Τίτλος Μαθήματος Ενότητα 1η Καθηγητής: Χρήστος Τερέζης Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Φιλοσοφίας

2 Τίτλος Ενότητας Σκοποί ενότητας Πρόκειται για εισαγωγική ενότητα. Οι φοιτητές έρχονται σε επαφή με τις έννοιες της ηθικής και της πολιτικής φιλοσοφίας στην αρχαία Ελλάδα.

3 Τίτλος Ενότητας Περιεχόμενα Ενότητας Μέσα από την επεξεργασία των κειμένων του Ομήρου θα διαπιστώσουμε ότι έρχεται να μας αναδείξει κεφαλαιώδη ζητήματα των νοημάτων που έχει η ζωή και πώς μπορούν να οργανωθούν ηθικά και πολιτικά. Ο όμηρος προσπαθεί να θίξει, επίσης, λεπτομέρειες της ανθρώπινης εσωτερικότητας στην προοπτική της επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους.

4 Τίτλος Ενότητας Αναδρομή στον Όμηρο Ο μελετητής των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, Πλάτωνα και Αριστοτέλη, προκειμένου να κατανοήσει το βάθος των νοημάτων της Ηθικής και Πολιτικής επιστήμης τους, είναι χρήσιμο να ξεκινήσει την έρευνα από τον Όμηρο, τον οποίο γνώριζαν σαφώς οι δύο στοχαστές και από τον οποίο έλαβαν αρκετές αφορμές για να αναπτύξουν πλείστα ζητήματα στο έργο τους. Τα κείμενα την εποχή εκείνη συντάσσονται με μυθολογικό τρόπο. Ο μύθος είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται και αναπαρίσταται η πραγματικότητα.

5 Τίτλος Ενότητας ἔμπορος ἔν+πόρος

6 Τίτλος Ενότητας Θεωρία < θέα + ὥρα

7 Τίτλος Ενότητας Μνήμη Ἔμπορος Θεωρία Γνῶσις Νόστος

Χαρακτηριστικά της φυλής των λωτοφάγων: Ήταν φυλή αδρανής. Απολάμβανε ό,τι παρείχε η φύση και δεν παρήγαγε τίποτα. Δεν είχε ιστορική μνήμη. Δεν είχε πολιτικούς θεσμούς. Δεν είχε ποτέ της στοχαστεί για το επέκεινα (το πέρα από εδώ). Ο Όμηρος ανοίγει συζήτηση ανάμεσα στον Οδυσσέα και στη φυλή η οποία είναι έξω από κάθε δραστηριότητα και σκέψη και η οποία αρνείται να δεχθεί το καινούριο, άρα είναι αντίθετη στην ιστορική εξέλιξη. Διά του ποντοπόρου Οδυσσέα, ο Όμηρος μας διδάσκει το πώς μέσα από την γνώση που αποκτάται από την επαφή με το καινούριο, το άτομο μεταβαίνει από μία κατάσταση σε μία άλλη, ο βίος του αποκτά νέο νόημα, εξελίσσεται και εν τέλει ιστορικοποιεί τον εαυτό του. Η χώρα των λωτοφάγων

9 Τίτλος Ενότητας O Οδυσσέας αρνείται να συμπράξει σε αυτήν την κατάσταση πλήρους αποχής από οτιδήποτε θα έδινε νέο νόημα στη ζωή. Μέσα από τη διατήρηση της μνήμης θα κατορθώσουμε να καταγράψουμε και να διαμορφώσουμε ιστορία. Διά του ποντοπόρου Οδυσσέα, ο Όμηρος μας διδάσκει το πώς μέσα από την γνώση που αποκτάται από την επαφή με το καινούριο, το άτομο μεταβαίνει από μία κατάσταση σε μία άλλη, ο βίος του αποκτά νέο νόημα, εξελίσσεται και εν τέλει ιστορικοποιεί τον εαυτό του.

