Αρχαιοαστρονομία και πετρογραφικές ενδείξεις στο Νησί του Πάσχα Μάθημα : Αρχαιοαστρονομία Καθηγητής: Θέμης Ντάλλας

Οι άνθρωποι που είχαν την ιδιότητα των αστρονόμων ή αλλιώς παρατηρητών των ουρανών στο νησί του Πάσχα ζούσαν σε πέτρινους πύργους που χρησίμευαν ως παρατηρητήρια. Γύρω από τα παρατηρητήρια είχαν περιφερειακά τοποθετήσει ως σημάδια, λίθους οι οποίοι έδειχναν την ανατολή συγκεκριμένων αστέρων. Αυτοί οι αστέρες προμήνυαν την άφιξη των θαλάσσιων πουλιών, χελωνών, αλλά και τη περίοδο συγκομηδής και ψαρέματος για τους αγρότες. Πετρογλυφικά που βρέθηκαν κοντά στις τοποθεσίες απεικόνιζαν κανό, αγκίστρια, ψάρια και χελώνες, τα οποία συνέθεταν, ένα χάρτη αστεριών σύμφωνα με την ισχύουσα άποψη. Για τους Πολυνήσιους η ουράνια σφαίρα ήταν μια σύνθεση πολλών ουρανών οι οποίοι μαζί με τα αστέρια και τους αστερισμούς πίστευαν, ότι ήταν η κατοικία των θεών. Επίσης θεωρούσαν πως οι Θεοί είχαν το κλειδί της επιβίωσης και ήταν στη δική τους θέληση το κατά πόσο εύφορη θα είναι κάθε φορά η γη. Γενικά Στοιχεία

Στο νησί του Πάσχα οι αστρονόμοι ονομάζονταν «tohunga» και ήταν αυτοί που μελετούσαν το νυχτερινό ουρανό από την κορυφή των «tupa» δηλαδή των κυκλικών πύργων στους οποίους διέμεναν. Ο προσανατολισμός της εισόδου των σπιτιών τους πολλές φορές ήταν τέτοιος ωστέ να βρίσκεται στην ανατολή συγκεκριμένων αστέρων ή συμπλεγμάτων αστέρων. Οι αστερισμοί χρησίμευαν στην ερμηνεία του ετήσιου ημερολογίου των Rapanui ( φυλή που κατοικούσε στα νησιά του Πάσχα). Η ανατολή του αστερισμού των Πλειάδων ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός για τους Πολυνήσιους γενικότερα. Οι αστρονόμοι συναθροίζοταν προκειμένου να παρακολουθήσουν την ανατολή των Πλειάδων στο τέλος του Νοεμβρίου.

Απεικόνιση ενός λίθινου πύργου (tupa)

Papa Ui Hetu’u “ the rock for observing the stars” O βράχος στον οποίο οι παρατηρητές μπορούσαν να μελετήσουν τους αστερισμούς Συνθέτεται απο ένα σύμπλεγμα 12 βράχων από βασάλτη και ένας απο αυτούς τους βράχους έχει πετρογλυφικά που απεικονίζουν θαλάσσια όντα και αγκίστρια. Σ΄όλη την Πολυνησία τα πετρογλυφικά που απεικόνιζαν θαλάσσια όντα και αγκίστρια είχαν να κάνουν με κάποιο τελετουργικό, προκειμένου να διασφαλιστεί η ευφο΄ρία και η αφθονία στα νησιά.

80 μέτρα μακριά βρίσκεται ένας μικρός ογκόλιθος από βασάλτη ο οποίος περιλαμβάνει εγχάρακτες κοιλότητες οι οποίες είναι πολύ πιθανό να αναπαριστούν τις Πλειάδες. Θεωρείται επίσης μέρος συνάθροισης για τους αστρονόμους.

Ένα άλλο γνωστό παρατηρητήριο τοποθετείται στη βόρεια ακτή κοντά στη περιοxή Ahu Ra’ai κατάλοιπα του οποίου είναι 3 επανθήσεις σχηματισμένες από λάβα, επωνομαζόμενες Papa Mahima ή Moon stone δηλαδή βράχος της σελήνης. Tέλος ένα τρίτο παρατηρητήριο είναι το Nga Vaka, το όνομα του οποίου σημαίνει κανό στην γλώσσα των Rapanui και υποδεικνύει το α και β του Ταύρου.

Πετρογλυφικά στο Nga Vaka γνωστά σήμερα ως Papa Vaka Πετρογλυφικό που απεικονίζει 3 χελώνες και 29 ημισελήνους. Σχέδιο το οποίο αναπαριστά μια έκλειψη στο Papa Mahima.

Οι πύργοι 20 και 156 σχηματίζουν μια διπλή ευθυγράμμιση, με τον πύργο 20 να προσανατολίζεται στο σημείο των Πλειάδων και τον 156 στην ανατολή του φεγγαριού κατα τη μεγαλύττερη βόρεια απόκλειση του. Οι περισσότερες από τις ευθυγραμμίσεις φαίνεται να απεικονίζουν αστρονομικά γεγονότα που συσχετίζονατι με τη καλλιέργεια και το ψάρεμα. Οι περισσότερες κατασκευές σημάδευαν τους πιό λαμπρούς αστερισμούς ορατούς μόνο στο Νότιο Ημισφαίριο. Άγνωστο είναι, το κατά πόσο οι αστρονόμοι στο νησί του Πάσχα χρησιμοποιούσαν οποιοδήποτε όργανο για την ερμηνεία των αστερισμών.

Πίνακας με τις αστρονομικές ευθυγραμμίσεις των Τupa και των Pipi Horeko στην ακτή Ra’ai.

Το Σεληνιακό ημερολόγιο Οι Rapanui είχαν ένα σεληνιάκό ημερολόγιο το οποίο βασιζόταν και χωριζόταν σε 13 σε συνοδικούς μήνες. Χώριζε το χρόνο σε 2 περιόδους καθώς υπήρχαν οι βροχερές και οι ξηρές εποχές. Η Hora ήταν η περίοδος της αφθονίας και διαρκεί 4 μήνες. Η Tonga ήταν η περίοδος της έλλειψης και είχει διάρκεια 8 μηνών. Και οι 2 υποδιαιρούνται σε μεγάλη (nui) και σε μικρή(tui). Ο χρόνος ξεκινούσε με την πρώτη ολόλκηρη έκλειψη της Σελήνης, μετά την εμφάνιση των Πλειάδων στις 12 Ιουνίου. Αυτό συνέβαινε κατά τη πιο βροχερή και κρύα περίοδο της Tonga nui (μεγάλης tonga), η οποία διαρκούσε από τον Αύγουστο μέχρι και τις αρχές του Σεπτέμβρη. Η Tonga iti χαρακτηρίζόταν από έντονη κακοκαιρία και πολέμους και γενικότερα περιγραφεται ως μια κατάσταση χάους.

H hora iti ( μικρή hora ) διαρκούσε 2 φεγγάρια και ξεκινούσε με την ανατολή των Πλειάδων στις 16 Νοεμβρίου. Τέλος η Ηora nui σηματοδοτούταν από τη σύνθεση του Κανωπού στις 14 Φεβρουαρίου σχεδόν ταυτόχρονα με την μεσουράνιση των Πλειάδων στις 20 Φεβρουαρίου και αποτελούσε το τέλος της έφορης περιόδου, η οποία έδινε τη θέση της σε μία δύσκολη περίοδο.

ΤΕΛΟΣ