Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Ν. Πουλαντζάς, Το κράτος, η εξουσία, ο σοσιαλισμός, Αθήνα, Θεμέλιο, 2001 Κράτος: Ιδιαίτερο ρόλο. Αναπαραγωγή διαίρεσης μεταξύ διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας όχι μόνο στο πλαίσιο της καπιταλιστικής παραγωγικής διαδικασίας αλλά στο σύνολο της κοινωνίας. Διαμέσου α) ειδικών παρεμβατικών μηχανισμών (σχολείο, οικογένεια). β) του συνόλου των κρατικών μηχανισμών (αστικά και μικροαστικά κόμματα, κοινοβουλευτικό σύστημα, πολιτιστικοί μηχανισμοί, Τύπος, ΜΜΕ).

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Κράτος: Το πρώτο βήμα για συσχέτιση με τις κοινωνικές τάξεις και την πάλη των τάξεων στο καπιταλιστικό σύστημα Αντιπροσωπεύει την εξουσία της αστικής τάξης, συνδέεται με τη διαδικασία συγκρότησής της σε κυρίαρχη τάξη. Αστική τάξη: η πρώτη τάξη στην ιστορία, για να αναδειχθεί σε κυρίαρχη, έχει ανάγκη ένα σώμα οργανικών διανοουμένων, οι οποίοι δεν ταυτίζονται με αυτή, αλλά εκλαμβάνονται ως «επιστρατευμένοι από το κράτος» με σκοπό να οργανώσουν την ηγεμονία της (πχ σχέση Διαφωτισμού με την αστική τάξη στην Γαλλική Επανάσταση)

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Πολιτική κυριαρχία: Όχι μόνο μια τάξη, αλλά πολλές κυρίαρχες τάξεις ή μερίδες Συγκροτούν ειδική συμμαχία, «συνασπισμό εξουσίας» Λειτουργεί υπό τη διεύθυνση μιας από τις κυρίαρχες τάξεις ή μερίδες της ηγεμονικής τάξης Η τάξη η μερίδα που διευθύνει τον «συνασπισμό εξουσίας» μπορεί να μην ταυτίζεται με εκείνη που έχει την υπεροχή στον οικονομικό τομέα (πχ βιομηχανική, εμπορική τραπεζική Εξαρτάται «από τις καμπές και τα στάδια της πάλης των τάξεων»

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Κράτος: Αναπαράγει την ηγεμονία της αστικής τάξης. Διαμέσου της δυνατότητάς του να «επιβάλλει» προσωρινούς συμβιβασμούς ανάμεσα στις κυρίαρχες και τις κυριαρχούμενες τάξεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της ηγεμονίας είναι η σχετική αυτονομία του κράτους απέναντι στις διαφορετικές ομάδες-μερίδες που συγκροτούν το συνασπισμό εξουσίας.

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Κράτος: Δεν συμπυκνώνει μόνο το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στις κυρίαρχες και στις κυριαρχούμενες τάξεις, αλλά και το συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στις διαφορετικές μερίδες της κυρίαρχης τάξης που συγκροτούν το συνασπισμό εξουσίας. Όχι μόνο αναπαράγει την κυρίαρχη ιδεολογία Φτιάχνει την εσωτερική συνδετική ύλη των κρατικών μηχανισμών και της ενότητας του προσωπικού τους (ιδεολογία)

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Ιδεολογία του ουδέτερου Κράτους: εκπροσωπεί: τη γενική θέληση, το γενικό συμφέρον διαιτητής ανάμεσα στις αντιμαχόμενες τάξεις Πως οικοδομείται: η διοίκηση ή η δικαιοσύνη υπεράνω των τάξεων ο στρατός στυλοβάτης του έθνους η αστυνομία εγγυήτρια της δημοκρατικής τάξης και των ελευθεριών Η κυρίαρχη ιδεολογία γίνεται συχνά δεκτή από ολόκληρα τμήματα του κρατικού προσωπικού

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Αλλαγή μόνο του κρατικού προσωπικού: δεν συνεπάγεται και αλλαγή της ισορροπίας της ισχύος ανάμεσα στις κυρίαρχες και στις κυριαρχούμενες τάξεις. Ακόμα και αν αντικατασταθεί το κρατικό προσωπικό από προσωπικό που είναι αφοσιωμένο στην υποστήριξη των θέσεων των κυριαρχούμενων τάξεων, αυτό από μόνο του δεν θα λύσει το ζήτημα του μετασχηματισμού του κράτους. Αν δεν υπάρξει ριζικός μετασχηματισμός του κράτους, το νέο κρατικό προσωπικό θα τείνει να αναπαράγει τις πρακτικές που απορρέουν από τη συγκεκριμένη δομή του (καπιταλιστικού) κράτους