10 Τίτλος Ενότητας Η χώρα των κυκλώπων Πρόκειται για κοινωνία η οποία κινείται με την ισχύ της δυνάμεως Οι κύκλωπες επιβάλλονται μέσα από τη δύναμή τους. Δεν μεριμνούν για συζύγους και τέκνα. Δεν έχουν δημόσια κτήρια ή ιερά. Αναμένουν κάθε βοήθεια να έρχεται από τους θεούς. Ο Οδυσσέας καλείται να συγκρουσθεί με τη δύναμη, η οποία δεν έχει καμία λογική, στερείται της στοιχειώδους θεμελίωσης, πρόκειται για μία απολυταρχία που επιβάλλεται όχι με όρους πολιτικούς αλλά με όρους που έχουν σχέση με την κατοχή συγκεκριμένης υλικής δύναμης. Αυτό που έχει σημασία είναι τί θα επινοηθεί για να αντιμετωπισθεί η εν λόγω δύναμη. Αυτό που θα επινοηθεί από τον Οδυσσέα θα συνιστά μία πολιτική πράξη, προκειμένου να συντηρήσει τον εαυτό του ως ιστορικό πρόσωπο. Νομιμοποιείται όμως η τελική πράξη του ηθικά?

11 Τίτλος Ενότητας Ανάλυση λέξεων ἠθεῖα καφαλή - ἦθος

Συμπέρασμα Στην Οδύσσεια κεντρική λειτουργία στην εκτύλιξη των επεισοδίων έχουν οι εκφραστικοί εκείνοι τρόποι οι οποίοι δηλώνουν γνωστικές καταστάσεις. Και μάλιστα καταστάσεις τέτοιες, οι οποίες δηλώνουν μία δυναμική διάθεση του ανθρώπου να υπερβεί την στατικότητα και την ατολμία και να διεκδικήσει το καινόν σε οιονδήποτε τομέα. Αν παρακολουθήσουμε προσεκτικά τους εκφραστικούς αυτούς τρόπους, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι έχουμε ένα καίριο ηθικό και κυρίως πολιτικό ενδιαφέρον. Όπως παρουσιάζεται η γνώση, καθιστά σαφές ότι παραπέμπει στην αλλαγή, στην ανανέωση, στον μετασχηματισμό, στην ανησυχία και στο απρόβλεπτο. Καμία κατάσταση πλέον δεν θεωρείται ως αυτονόητη. Ο Οδυσσέας είναι ο νέος τύπος ιστορικού υποκειμένου, ο οποίος με τις επαναληπτικά διαδοχικές επισκέψεις του έρχεται να αναδείξει έναν νέο τρόπο θέασης του κόσμου, μία νέα ερμηνεία των καταστάσεων. Και μία τέτοια κίνηση έχει σαφέστατα πολιτικές προεκτάσεις. Από πλευράς ηθικής, ο Οδυσσέας παρουσιάζεται να εισάγει τον τύπο του προσώπου εκείνου που δεν διεκδικεί την ατομική εξασφάλιση. Λειτουργεί με βάση την ανταπόκριση του στο ιστορικό καθήκον, όπως ο ίδιος το έχει διαμορφώσει.

θέω

14 Τίτλος Ενότητας Χαρακτηριστικά Οδυσσέα Πρόκειται για ένα πρόσωπο το οποίο: Εισάγει την απελευθέρωση Εισάγει νέους όρους διάρθρωσης την οικονομίας Ερμηνεύει τη στιγμή κατά την οποία πρέπει να παρέμβει Άρα, είναι το πρόσωπο που θα αλλάξει τον ιστορικό ρου.

15 Τίτλος Ενότητας Νοῦς Ναῦς Νέω-ομαι

Τέλος 1 ης Ενότητας

17 Τίτλος Ενότητας Ενδεικτική Βιβλιογραφία Τ. Adorno - M. Horkheimer, Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, εκδ. ΥΨΙΛΟΝ, 1986

18 Τίτλος Ενότητας Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

19 Τίτλος Ενότητας Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.