ΕΡΠΗΤΟΪΟΙ

HERPESVIRIDAE

Herpesviruses

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ονομα : Έρπης –ερπύζω (Ιπποκράτης ) Παραμονή σε λανθάνουσα κατάσταση σε διάφορα κύτταρα του οργανισμού Κλινική εικόνα δευτερολοίμωξης διαφέρει σημαντικά από της πρωτολοίμωξης → ανεμοβλογιά/ζωστήρας

Γενικά χαρακτηριστικά  Βίριο: Σφαιροειδές, διαμέτρου περίπου 150 – 200 nm  Πυρηνικό οξύ: Διπλή ταινία DNA ( ds DNA ) μ.β. 100 x 106 Daltons  Καψίδιο: Εικοσαεδρικό, διαμέτρου 100 – 130nm  Καψομερίδια: 162 προέχοντα καψομερίδια, φέροντα κεντρική οπή  Ελυτρο

Ιός Ανεμοβλογίας – Έρπητα Ζωστήρα, Varicella – Zoster Virus, VZV HHV - 3

Τρόπος μετάδοσης - Επιδημιολογία oΜετάδοση μέσω αναπνευστικού συστήματος oΕπιδημίες κατά τη διάρκεια χειμώνα – άνοιξης oΑφορά παγκοσμίως κυρίως την παιδική ηλικία

ΜΕΤΑΔΟΣΗ Η μετάδοση του ιού γίνεται με:  Άμεση επαφή με το υγρό των φυσαλίδων  Με σταγονίδια του στοματοφάρυγγα  Με τον αέρα (αερογενώς)  Μέσω του πλακούντα (συγγενής ανεμευλογιά)

ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ Η είσοδος του ιού γίνεται από το αναπνευστικό σύστημα στα βλεννογόνα κύτταρα, εκεί εγκαθίσταται και πολλαπλασιάζεται. Ακολουθεί το στάδιο της ιαιμίας με αποτέλεσμα τη διασπορά του ιού και την εγκατάστασή του στα επιδερμικά κύτταρα του δέρματος και στα επιθηλιακά κύτταρα των βλεννογόνων. Ορισμένα σωματίδια του ιού παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση, τα οποία όταν ενεργοποιηθούν, τότε εκδηλώνεται ο έρπητας ζωστήρας.

Παθογένεια Πολλαπλασιασμός στο αναπνευστικό σύστημα και τα επιχώρια λεμφογάγγλια Περίοδος επώασης 14 ημέρες Αιματογενώς μεταφορά σε όλο το σώμα

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ  Στάδιο επώασης (14-21 μέρες)  Πρόδρομα συμπτώματα: πυρετός, κακουχία, κοιλιακό άλγος κτλ. (24-48 ώρες)  Κύριες κλινικές εκδηλώσεις: εμφάνιση ερυθρών κηλίδων οι οποίες μετατρέπονται σε βλατίδες ( σε ολόκληρο το σώμα – τριχωτό κεφαλής – σπάνια παλάμες- πέλματα). Απολέπιση του εξανθήματος – φυσαλιδώδες και εφελκιδώδες – επούλωση.  Έντονο κνησμό

Κλινική εικόνα Πρωτοπαθής λοίμωξη Ανεμοβλογιά : – Περίοδος επώασης 14 – 16 ημέρες – Κλινική εικόνα: ήπια πυρετική κίνηση φυσαλιδώδες εξάνθημα δέρματος και βλεννογόνων → κεντρομόλος κατανομή (κηλίδες → βλατίδες → φυσαλίδες → φλύκταινες ) – Επιπλοκές : πνευμονία, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα

VZV

Κλινική εικόνα Δευτεροπαθής λοίμωξη Έρπητας Ζωστήρας ( Shingles) Συχνότερη εντόπιση : Πλευρική - γαγγλιακές ρίζες νωτιαίου μύελου Κρανιακή – οφθαλμικό νεύρο, τρίδυμο Επιπλοκές : Νευραλγία Φαινόμενα παράλυσης

