Eισηγητής: Δρ. Γεώργιος Καρρής Βιολόγος (Kαθηγητής Εφαρμογών) ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Κατεύθυνση Τεχνολογιών Φυσικού Περιβάλλοντος ΜΑΘΗΜΑ: Οικολογία Πληθυσμών - Βιοποικιλότητα 6 η Ενότητα Χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας

Η Δυναμική της Βιοποικιλότητας Χρονική συνιστώσα Χωρική συνιστώσα Δομή της Βιο π οικιλότητας (π αρελθοντική, σημερινή και μελλοντική )

Γενικά τοποθετήσεις για την χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας Η βιοποικιλότητα δεν κατανέμεται ομοιόμορφα πάνω στη Γη, ούτε κάτω από αυτήν, ή ανάμεσα στα στοιχεία που την περιβάλλουν (π.χ. αέρας, νερό) Η κατανομή της βιοποικιλότητας στο χώρο χαρακτηρίζεται από διακυμάνσεις (υπάρχουν θερμά σημεία, δηλαδή περιοχές όπου παρατηρούνται τιμές υψηλής βιοποικιλότητας, ψυχρά σημεία δηλαδή περιοχές με χαμηλή βιοποικιλότητα καθώς και πολλά χλιαρά σημεία, που συνθέτουν την ενδιάμεση κατηγορία των τιμών της βιοποικιλότητας. Δεν έχει ακόμα επιτευχθεί πλήρης χαρτογράφηση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη μας (δεν διαθέτουμε δηλαδή τον παγκόσμιο άτλαντα της βιοποικιλότητας) Έχουν ήδη καταγραφεί πολλά πρότυπα της διακύμανσης της βιοποικιλότητας στο χώρο.

Παράδειγμα κατανομής είδους Αρτέμης (Calonectris diomedea)

Αριθμός ειδών Taxa ΠλανήτηςΕλλάδαΠοσοστό Ελληνικών ως προς Ευρωπαϊκά Φυτά (740 ενδημικά ) 40% Θηλαστικά (2 ενδημικά ) 60% Πουλιά (240 αναπ / νται ) 95% Ερπετά (7 ενδημικά ) 50% Αμφίβια (2 ενδημικά ) 30% Ψάρια Θαλάσσια 447 Γλυκού νερού 161 (47 ενδημικά ) 35% 30% Ασπόνδυλα (3-30 εκ ) Πίνακας 1. Αριθμός αναγνωρισμένων ειδών σε επίπεδο πλανήτη και Ελλάδας (πηγές στοιχείων από )

Παράγοντες διαβάθμισης της βιοποικιλότητας στο χώρο Το βασικό πρότυπο της χωροταξικής διαβάθμισης της βιοποικιλότητας στο χώρο είναι η σχέση αριθμού ειδών- έκτασης Γενικά ισχύει ότι με την αύξηση της έκτασης μιας γεωγραφικής περιοχής, αυξάνεται και ο αριθμός των ειδών που αυτή φιλοξενεί (π.χ. οι αριθμοί των ανώτερων ταξινομικών ομάδων ακολουθούν συνήθως παρόμοιο πρότυπο) Ανεξάρτητα από τις διαστάσεις μιας περιοχής (από τα μικρά τμήματα ομοιόμορφων ενδιαιτημάτων ως τις εκτάσεις των ηπείρων), οι διαδικασίες που επιφέρουν αύξηση της ποικιλότητας κατ’ αναλογία προς την έκταση της διαφέρουν σημαντικά Η αφθονία των ειδών σε μια μικρή περιοχή δεν είναι ανεξάρτητη από την αντίστοιχη της ευρύτερης περιοχής στην οποία ανήκει Ο Rosenzweig (1995) υποστήριξε ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά πρότυπα συσχέτισης αριθμού ειδών/έκτασης

Πρότυπα συσχέτισης αριθμού ειδών /έκτασης Σχέσεις ειδών / έκτασης μικρών περιοχών ενός και μόνου βιόκοσμου : Οι συσχετισμοί αυτοί μπορούν να προκύψουν από αυξημένες συγκεντρώσεις οργανισμών σε οριακή από άποψη μεγέθους έκταση, η βιοποικιλότητα της οποίας μπορεί να μην είναι πάντα απλή συνάρτηση που να σχετίζεται αποκλειστικά με την έκταση της συγκεκριμένης περιοχής Σχέσεις ειδών - έκτασης μεγάλων περιοχών ενός και μόνου βιότοπου : Αυτές προκύπτουν κατά κύριο λόγο από συσχετισμούς μεταξύ μεγαλύτερων εκτάσεων που συνήθως περιλαμβάνουν περισσότερα ενδιαιτήματα Σχέσεις ειδών - έκτασης των νησιών ενός αρχιπελάγους : αυτές προκύπτουν από το γεγονός ότι μεγαλύτερες περιοχές περιλαμβάνουν περισσότερα ενδιαιτήματα, και από τις αλληλεπιδράσεις της μετανάστευσης και της εξαφάνισης των ειδών που εμφανίζονται στα νησιά του αρχιπελάγους Σχέσεις ειδών - έκτασης διαφορετικών επαρχιών : αυτές πριοκύπτουν από το μέγιστο βαθμό ειδογένεσης και από το χαμηλότατο ρυθμό εξαφάνισης που χαρακτηρίζει μεγάλες επαρχίες

Διαβάθμιση της βιοποικιλότητας κατά γεωγραφικό πλάτος

Η πιο έγκυρη ίσως καταγραφή της διακύμανσης της βιοποικιλότητας στο χώρο είναι αυτή που συνδέεται με το γεωγραφικό πλάτος. Η αφθονία των ειδών πολλών ταξινομικών ομάδων αυξάνεται από τα μεγαλύτερα (εύκρατα) προς τα μικρότερα (τροπικά) γεωγραφικά πλάτη Μάλιστα το πρότυπο της ποικιλότητας πάνω στη γη μοιάζει περισσότερο με αχλάδι (αυξάνεται αλματωδώς από τις βόρειες περιοχές προς τον ισημερινό και μειώνεται σταδιακά από τον ισημερινό προς τις νότιες περιοχές)

Διαβάθμιση της βιοποικιλότητας κατά γεωγραφικό πλάτος ΕΡΜΗΝΕΙΑΕΡΜΗΝΕΙΑ Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ειδών ( ανταγωνισμός, αμοιβαιότητα, θήρευση ) Περιβαλλοντικές αλλαγές σε ότι αφορά την ανομοιμορφία, τη σταθερότητα, την προβλεψιμότητα, την παραγωγικότητα, την επιφάνεια, τον αριθμό των ενδιαιτημάτων, τον οικολογικό χρόνο, τον εξελικτικό χρόνο και την ηλιακή ενέργεια

Τελικά από τι εξαρτάται η διακύμανση της βιοποικιλότητας στο χώρο ? Διακύμανση βιο π οικιλότητα στο χώρο Πρότυ π α της π ροέλευσης των ειδών Πρότυ π α της εξαφάνισης των ειδών Πρότυ π α του ε π οικισμού των ειδών Πρότυ π α της μετανάστευσης των ειδών