Δρ. Σπυρούλα Σπύρου C.D.A. Κολλέγιο

 Μάθημα

Στόχοι Μαθήματος 1. Μειονοτική επιρροή 2. Μεταστροφή 3. Κοινωνικός Αντίκτυπος και Μειονοτική επιρροή 4. Ενδοτικότητα και τεχνικές για την αύξηση ενδοτικότητας 5. Υπακοή στην εξουσία 6. Εξέταση σημαντικών πειραμάτων του Stanley Milgram 7. Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή

Μειονοτική Επιρροή Η συμμόρφωση με την πλειονότητα είναι ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό φαινόμενο Σε κάποιες περιπτώσεις δεν υποχωρούν όλα τα μέλη μιας ομάδας στις πιέσεις της πλειονότητας Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις είναι δυνατόν μια μειονότητα όχι μόνο να αντισταθεί στην πλειονοτική άποψη αλλά και να την επηρεάσει προς τη δική της κατεύθυνση, π.χ. ο Χριστιανισμός. Οι πρώτοι χριστιανοί αποτελούσαν στην πραγματικότητα μια μειονότητα η οποία όχι μόνο αντιστάθηκε στην άποψη της πλειονότητας, αλλά στην πραγματικότητα κατάφερε να επιβάλει τη δική τις άποψη

Μειονοτική Επιρροή Η μειονοτική επιρροή (minority influence)= η αλλαγή κρίσεων, απόψεων και στάσεων του ατόμου στην κατεύθυνση που εκφράζει μια μειονότητα άλλων ατόμων Κεντρικό στοιχείο της αποτελεσματικής μειονοτικής συμπεριφοράς είναι η συνέπεια (consistency) με την οποία η μειονότητα και τα μέλη της εκφράζουν και υποστηρίζουν την άποψη τους

Μειονοτική Επιρροή Η συνέπεια έχει 2 όψεις: την ενδο-ατομική συνέπεια ή σταθερότητα στο χρόνο (διαχρονική συνέπεια) όπου η άποψη κάθε μέλους της μειονότητας παραμένει σταθερή στο χρόνο τη διατομική συνέπεια (συγχρονική συνέπεια) όπου τα μέλη της μειονότητας υποστηρίζουν την ίδια άποψη. Μόνο όταν τα μέλη της μειονότητας συμφωνούν μεταξύ τους και συνεχίζουν να συμφωνούν στο πέρασμα του χρόνου είναι δυνατόν η πλειονότητα να αρχίσει να αμφιβάλει για την ορθότητα της άποψης της και ενδεχομένως να επηρεαστεί από την άποψη της μειονότητας

Μειονοτική Επιρροή Η μειονότητα αρχικά προκαλεί σύγκρουσή με την πλειονοτική άποψη και προκαλεί αβεβαιότητα και αμφιβολία Υποστηρίζοντας με συνέπεια την άποψη της, παρέχει μια συγκεκριμένη εναλλακτική πρόταση και δείχνει ότι η μόνη διέξοδος από τη σύγκρουση είναι η αποδοχή αυτής της πρότασης Η συνέπεια έτσι προκαλεί αλλαγή στις απόψεις και τις στάσεις της πλειονότητας Η διαδικασία αυτή βασίζεται στην απόδοση βεβαιότητας και ικανότητας στα μέλη της μειονότητας εκ μέρους της πλειονότητας

Μειονοτική Επιρροή Τα ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι η συνέπεια αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την άσκηση αποτελεσματικής μειονοτικής επιρροής Δεν αποτελεί όμως και ικανή συνθήκη! Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την μειονοτική επιρροή και την αποτελεσματικότητα της

Μειονοτική Επιρροή Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την μειονοτική επιρροή και την αποτελεσματικότητα της Ελαστικό διαπραγματευτικό ύφος της μειονότητας (αρκετά ελαστικό για να μην θεωρηθεί δογματικό και όχι πολύ ελαστικό ώστε να μην γίνει αντιληπτό ως ασυνεπής) Η άποψη της μειονότητας να βρίσκεται σε ικανοποιητική απόσταση από την άποψη της πλειονότητας (πολύ μεγάλη απόσταση αυξάνει την πιθανότητα απόρριψης) Πνεύμα των καιρών ‘zeitgeist’: είναι σημαντικό η άποψη της μειονότητας να κινείται σε κατεύθυνση προς την οποία εξελίσσονται οι κοινωνικοί κανόνες Επίσης σημαντικό είναι η μειονοτική άποψη να είναι δίκαιη