Οφθαλμικός Ερπητας Ζωστήρας(Shingles) Κλινική εικόνα: Εμφάνιση φυσσαλίδων στο μισό μέτωπο, γύρω από το μάτι και Το ακρορρύνιο Έντονος πόνος

Συγγενής VZV Kατά τις πρώτες 20 εβδ.κύησης,3% πιθανότητες μετάδοσης στο έμβρυο o Υποπλασία άκρων, μικροκεφαλία o Νοητική καθυστέρηση, λιποβαρή o Βλάβες οφθαλμών και ΚΝΣ o Θάνατος κατά την νεογνική ζωή

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ VZV ΣΕ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΜΕΝΟΥΣ Πνευμονία Ηπατίτιδα Αρθρίτιδα Σπειραματονεφρίτιδα Εγκεφαλίτιδα και Παρεγκεφαλιδική αταξία Δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις δερματικών βλαβών ( Streptococcus pyogenes και Staphylococcus aureus) Οι λοιμώξεις σχετίζονται με τη νεκρωτική περιτονίτιδα από S. pyogenes και νεκρωτικά έλκη Σύνδρομο Reye με εγκεφαλοπάθεια μετά από λήψη ασπιρίνης Άλλες επιπλοκές από το ΚΝΣ: σύνδρομο Guillain-Bare, εγκάρσια μυελίτιδα, πάρεση του προσωπικού νεύρου, οπτική νευρίτιδα,

Εργαστηριακή διάγνωση Κλινικά δείγματα : υγρό φυσαλίδας, επίχρισμα από βλάβη, ξέσμα δέρματος,ΕΝΥ, υλικό βιοψίας Ανίχνευση του ιού - άμεσος ανοσοφθορισμός ( ευαισθησία 90% ) - κυτταρολογική εξέταση ( πολυπύρηνα γιγάντια κύτταρα και ενδοπυρηνικά έγκλειστα ) - PCR Απομόνωση του ιού - κυτταροκαλλιέργεια ( ευαισθησία 40% ) Ορολογικές εξετάσεις - Elisa - Έμμεσος ανοσοφθορισμός - Latex

KΥΤΤΑΡΟΠΑΘΟΓΟΝΟΣ ΔΡΑΣΗ VZV

Ανοσιακή απάντηση σε λοίμωξη από VZV

Θεραπεία – Πρόληψη Ακυκλοβίρη Εμβόλιο από ζώντα εξασθενημένο ιό Ανοσοσφαιρίνη ( από πλάσμα με υψηλούς τίτλους αντισωμάτων ), σε έγκυες, νεογέννητα, ανοσοκατασταλμένους, εντός 10 ημερών από την έκθεση

ΚΛΙΝΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Κορίτσι 18 μηνών με πυρετό, διάχυτο φυσαλιδοφλυκταινώδες εξάνθημα, οίδημα του δεξιού άνω άκρου με κυτταρίτιδα και έντονο ερύθημα ΔΔ μολυσματικό κηρίο (πυογόνο στρεπτόκοκκο), διάχυτη εντερική λοίμωξη από HSV σε παιδί με έκζεμα, δερματίτιδα εξ επαφής, αντιδράσεις σε φάρμακα, δήγματα εντόμων.

 Βήτα ερπητοιοί  Κύτταρα στόχοs :T λεμφοκύτταρα  Μοιάζουν αντιγονικά  Μετάδοση:σάλιο, θηλασμός HHV-6,7

ΗUMAN HERPES VIRUS 6 (HHV-6)  1986  Προσβάλλει τα λεμφοκύτταρα όπως ο EBV  Γένωμα παρόμοιο με CMV ( β-ερπητοιός )  Υπότυποι Α Β

