Ομαδική εργασία στο μάθημα των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης Τμήμα: Α1 Σχολικό Έτος: 2013 – 2014 Διδάσκων: Ν. Πέτσας Συνεργάστηκαν: Βαρβέρη Μαρίνα, Βλαχοκυριάκου Αφροδίτη, Καραθανάση Κατερίνα, Καραμανίδου Ειλιάννα, Κιτρινάκη Φιλιάννα, Λιοτοπούλου Μαριλένα

Θέμα Το θέμα πάνω στο οποίο δουλέψαμε είναι η σύγκριση του δημοτικού τραγουδιού «Ο κυρ Βοριάς» με το ποίημα του Κ. Π. Καβάφη «Δέησις».

«Δέησις» (Κ. Π. Καβάφης) Η θάλασσα στα βάθη της πήρ’ έναν ναύτη.— Η μάνα του, ανήξερη, πηαίνει κι ανάφτει στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί για να επιστρέψει γρήγορα και νάν’ καλοί καιροί — και όλο προς τον άνεμο στήνει τ’ αυτί. Aλλά ενώ προσεύχεται και δέεται αυτή, η εικών ακούει, σοβαρή και λυπημένη, ξεύροντας πως δεν θάλθει πια ο υιός που περιμένει.

«Ο κυρ Βοριάς» Ο κυρ Βοριάς παράγγειλε νούλω των καραβιώνε: «Καράβια π’ αρμενίζετε, κάτεργα που κινάτε, εμπάτε στα λιμάνια σας, γιατί θε να φυσήξω, ν’ ασπρίσω κάμπους και βουνά, να κρυώσω κρυές βρυσούλες, κι οσά ’βρω μεσοπέλαγος, στεριάς θε να τα ρίξω». Κι όσα καράβια τ’ άκουσαν, όλα λιμάνι πιάνουν, του κυρ Αντριά το κάτεργο μέσα βαθιά αρμενίζει. «Δε σε φοβούμαι, κυρ Βοριά, φυσήσεις δε φυσήσεις, τι έχω καράβι από καρυά και τα κουπιά πυξάρι, έχω κι αντένες προύντζινες κι ατσάλενα κατάρτια, έχω πανιά μεταξωτά, της Προύσας το μετάξι, έχω και καραβόσκοινα από ξανθής μαλλάκια· κι έχω και ναύτες διαλεχτούς, όλο άντρες του πολέμου, κι έχω κι ένα ναυτόπουλο, που τους καιρούς γνωρίζει, κι εκεί που στήσω μια φορά την πλώρη δε γυρίζω».

«Ανέβα, βρε ναυτόπουλο, στο μεσιανό κατάρτι, για να διαλέξεις τον καιρό, να ιδείς για τον αέρα». Παιζογελώντα ανέβαινε, κλαίοντας κατεβαίνει. «Το τι είδες, βρε ναυτόπουλο, αυτού ψηλά που πήγες;» «Είδα τον ουρανό θολό και τ’ άστρα ματωμένα, είδα την μπόρα που άστραψε και το φεγγάρι εχάθη, και στης Αττάλειας τα βουνά αστραχαλάζι πέφτει». Ώστε να ειπεί, να καλοειπεί, να καλοκουβεντιάσει, βαριά φουρτούνα πλάκωσε και το τιμόνι τρίζει, ασπρογυαλίζει η θάλασσα, σιουρίζουν τα κατάρτια, σκώνονται κύματα βουνά, χορεύει το καράβι, σπιλιάδα του ’ρθε από τη μια, σπιλιάδα από την άλλη, σπιλιάδα από τα πλάγια του κι εξεσανίδωσέ το. Γιόμισε η θάλασσα πανιά, το κύμα παλικάρια, και το μικρό ναυτόπουλο σαράντα μίλια πάγει.