Μεταστροφή Οι πλειονότητες και οι μειονότητες ασκούν κοινωνική επιρροή μέσω διαφορετικών διαδικασιών Το μοντέλο της διπλής διαδικασίας (Dual Process Model, Moscovici, 1980) εξηγεί ότι οι πλειονότητες ασκούν επιρροή μέσω απλής ενδοτικότητας (compliance) = οι απόψεις τους γίνονται αποδεκτές χωρίς ιδιαίτερη σκέψη Οι μειονότητες αντίθετα, ασκούν επιρροή μέσω μεταστροφής (conversion) = προκαλούν πραγματική αλλαγή απόψεων λόγω της επεξεργασίας των ιδεών που υποστηρίζουν

Μεταστροφή Η μειονότητα τραβάει την προσοχή των μελών της πλειονότητας και τους οδηγεί σε μια διαδικασία ελέγχου της εγκυρότητας της μειονοτικής θέσης Η πλειονότητα διερωτάται για ποιο λόγο η μειονότητα εμμένει σταθερά στην άποψη της και εξετάζει το περιεχόμενο των απόψεων της προκειμένου να διαπιστώσει εάν είναι έγκυρες Αυτή η επεξεργασία των μειονοτικών ιδεών μπορεί να οδηγήσει τα μέλη της πλειονότητας σε πραγματική αμφισβήτηση της άποψης τους και σε ουσιαστική και όχι επιφανειακή υιοθέτηση της μειονοτικής άποψης

Κοινωνικός Αντίκτυπος και Μειονοτική επιρροή Η θεωρία του κοινωνικού αντίκτυπου (Social Impact Theory) βλέπει τη μειονοτική και την πλειονοτική επιρροή ως δυο όψεις του ιδίου φαινομένου Η θεωρία εστιάζει στο μέγεθος της πηγής επιρροής, δηλαδή στον αριθμό των μελών της ομάδας που ασκεί επιρροή Η αύξηση του μεγέθους της πηγής επιρροής αυξάνει την αποτελεσματικότητα της Η κοινωνική επιρροή εξαρτάται επίσης από την ισχύ της πηγής επιρροής, π.χ. υψηλή κοινωνική θέση, εξουσία, εξειδικευμένη γνώση για κάποιο θέμα

Κοινωνικός Αντίκτυπος και Μειονοτική επιρροή Ένας άλλος παράγοντας που παίζει ρόλο στα φαινόμενα επιρροής είναι η αμεσότητα της επιρροής Δηλαδή, αν η πηγή και ο δέκτης της επιρροής βρίσκονται χρονικά και χωρικά κοντά και η επιρροή ασκείται άμεσα χωρίς την μεσολάβηση άλλων ατόμων Η αποτελεσματικότητα της κοινωνικής επιρροής εξαρτάται επίσης από το μέγεθος του δέκτη της επιρροής, δηλαδή, των μελών της ομάδας στην οποία ασκείται η επιρροή. Όσο μεγαλύτερη είναι η ομάδα που δέχεται την επιρροή τόσο η επιρροή διαχέεται και κατά συνέπεια εξασθενεί και γίνεται λιγότερο αποτελεσματική

Ενδοτικότητα Ένα άλλο φαινόμενο κοινωνικής επιρροής, είναι η ενδοτικότητα Η ενδοτικότητα (compliance) είναι η συγκατάθεση σε ένα συγκεκριμένο αίτημα της πηγής επιρροής Το αίτημα μπορεί να είναι άμεσο, π.χ. ένας πωλητής μας προτρέπει να αγοράσουμε ένα προϊόν Το αίτημα μπορεί να είναι και έμμεσο π.χ. μια πολιτική διαφήμιση προωθεί ένα κόμμα ή ένα υποψήφιο χωρίς να ζητά άμεσα την ψήφο μας

Ενδοτικότητα και τεχνικές για την αύξηση ενδοτικότητας Η μελέτη των τεχνικών αύξησης της ενδοτικότητας έχει βασιστεί κυρίως στην παρατήρηση της συμπεριφοράς ατόμων που χειρίζονται συστηματική την ενδοτικότητα των άλλων π.χ. πωλητές Μερικές από αυτές τις τεχνικές είναι: 1. ‘Καλόπιασμα’ 2. Η αρχή της αμοιβαιότητας 3. Τα πολλαπλά αιτήματα