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Απομονώθηκε στο περιφερικό αίμα ασθενών με AIDS Αρχικά ονομάστηκε ανθρώπινος Β-λεμφοτρόπος ιός. Αργότερα διαπιστώθηκε ότι ο ιός έχει τροπισμό για τα Τ-λεμφοκύτταρα και ονομάστηκε HHV-6 Στο 95% του πληθυσμού ανιχνεύονται αντι-HHV-6 αντισώματα 40-50% των μεταμοσχευμένων ασθενών εμφανίζουν HHV-6 λοίμωξη 2-4 εβδομάδες μετά την μεταμόσχευση

Η παρουσία του ιού διαπιστώνεται: 56% σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας 39% στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης Συσχέτιση με λεμφοϋπερπλαστικές νόσους

ΜΕΤΑΔΟΣΗ Κυρίως με το σάλιο και αναπνευστικές εκκρίσεις. Δυνατή η κάθετη μετάδοση (διαπλακουντιακά)

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Ιός με τροπισμό για τα Τ- λεμφοκύτταρα, τα μονοκύτταρα και τα νευρικά κύτταρα (λεμφοτρόπος και νευτρόπος δράση) Υποδοχείς εισόδου του ιού είναι τα CD46+ Τ λεμφοκύτταρα.Το σύμπλεγμα των γλυκοπρωτεϊνών H και L φαίνεται να είναι συν- υποδοχέας για την είσοδο του ιού στα κύτταρα του ξενιστή (ειδικά στον τύπο Α). Πολλαπλασιάζεται στα CD4+λεμφοκύτταρα Παραμένει για αρκετά χρόνια μετά την πρωτολοίμωξη στους πυρήνες μικρού αριθμού κυττάρων σε λανθάνουσα φάση

ΠΡΩΤΟΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ HSV6 Αιφνίδιο εξάνθημα (παιδική ροδάνθη) των νεογνών και νηπίων (ηλικίας 6-12 μηνών).Πυρετός  υποχώρηση του πυρετού λίγες μέρες μετά και εμφάνιση κηλιδοβλατιδώδους εξανθήματος (κορμό, άκρα,κεφάλι) και τραχηλική, προωτιαία και ινιακή λεμφαδενίτιδα. Κυρίως στα παιδιά της Αφρικής Επιπλοκές:Σπάνιες  εγκεφαλίτιδα,εγκεφαλοπάθεια, ηπατίτιδα, θρομβοκυττοπενία και μυοκαρδίτιδα

ΛΑΝΘΑΝΟΥΣΑ ΛΟΙΜΩΞΗ α. Σε υγιή παιδιά.Ο ιός αναπαράγεται στους σιελογόνους αδένες και λαθροβιεί στα λεμφοκύτταρα, μονοκύτταρα και άλλα κύτταρα. Διασπορά του ιού με το σάλιο και δυνατότητα αναζωπύρωσης σε περίπτωση ανοσοκαταστολής β.Σε υγιείς ενηλίκους:Περιστασιακά σύνδρομο τύπου λοιμώδους μονοπυρήνωσης, χρόνια λεμφαδενοπάθεια και κεραυνοβόλος ηπατίτιδα. Υπερέχει η νευροτρόπος δράση του ιού.

ΕΠΑΝΑΛΟΙΜΩΞΗ Σε περίπτωση ανοσοκαταστολής ιδιαίτερα σε ασθενείς με AIDS και μεταμόσχευση οργάνων(ήπατος, νεφρού και μυελού των οστών). Επιπλοκές:Πνευμονίτιδα, εγκεφαλίτιδα, εγκεφαλοπάθεια, εντερίτιδα και απόρριψη του μοσχεύματος (συνεργική δράση με τους HIV και CMV)

HHV-6,7 Πρωτοπαθής λοίμωξη Παιδιά: Αιφνίδιο εξάνθημα ( Roseola ) Yψηλός πυρετός διάρκειας 3 ημερών → πτώση πυρετού → εξάνθημα Ενήλικες: Σύνδρομο παρόμοιο προς λοιμώδη μονοπυρήνωση

Αιφνίδιο εξάνθημα

Human Herpes Virus -8  1995  Δεν απομονώθηκε ο ιός.Ανιχνεύθηκαν aλληλουχίες DNA σε βλάβες από σάρκωμα Kaposi από ασθενείς με AIDS

