Το ευρωπαϊκό θέατρο του 20ού αιώνα ( ) Ενότητα 2 Το κίνημα του Συμβολισμού Αγγελική Ρόζη Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Θεατρικών Σπουδών 1

Στόχοι της ενότητας Η λειτουργία και η φύση του κινήματος του συμβολισμού, τόσο σε δραματουργικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της σκηνικής πρακτικής 2

Περιεχόμενα της ενότητας Το κίνημα του Συμβολισμού Δραματουργία Σκηνική πρακτική 3

Το κίνημα του Συμβολισμού 4

Οι συμβολιστές θέτουν ως στόχο την επιστροφή στην ανθρώπινη ψυχή και την ανάδειξη της αλήθειας που κρύβεται πίσω από τις ιστορικές λεπτομέρειες και προτείνουν την αυτονόμηση της λογοτεχνίας ως μέσου για τη διερεύνηση και την ανακάλυψη της αλήθειας. Καλλιεργούν την ιδέα ενός γλωσσικού ιδιώματος που υποβάλλει, χωρίς να κατονομάζει, ιδέες και συναισθήματα. Η επίδραση που άσκησε το κίνημα του συμβολισμού στο θέατρο δεν περιορίζεται χρονικά στην περίοδο ακμής του κινήματος, αλλά εντοπίζεται και στο έργο μεταγενέστερων δραματουργών και πρακτικών του θεάτρου. 5

Το κίνημα του Συμβολισμού Την εποχή της ακμής του κινήματος, οι συμβολιστές ακολουθούν δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η πρώτη καλλιεργεί την ιδέα μιας άδειας σκηνής με μοναδικό πρωταγωνιστή το λόγο του ποιητή. Η δεύτερη, επηρεασμένη από το έργο του Richard Wagner και ειδικότερα από την ιδέα του περί ολοκληρωμένου έργου τέχνης, προωθεί την αντίληψη για μια αρμονική σκηνική σύνθεση στην οποία θα συμμετέχουν οι διαφορετικές μορφές τέχνης. 6

Το κίνημα του Συμβολισμού Δραματουργία Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του γαλλικού συμβολισμού στη δραματουργία είναι ο Maurice Maeterlinck. Στο δοκίμιό του «Το τραγικό στοιχείο στην καθημερινή ζωή», ο συγγραφέας διατυπώνει τις απόψεις του για τη σύγχρονη δραματουργία, υπογραμμίζοντας ότι ο ποιητής- δραματουργός, αντί να επικεντρώνεται στην περιγραφή των πράξεων ή των ιδεών που εκφράζουν τα δραματικά πρόσωπα, είναι προτιμότερο να προσπαθεί να αποκαλύπτει τις κρυμμένες, μυστηριακές όψεις του πραγματικού. 7

Το κίνημα του Συμβολισμού Δραματουργία Ανάμεσα στα πρώτα θεατρικά έργα του Maeterlinck είναι το Εσωτερικό (1894). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας κατασκευάζει τον δραματικό μύθο του έργου, αντιπαραβάλλοντας δύο διαφορετικά επίπεδα. Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα πρόσωπα που παρακολουθούν από το παράθυρο τη ζωή της οικογένειας είναι οι θεατές μιας παράστασης που αναδεικνύει το βάθος των πραγμάτων, την όψη της ανθρώπινης ευτυχίας, με τον τρόπο που οραματίστηκαν οι συμβολιστές. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο Γέρος, ο Ξένος, η Μάρθα, η Μαρία και το πλήθος των χωρικών που φέρνουν τα νέα θυμίζουν τα πρόσωπα των συμβολιστικών δραμάτων, μοιάζουν με ονειρικές φιγούρες ενός παραμυθιού που έχουν φτάσει από έναν άλλο κόσμο, για να αναδείξουν τις κρυφές πτυχές του πραγματικού. 8

Το κίνημα του Συμβολισμού Δραματουργία Ο Oscar Wilde και η Σαλώμη (1893) Η θέση που κατέχει το έργο στη δραματουργία του Wilde και η άποψη των κριτικών για τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τις πηγές του. Η Σαλώμη ως εμβληματική εκδοχή της μοιραίας γυναίκας 9 Εικόνα 1: _The_Apparition_-_Google_Art_Project.jpg

Το κίνημα του Συμβολισμού Δραματουργία Οι διαφορετικές αναγνώσεις του έργου Με βάση τις αισθητικές αρχές του συμβολισμού διακρίνονται οι διαφορετικοί τρόποι αντίληψης του πραγματικού, όπως εκφράζονται από τα βασικά πρόσωπα του έργου. Το φεγγάρι και ο χορός της Σαλώμης ως σύμβολα που σηματοδοτούν την εξέλιξη του μύθου και της σκηνικής του παρουσίασης. Η ερμηνεία των προσώπων μέσα από τη φεμινιστική οπτική Το σκηνικό της ανατολής: απηχήσεις του οριενταλισμού και της αποικιακής ιδεολογίας 10

Το κίνημα του Συμβολισμού Σκηνική πρακτική Ο Paul Fort (Théâtre d’art) και ιδιαίτερα ο Aurélien Lugné-Poë (Théâtre de l’Œuvre) καλλιέργησαν μια σκηνοθετική γραμμή που ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της συμβολιστών δραματουργών. Πρωταρχικό τους μέλημα ήταν η εξάλειψη κάθε ρεαλιστικού στοιχείου από τη σκηνή και η υιοθέτηση της βαγκνερικής αντίληψης για την αρμονική συνεργασία όλων των τεχνών και βασικός στόχος η δημιουργία μιας ονειρικής ατμόσφαιρας, ώστε να μπορέσει να αναδειχθεί η βασική «ιδέα» του έργου. 11 Εικόνα 2:

Το κίνημα του Συμβολισμού Σκηνική πρακτική Κυρίαρχο ρόλο έπαιζε η παρέμβαση του φωτισμού, η εικαστική διαμόρφωση της σκηνής και η διαμόρφωση μιας νέας αισθητικής στην υποκριτική. Ο ηθοποιός έπρεπε να αποβάλει κάθε ρεαλιστικό στοιχείο στην κίνηση, την εκφορά του λόγου και τη γενικότερη παρουσία του στη σκηνή, και να μετατραπεί σε μια απρόσωπη, «άυλη» μορφή, έχοντας ως «πρότυπο» τη μαριονέτα. 12

13 Τέλος Ενότητας

14 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

15

16 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Εικόνα 1: _Google_Art_Project.jpg Εικόνα 2: