ΤΑ «ΧΡΥΣΑ ΧΡΟΝΙΑ» Μακρής Γεώργιος - Ορφανός Μιχάλης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα χρυσά χρόνια του καπιταλισμού ήταν μια περίοδος οικονομικής ευημερίας στα μέσα του εικοστού αιώνα, η οποία ακολούθησε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και διήρκησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ( ). Τελείωσε με την κατάρρευση του συστήματος ισοτιμιών Bretton Woods, την πετρελαϊκή κρίση του 1973, την πτώση του χρηματιστηρίου το , η οποία οδήγησε στην οικονομική ύφεση του 1970.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρχε μία μεγάλη οικονομική ανάπτυξη συνδυασμένη με χαμηλά ποσοστά ανεργίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή η ανάπτυξη περιέλαβε χώρες, οι οποίες είχαν ισοπεδωθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως η Ελλάδα (ελληνικό οικονομικό θαύμα), η Δυτική Γερμανία, η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Ιταλία.

ΑΙΤΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ 1) παραγωγή: α) βιομηχανία Η υψηλή παραγωγική ανάπτυξη η οποία υπήρχε προ του πολέμου συνεχίστηκε και μετά το τέλος του πολέμου μέχρι τις αρχές του Η παραγωγή ενισχύθηκε από αυτοματοποιημένες τεχνολογίες, οι οποίες πρωτοεμφανίστηκαν τα τέλη της δεκαετίας του Αυτές αποτέλεσαν ένα ταχέως αναπτυσσόμενο πεδίο επενδύσεων. Η χονδρική και λιανική πώληση επωφελήθηκαν από τους νέους τρόπους παραγωγής, από τις αποθήκες διανομής και από τον εξοπλισμό χειρισμού των υλικών, όπως τα περονοφόρα ανυψωτικά μηχανήματα. Το πετρέλαιο αντικατέστησε τον άνθρακα σε πολλά πεδία. Κυρίως στα πλοία και τις μηχανές.

Β) γεωργία Στον τομέα της γεωργίας κατά την περίοδο μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο παρατηρήθηκε παγκόσμια εισαγωγή των ακόλουθων: – Χημικά λιπάσματα – Τρακτέρ – Θεριζοαλωνιστικές μηχανές – Ο αντίκτυπος της πράσινης επανάστασης στον τομέα της παραγωγής – Φυτοφάρμακα

Νέα προϊόντα και υπηρεσίες Οι βιομηχανίες, οι οποίες δημιουργήθηκαν ή ευρέως επεκτάθηκαν κατά τη μεταπολεμική περίοδο προώθησαν την πώληση της τηλεόρασης και ασχολήθηκαν με τις εμπορικές πτήσεις.

Μεταπολεμική πολιτική Μεταξύ των αιτιών μπορεί να αναφερθεί η ταχεία ομαλοποίηση των πολιτικών σχέσεων μεταξύ των πρώην δυνάμεων του Άξονα και των Δυτικών Συμμάχων. Μετά τον πόλεμο, οι μεγάλες δυνάμεις ήταν αποφασισμένες να μην επαναλάβουν τα λάθη της Μεγάλης Ύφεσης, μερικά από τα οποία αποδόθηκαν στα σφάλματα πολιτικής της μετά του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου περιόδου. Το σχέδιο Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης πιστώνεται κατά το πλείστον για συμφιλίωση, παρότι η αμέσως μετά τον πόλεμο κατάσταση ήταν περισσότερο σύνθετη. Το 1948 το σχέδιο Μάρσαλ έδωσε περισσότερα από 12 δισεκατομμύρια δολάρια για να ανοικοδομήσει και εκσυγχρονίσει τη Δυτική Ευρώπη. Η κοινότητα άνθρακα και χάλυβα έθεσε τα θεμέλια για την Ευρωπαϊκή ένωση.

ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι νικήτριες δυνάμεις εγκαθίδρυσαν το Σύστημα ισοτιμιών ''Bretton Woods'', οργανώνοντας διεθνείς θεσμούς σχεδιασμένους για να εξασφαλίσουν σταθερότητα στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό επετεύχθη μέση ενός αριθμού παραγόντων συμπεριλαμβανομένων: - την προώθηση του ελεύθερου εμπορίου, - τη θεσμοθέτηση του σχεδίου Μάρσαλ και με - τη χρήση κεϋνσιανών οικονομικών πολιτικών.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Υπάρχει και μια άλλη εξήγηση για την οικονομική ανάπτυξη αυτής της περιόδου, η οποία στηρίζεται στη θεωρία της μόνιμης πολεμικής οικονομίας, η οποία στηρίζεται στην αντίληψη ότι οι μεγάλες στρατιωτικές επενδύσεις βοήθησαν στη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτή η πολιτική έχει χαρακτηριστεί και ως «Στρατιωτικός Κεϋνσιανισμός».

