Μάθημα « Αρχαιοαστρονομία » Διδάσκων : Ευθύμιος Ντάλλας Επιμέλεια: Χριστοπούλου Παντελία Εξάμηνο: 8 ο Αρ.φοιτ.μητρώου: Η αστρονομική ευθυγράμμιση του ‘’Big Horn Medicine Wheel’’ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Εισαγωγή - Ιστορικό - Αστρονομική χρήση - Οι λόφοι/τύμβοι - Πιθανή ημερομηνία κατασκευής - Συμπεράσματα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο John A. Eddy υποστήριξε ότι ‘’οι σωροί από το ανεξήγητο βραχώδες σημείο φαίνεται να ευθυγραμμίζονται με το θερινό ηλιοστάσιο ’’ (Eddy, 1974,σ.1035) Το Big Horn Medicine Wheel, στα βουνά του Big Horn στο βόρειο Wyoming είναι ένα γνωστό αρχαιολογικό οικοδόμημα με άγνωστη προέλευση και σκοπό. Βρίσκεται σε μια μεγάλη πλαγιά του βουνού Medicine σε υψόμετρο 2940 μέτρων. Εικ.1. Χάρτης της περιοχής του Wyoming

Ο λεγόμενος ‘’τροχός’’ είναι ένα σχέδιο στο έδαφος που αποτελείται από έναν ατελή πέτρινο κύκλο διαμέτρου εικοσιπέντε μέτρων και από ένα λόφο στο κέντρο διαμέτρου τεσσάρων μέτρων. Από τον κεντρικό λόφο απλώνονται περιμετρικά εικοσιοκτώ άνισες ακτίνες που ενώνονται με το χείλος. Κατά μήκος της περιφέρειας του τροχού υπάρχουν πέντε μικρότεροι τύμβοι σαν ανοιχτοί κύκλοι, διαμέτρου από ένα έως ενάμιση μέτρο, τοποθετημένοι σε μη τακτά διαστήματα. Υπάρχει και ένας έκτος τύμβος που απλώνεται τέσσερα μέτρα πέρα από το χείλος μιας εκτεταμένης ακτίνας στα νοτιοδυτικά. Εικ.2. Αεροφωτογραφία από το Big Horn Medicine Wheel

ΙΣΤΟΡΙΚΟ Αποδίδεται στους πρώτους Ινδιάνους που ζούσαν νομαδικά στην περιοχή και τα βουνά του Big Horn είχαν μεγάλη σημασία γι’ αυτούς. Αυτή η συσχέτιση βασίζεται στην τοποθεσία (κοντά σε ένα πολυπερπατημένο μονοπάτι Ινδιάνων) και στην απόδοση του μνημείου σε ινδιάνικα τεχνουργήματα. Όταν ανακαλύφθηκε από λευκούς στα τέλη του 19 ου αιώνα, οι ντόπιοι Ινδιάνοι ρωτήθηκαν γι’ αυτό. Γνώριζαν για τον τροχό, αλλά όχι τον σκοπό του και την ακριβή τοποθεσία του. Ανέφεραν ότι υπήρχε εκεί όταν ήρθαν. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την ημερομηνία κατασκευής του, αν και κάποιοι παράγοντες δείχνουν ότι υπήρξε εκεί για 200 χρόνια. Τέτοιοι παράγοντες προέρχονται από αποθέσεις κατά την ανακάλυψη ή από τη δενδροχρονολόγηση ενός κομματιού ξύλου που βρέθηκε από τον Grey σε έναν από τους τύμβους. Το πιο ενδιαφέρον στο Big Horn Medicine Wheel είναι η μοναδική του φύση, καθώς οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής δεν φημίζονται ως κατασκευαστές μεγάλων μνημείων. Επιπλέον, το Big Horn Medicine Wheel είναι το πιο μεγάλο και το πιο περίτεχνο κατασκεύασμα της περιοχής και το μόνο με ένα χείλος και περιφερειακούς τύμβους.

