Πολιτική Φιλοσοφία 2

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Η ανταποδοτική δικαιοσύνη αφορά την σχέση δούναι και λαβείν, όπου θα πρέπει να υπάρχει ισότητα π.χ. παροχής αντιπαροχής αλλά και την ποινική δικαιοσύνη που αφορά π.χ. την ισότητα εγκλήματος – τιμωρίας. Η διανεμητική αφορά την σχέση μέρους και όλου και έχει να κάνει με το πώς διανέμονται αγαθά και υποχρεώσεις.

Η κοινωνική δικαιοσύνη ως έννοια είναι πρόσφατη – χρησιμοποιείται από το 1850 και δεν αρέσει σε όλους. Αναπτύχθηκε όταν οι φιλόσοφοι άρχισαν να θεωρούν τους βασικούς κοινωνικούς και οικονομικούς θεσμούς, οι οποίοι καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διανομή των ωφελημάτων και των βαρών, αντικείμενο που προσφερόταν προς ηθική και πολιτική διερεύνηση.

Δύο λόγοι ενασχόλησης με την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης 1. Η αναβίωση της πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας στο έργο του Ρωλς. Ο Ρωλς έβαλε ξανά την ηθική φιλοσοφία στην συζήτηση. 2. «η δικαιοσύνη αποτελεί την πρώτιστη αρετή των κοινωνικών θεσμών» (Ρωλς). Αυτή η θέση είναι αμφιλεγόμενη, καθώς κάποιοι πιστεύουν ότι υπάρχουν και άλλοι στόχοι που μπορεί να είναι και σημαντικότεροι, π.χ. όχι η δικαιοσύνη, αλλά η ευτυχία.

η δικαιοσύνη θέτει περιορισμούς σε ό,τι μπορούμε να κάνουμε. Δεν μας λέει τα πάντα αφενός και αφετέρου δεν μας μιλά για τις αρετές που που επιδεικνύουμε στον ατομικό μας βίο.

Δικαιοσύνη: έννοια και αντιλήψεις «Έννοια»: είναι η γενική δομή ή ίσως η γραμματική ενός όρου όπως π.χ. η δικαιοσύνη, η ελευθερία και η ισότητα. «Αντίληψη» είναι ο συγκεκριμένος προσδιορισμός της έννοιας που αποκτούμε όταν συμπληρώσουμε τις λεπτομέρειες.

Το ερώτημα: δικαιολογείται το κράτος να χρησιμοποιεί τον κατασταλτικό του μηχανισμό προκειμένου οι πολίτες να αλληλοαναγκάζονται να ενεργούν με συγκεκριμένους τρόπους (που μπορεί και κάποιοι να θεωρούν εσφαλμένους);

Η δικαιοσύνη μπορεί να είναι πρωταρχική αρετή αλλά δεν είναι και η μοναδική. Υπάρχουν και άλλες έννοιες πολιτικές, οι οποίες είναι ηθικά αξιόλογες (ελευθερία, δημοκρατία) με τις οποίες δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτει εντελώς. Ενώ στόχος μας πρέπει να είναι η καλύτερη δυνατή συμφιλίωση, τούτο δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η πιθανότητα σύγκρουσης των εννοιών συγχωνεύοντάς τους. Η σαφήνεια επιτυγχάνεται όταν διατηρούμε τις έννοιες όσο το δυνατόν περισσότερο διακριτές.

παραδείγματα Φανταστείτε δύο κοινωνίες. Στη μία, αποφασίζεται με δημοκρατική ψηφοφορία ποιες θρησκείες είναι επιτρεπτό να λατρεύονται. Στην άλλη, υπάρχει ένα Σύνταγμα που κατοχυρώνει για κάθε άτομο το δικαίωμα να πιστεύει στη θρησκεία της επιλογής του. Ποια κοινωνία είναι η καλύτερη και ποια κοινωνία η πιο δημοκρατική;

Σε ένα παρεμφερές παράδειγμα: στην μία, αποφασίζεται με δημοκρατική ψηφοφορία ότι θα πρέπει υποχρεωτικά να αναγράφεται το θρήσκευμα στην αστυνομική ταυτότητα. Στην άλλη, υπάρχει ένα Σύνταγμα που κατοχυρώνει για κάθε άτομο την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Ποια κοινωνία είναι η καλύτερη και ποια κοινωνία η πιο δημοκρατική;

Ας πούμε ότι μια κοινωνία δεν εμποδίζει την ελευθερία του λόγου, δηλαδή δεν εμποδίζει στους πιστούς να εξηγούν γιατί πρέπει να τους επιτρέπεται να ακολουθούν το τελετουργικό της κλπ. – απλώς τους εμποδίζει όμως να το ακολουθούν. Συμπέρασμα: Κάποιες αποφάσεις πρέπει να επαφίενται στα άτομα και όχι στην κοινότητα.