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Πολιτική εξουσία: ικανότητα μιας ή μερικών τάξεων να πραγματώνουν τα ειδικά τους συμφέροντα το πεδίο του συσχετισμού των δυνάμεων των σχέσεων ανάμεσα στις τάξεις Μέγεθος σχεσιακό: ικανότητα μιας συγκεκριμένης τάξης να υλοποιεί τα συμφέροντά της σε αντίθεση με τα συμφέροντα των άλλων τάξεων αντικειμενική θέση της στον κοινωνικό καταμερισμό

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Σχέσεις εξουσίας: Η θέση της κάθε τάξης προσδιορίζεται από τη θέση των άλλων τάξεων Κρατική εξουσία: α) δεν είναι η εξουσία των κυρίαρχων τάξεων έναντι των κυριαρχούμενων β) δεν είναι αντικείμενο της κυρίαρχης τάξης γ) δεν διαθέτει αυτόνομη ποσότητα εξουσίας

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Κράτος: τόπος στρατηγικής οργάνωσης της κυρίαρχης τάξης στη σχέση της με τις δυναστευόμενες τάξεις. Τόπος και κέντρο άσκησης της εξουσίας, αλλά δεν κατέχει τη δική του εξουσία. Λαμβάνει υπόψη το συγκεκριμένο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις Υιοθετεί αποφάσεις και μέτρα που εξυπηρετούν την αναπαραγωγή της ταξικής ηγεμονίας της αστικής τάξης πάνω στις λαϊκές μάζες.

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Αποτέλεσμα: Το κράτος καταφέρνει όχι μόνο να εξασφαλίζει την αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά και να αναδειχθεί, σε αντίθεση με την αστική τάξη, ως ο μόνος παράγοντας που μπορεί να εγγυηθεί την καπιταλιστική αναπαραγωγή (πχ δημόσια υγεία, παιδεία. Αν άλλάξουν τα προτάγματα ιδιωτικοποιήσεις κοινωνικές αναταραχές)

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Κυρίαρχο μαζικό κόμμα: κατεξοχήν κρατικό. Στο σύνολο της κομματικής δομής, όχι μόνο σε εκείνο που κατέχει την κυβερνητική εξουσία. Επεκτείνεται σε όλα τα κόμματα εξουσίας (πχ δικομματισμός τα δύο κόμματα εξουσίας εναλλάσσονται διαδοχικά στο ρόλο του κρατικού κόμματος) Δεν είναι εύκολη η μετατροπή της διοίκησης σε πραγματικό πολιτικό κόμμα της αστικής τάξης

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Αναγκαιότητα ύπαρξης κυρίαρχου κρατικού κόμματος Ενοποιεί την κρατική διοίκηση Ελέγχει και προωθεί τη συνοχή της διοίκησης Εξασφαλίζει την αφοσίωσή της διοίκησης στις κορυφές της εκτελεστικής εξουσίας Έχει το ρόλο αστυνομίας, διοίκησης, εποπτείας και εγγυητής του γραφειοκρατικού μηχανισμού Ελέγχεται αυστηρά από τις κορυφές της εκτελεστικής εξουσίας (πρωθυπουργός)

Κυρίαρχο μαζικό κόμμα Αποτέλεσμα: σταδιακή ενσωμάτωση των κυβερνητικών κομμάτων στην κρατική εξουσία. Συνεισφορά: Διανοούμενοι: «λειτουργοί της ιδεολογίας» δεν συνιστούν «κοινωνική ομάδα» αλλά έχουν μια ταξική θέση που απορρέει από τη σύνθετη σχέση τους με τις διάφορες ταξικές ιδεολογίες (είναι «οργανικοί διανοούμενοι» των κοινωνικών τάξεων σύμφωνα με τον όρο του Α. Γκράμσι)

Ηγεμονία Gwynn Williams: «μια κατάσταση/ τάξη (order): Ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής είναι κυρίαρχος Ένα στοιχείο της πραγματικότητας διαχέεται σε όλη την κοινωνία σε όλες τις θεσμικές και ιδιωτικές εκδηλώσεις, πληροφορεί με το πνεύμα και την ηθική της τα έθιμα, τη θρησκεία, τις πολιτικές αρχές και όλες τις κοινωνικές σχέσεις, τις πνευματικές διανοητικές και ηθικές εκφράσεις

Ηγεμονία Α. Gramsci: πριν τη φυλακή: Ηγεμονία Στρατηγική της εργατικής τάξης Συμμαχίες ώστε να υπερισχύσει του αστικού κράτους για την οικοδόμηση του κράτους των εργαζομένων. στη Σοβιετική Ένωση να θυσιάσει τα άμεσα συλλογικά και οικονομικά της συμφέροντα, για να διατηρήσει τη συμμαχία με τα αγροτικά στρώματα για το γενικότερο συμφέρον της.