ΣΑΡΚΩΜΑ ΚΑPOSI ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΣΑΡΚΩΜΑΤΟΣ KAPOSI 1.Κλασσικό (Μεσογειακό) Κυρίως σε >60 ετών, συχνότερα σε άνδρες, «ακροσάρκωµα» 2.Ενδηµικό (Αφρική) Kαι σε νεαρές ηλικίες, επιθετικό, συχνή η λεµφαδενική µορφή 3.Ιατρογενές Περισσότερο σε µεταµοσχευθέντες υπό κυκλοσπορίνη άµεση συσχέτιση µε την ανοσοκαταστολή 4.Σχετιζόµενο µε AIDS Συχνά επιθετικό, πιό διάσπαρτο, συνήθως σε CD4<200. Kριτήριο ορισµού AIDS

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Ο άνθρωπος ο μοναδικός ξενιστής του ιού Δεν φαίνεται να απαντάται συχνά στον γενικό πληθυσμό Πρόσφατα ανακαλυφθέντας ερπητοιός ο οποίος αποτελεί το βασικό αίτιο γένεσης του σαρκώματος Kaposi ( απομονώθηκε πρώτη φορά) Έχει φανεί συμμετοχή του ιού στην ανάπτυξη της νόσου Castleman, των πρωτοπαθών λεμφωμάτων διαφόρων κοιλοτήτων (PEL – Primary Effusion Lymphoma) και του πολλαπλού μυελώματος Η εμφάνιση του ιού φαίνεται να σχετίζεται με τη σεξουαλική συμπεριφορά και έχει γεωγραφική κατανομή

ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ Ο ακριβής τρόπος μετάδοσης δεν είναι γνωστός: Υψηλή συσχέτιση με σεξουαλική μετάδοση Έχει ανιχνευθεί στο σάλιο και σε ιστούς του στόματος και του φάρυγγα Έχει ανιχνευθεί στα μονοκύτταρα του περιφερικού αίματος( πιθανή μετάδοση με τη μετάγγιση αίματος) Μετάδοση του ιού με την παρεντερική οδό δεν φαίνεται να υπάρχει ( χαμηλή επίπτωση σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών)

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Προσβάλει τα Β-λεμφοκύτταρα και σχετίζεται με κυτταρική αθανασία και μετασχηματισμό. Υποδοχείς τα CD19+Β λεμφοκύτταρα όπου και παραμένει ο ιός σε ασυμπτωματικούς ασθενείς. Άλλα κύτταρα –ιστοί που προσβάλει: Μονοκύτταρα/μακροφάγα, ενδοθηλιακά κύτταρα των αγγείων, προστατικό ιστό και νωτιαία αισθητικά γάγγλια.

ΠΑΘΟΓΟΝΟΣ ΔΡΑΣΗ Ο ιός επιδρά στο κυτταρικό υπόστρωμα του ξενιστή  μετασχηματισμός των ενδοθηλιακών κυττάρων σε ατρακτοειδή κύτταρα του σαρκώματος  κωδικοποίηση πρωτεϊνών, τροποποίηση της κυτταρικής ανάπτυξης και διαφοροποίηση της αντιϊκής απάντησης του ξενιστή με «υποκλοπή» γονιδιακού υλικού του κυττάρου ξενιστή Επιμηκύνει τον χρόνο ζωής των κυττάρων αναστέλλοντας την διαδικασία προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Αντιϊκή θεραπεία (φτωχά εως μέτρια τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών) Acyclovir ( δεν φαίνεται να είναι ευαίσθητος ο ιός) Gancyclovir( μέτρια ευαισθησία) Foscarnet (μέτρια ευαισθησία) Cidofovir (τη μεγαλύτερη ευαισθησία) Αντιρετροιϊκή θεραπεία (μείωση του ιϊκού φορτίου του ιού σε κάποιες μελέτες) Προσπάθεια βελτίωσης των μεθόδων αυτών και εφαρμογή νέων