H δημιουργία μιας επαγγελματικής επιστημονικής ιστορίας

Τα πανεπιστήμια 1810 Δημιουργία Πανεπιστημίου Βερολίνου Μετά την ήττα της Πρωσίας από τον Ναπολέοντα αναθεώρηση της εκπαίδευσης. Στόχοι της γερμανικής ανώτατης εκπαίδευσης: Η συνολική επιστημονική και αισθητική παιδεία (Bildung) Η συγκρότηση ανώτερου σώματος δημοσίων υπαλλήλων Η σύνδεση μάθησης και έρευνας

Leopold von Ranke ( ) Διατριβή για τον Θουκυδίδη 1824 Ιστορίες των ρωμανικών και γερμανικών λαών από το 1494 έως το Παράρτημα : Σε κριτική των νεότερων ιστορικών 1825 Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου / Συγκρότηση ιστορικού φροντιστηρίου Εκδότης της εφημερίδα Politisch-Historische Zeitschrift

Leopold von Ranke ( ) - Η ιστορία υπάρχει αντικειμενικά ολόκληρη και μπορεί κανείς να την αποκαταστήσει γνωστικά. - Ο ιστορικός καταγράφει το ιστορικό γεγονός χωρίς προκαταλήψεις, όπως ο καθρέφτης αντανακλά την εικόνα του αντικειμένου. - Ο ιστορικός οφείλει να συγκεντρώνει επαρκείς και έγκυρες πηγές· η αφήγηση οργανώνεται γύρω από αυτές. Έτσι επιτυγχάνεται η αντικειμενικότητα και γίνεται γνωστή η αλήθεια στην ιστορία. - Εργαστήρια αναπαραγωγής των ιστορικών: το ιστορικό σεμινάριο, η έκδοση πηγών.

Leopold von Ranke ( ) Η ιστορία δεν πρέπει να κρίνει τα πράγματα αλλά να τα περιγράφει, όπως πραγματικά έγιναν (wie es eigentlich gewesen). Μέσα και στην πιο μικρή ύπαρξη υπάρχει ο Θεός Η ιστορία οδηγός προς τη φιλοσοφική αλήθεια. Η κατανόηση του γενικού μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από τη μελέτη του ειδικού, του μοναδικού.

Leopold von Ranke ( ) Ενάντια στις αξιολογικές κρίσεις. Η ιστορία έπρεπε να γράφεται από ειδικούς αλλά για ένα πλατύτερο κοινό.

Leopold von Ranke ( ) Τα κράτη είναι «ηθικές ενέργειες», «σκέψεις του θεού». Το κράτος δεν είναι απλώς μια συγκέντρωση δύναμης-εξουσίας αλλά μία πνευματική δύναμη μοναδική. Το κράτος έχει μία συγκεκριμένη ιδιόμορφη ύπαρξη. Παράλληλα όμως, εμπεριέχει ένα γενικό στοιχείο που το υπερβαίνει αλλά το οποίο μπορεί να εκφραστεί μόνο μέσα από το συγκεκριμένο κράτος. Κάθε ανεξάρτητο κράτος έχει τις δικές του εγγενείς τάσεις που καθορίζονται από μια θεϊκή ιδέα. Έτσι η δύναμη- εξουσία και ο αγώνας μεταξύ των κρατών αποκτούν πνευματικό χαρακτήρα και τα συμφέροντα του ατόμου υποτάσσονται στο κράτος. Το άτομο υπάρχει μόνο μέσα στο κράτος και μέσω αυτού. Ένα κράτος μπορεί να αναπτυχθεί πλήρως μόνο στο βαθμό που είναι ανεξάρτητο. Κάθε αμφισβήτηση των κοινωνικών θεσμών είτε με επανάσταση (Γαλλία), είτε με εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις συνιστά παραβίαση του πνεύματος της Ιστορίας.

Leopold von Ranke ( ) Το άτομο υπάρχει μόνο μέσα στο κράτος και μέσω αυτού. Ένα κράτος μπορεί να αναπτυχθεί πλήρως μόνο στο βαθμό που είναι ανεξάρτητο. Τα εσωτερικά ζητήματα υποτάσσονται πλήρως στα προστάγματα της εξωτερικής πολιτικής. Ο μονάρχης και ο στρατός είναι οι πιο σταθερές δυνάμεις του κράτους.

