Παραδόσεις Δασικής Οικολογίας Μάθημα 4 ο : Δάσος και περιβάλλον Στέργιος Βέργος, καθηγητής Καρδίτσα, Εαρινό εξάμηνο 2012 ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ – ΠΑΡ/ΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

 Δάσος και νερό Η ζωή ξεκίνησε από το νερό και κάθε μορφή ζωής είναι άμεσα εξαρτημένη απ' αυτό. Τα φυτά αποτελούνται κατά μεγάλο μέρος από νερό. - το πρωτόπλασμα περιέχει 85-90% νερό - το φύλλωμα 80-90% - οι ρίζες 70-95% και - το φρεσκοκομμένο ξύλο μέχρι 50%

 Πρόσληψη και κατανάλωση νερού από τα δασικά δένδρα Τα δασικά δένδρα προσλαμβάνουν το απαραίτητο για τα βλαστητικά τους όργανα νερό κυρίως από το έδαφος. Δομικά στοιχεία αυτού του συστήματος αποτελούν οι τραχεΐδες και οι τραχείες, που είναι σωληνοειδή υδαταγωγά στοιχεία συνδεόμενα μεταξύ τους με βοθρία ή και με απλές κυκλικές διατομές.

 Πρόσληψη και κατανάλωση νερού από τα δασικά δένδρα (συνέχεια) Η κόμη είναι ο κύριος καταναλωτής νερού μέσα στο δάσος, είτε αυτό εξατμίζεται απ' ευθείας από την εξωτερική της επιφάνεια - Εξάτμιση, είτε αυτό διαπνέεται από τα φύλλα δια μέσου των στομάτων - Διαπνοή.

 Πρόσληψη και κατανάλωση νερού από τα δασικά δένδρα (συνέχεια) Η διαπνοή είναι μια απαραίτητη φυσιολογική λειτουργία των φυτών, γιατί μόνο με αυτή εξασφαλίζεται η κίνηση του νερού από του έδαφος προς τα φύλλα και μαζί με το νερό η κίνηση των θρεπτικών συστατικών, για να ολοκληρωθεί στα φύλλα η διαδικασία της αφομοίωσης. Η παραγωγικότητα της διαπνοής.

 Δάσος και ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα Το δάσος καταναλώνει σημαντική ποσότητα νερού, η οποία ανάλογα με το δασοπονικό είδος και τον σταθμό φθάνει στα χιλιοστά βροχής το χρόνο. Το δάσος δεν προστατεύει μόνο το έδαφος αλλά συντηρεί και βελτιώνει συνεχώς την υδατοοικονομία μιας περιοχής. Με τον όρο υγρασία του αέρα, εννοούμε την ποσότητα των υδρατμών του ατμοσφαιρικού αέρα, η οποία εκφράζεται είτε ως απόλυτη είτε ως σχετική υγρασία του αέρα.

 Δάσος και νερό ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ; Έκταση χώρας τετρ.χλμ. Μέσο ετήσιο ύψος βροχής 920mm Συνολικός όγκος κατακριμνησμάτων 120 δισ. κ.μ. Αφαιρώντας εξάτμιση, διεθνή ποτάμια κ.α. το ετήσιο δυναμικό της χώρας ανέρχεται σε δισ. κ.μ.

 Κατανάλωση νερoύ Κατά κεφαλήν ημερήσια κατανάλωση για υδρευτικές ανάγκες: 235 λίτρα. 860 εκατ.κ.μ. ~ 1 δισ. Κ.μ. Υδρευτικές ανάγκες χώρας: 0,235 x 365 x = 860 εκατ.κ.μ. ~ 1 δισ. Κ.μ. 5 δισ.κ.μ. Άρδευση, ενέργεια, βιομηχανία κλπ: 5 δισ.κ.μ. ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑΓΚΩΝ ΧΩΡΑΣ: 6 δισ.κ.μ.ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑΓΚΩΝ ΧΩΡΑΣ: 6 δισ.κ.μ. Σχέση 65 : 6

 ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ ΑΛΛΑ… Ανισοκατανομή βροχοπτώσεων στο χώρο και στο χρόνο Ανισοκατανομή αναγκών (πληθυσμιακή, βιομηχανική κ.α.) Έντονο ανάγλυφο της χώρας Λίγα δάση (~ 20%) Πολλές γυμνές, μερικώς καλυπτόμενες από βλάστηση εκτάσεις, ~ 45% (βοσκότοποι, θαμνότοποι,πρεμνοφυή δάση κ.α.) ΚΑΜΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΕΡΟΥ!!! Τελικά παρατηρούμε συχνά, και στο μέλλον ακόμη συχνότερα ΕΛΛΕΙΨΗ ΝΕΡΟΥ!