Επιπτώσεις των χρυσών χρόνων Κατά την περίοδο των χρυσών χρόνων υπήρξαν πολλές κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές επιδράσεις: Μεταμοντερνισμός Αποαποικιοποίηση Μάχη του διαστήματος Καταναλωτισμός Σεξουαλική επανάσταση Δεύτερο κίνημα φεμινισμού

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΧΩΡΩΝ Στην Αμερική 200 δισεκατομμύρια δολάρια σε ομόλογα πολέμου ωρίμασαν και το νομοσχέδιο ''G.I. Bill '' χρηματοδότησε ένα καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό. Κατά τα ''χρυσά χρόνια'' το ποσοστό ανεργίας στη Βρετανία μειώθηκε σημαντικά. Συγκεκριμένα, ήταν μόλις 1,6 %, ενώ την προηγούμενη περίοδο ανερχόταν σε 13,4 %. Στη Δυτική Γερμανία η βιομηχανική παραγωγή διπλασιάστηκε κατά την περίοδο από το 1950 έως το 1957 και το ακαθάριστο εθνικό προϊόν αυξανόταν.

Στοιχεία οικονομικής ανάπτυξης Τη δεκαετία του 1950 έως τις αρχές του 1960 η Ιταλία σημείωσε σημαντικά ποσοστά ανάπτυξης: 6,4% το 1959, 5,8% το 1960, 6,8% το 1961, και 6,1% το Η δεκαετία του 1960 αποτέλεσε για την Ιαπωνία την περίοδο κατά την οποία συντελέστηκε το ιαπωνικό οικονομικό θαύμα. Το 1965 συγκεκριμένα, το Α.Ε.Π. της εκτιμήθηκε ότι έφτασε τα 91 δισεκατομμύρια δολάρια. Κατά τη δεκαετία του 1950 η Σοβιετική Ένωση έχοντας ανοικοδομήσει τα ερείπια του πολέμου βίωσε μια κερδοφόρα, αδιατάρακτη και ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, με έξοχα τεχνολογικά επιτεύγματα, με πιο αξιοσημείωτο τον πρώτο δορυφόρο της Γης. Αυτή η ανάπτυξη συνεχίστηκε και τη δεκαετία του Η Ελλάδα από το 1950 μέχρι το 1973 βίωσε ένα οικονομικό θαύμα, που βασίστηκε στη συνεχόμενη οικονομική ανάπτυξη, μεγέθους 7,7 % κατά μέσο όρο. Αυτό το ποσοστό ανάπτυξης ήταν το δεύτερο καλύτερο στον κόσμο, με μόνη καλύτερη την Ιαπωνία.

Οικονομία ΕΣΣΔ Σε αντίθεση με το επαναστατικό πνεύμα που συνόδευσε τη γέννηση της Σοβιετικής Ένωσης, η επικρατούσα διάθεση της σοβιετικής ηγεσίας κατά τη διάρκεια της θητείας του Μπρέζνιεφ ως το θάνατο του το 1982 ήταν αποστροφή στις μεγάλες αλλαγές. Μετά από κάποιο πειραματισμό με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις στα μέσα της δεκαετίας του ’60, η σοβιετική ηγεσία επανήλθε στα καθιερωμένα μέτρα της οικονομικής διαχείρισης. Η βιομηχανία παρουσίασε αργά αλλά σταθερά κέρδη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70.

Οικονομία ΕΣΣΔ Η γεωργική ανάπτυξη συνεχίστηκε, αλλά δεν μπορούσε να συμβαδίσει με την αυξανόμενη κατανάλωση και η ΕΣΣΔ έπρεπε να εισαγάγει τρόφιμα όπως το σιτάρι. Λόγω της χαμηλής επένδυσης στα καταναλωτικά αγαθά, η ΕΣΣΔ ήταν κατά ένα μεγάλο μέρος ικανή μόνο να εξαγάγει τις πρώτες ύλες, ειδικότερα πετρέλαιο, το οποίο την κατέστησε τρωτή στις σφαιρικές μετατοπίσεις τιμών. Επιπλέον, η ανθρώπινη ευημερία στη Σοβιετική Ένωση έμεινε πίσω από το δυτικό επίπεδο, μετά από αρχικά σημάδια σύγκλισης στις δεκαετίες του ’50 και του ’60.