Το ιστορικό φροντιστήριο Το 1825 ο Ράνκε καθιέρωσε το Ιστορικό Φροντιστήριο με έμφαση στα μεσαιωνικά έγγραφα. Έως το 1848 είχε εισαχθεί σε όλα τα γερμανικά πανεπιστήμια. Το γερμανικό μοντέλο μελέτης της ιστορίας άσκησε ισχυρή ελκτική δύναμη στο εκπαιδευτικό σύστημα των άλλων χωρών. Το Ιστορικό Φροντιστήριο αποτέλεσε πρότυπο για τα υπόλοιπα εκπαιδευτικά συστήματα. Πέρα από όλους τους άλλους λόγους (οικονομικοί, επαγγελματική σταδιοδρομία), στα γερμανικά πανεπιστήμια ο φοιτητής τύχαινε ιστορικής παιδείας η οποία δεν έδινε έμφαση μόνο στην εκμάθηση των βοηθητικών επιστημών ή των ερευνητικών τεχνικών, αλλά στην αυστηρότητα, στην ακάματη και επίμονη έρευνα, στη συνεχή ικανότητα για επίπονη και δυσχερή αναζήτηση του γεγονότος. Στο νέο όμως πλαίσιο, η απόκτηση των ικανοτήτων αυτών συνδεόταν με την ευρύτερη φιλοσοφική προσέγγιση της ιστορίας και απέβλεπε στην ιστορική συγγραφή. Το ιδανικό ήταν ο ιστορικός που μπορούσε να διασχίσει έναν ωκεανό για να επαληθεύσει ένα κόμμα.

Το ιστορικό φροντιστήριο Το φροντιστήριο αναγορεύθηκε στον χώρο εκπαίδευσης και απόκτησης των απαραίτητων γνώσεων, δεξιοτήτων και εξειδικευμένων τεχνικών που θα επέτρεπαν στους φοιτούντες να ενταχθούν σε μια κλειστή πλέον και ιεραρχημένη κοινότητα ειδημόνων. Αρχειακή εργασία, πρωτογενής έρευνα, βιβλιογραφική ενημέρωση, εκπόνηση ατομικών και συλλογικών εργασιών αποτελούσαν απαραίτητα στοιχεία της ιστορικής εκπαίδευσης. Η έμφαση δινόταν στις νέες τεχνικές, στη χρήση μιας σειράς επεξεργασιών που προσέφεραν οι «βοηθητικές επιστήμες», στη διασταύρωση των στοιχείων που παρείχαν οι πηγές, στον τοπικό και χρονικό προσδιορισμό τους.

Το ιστορικό φροντιστήριο Στον χώρο του φροντιστηρίου οι σχέσεις μαθητείας συνυπήρχαν με εκείνες της συναδελφικότητας ανάμεσα στους φοιτητές, της αναγνώρισης της κοινής ιδιότητάς τους, αλλά και του ανταγωνισμού για την επιβράβευση από τον διδάσκοντα. Πέρα από τον χώρο της τάξης, οι πλέον ικανοί διακρίνονταν και δημόσια, με την υπόμνηση του ονόματός τους στους ετήσιους απολογισμούς. Η επιτυχής κατάκτηση της γνώσης και η έμπρακτη απόδειξή της μέσω της πρωτότυπης εργασίας οδηγούσαν σε συμμετοχή στην κοινότητα των επαγγελματιών, στην ιστορική επιστημονική κοινότητα. Η επιδίωξη ήταν η καλλιέργεια ενός προτεσταντικού εργασιακού ήθους, το οποίο απέβλεπε σε μια σειρά χαρακτηριστικών της εργασίας του ερευνητή, όπως αυταπάρνηση, σχολαστικότητα και παθητική προσήλωση στο αντικείμενο.

Το ιστορικό φροντιστήριο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Το 1888, με βασιλικό διάταγμα, συγκροτήθηκε το Ιστορικό Φροντιστήριο. Σκοπός του ήταν η εκγύμναση των φοιτητών στη χρήση των πηγών και η προετοιμασία τους για τη διδασκαλία της ιστορίας στη μέση εκπαίδευση. Eιδικότερα για τους πρωτοετείς και δευτεροετείς φοιτητές προβλεπόταν η εκμάθηση της επιγραφικής και παλαιογραφίας και οι ασκήσεις σε διάφορα συστήματα χρονολόγησης. Oι φοιτητές των άλλων ετών εξασκούνταν στην έρευνα ειδικών ιστορικών ζητημάτων από τις πηγές και στην εκμάθηση της μεθόδου της διδασκαλίας της ιστορίας. Tο Φροντιστήριο ήταν υποχρεωτικό για όλους τους φοιτητές του Φιλολογικού Tμήματος.