Ο όρος ‘’medicine’’, δηλαδή φάρμακο, χρησιμοποιούταν από τους Ινδιάνους για κάτι το μαγικό ή το υπερφυσικό, και το Medicine Wheel είχε θρησκευτική χρήση. Η ομοιότητά του με το ‘’Medicine Lodge’’ οδήγησε τον αμερικανό ανθρωπολόγο και ιστορικό Grinnell στο άρθρο του ‘’The Medicine Wheel’’ στο συμπέρασμα ότι το ‘’Medicine Wheel’’ είχε την ίδια κάτοψη ή χρήση (Grinnell,1922,σελ ), και με βάση αυτό, ο κεντρικός τύμβος αναπαριστά το κεντρικό οίκημα, ενώ οι εικοσιοκτώ ακτίνες εικοσιοκτώ δοκούς. Ο τύμβος F που είναι ανοιχτός στο κέντρο αναπαριστά ένα βωμό, ο τύμβος Β μια είσοδο προς τον ανατέλλοντα ήλιο και οι υπόλοιποι τύμβοι σταθμούς λατρείας. Ο απομακρυσμένος τύμβος Ε θεωρήθηκες ως ‘’μοναχικό’’ οίκημα με βάση την τελετή του ‘’Μedicine Lodge’’. Από την άλλη, ο Yellowtail θεώρησε τους απομακρυσμένους τύμβους ως κατευθύνσεις των τεσσάρων ανέμων που αποτελούσαν σταθμούς λατρείας και ισχυρίστηκε ότι το ‘’Medicine Wheel’’ αποτέλεσε ένα δισδιάστατο αντίγραφο του ‘’Μedicine Lodge’’ για την παρακολούθηση μιας ινδιάνικης γιορτής, κάτι που δεν ευσταθεί. Εικ.3.Πορτραίτο του George Bird Grinnell ( ). Εικ.4. O Tom Yellowtail

Eικ.5. Σχέδιο του Medicine Wheel με τα γράμματα των τύμβων από τον Grey.

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΧΡΗΣΗ Ευθυγραμμισμένοι λίθοι, όπως αυτοί στο ‘’Medicine Wheel’’, μπορούν να θεωρηθούν δείκτες ορίζοντα για τον προσδιορισμό της κατεύθυνσης κατά την ανύψωση των ουρανίων σωμάτων. Επίσης, ένας στύλος στον κεντρικό τύμβο σε συνδυασμό με έναν περιφερειακό τύμβο μπορεί να προσδιορίσει το αζιμούθιο της ανατολής. Μπορεί επίσης να συνδεθεί με τον ήλιο, λόγω του ακτινωτού του σχεδίου. Επιπλέον, τα σημεία του ορίζοντα της ανατολής και της δύσης αλλάζουν καθημερινά με την ολοκλήρωσή τους κατά το θερινό και χειμερινό ηλιοστάσιο, όπου ο ήλιος δύει και ανατέλλει στις βορειότερες και νοτιότερες θέσεις αντίστοιχα. Αυτές οι ιδιόμορφες ευθυγραμμίσεις προτάθηκαν για να εξηγήσουν διάφορες τέτοιες κατασκευές. Όσον αφορά το ‘’Big Horn Wheel’’, πραγματική πρόσβαση υπάρχει μόνο στο θερινό ηλιοστάσιο, όπου ακόμα και τότε υπάρχει χιόνι. Λόγω των θερινών χιονοπτώσεων μπορεί να εξηγηθεί η χρήση των κτιστών τύμβων, καθώς εξασφάλιζαν την ορατότητα των σημάτων αναφοράς, παρά το χιόνι που υπήρχε. Το χείλος και οι ακτίνες ίσως να προστέθηκαν μετά για διακοσμητικούς λόγους. Όσον αφορά τη χρησιμότητα της τοποθεσίας ‘ ’Big Horn’’ ως προς την παρατήρηση του ήλιου κατά το ηλιοστάσιο, αυτή δεν είναι τόσο μεγάλη λόγω του υψηλού γεωγραφικού πλάτους.

ΟΙ ΤΥΜΒΟΙ Για μια πιθανή αστρονομική ευθυγράμμιση θα πρέπει πρώτα να μελετηθούν οι θέσεις των τύμβων. Αρχικά, είχαν γίνει μόνο κάποια απλά σκίτσα χωρίς καν πυξίδα από τον Simms και τον Grinnell. Ο 1 ος ολοκληρωμένος χάρτης έγινε το 1963 από τον Grey παρά το ότι περιλαμβάνει ένα ατυχές σφάλμα. Εμπεριστατωμένη έρευνα έγινε από τον Eddy το 1972, που προσδιόρισε την κατεύθυνση της πυξίδας μέσω της παρατήρησης των ηλιακών αζιμουθίων. Επιπλέον, παρατήρησε ότι η ανατολή κατά το ηλιοστάσιο έγινε το πρωί της 20 η ς Ιουνίου σε ευθυγράμμιση με τον τύμβο E και Ο. Εικ.6. Το διάγραμμα του Jack Eddy Εικ.7.O Jack Eddy ( ).

