν τις αλλαγές στην κατάσταση του θεραπευομένου

Θρησκευτικές και πολιτισμικές πρακτικές που σχετίζονται με το θάνατο Η γνώση των θρησκευτικών αντιλήψεων και της πολιτισμικής παράδοσης του πάσχοντος βοηθά το νοσηλευτή να παρέχει εξατομικευμένη φροντίδα στους θεραπευόμενους και στις οικογένειές τους Στις περισσότερες κουλτούρες υποστηρίζεται η προτίμηση του ατόμου για ένα γαλήνιο θάνατο στο σπίτι, παρά στο νοσοκομείο

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ, ΘΡΗΝΟΥ ΚΑΙ ΠΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ Αξιολογήστε την ικανότητα του ατόμου να φροντίζει τον εαυτό του Αξιολογήστε τον τρόπο που το άτομο διαχειρίζεται την κατάσταση Αξιολογήστε τον τρόπο με τον οποίο το άτομο διαχειρίστηκε προηγούμενες καταστάσεις απώλειας ή θανάτου Αξιολογήστε το βαθμό στον οποίο εκδηλώνονται συμπεριφορές που ευνοούν την προσαρμογή Αξιολογήστε το βαθμό ευαισθητοποίησης των ατόμων του υποστηρικτικού δικτύου

Νοσηλευτικές παρεμβάσεις ως προς την απώλεια και το θρήνο Εγκατάσταση σχέσης αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης Διευκόλυνση της διεργασίας του θρήνου για το άτομο και την οικογένειά του Ενθάρρυνση του πάσχοντος να εκφράσει τα συναισθήματά του Αποδοχή των αρνητικών συναισθημάτων Να απελευθερώσει την ψυχολογική πίεση που βιώνει Κατάρτιση ενός ισορροπημένου προγράμματος ανάπαυσης, ύπνου και δραστηριοτήτων Συζήτηση για δύσκολες χρονικές περιόδους (διακοπές, επέτειοι) Υποστήριξη του προσώπου που πενθεί Ενθάρρυνση των πασχόντων να εκφράσουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και να εκτελέσουν τις τελετουργίες που πλαισιώνουν το θάνατο ή την απώλεια. Κινητοποίηση του υποστηρικτικού συστήματος του ατόμου

Νοσηλευτικές παρεμβάσεις προς τα άτομα και τις οικογένειές τους που αντιμετωπίζουν επερχόμενο θάνατο Αναγνωρίστε ότι οι πάσχοντες και οι οικογένειές τους έχουν το δικό τους τρόπο να αντιμετωπίζουν το θάνατο Εφαρμόστε τη σιωπή και την προσωπική παρουσία Αποδεχτείτε και ενισχύστε τη χρήση μηχανισμών αντιμετώπισης που ευνοούν την προσαρμογή από τον πάσχοντα και την οικογένειά του Αποδεχτείτε τις αρνητικές αντιδράσεις των πασχόντων και των οικογενειών τους Ενθαρρύνετε τον πάσχοντα να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων Ενθαρρύνετε τον πάσχοντα και την οικογένειά του να συζητούν τα συναισθήματά τους που σχετίζονται με το θάνατο και την πορεία προς αυτόν Ενθαρρύνετε την οικογένεια να επικοινωνεί ανοιχτά με τον πάσχοντα Υποστηρίξτε τον πάσχοντα και την οικογένειά του κατά τη διεργασία του επικείμενου θανάτου Υποστηρίξτε τον πάσχοντα και την οικογένειά του, προκειμένου να προσαρμοστούν στις αλλαγές ρόλων και τρόπου ζωής Δυνατότητες πρόσβασης σε κοινοτικές υπηρεσίες (εκκλησία)

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΕΚΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΘΡΗΝΟΥ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑΣ Ο πάσχων και η οικογένειά του θα: Εκφράζουν συναισθήματα θρήνου για την απώλεια Περιγράφουν το νόημα της απώλειας Επεξεργάζονται τις διεργασίες του θρήνου και του πένθους Είναι σε θέση να μοιράζονται την απώλεια με άλλα πρόσωπα Ενασχόληση με τις συνήθεις δραστηριότητές τους Επαρκή ποσότητα και ποιότητα ύπνου και διατροφής. Εκφράζουν θετικές προσδοκίες για το μέλλον Συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων Αναγνωρίζουν τα γεγονότα που ενδέχεται να επιφέρουν επιπρόσθετη πίεση

Αναμενόμενες εκβάσεις παρεμβάσεων σε περίπτωση θανάτου και πορείας προς το θάνατο Ο πάσχων θα: Έχει την ευκαιρία να συζητήσει τα συναισθήματά του για τον επικείμενο θάνατο, και τελικά θα αποδέχεται την αναπόφευκτη έκβασή του Συμμετέχει στην αυτοφροντίδα του Διατηρεί τον έλεγχο της παρούσας κατάστασης Έχει αποδεχτεί τη φθίνουσα πορεία της υγείας του Τα μέλη της οικογένειας θα συζητούν τα συναισθήματά τους για την απώλεια του αγαπημένου προσώπου