Από την «Καλύβα του μπάρμπα Θωμά» στο «Μια γιορτή στου Νουριάν»: Η συμβολή της δραματικής τέχνης στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δραματική Τέχνη και Παραστατικές Τέχνες στην Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»

Ας γνωριστούμε … Χωριζόμαστε σε ζευγάρια. Ο ένας παρουσιάζει τον άλλο. Κάθε ζευγάρι ανακαλύπτει μια ομοιότητα σε σχέση με κάτι που του αρέσει.

Με ποιους τρόπους μπορεί μια κοινωνική ομάδα να αντιμετωπίσει τον διαφορετικό «άλλο» (ετερότητα);

Μοντέλα Διαχείρισης της Ετερότητας Αφομοιωτικό (Assimilation) Ενσωματωτικό (Integration) Πολυπολιτισμικό (Multicultural) Διαπολιτισμικό (Intercultural) Αντιρατσιστικό (Antiracist) Συμπεριληπτικό (Inclusive)

Διαπολιτισμικό Μοντέλο « Η χρήση της λέξης “διαπολιτισμική” αναγκαίως περιλαμβάνει – αν δοθεί η ολική σημασία στο πρόθεμα ‘διά’- αλληλεπίδραση, ανταλλαγή, σπάσιμο των στεγανών, αμοιβαιότητα και αλληλεγγύη. Αν δοθεί και η ολική σημασία στη λέξη ‘πολιτισμός’, η έννοια διαπολιτισμική περιλαμβάνει επίσης αναγνώριση των αξιών, των τρόπων ζωής και των συμβολικών αναπαραστάσεων με τις οποίες οι άνθρωποι – άτομα και κοινωνίες- αναφέρονται στις σχέσεις τους με τους άλλους και με τον κόσμο. Σημαίνει ακόμη αναγνώριση της σπουδαιότητάς τους, της ποικιλίας τους και των αλληλεπιδράσεων που συμβαίνουν τόσο ανάμεσα στα διαφορετικά μέλη του ίδιου πολιτισμού, όσο ανάμεσα και στους διαφορετικούς πολιτισμούς στο χώρο και στο χρόνο» [Aπόσπασμα από τη μελέτη ευρωπαϊκής επιτροπής με θέμα: «Interculturalism and Teacher Training”, (Rolandi-Ricci, 1996, 59)]

Η διαπολιτισμική εκπαίδευση: α) κατανοείται ως εκπαίδευση σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, που ασχολείται με τα εκπαιδευτικά προβλήματα της μετανάστευσης και αναζητά λύσεις γι’ αυτά, αναπτύσσοντας τις θετικές πλευρές του φαινομένου της μετανάστευσης β)δεν αναφέρεται αποκλειστικά στους μετανάστες και τη μετανάστευση. Αφορά τον καθένα, πλειονότητες και μειονότητες, μετανάστες και μη γ) δημιουργεί συνθήκες για πολυπολιτισμική ανταλλαγή ανάμεσα στους ανθρώπους, αναγνωρίζοντας και κάνοντας αποδεχτές τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς και τους τρόπους ζωής

δ)οδηγεί σ’ ένα εμπλουτισμό της σχολικής ζωής με την προϋπόθεση ότι η εκπαιδευτική πολιτική δημιουργεί συνθήκες που επιτρέπουν το σχολείο και το κοινωνικό του περιβάλλον να αναπτύξουν αποδοχή και κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών. ε)η περισσότερο απαραίτητη συνθήκη για μια τέτοια εκπαιδευτική καινοτομία είναι η εκπαίδευση εκπαιδευτικών σε θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. [αναφέρεται στο: Rolandi-Ricci, M. (1996). Training Teachers for Intercultural Education: The work of the Council of Europe]

«Πιστεύω ότι οι γονείς Σιχ θα όφειλαν να ωθήσουν τα παιδιά τους να εγκαταλείψουν τα τουρμπάνια τους, τη θρησκεία τους και τους διατροφικούς τους κανόνες. Αν αρνηθούν θα πρέπει να είμαστε αυστηροί. Θα πρέπει να ξέρουν ότι στην περίπτωση που υπάρξει ανεργία, θα είναι οι πρώτοι που θα φύγουν. Και για να επωφεληθούν οι μετανάστες από την κοινωνική πρόνοια χρειάζεται να υπάρχει μια προϋπόθεση: να παρακολουθούν μαθήματα αγγλικών» Δήλωση Άγγλου Αξιωματούχου Λονδίνο, 1964 [αναφέρεται στο: Troyna, B. (1992). Can you see the join? An Historical Analysis of Multicultural and Antiracist Education Policies. In Gill, D., Mayor, B. and Blair, M. (eds), Racism and Education, London: Sage and The Open University]