Όλες οι μάνες κλαίγανε κι όλες παρηγοριούνται, μα μια μανούλα ενού παιδιού παρηγοριά δεν έχει. Βάνει τις πέτρες στην ποδιά, τα τρόχαλα στον κόρφο, πετροβολάει τη θάλασσα και τροχαλάει το κύμα. «Θάλασσα, πικροθάλασσα και πικροκυματούσα, πο’ πνιξες το παιδάκι μου, π’ άλλο παιδί δεν έχω». «Δε φταίω η δόλια θάλασσα, δε φταίω εγώ το κύμα, μόν’ φταίει ο πρωτομάστορας που φτιάνει τα καράβια».

Ανάμεσα στο δημοτικό τραγούδι και το ποίημα υπάρχουν αρκετές ομοιότητες αλλά και διαφορές. Η βασική ομοιότητα είναι ότι και τα δύο ποιήματα αναφέρονται σε ναύτες που χάθηκαν στη θάλασσα μετά από τρομερή φουρτούνα («Δέησις»: στίχος 1, «Ο κυρ Βοριάς»: στίχοι 47 – 60). Ομοιότητες

Στο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη η μητέρα του ναυτικού συνομιλεί με την Παναγία (στίχοι 2 – 4, 5), ενώ αντίστοιχα στο δημοτικό τραγούδι η μάνα του ναυτόπουλου συνομιλεί με τη θάλασσα και το κύμα (στίχοι 69 – 72). Και τα δύο στοιχεία με τα οποία συνομιλούν οι μητέρες ακούν λυπημένα, καθώς δεν μπορούν να κάνουν τίποτε για τους χαμένους άντρες («Δέησις»: στίχοι 7 – 8, «Ο κυρ Βοριάς»: στίχοι 73 – 76).

Όσον αφορά το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο Καβάφης αλλά και το δημοτικό τραγούδι, υπάρχουν αρκετοί ιδιωματισμοί (π.χ. «Δέησις»: πηαίνει, «Ο κυρ Βοριάς»: καραβιώνε). Επίσης η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι απλή και κατανοητή για το ευρύ κοινό.

Διαφορές Αρχικά, στο ποίημα «Δέησις» η μητέρα δεν γνωρίζει για το θάνατο του γιου της και προσεύχεται στη Παναγία για να γυρίσει ζωντανός. Αντιθέτως, η μητέρα στο δημοτικό τραγούδι γνωρίζει για τον θάνατο του γιου της και γι αυτό το λόγο είναι θυμωμένη και λυπημένη. Επιπλέον, στο ποίημα του Καβάφη ο λόγος της μάνας είναι ήρεμος και ιερός, αφού προσεύχεται, ενώ ο λόγος της μητέρας στον κυρ Βοριά έχει ένταση και απελπισία. Γι αυτούς τους λόγους ρίχνει πέτρες στη θάλασσα και θρηνεί.

Ακόμη, στο δημοτικό τραγούδι υπάρχουν περισσότερες από μία μητέρες, καθώς χάθηκε ολόκληρο το καράβι και πνίγηκαν όλοι οι ναύτες. Η μάνα του ναυτόπουλου είναι η βασικότερη γι αυτό αναφέρεται κυρίως σε αυτήν. Από την άλλη πλευρά, στο ποίημα υπάρχει μόνο μία μητέρα. Επιπρόσθετα, στο ποίημα «Δέησις» δεν δίνονται ακριβείς πληροφορίες για το που και πως χάθηκαν ο ναύτης, ενώ στον κυρ Βοριά περιγράφεται λεπτομερώς η φουρτούνα.

Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο έγραψε το ποίημα ο Καβάφης, περιέχει στοιχεία καθαρεύουσας, ενώ στον κυρ Βοριά η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι καθαρά δημοτική.

Πηγές: 1.Δημοτικό τραγούδι «Ο κυρ Βοριάς»: details&song_id= details&song_id= Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού («Δέησις»): 46&author_id= &author_id=60

Ευχαριστούμε για τον χρόνο και την προσοχή σας!!