Θέση: μια κοινωνία θα μπορούσε να είναι απολύτως δίκαιη χωρίς να είναι μια τέλεια κοινωνία. Το κριτήριο της δικαιοσύνης είναι ένα κριτήριο να κρίνει κανείς το εάν μια κοινωνία είναι η καλύτερη δυνατή, αλλά δεν είναι το μοναδικό. Π.χ. «Μπορεί σε μια κοινωνία όπου ο καθένας λαμβάνει ό,τι δικαιούται, η πλειοψηφία των μελών της να πλήττει ή, ακόμη χειρότερα, να μην πλήττει, καθηλωμένη στον καναπέ και παρακολουθώντας διαρκώς τηλεόραση». Ερώτημα: Μπορεί η δικαιοσύνη να μας πει τι θα πρέπει να επιλέγουν οι άνθρωποι να κάνουν με τα δικαιώματά τους ή με τα αγαθά που διαθέτουν;

Είναι η δικαιοσύνη «βαρετή»; Στην ταινία «ο Τρίτος Άνθρωπος» του Όρσον Γουέλς ο ίδιος περιγράφει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελβετίας και της Φλωρεντίας όταν την κυβερνούσαν οι Βοργίες. Η Φλωρεντία ήταν μια βίαιη πόλη που δεν φημιζόταν για την κοινωνική δικαιοσύνη, μας πρόσφερε όμως την Αναγέννηση. Η Ελβετία που υπήρξε πρότυπο ειρήνης και κοινωνικής αλληλεγγύης μας πρόσφερε το ρολόι τοίχου με τον κούκο. Είναι τυχαίο;

Νίτσε Η άποψη του Αλέξις ντε Τοκβίλ είναι χαρακτηριστική για την δημοκρατία στην Αμερική, μια άποψη βέβαια που εξηγείται από το γεγονός ότι και ο ίδιος ήταν αριστοκράτης. Επικρίνει την αμερικανική πρακτική να κληρονομείται ο πλούτος εξίσου σε όλα τα αρσενικά παιδιά και όχι στον πρωτότοκο, όπως στην Γαλλία θα ήταν καταστροφική διότι οδηγεί σε διανοητική μετριότητα.

FR. HAYEK ( ) 1. Σύμφωνα με αυτόν, η ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι μια χίμαιρα, ένα είδος σύγχυσης που υποστήριζε ότι αποτελεί «κατηγορικό σφάλμα». Και αυτό γιατί η ιδέα πως μια κοινωνία μπορεί να χαρακτηρίζεται δίκαιη ή άδικη είναι παρανόηση της έννοιας της δικαιοσύνης, αφού η δικαιοσύνη χαρακτηρίζει τις πράξεις που είναι κατηγόρημα των δρώντων.

2. κάθε εξαναγκαστική αναδιανομή από το κράτος, η οποία υπερβαίνει την ικανοποίηση των βασικών αναγκών, συνιστά αδικαιολόγητη παρέμβαση στην ατομική ελευθερία.

Αγορά Η αγορά είναι η μόνη διαδικασία που έχει ανακαλυφθεί ως τώρα, στην οποία η πληροφορία διασκορπισμένη επ’ άπειρον μεταξύ εκατομμυρίων ανθρώπων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελος όλων. Η πολιτική και το κράτος είναι καταδικασμένη να παραμένει πάντα περιορισμένη και μερική, ανίκανη καθώς είναι να συλλάβει το σύνολο των μεταβλητών που διαμορφώνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Αντεπιχειρήματα Οι άνθρωποι δύνανται να φέρουν ευθύνη ακόμη και για αποτελέσματα που δεν ήταν στις προθέσεις τους (π.χ. αμελής οδηγός που δεν έλεγξε τα φρένα του αυτοκινήτου του). Σημασία δεν έχει εάν κάποιος επιθυμεί την αδικία, αλλά εάν είναι υπεύθυνος για το γεγονός πως αυτή υπάρχει. Η προσπάθεια του Χάγιεκ να κόψει το δεσμό ανάμεσα στην ατομική δράση και στα συνολικά διανεμητικά αποτελέσματα αποτυγχάνει. Ως άτομα μπορούμε να δράσουμε πολιτικά σε συνεργασία με άλλα άτομα ώστε να εμποδίσουμε αποτελέσματα που, ως άτομα, ενδέχεται να αδυνατούμε να ελέγξουμε.