Ηγεμονία Α. Gramsci: Τετράδια της Φυλακής Ηγεμονία: ανάλυση του τρόπου με τον οποίο η αστική τάξη δημιουργεί και διατηρεί την κυριαρχία της Κράτος: όχι μόνο ως παράγοντας δύναμης, αλλά κυρίως ως παράγοντας συγκατάθεσης–συναίνεσης

Ηγεμονία Κυριαρχία μια τάξης: Όχι μόνο μέσα από την ειδική οργάνωση της εξουσίας Ικανότητα να υπερβαίνει τα στενά, συντεχνιακά της συμφέροντα Ασκεί ηθική και πνευματική ηγεσία Πραγματοποιεί συμβιβασμούς με διαφορετικούς συμμάχους ενώνονται σε συγκροτημένο σώμα κοινωνικών δυνάμεων. Το σώμα αυτό αποτελεί τη βάση της συναίνεσης για ένα ορισμένο κοινωνικό καθεστώς,

Ηγεμονία Εκτεταμένη ηγεμονία: πλέγμα μεταρρυθμίσεων - συμβιβασμών Προσφέρει τη δυνατότητα σε μια τάξη να διατηρήσει την ηγετική της θέση Άλλες κοινωνικές τάξεις ικανοποιούν βασικά τους αιτήματα. Πολιτική κυριαρχία ή ηγεμονία: πέρα και πάνω από τα άμεσα οικονομικά συμφέροντα–αιτήματα μιας τάξης Εκπροσωπεί και αντιπροσωπεύει την καθολική πρόοδο της κοινωνίας

Ηγεμονία Δύναμη του συστήματος: Δεν βασίζεται στη βία της άρχουσας τάξης ή στην κατασταλτική εξουσία των κρατικών του μηχανισμών Βασίζεται στην αποδοχή από τους αρχόμενους μιας κοσμοαντίληψης η οποία ανήκει στους κυρίαρχους. Φιλοσοφία της κυρίαρχης τάξης διαμέσου σύνθετων εκλαϊκεύσεων «κοινή λογική» Οι μάζες αποδέχονται την ηθική, τα έθιμα, τη θεσμοποιημένη συμπεριφορά της κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν

Ηγεμονία Α. Gramsci: τα πολιτικά ζητήματα δεν πρέπει να αναλύονται στη βάση ενός στενού οικονομικού πλαισίου Η συσχέτιση οικονομικού συμφέροντος των κοινωνικών τάξεων και πολιτικής τους στάσης δεν προσφέρει ακριβή ανάλυση για την πολιτική κατάσταση και την ισορροπία της ισχύος των πολιτικών δυνάμεων Όχι επαρκή κατανόηση της φύσης και της ισχύος του κράτους

Ηγεμονία Πλήρης ηγεμονία: βασίζεται στην ενεργό συναίνεση, σε μια συλλογική θέληση που θα αποτελέσει τον ενοποιητικό παράγοντα των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Ηγεμονική ιδεολογία: παρέχει μια συνεπής και συστηματική συνολική (παγκόσμια) άποψη. Επηρεάζει το σύνολο του πληθυσμού και αναγορεύεται ως πρότυπο για την οργάνωση των κοινωνικών θεσμών και οργανισμών. Δεν αντανακλά απλώς τα στενά οικονομικά συμφέροντα μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης Ενσωματώνεται στις κοινωνικές σχέσεις και στους κοινωνικούς θεσμούς Επηρεάζει όλες τις ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες.

Ηγεμονία Καπιταλιστικό κράτος: [σύνολο μηχανισμών και όχι μόνον τα αστικά πολιτικά κόμματα] Αναλαμβάνει ρόλο «κόμματος» σε σχέση με το συνασπισμό εξουσίας Ρόλος ανάλογος με το κόμμα της εργατικής τάξης Οικοδομείται από τους διανοούμενους. Διαδραματίζουν οργανωτικό και θεσμικό ρόλο στην κοινωνία (οργανικοί διανοούμενοι).