Ιστορικές σπουδές Η θεσμοθέτηση των ιστορικών σπουδών και η στροφή τους προς την εξειδίκευση συντελέστηκε στη Γερμανία μετά από το 1848, ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία μετά το Στη Γαλλία το 1868 ιδρύθηκε η Ecole Pratique des Hautes Etudes, με έμφαση στην έρευνα, ενώ στη δεκαετία του 1870 δημιουργήθηκε πρόγραμμα εκπόνησης διδακτορικών διατριβών στο Πανεπιστήμιο John Hopkins, στις ΗΠΑ. Εξαίρεση αποτέλεσε η Μεγάλη Βρετανία, όπου στη στοχοθεσία των πανεπιστημιακών σπουδών πρυτάνευε ακόμη η δημιουργία μιας μορφωμένης ελίτ, πέρα από εξειδικεύσεις και επαγγελματικές εκπαιδεύσεις. Νέα περιοδικά στρέφονταν προς τα νεότερα χρόνια, δίνοντας έμφαση στην ιστορική έρευνα: Historische Zeitschrift (1859), Revue Historique (1876), Rivista Storica Italiana (1884), English Historical Review (1886), American Historical Review (1895). Ο νέος κόσμος της ιστορικής επιστήμης συνδύαζε τις μεθοδολογικές πειθαρχίες με την πίστη στο έθνος-κράτος.

Πρωσική σχολή Εκτός από τον Ράνκε Johann Gustav Droysen ( ) και Ο Μέγας Αλέξανδρος: η εξιδανίκευση των «μεγάλων ανδρών». Ιστορία της Πρωσίας - Heinrich von Treitschke ( ) και ο εθνικισμός στην ιστορία: Ιστορία της Γερμανίας το 19ο αιώνα. Υποστήριξη αποικιοκρατικής εξάπλωσης, αντισημιτισμός - Απόρριψη του οικουμενισμού του 18ου αι. και της έννοιας ενός φυσικού δικαίου που δεσμεύει ακόμα και τα κράτη. Έμφαση στους ειδικούς εθνικούς θεσμούς και παραδόσεις. - Πέρασμα από την οικουμενική ιστορία του Διαφωτισμού στις εξειδικευμένες εθνικές ιστορίες. - Η σημασία της γερμανικής ενοποίησης. Realpolitik: Ο όρος πλάστηκε το 1851 αρχικά για να εκφράσει την ιδέα ότι η ενοποίηση ήταν εφικτή μόνο με την ισχύ, αλλά κατέληξε να νομιμοποιήσει την επιδίωξη των εθνικών σκοπών με κάθε μέσο. Το έργο της «πρωσικής σχολής» κατέληξε σε μια τελεολογική θεώρηση της γερμανικής ιστορίας, όπου η δυναστεία των Χοεντζόλερν ήταν το προκαθορισμένο όργανο της ενοποίησης.)

Ιστορισμός Ο ιστορικισμός υπογράμμιζε το διαχωρισμό των μεθόδων της ιστορίας από εκείνες των φυσικών επιστημών. Θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στα φαινόμενα της Φύσης και σε εκείνα της ιστορίας. Η ιστορία διακρίνεται από τις μοναδικές και ανεπανάληπτες εμπρόθετες πράξεις των ανθρώπων. Στην ερμηνεία της Φύσης υπεισέρχονταν αιτιακές εξηγήσεις και αφηρημένες ταξινομικές μέθοδοι, βασισμένες στην επανάληψη των φαινομένων. Τα ιστορικά φαινόμενα ήταν μοναδικά και δεδομένα στο συγκεκριμένο χρόνο τους. το ίδιο χρονικά προσδιορισμένες ήταν για τον ιστορικισμό Ο ιστορισμός απελευθέρωσε την ιστορική σκέψη από την κυριαρχία του φυσικού δικαίου και από την αντίληψη που έβλεπε το σύμπαν μέσα από αχρονικές, παγκόσμιες και απόλυτες αλήθειες που αντιστοιχούσαν σε κάποια λογική τάξη που το διείπε.

Ιστορισμός Το κίνημα του ιστορικισμού προώθησε την κριτική χρήση των πηγών, επενδύοντας στο δυναμικό συνδυασμό των μεθοδολογικών εργαλείων των φιλολόγων, των ιστοριοδιφών και των ιστορικών του δικαίου με τη νέα ερμηνευτική μέθοδο, αλλά και την μακροχρόνια παράδοση της ιστορικής αφήγησης. Η έμφαση στην απόλυτη εξακρίβωση της αυθεντικότητας και της ακρίβειας των πηγών συμβάδιζε με μια συρρίκνωση του ερευνητικού πεδίου σε σύγκριση με την ιστορική οπτική του Διαφωτισμού. εγκατάλειψη της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας στροφή στην πολιτική και τη θρησκευτική ιστορία, εστιασμένη στα έργα και τις ημέρες ισχυρών ιστορικών προσωπικοτήτων