« Έχω ξένους μαθητές στο τμήμα μου, αλλά οι πιο πολλοί έχουν γεννηθεί εδώ. Έχουν ελληνικά ονόματα: Λευτέρης, Βασίλης, Αλέξανδρος, Αριστοτέλης, Θεοχάρης. Όταν άκουσα πρώτη φορά το Θεοχάρης έβαλα τα γέλια. ‘Από πού κι ως πού Θεοχάρης’ είπα ‘κι Έλληνας να ήσουν η πιθανότητα να σε λένε Θεοχάρη είναι σχεδόν μηδενική’. Η αλήθεια πάντως είναι, κι είμαι περήφανος που το λέω, γιατί και ΄μεις οι δάσκαλοι καθημερινά μοχθούμε γι’ αυτό, ότι ούτε που καταλαβαίνεις ότι αυτά τα παιδιά δεν είναι Έλληνες». Απόσπασμα συνέντευξης με καθηγητή Β/θμιας εκπαίδευσης

«Εμένα δεν μ’ ενδιαφέρει αν το παιδί που είναι απέναντί μου είναι Έλληνας, Αλβανός, Τσιγγάνος, ό,τι θέλει ας είναι. Εμένα μ’ ενδιαφέρει να με ακούει και να μη δημιουργεί προβλήματα στη δουλειά μου». Συνέντευξη με Νηπιαγωγό (Αθήνα, 2005)

Συζητήστε σε ομάδες ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι σημαντικότερες αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.

Βασικές αρχές της διαπολιτισμικής διάστασης Γνωριμία, κατανόηση, σεβασμός και αποδοχή (όχι ανοχή) της ετερότητας Αντίθεση στη στρατηγική της αφομοίωσης Καταπολέμηση του μύθου της ομοιογένειας Καλλιέργεια κλίματος πολιτισμικού πλουραλισμού (προώθηση της έκφρασης και ανταλλαγής των διαφορετικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών)

Αντίθεση στις απόψεις περί πολιτισμικού «ελλείμματος» Ισότιμη, μη ιεραρχική αποδοχή πολιτισμών (γλωσσών, θρησκειών, παραδόσεων κ.λπ) Αποδοχή της αρχής του αυτοπροσδιορισμού Καλλιέργεια της ενσυναίσθησης Παροχή ισότιμων εκπαιδευτικών ευκαιριών

Βασικές αρχές της διαπολιτισμικής διάστασης Αντίθεση σε κάθε μορφής ρατσισμό Αναγνώριση και καταπολέμηση προκαταλήψεων, στερεοτύπων και διακρίσεων Αντίθεση στον εξωτισμό

Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι σημαντικότερες προϋποθέσεις για να γίνουν πράξη οι αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης;

Απαραίτητες προϋποθέσεις Κατάλληλη εκπαιδευτική πολιτική Συνεργασία σχολείου - κοινότητας Αποτελεσματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Προγράμματα επιμόρφωσης γονιών Αλλαγή αντιλήψεων και στάσεων εκπαιδευτικών, στελεχών της εκπαίδευσης Αλλαγή αντιλήψεων και στάσεων των γονιών Διαπολιτισμικά αναλυτικά προγράμματα Παραγωγή κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού Η αξιοποίηση της Τέχνης για την προώθηση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης

Η δραματική τέχνη στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Με ποιους τρόπους μπορεί να συμβάλλει το δράμα στην προώθηση των αξιών της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης;

Η δραματική τέχνη στη διαπολιτισμική εκπαίδευση «Το δράμα δίνει τη δυνατότητα για επεξεργασία, κατανόηση και ανάπτυξη της πολιτισμικής ταυτότητας μέσω του εμπλουτισμού της με αξίες, στάσεις, αντιλήψεις και δημιουργίες από άλλα πολιτισμικά περιβάλλοντα». (Άλκηστις, 2008, 210)