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: καλόπιασμα Το ‘καλόπιασμα’ αφορά τις περιπτώσεις εκείνες που προσπαθούμε να γίνουμε αρεστοί σε κάποιον προκειμένου να του ζητήσουμε στη συνέχεια μια χάρη Η τεχνική αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι τα άτομα που μας συμπαθούν είναι και πιο θετικά προδιατεθειμένα απέναντι στις ανάγκες και τις επιθυμίες μας Η συμπάθεια μπορεί να επιτευχθεί μέσω της φυσικής ελκυστικότητας, της ομοιότητας με τον άλλο, της συνεργασίας και των φιλοφρονήσεων.

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: καλόπιασμα Η αποτελεσματικότητα της τακτικής πωλήσεων της εταιρίας Tupperware βασίζεται σε αυτή την τεχνική Η αποτελεσματικότητα τους βασίζεται στη συμπάθεια που έχουν οι καλεσμένοι στην οικοδέσποινα Οι καλεσμένες γνωρίζουν ότι η οικοδέσποινα θα πάρει κάποιο ποσοστό από τις πωλήσεις ή κάποια δώρα και είναι περισσότερο πρόθυμες να αγοράσουν τα προϊόντα της εταιρίας από ότι για παράδειγμα από ένα άγνωστο πωλητή

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: η αρχή της αμοιβαιότητας Η αρχή της αμοιβαιότητας αποτελεί ένα από τους ισχυρότερους κοινωνικούς κανόνες Ο κανόνας μας υποχρεώνει να ανταποδώσουμε σε κάποιον τη (θετική ή αρνητική) συμπεριφορά του

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: η αρχή της αμοιβαιότητας Μπορούμε να κάνουμε μια χάρη σε κάποιον προκειμένου στη συνέχεια να του ζητήσουμε να συγκατατεθεί στο αίτημα μας, ανταποδίδοντας μια χάρη Π.χ. τα δώρα που κάνουν ορισμένα κέντρα αδυνατίσματος, με τη μορφή ενός αντικειμένου ή με την μορφή δωρεάν επισκέψεων προκειμένου στη συνέχεια να μας προτείνουν να αγοράσουμε κάποιο πρόγραμμα

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: τα πολλαπλά αιτήματα Η τεχνική των πολλαπλών αιτημάτων συνίσταται στη διατύπωση του αιτήματος σε δύο φάσεις Αρχικά θέτουμε ένα άσχετο αίτημα, και στην συνέχεια θέτουμε το πραγματικό αίτημα – στόχο Αυτή η τεχνική έχει 3 παραλλαγές

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: τα πολλαπλά αιτήματα Η τακτική foot-in-the-door: θέτουμε πρώτα ένα ασήμαντο αίτημα το οποίο είναι πολύ εύκολο να ικανοποιηθεί και στη συνέχεια το αίτημα-στόχο. Έχει βρεθεί ότι όταν κάποιος ενδίδει σε ένα πρώτο αίτημα, αυξάνεται η πιθανότητα να ενδώσει και σε ένα επόμενο Π.χ. ένας πωλητής μπορεί πιο εύκολα να πουλήσει μια εγκυκλοπαίδεια σε κάποιον ο οποίος έχει προηγουμένως συμφωνήσει να αγοράζει ένα οδηγό μαγειρικής

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: τα πολλαπλά αιτήματα Η τακτική door-in-the-face: θέτουμε πρώτα ένα αίτημα το οποίο είναι πολύ δύσκολο να ικανοποιηθεί και στη συνέχεια θέτουμε το αίτημα-στόχο Έχει βρεθεί ότι και σε αυτήν την περίπτωση αυξάνεται η ενδοτικότητα Η αποτελεσματικότητα αυτής της τακτικής οφείλεται στο γεγονός ότι το άτομο αισθάνεται υποχρεωμένο να ανταποδώσει την καλή πρόθεση του αιτούντος να μειώσει τη δυσκολία των αιτημάτων του