Κατάρρευση Συστήματος ισοτιμιών Μπρέττον Γουντς Το σύστημα σταθερών ισοτιμιών του Μπρέττον Γουντς ήταν ένα σύστημα το οποίο προσδιόριζε σταθερές ισοτιμίες μεταξύ των νομισμάτων των χωρών που συμμετείχαν σε αυτό. Ξεκίνησε το 1944 και ίσχυσε έως το Το 1971, η Αμερική αντιμέτωπη με αυξανόμενες πιέσεις της παγκόσμιας ζήτησης για το χρυσό, ο Ρίτσαρντ Νίξον, ο τότε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ανέστειλε μονομερώς το σύστημα του Bretton Woods, ακυρώνοντας την άμεση μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1973, όταν τα μέλη του Οργανισμού Αραβικών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών ή OAPEC διακήρυξαν εμπάργκο πετρελαίου κατά των ΗΠΑ, του Καναδά, της Ολλανδίας, της Ιαπωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, εξαιτίας του ανεφοδιασμού του Ισραήλ με όπλα από της ΗΠΑ μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.

Άμεσες συνέπειες πετρελαϊκής κρίσης (αύξηση τιμών του πετρελαίου) Η πετρελαϊκή κρίση προκάλεσε αυξήσεις στις τιμές, καθώς η βραχυπρόθεσμη ζήτηση πετρελαίου ήταν ανελαστική, δηλαδή η ζήτηση δεν μειωνόταν αν και αυξανόταν η τιμή. Έτσι, οι τιμές του πετρελαίου έπρεπε να αυξηθούν ραγδαία για να προσαρμοστεί η ζήτηση στα νέα, χαμηλότερα επίπεδα προσφοράς. Οι αγορές πετρελαίου, προβλέποντας αυτό το δεδομένο, οδηγήθηκαν σε άμεση και σημαντική αύξηση των τιμών, από 3 έως 12 δολάρια το βαρέλι.

Λύση του ζητήματος Ο κίνδυνος αύξησης της τιμής του πετρελαίου από τις ενέργειες των αραβικών χωρών δημιούργησε ένα ισχυρό ρήγμα εντός του ΝΑΤΟ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσσινγκερ, να υποσχεθεί την οπισθοχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τα μέρη του Σινά. Η υπόσχεση αυτή ήταν αρκετή για να άρουν το εμπάργκο το Μάρτιο του 1974.

Μακροχρόνια ύφεση Το παγκόσμιο χρηματο-οικονομικό σύστημα, το οποίο ήταν ήδη υπό πίεση από την κατάρρευση της συμφωνίας του Bretton Woods, τέθηκε σε πορεία ύφεσης και υψηλού πληθωρισμού που συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, με τις τιμές του πετρελαίου να αυξάνονται διαρκώς μέχρι το 1986.

Μακροπρόθεσμες συνέπειες πετρελαϊκής κρίσης Μακροπρόθεσμα, το εμπάργκο πετρελαίου άλλαξε τη φύση της πολιτικής της Δύσης, προς την κατεύθυνση της αύξησης της εξερεύνησης, της συντηρητικής στάσης απέναντι στην κατανάλωση ενέργειας και των πιο περιοριστικών νομισματικών πολιτικών για την καλύτερη καταπολέμηση του πληθωρισμού. Το «σοκ των τιμών του πετρελαίου» του 1973, μαζί με το κραχ του χρηματιστηρίου το , έχουν θεωρηθεί ως το πρώτο γεγονός μετά το Κραχ του 1923 που είχε μόνιμο οικονομικό αποτέλεσμα.

Κρίση χρηματιστηρίου Κατά τη διετία σημειώθηκε μία ύφεση, η οποία επηρέασε όλα τα μεγάλα χρηματιστήρια του πλανήτη. Συγκεκριμένα, το χρηματιστήριου του Ηνωμένου Βασιλείου σημείωσε μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις στη σύγχρονη ιστορία. Η κρίση ήταν αποτέλεσμα της κατάρρευσης ισοτιμιών του Μπρέττον Γουντς και της υποτίμησης του δολαρίου την προηγούμενη περίοδο. H κρίση επιδεινώθηκε μετά από το ξέσπασμα της πετρελαϊκής κρίσης τον Οκτώβριο του Η χρηματιστηριακή κρίση αποτέλεσε ένα σημαντικό παράγοντα της γενικότερης ύφεσης που σημειώθηκε τη δεκαετία του 1970.

Τέλος των «χρυσών χρόνων» Η ύφεση που σημειώθηκε το αποτέλεσε μία περίοδο στασιμότητας για το δυτικό κόσμο και έθεσε τέλος στην οικονομική άνθιση του Αυτή η ύφεση διέφερε από τις προηγούμενες, καθώς ήταν στασιμοπληθωριστική, δηλαδή η υψηλή ανεργία συνέπεσε με υψηλό πληθωρισμό. Αυτή η περίοδος έχει χαρακτηριστεί από πολλούς μελετητές ως μια περίοδος «απαισιοδοξίας».