Η δραματική τέχνη στη διαπολιτισμική εκπαίδευση Το δράμα ως «καθρέφτης» και «παράθυρο» Το δράμα ως «γέφυρα» πολιτισμικών κωδίκων Το δράμα ως «πολιτισμικό ταξίδι» Το δράμα ως «εργαλείο ένταξης» Το δράμα ως «θεραπευτικό μέσο» Το δράμα ως «αντιρατσιστική αγωγή» Το δράμα στην «επίλυση συγκρούσεων» Το δράμα στην προώθηση της «εκπαίδευσης για την ειρήνη» Το δράμα στην αντιμετώπιση του «σχολικού εκφοβισμού»

Το δράμα ως μέσο «κριτικής συνειδητοποίησης» Το δράμα ως μέσο «κοινωνικού μετασχηματισμού» Το δράμα ως μέσο «μετασχηματίζουσας μάθησης»

Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι πιθανές «παγίδες» στη χρήση του δράματος για την προώθηση της διαπολιτισμικής / αντιρατσιστικής εκπαίδευσης;

Παγίδα της «εξωτικοποίησης» Παγίδα της «αφομοίωσης» Παγίδα των «στερεοτύπων» Παγίδα του «οίκτου» Παγίδα του «εθνικισμού»

Μερικές δραστηριότητες Οι χαιρετισμοί δεν είναι παντού οι ίδιοι Το όνομα μου είναι σημαντικό Ένα βήμα μπροστά Η περίπτωση της Κοκκινομηλιάς Εγώ ρατσιστής;

Η Κοκκινομηλιά είναι ένα χωριό στην κεντρική Ελλάδα. Πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια σε ένα κοινοτικό οικόπεδο έξω από το χωριό, εγκαταστάθηκε μια ομάδα Ρομά, δημιουργώντας έναν μικρό οικισμό. Παρόλο ότι υπήρχαν κάποιες εντάσεις μεταξύ Ρομά και κατοίκων του χωριού δεν είχε δημιουργηθεί κάποιο σοβαρό πρόβλημα.

Εδώ και λίγο καιρό η κοινότητα αποφάσισε να φτιάξει στο χωριό ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, ενώ βρήκε και τα σχετικά οικονομικά κονδύλια. Ο μοναδικός χώρος όπου μπορεί να γίνει το γήπεδο ποδοσφαίρου, είναι ο χώρος όπου βρίσκεται ο οικισμός των Ρομά. Ομάδες: Ρομά, Κοινοτικό Συμβούλιο, Πολιτιστικός και Αθλητικός Σύλλογος Κοκκινομηλιάς, Μόνιμοι παραθεριστές της Κοκκινομηλιάς

Μια τάξη φυλετικά διαχωρισμένη….

Στερεότυπα & Προκαταλήψεις Συζητήστε σε μικρές ομάδες αν υπάρχουν κάποια στερεότυπα που επηρεάζουν τις αντιλήψεις και τις στάσεις απέναντι στην ετερότητα.

Καθώς τα χρόνια περνούν … Η καλύβα του μπάρμπα Θωμά Μια γιορτή στου Νουριάν Ποια είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά καθενός από τα παραπάνω θεατρικά έργα; Γνωρίζετε κάποιο άλλο θεατρικό έργο με διαπολιτισμικό / αντιρατσιστικό περιεχόμενο;

Πολιτισμικό αντικείμενο είναι κάθε αντικείμενο που μεταφέρει μια πολιτισμική (προσωπική, οικογενειακή, κοινοτική, εθνική, θρησκευτική κ.λπ) αξία για τον κάτοχό του. Είναι το αντικείμενο που συνήθως ο κάτοχος του δεν θέλει να αποχωριστεί, ενώ συχνά αποτελεί κρίκο διαγενεαλογικών συνδέσεων

Πολιτισμικά αντικείμενα Η σημασία του «πολιτισμικού αντικειμένου» Το πολιτισμικό αντικείμενο ως καθρέφτης της ταυτότητας Δείγματα οικογενειακής και προσωπικής ιστορίας Συνδετικά διαγενεαλογικά αντικείμενα Διαπολιτισμικές γέφυρες «Καθρέφτες» και «παράθυρα» Σύνδεση σχολείου οικογένειας

Περιγράψτε στην ομάδα σας ένα δικό σας πολιτισμικό αντικείμενο.

Συζητήστε στην ομάδα σας τι είναι και τίνος είναι το πολιτισμικό αντικείμενο που σας έτυχε. Στη συνέχεια ενώστε τα πολιτισμικά αντικείμενα της ομάδας σε ένα κοινό σενάριο/ιστορία.