 ΔΑΣΟΣ ΒΡΟΧΗ Βροχές αναγλύφου έως 5% Βροχοομίχλες ή ομιχλοβροχές έως 70% Υδατοσυγκράτηση κόμης από (50) % Πλατύφυλλα % Κωνοφόρα % ΔΟΜΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

 ΔΑΣΟΣ ΒΡΟΧΗ ΕπιφάνειαmmΕξατμισιο- διαπνοή Συγκράτηση κόμης Εξάτμιση εδάφους ΔιαπνοήΑπορροή Δασοσκεπής = % Δασοσκεπής = Αποδάσωση =  ΔΑΣΟΣ ΒΡΟΧΗ

 % ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΝΕΡΟΥ ΒΡΟΧΗΣ ΔΑΣΟΣΓΥΜΝΟΔΑΣΟΣΓΥΜΝΟ Κόμη Φυλλάδα20-18,5- Επιφάνεια απορροής 0,442,51,237 Διήθηση, εξατμισιοδιαπνοή 61,656,556,763

 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ Ελάτη143 mm/Ha Ερυθρελάτηαπό mm/Ha Δασική πεύκηαπό mm/Ha Λάρικααπό mm/Ha Ψευδοτσούγκααπό mm/Ha Οξιάαπό mm/Ha Δρυςαπό mm/Ha

 ΞΗΡΟΦΥΤΙΚΑ ΕΙΔΗ Κωνοφόρα75 mm/ha Πλατύφυλλα (δρύες)120 mm/ha Σκληρόφυλλοι θάμνοι48 mm/ha Φυσικά λιβάδια204 mm/ha ΓΕΝΙΚΑ ~ mm/ha

 ΔΙΗΘΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΟΗ ΣυστάδαΒαθμός συγκόμωσης ΒόσκησηΔιήθηση mm/΄΄ Απορρο ήmm/΄΄ % Ερυθρελάτης0,6-0,7Όχι5,20,36 Ερυθρελάτης0,4Μέτρια2,01,120 Ερυθρελάτης0,3Ισχυρή0,42,748 Οξιάς0,7Όχι3,10,040,7 Οξιάς0,5Όχι2,20,183 Οξιάς0,3-0,4Όχι0,80,326 Βοσκολίβαδο-ισχυρή0,35,6100

 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΝΕΡΟΥ ΒΡΟΧΩΝ

 ΔΑΣΟΣ προστασία εδάφους από διάβρωση Χρήση εδάφουςΑπορροή % (1320mm) Ετήσια διάβρωση t/ha Αγρός34%10,0 Βοσκότοπος29%0,8 Χέρσο13%0,007 Δάσος Φυλλοβόλων10%0,05 Πεύκη2%0,01 ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΡΟΥ

Μονόροφες συστάδες Χωρίς υπόροφο και βλάστηση Με κράσπεδα κλειστά Χαλαρές Εδαφοκάλυψη (0,6-0,7?) Αραιώσεις ΜΕΤΡΙΕΣ Πλατυφύλλων Μικτές Ομήλικες ΔΙΗΘΗΣΗ 30-40%

 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ

Πολυόροφη συστάδα-κηπευτή Μικτή (ή αμιγής) Κλειστή Συγκόμωση =,>1 Κηπεύσεις Κωνοφόρα (και ελάτη/οξιά) Σκιόφυτα Ανομήλικες Υδατοσυγκράτηση κόμης έως 50% Απορροή - Διάβρωση - Νερό ποιότητας ΔΙΗΘΗΣΗ ~ 15%