Τεχνική για την αύξηση ενδοτικότητας: τα πολλαπλά αιτήματα Η τακτική low-ball: το άτομο που θέτει το αίτημα, έχοντας προηγουμένως εξασφαλίσει τη συγκατάθεση του άλλου, αλλάζει στην ουσία το αίτημα, αυξάνοντας το κόστος ή τη δυσκολία του Π.χ. οι πωλητές συχνά αφού εξασφαλίσουν τη συγκατάθεση μας να αγοράσουμε κάποιο προϊόν το οποίο υποτίθεται ότι είναι σε προσφορά, στη συνέχεια μας ενημερώνουν ότι δυστυχώς η προσφορά εξαντλήθηκε Σε τέτοια περίπτωση, η πιθανότητα να ενδώσουμε και να αγοράσουμε το προϊόν σε κανονική τιμή είναι αυξημένη

Υπακοή στην εξουσία Είμαστε όλοι ικανοί για ακραίες πράξεις εφόσον ενεργούμε κάτω από εντολές? Τι συμβαίνει όταν μια μορφή εξουσίας ασκεί πίεση στο άτομο να προβεί σε πράξεις με σημαντικές αρνητικές συνέπειες? Π.χ. Αξιωματούχοι Ναζί υπεύθυνοι για την γενοκτονία 6 εκατομμυρίων Εβραίων

Stanley Milgram Το φαινόμενο υπακοής (obedience to authority) στην εξουσία μελέτησε ο Stanley Milgram (1963, 1974) σε μια σειρά από πειράματα που αποτέλεσαν ορόσημο για την εξέλιξη της Κοινωνικής Ψυχολογίας

Υπακοή στην εξουσία Τα πειράματα του Stanley Milgram, υποτίθεται ότι διερευνούσαν τις επιπτώσεις της τιμωρίας στη μάθηση, και πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο του Yale Συμμετέχοντές ήταν πολίτες, που ανταποκρίθηκαν σε αγγελία που ζητούσε τη συμμετοχή ανδρών σε μια ψυχολογική ερευνά έναντι μικρής αμοιβής

Υπακοή στην εξουσία Στο πείραμα, συμμετείχαν 2 άτομα κάθε φορά Μετά από εικονική στημένη κλήρωση, αναλάμβαναν το ρόλο του μαθητή και του δάσκαλου Στην πραγματικότητα 0 μαθητής ήταν συνεργός ερευνητή – ‘ηθοποιός’ Ο ρόλος του αφορούσε την εκμάθηση μιας σειράς από ζεύγη λέξεων Ο ρόλος του δάσκαλού (συμμετέχοντα) ήταν να εξετάζει ο μαθητή και να τον τιμωρεί υποβάλλοντας τον σε ηλεκτροσόκ αυξανόμενης έντασης κάθε φορά που έκανε λάθος

Υπακοή στην εξουσία

Στην αρχή της διαδικασίας ο ερευνητής έδενε το συνεργό σε ένα κάθισμα Άλειφε τα χέρια του με μια ειδική κρέμα, υποτίθεται για την αποτροπή εγκαυμάτων και τοποθετούσε τα ηλεκτρόδια Ο δάσκαλος άκουγε, υποτίθεται κατά λάθος, το μαθητή να αναφέρει στον ερευνητή ότι έχει ένα μικρό πρόβλημα με την καρδία του Στη συνέχεια, ο δάσκαλος μεταφερόταν σε μια διπλανή αίθουσα, όπου είχε τοποθετηθεί η γεννήτρια των ηλεκτροσόκ

Υπακοή στην εξουσία Οι οδηγίες προς τον δάσκαλο ήταν να διοχετεύει προοδευτικά ισχυρότερα σοκ, σε κάθε διαδοχικό λάθος του μαθητή, 15V για το πρώτο λάθος, 30V για το επόμενο, 45V για το επόμενο, κτλ. Στη γεννήτρια αναγραφόταν, εκτός από την ένταση των ηλεκτροσόκ και ένας χαρακτηρισμός ανάλογα με την ένταση τους Οι χαρακτηρισμού ξεκινούσαν από: 15V Ελαφρύ σοκ 315V Σοκ εξαιρετικής έντασης 375V Κίνδυνος πάρα πολύ ισχυρό σοκ 420V ΧΧΧ

Υπακοή στην εξουσία Μετά από ένα δοκιμαστικό σοκ έντασης 45V στο δάσκαλο, ξεκινούσε το πείραμα Οι συμμετέχοντες δεν είχαν οπτική επαφή με τον συνεργό απλώς άκουγαν τις αντιδράσεις του κάθε φορά που υποβαλλόταν σε ηλεκτροσόκ Και φυσικά ο συνεργός δεν δεχόταν κανένα ηλεκτροσόκ, αντιδρούσε όμως ρεαλιστικά Ο συνεργός έδινε ορισμένες σωστές απαντήσεις, αλλά συστηματικά έκανε λάθη και σύντομα η ένταση των ηλεκτροσόκ έφτανε τα 75V Σε αυτή τη φάση ο συνεργός φώναζε από πόνο

Υπακοή στην εξουσία Στα 120V φώναζε στον πειραματιστή ότι τα σοκ είχαν γίνει πολύ επώδυνα Στα 150V απαιτούσε να σταματήσει το πείραμα Στα 180V ούρλιαζε ότι δεν μπορούσε να το αντέξει άλλο Ο συνεργός συνέχιζε να φωνάζει από πόνο σε κάθε σοκ φτάνοντας σε μια κραυγή αγωνίας στα 250V

Υπακοή στην εξουσία Στα 300V σταματούσε να απαντά στις ερωτήσεις του υποκειμένου Ο πειραματιστής έδινε οδηγίες στο δάσκαλο, να το θεωρήσει και αυτό ως λάθος απάντηση Στη διάρκεια του πειράματος όλοι οι συμμετέχοντες βρίσκοντας σε κατάσταση υπερέντασης και ζητούσαν να αποσυρθούν από το πείραμα Στους δισταγμούς και τις διαμαρτυρίες τους ο πειραματιστής αποκρινόταν ακολουθώντας μια συγκεκριμένη σειρά από προφορικές παροτρύνσεις οι οποίες ξεκινούσαν από:

Υπακοή στην εξουσία Σας παρακαλώ συνεχίστε Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε Είναι απολύτως αναγκαίο να συνεχίσετε Δεν έχετε άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε

Υπακοή στην εξουσία Πριν την διεξαγωγή του πειράματος, ο Milgram ρώτησε 110 ειδικούς (39 ψυχίατροι) να προβλέψουν πόσο μακριά θα έφτανε σε αυτό το πείραμα ένα φυσιολογικό, ισορροπημένο άτομο Οι ειδικού πρόβλεψαν ότι μόνο 10% θα ξεπερνούσε το σοκ των 180V και κάνεις δεν θα έφτανε μέχρι το τέλος Αποτέλεσμα του πειράματος: σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες ξεπέρασαν τα 180V 62,5% έφτασαν μέχρι το τέλος, κάνοντας ισχυρά ηλεκτροσόκ 450V σε ένα εντελώς άγνωστο άτομο, το οποίο μάλιστα είχε δηλώσει ότι έχει πρόβλημα με την καρδία του!!

Υπακοή στην εξουσία Tα εντυπωσιακά ευρήματα κατέδειξαν το σημαντικό ρόλο που παίζουν οι πηγές κύρους και εξουσίας στην διαμόρφωση της συμπεριφοράς και το βαθμό στον οποίο είναι δυνατόν απλοί άνθρωποι να φτάσουν σε ακραίες συμπεριφορές εκτελώντας απλώς 'εντολές' και 'οδηγίες' Γιατί όμως οι συμμετέχοντες συνέχισαν να υπακούουν στον πειραματιστή, παρόλο που το έργο αυτό τους ήταν εξαιρετικά δυσάρεστο?

Υπακοή στην εξουσία Σημαντικότερος παράγοντας είναι η νοητική προσαρμογή που κάνουν τα άτομα και χάρη στην οποία παύουν να βλέπουν τον εαυτού τους ως υπεύθυνο για τις πράξεις τους Το άτομο που υπακούει βλέπει τον εαυτού του ως ενδιάμεσο μιας εξωτερικής εξουσίας, εγκλωβισμένο σε μειονεκτική θέση, με αποτέλεσμα τη μετάθεση της αίσθησης ευθύνης Το άτομο που βρίσκεται σε έτσι κατάσταση βλέπει τον εαυτού του ως 'όργανο' που εκτελεί τις επιθυμίες ή τις εντολές κάποιου άλλου Αυτό το άτομο θεωρεί υπεύθυνο για τις δικές του πράξεις αυτόν που βρίσκεται σε υψηλότερη θέση από τον ίδιο και του οποίου τις επιθυμίες και εντολές εκτελεί

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Ο Miligram (1974) πραγματοποίησε συνολικά 18 πειράματα, προκειμένου να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Σε όλα (εκτός από ένα) πείραμα, οι συμμετέχοντες ήταν άντρες ηλικίας 20 ως 50 ετών, διαφορετικής απασχόλησης και κοινωνικοοικονομικού επιπέδου Στο μοναδικό πείραμα στο οποίο συμμετείχαν γυναίκες, τα ποσοστά υπακοής ήταν ακριβώς τα ίδια Το πείραμα έχει επαναληφθεί σε πολλές χώρες και σε διαφορετικές συνθήκες και τα αποτελέσματα υποστηρίζουν τα αρχικά ευρήματα, με κάποια διακύμανση στο βαθμό υπακοής

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Ένας λόγος για τον οποίο τα άτομα υπακούουν ίσως έχει να κάνει με το γεγονός ότι στην αρχή τα ηλεκτροσόκ είναι σχετικά ήπια Εφόσον τα άτομα εμπλέκονται σε μια διαδικασία, στην συνέχεια γίνεται πιο δύσκολο να αναθεωρήσουν και να απεμπλακούν – foot in the door -

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Άλλος σημαντικός παράγοντας σε σχέση με το βαθμό υπακοής, είναι η φυσική εγγύτητα του θύματος Σε μια παραλλαγή του αρχικού πειράματος όπου οι συμμετέχοντες δεν έβλεπαν ούτε άκουγαν το ‘μαθητή’ το ποσοστό υπακοής έφτασε στο 100%!! Αντίθετα, όταν το θύμα βρίσκεται κοντά, η υπακοή μειώνεται. Σε άλλη παραλλαγή, όταν ο ‘μαθητής’ βρίσκονταν στον ίδιο χώρο με τους συμμετέχοντες, το ποσοστό υπακοής έπεσε στο 40% Όταν οι συμμετέχοντες έπρεπε να κρατάνε το χέρι του ‘μαθητή’ το ποσοστό έπεσε στο 30%

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η φυσική εγγύτητα της πηγής της εξουσίας. Το ποσοστό υπακοής έπεσε στο 20,5% όταν ο πειραματιστής δεν βρισκόταν στον ίδιο χώρο με τον συμμετέχοντα αλλά έδινε οδηγίες τηλεφωνικώς Ενώ όταν δεν δίνονταν καθόλου οδηγίες, δηλαδή δεν υπήρχαν προφορικές προτροπές από τον πειραματιστή, το ποσοστό αυτών που έφτασαν μέχρι το τέλος έπεσε στο 2,5%

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει την υπακοή, είναι η συμπεριφορά των άλλων ατόμων που δέχονται τις ίδιες οδηγίες- διαταγές Σε παραλλαγές του πειράματος, η παρουσία δυο ‘ανυπάκουων’ συμμετεχόντων (στην πραγματικότητα συνεργών οι οποίοι διαμαρτύρονταν και αρνούνταν να συνεχίσουν σε κάποια φάση του περάματος μεταξύ των 150 και 220V) μείωσε το ποσοστό υπακοής σε 10% Ενώ η παρουσία 2 ‘υπάκουων’ συμμετεχόντων (συνεργών) αύξησε το ποσοστό σε 92,5% Η παρατήρηση της συμπεριφοράς των άλλων συμβάλλει στο χαρακτηρισμό της πράξης ως ηθικής και νόμιμης ή μη

Παράγοντες που επηρεάζουν την υπακοή Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει το βαθμό υπακοής σχετίζεται με τη νομιμότητα της πηγής εξουσίας Ακόμη και ο τρόπος ένδυσης του ατόμου που δίνει τις εντολές έχει βρεθεί να επηρεάζει το βαθμό υπακοής Ο Milgram επανέλαβε το αρχικό πείραμα εκτός εργαστηρίου, σε ένα γραφείο στο κέντρο της πόλης, όπου υποτίθεται ότι την έρευνα χρηματοδοτούσε μια ιδιωτική εταιρία ερευνών. Το ποσοστό υπακοής μειώθηκε σημαντικά σε σχέση με το αρχικό πείραμα, αλλά παρέμεινε πολύ υψηλό (48%)

Ερωτήσεις - Απαντήσεις

Διακοπή για Πάσχα Επόμενο Μάθημα – 20/04/2015 Εργασία Παράδοση – 27/04/2015