Οι ευθυγραμμίσεις επιβεβαιώνονται από την παρατήρηση του ήλιου κατά την ανατολή και τη δύση του στο ηλιοστάσιο. Ωστόσο, το πραγματικό σημείο αναφοράς για τους τύμβους δεν είναι απολύτως ασφαλές. Οι ευθυγραμμίσεις αποδεικνύουν την όλο και πιο πολύ μη τυχαία τοποθέτηση των τύμβων εκεί, ενώ οι τύμβοι Ε, Ο και C, με λίγο επιπλέον προσδιορισμό στα αρχικά σημεία αναφοράς, θα μπορούσαν να δώσουν την ώρα του ηλιοστασίου με ακρίβεια μερικών ημερών. Όσον αφορά τους υπόλοιπους τύμβους, οι τύμβοι Α, Β και F φαίνονται να είναι ίσοι με τους Ε και C. Ο τύμβος Ο (κεντρικός) φαίνεται να προνοεί για τους υπόλοιπους για να επισημαίνει τις κατευθύνσεις της ανατολής ή της δύσης άλλων ουρανίων σωμάτων (π.χ. η πίσω πλευρά του τύμβου F με τον τύμβο Ο σημαδεύουν το ψηλότερο σημείο του φωτεινότερου άστρου, του Σείριου. Οι τύμβοι A, B και D δεν δείχνουν ευθυγραμμισμένοι με τον κεντρικό. Ένας παρατηρητής στον τύμβο F βλέπει πάνω από τον τύμβο Α τον λαμπρότερο αστέρα του αστερισμού του Ταύρου (Aldebaran) και τον αστερισμό Rigel σχεδόν πάνω από τον Β.

ΠΙΘΑΝΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Ο μόνος ασφαλής τρόπος για να γνωρίζουμε την ημερομηνία κατασκευής είναι η ακριβής μέτρηση των κατευθύνσεων της ευθυγράμμισης με το ηλιοστάσιο. Ωστόσο, ένα ενδεικτικό αζιμούθιο της ανατολής ή της δύσης αντιστοιχεί σε μια μοναδική ημερομηνία του κύκλου μετάπτωσης. Οι αλλαγές όμως στην πλαγιότητα είναι τόσο αργές που δημιουργούν χρονολογική αβεβαιότητα χιλιάδων χρόνων. Αυτή η άγνοια είναι μεγαλύτερη στο συγκεκριμένο μνημείο, λόγω της φύσης των τύμβων και της έλλειψης από ακριβή σημεία αναφοράς. Ωστόσο η χρήση του αστερισμού Aldebaran ως ένα ηλιακό ανατέλλον αστέρι μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τη χρονολόγηση, γιατί η αλλαγή στη θέση του είναι αισθητή με τον καιρό. Με αυτή τη μέθοδο χρησιμοποιείται η μακροπρόθεσμη αλλαγή στη θέση του Aldebaran σε σχέση με το σημείο του ηλιοστασίου που έχει να κάνει με την μετάπτωση των ισημερινών. Η μετάπτωση είναι τέτοια που η γωνία επιμήκυνσης μεταξύ Aldebaran και ήλιου στο ηλιοστάσιο μειώνεται κατά 1,4 ανά αιώνα. Εν τέλει η χρήση του Aldebaran με αυτό τον τρόπο υπολογίζεται ότι έγινε μεταξύ 1500 και 1900 μ. Χ. με πιο πιθανό το 1700, καθώς ταιριάζει και με την δενδροχρονολόγηση του Grey.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι αρκετά και μπορούν να δώσουν περαιτέρω πληροφορίες για το ‘’παράξενο’’ αυτό μνημείο. Αρχικά, υπάρχει σίγουρη ομοιότητα του ‘’Big Horn Wheel’’ με το ‘’Medicine Lodge’’ όπως ειπώθηκε και από τους Grinnell και Yellowtail. Επίσης από την περαιτέρω μελέτη προκύπτει ότι οι τύμβοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθορίσουν την ώρα για την τελετή προς τον Ήλιο την οποία τιμούσαν οι ντόπιοι. Επιπλέον, το ‘’Big Horn Wheel’’ και το ‘’Medicine Lodge’’ αποτελούν αδιαμφισβήτητα ιερά μέρη τα οποία οι ντόπιοι σέβονταν και τιμούσαν. Τέλος τίθεται το εξής ερώτημα : γνώριζαν οι ντόπιες φυλές αρκετά περί αστρονομίας, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν αυτό το σημαντικό μνημείο και να κατανοούν τη χρήση του ;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -Eddy,J., A., 1974, Astronomical Alignment of the Big Horn Medicine Wheel, Science, 184 (4141), 1974, σελ Grinnell, G., B., 1922, The Medicine Wheel, American Anthropological Association, σελ ΕΙΚΟΝΕΣ Εικόνα 1: Εικόνα 2: Eικόνα 3: Εικόνα 4: Eικόνα 5: Eddy, 1974, Astronomical Alignment of the Big Horn Medicine Wheel, σελ.1037http:// Εικόνα 6: Εικόνα 7: