Αλκοόλη και Φάρμακα Μ. Στεφανίδου Καθηγήτρια Τοξικολογίας

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ Alcohol dehydrogenase Aldehyde dehydrogenase Acetaldehyde CH 3 CH 2 OH Ethanol CH 3 C = O | H Acetate CH 3 C = O | OH Acetyl-CoA CoA ATP NAD NADH NAD NADH Citric acid cycle CO 2 + H 2 O + Calories Women have less ADH than men Asians may have an inactive ALDH

Πώς μπορεί να επηρεάσει η αλκοόλη ένα άτομο Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται: – – ηλικία – – είδος οργανισμού – – φυσική κατάσταση – – ποσότητα τροφής που καταναλώνεται – – φάρμακα που λαμβάνονται μαζί με την αλκοόλη

Οξείες δράσεις της αλκοόλης Αλληλεπίδραση με φάρμακα – –Εμφανίζει συνέργεια με φάρμακα κατασταλτικά του ΚΝΣ – –Μειώνει την αποτελεσματικότητα των αντισπασμωδικών φαρμάκων – –Εμφανίζει συνέργεια με τα αντιυπερτασικά φάρμακα

Οξείες δράσεις της αλκοόλης Επιδείνωση υποκείμενης νόσου – –Πεπτικό έλκος – –Ηπατοπάθεια – –Παγκρεατική νόσος – – Καρδιακά νοσήματα

-Χρήση αλκοομέτρου για τον προσδιορισμό της αλκοόλης στον εκπνεόμενο αέρα -Εκτίμηση της πιθανής αλληλεπίδρασης της αλκοόλης με το φάρμακο που πρέπει να χορηγηθεί Χορήγηση φαρμάκων σε ασθενείς με υποψία κατανάλωσης αλκοόλης

Alcometer Reading (breath alcohol) Comment / Suggested Course of Action Zero Administer all medication due, unless there are other clinical reasons not to do so mg/L Administer all medication due, unless there are other clinical reasons not to do so. Consider whether prescribed regular sedatives / hypnotics are required if patient is already sedated or asleep mg/L (0.35mg/L is the UK drink drive limit) Medication may be given following clinical assessment and discussion with a doctor. It is possible that prescribed regular sedatives / hypnotics may not be required mg/L Medication may only be given following clinical assessment and discussion with a doctor. Above 0.8mg/L No medication to be administered

Επίδραση της αλκοόλης στη δράση των φαρμάκων Η αλκοόλη να μην λαμβάνεται με άλλα ηπατοτοξικά, όπως ακεταμινοφαίνη, αμιοδαρόνη, μεθοτρεξάτη Η αλκοόλη αλληλεπιδρά με τη μετρονιδαζόλη και δημιουργεί ανεπιθύμητες ενέργειες τύπου δισουλφιράμης

Φάρμακα που αλληλεπιδρούν με την αλκοόλη Κατασταλτικά ΚΝΣ Bουπροπιόνη Aντιδιαβητικά Aντιυπερτασικά Βαρφαρίνη Άλλα– Κοκαΐνη, μεθοτρεξάτη, ασπιρίνη, NSAIDs Δισουλφιράμη

Φάρμακα κατασταλτικά του ΚΝΣ Το οινόπνευμα ενισχύει τη δράση των εξής φαρμάκων: Αντικαταθλιπτικά Αντιψυχωσικά π.χ. clozapine και olanzapine Βενζοδιαζεπίνες και υπνωτικά Φάρμακα χορηγούμενα για απεξάρτηση, π.χ. methadone, buprenorphine, morphine Αντιεπιληπτικά

Bupropion Bupropion (για διακοπή καπνίσματος) συνέργεια με αλκοόλη - σπασμοί

Αντιδιαβητικά Υπογλυκαιμία σε συνδυασμό με αλκοόλη Παρατείνει τα υπογλυκαιμικά επεισόδια που προκαλούνται από ινσουλίνη ή αντιδιαβητικά

Αντιϋπερτασικά Η αλκοόλη μειώνει την αρτηριακή πίεση, άρα απαιτείται προσοχή στους ασθενείς που λαμβάνουν αντιυπερτασικά, beta blockers και αγγειοδιασταλτικά (π.χ. νιτρώδη)

Βαρφαρίνη Αύξηση της INR σε ασθενείς που καταναλώνουν αλκοόλη. Διακυμάνσεις στο χρόνο προθρομβίνης στους ασθενείς που καταναλώνουν αλκοόλη Δεν πρέπει να διακοπεί η χορήγηση βαρφαρίνης, αλλά να ζητηθεί ιατρική βοήθεια

Δισουλφιράμη Η αλκοόλη μπορεί να προκαλέσει μία αντίδραση απειλητική για τη ζωή αν χορηγηθεί μαζί με δισουλφιράμη (Antabuse)

Άλλα παραδείγματα Ασπιρίνη και NSAIDs- Η αλκοόλη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πρόκλησης αιμορραγίας του γαστρεντερικού από τη χρήση NSAIDs. Κοκαΐνη- Η αλκοόλη αυξάνει τα επίπεδα της κοκαΐνης και οδηγεί σε αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Η ταυτόχρονη χρήση αλκοόλης και κοκαΐνης δημιουργεί την cocaethylene, η οποία έχει μεγαλύτερη διάρκεια δράσης και προκαλεί βλάβες στην καρδιά και στο ήπαρ Μεθοτρεξάτη- Η αλκοόλη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο κίρρωσης ήπατος από τη χρήση μεθοτρεξάτης

Case example 1 A patient is taking methadone oral solution on the ward and returns from leave the next day apparently still affected by alcohol from a party last night. He is prescribed 90ml methadone 1mg/ml and 10mg diazepam for this morning. What would you do?

Case example 1 – Answer Check alcometer reading and if it is above 0.35mg/L then withhold the methadone and diazepam. Tell the patient once the reading has reduced you will give them the methadone and/or diazepam if they appear to be physically stable and it is appropriate.

Case example 2 You see a patient in the community who is known to binge drink alcohol. She appears drunk and you do not have access to an alcometer. She is due 250mg clozapine this morning and 250mg tonight. What would you do?

Case example 2 – Answer Check Baseline observations of pulse, blood pressure, respiration, levels of consciousness, arousal and pupil size. Consider delaying the dose and inform the prescriber.

Case example 3 Would you administer a antipsychotic depot injection to a patient who is apparently drunk?

Case example 3 – Answer Check baseline observations of pulse, blood pressure, respiration, levels of consciousness, arousal and pupil size. Consider delaying the dose and inform the prescriber.

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων με τροφές (Food-Drug Interactions)

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων-τροφής Καθορίζονται από τα χαρακτηριστικά του φαρμάκου (φυσικοχημικές ιδιότητες) Καθορίζονται από τα χαρακτηριστικά της τροφής (σύνθεση, ποσότητα) Ορισμός νηστείας: Όχι λήψη τροφής 1 ώρα πριν και 2 ώρες μετά τη λήψη του φαρμάκου

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων-τροφής Αποτυχία θεραπευτικής αγωγής Ενίσχυση της τοξικότητας Φαρμακοκινητικές αλληλεπιδράσεις Φαρμακοδυναμικές αλληλεπιδράσεις

Ομάδες πληθυσμού που κινδυνεύουν από αλληλεπιδράσεις φαρμάκων με τροφές Ασθενείς με χρόνια νοσήματα Ηλικιωμένοι Έμβρυα Βρέφη Έγκυες Υποσιτιζόμενα άτομα Άτομα με αλλεργίες ή δυσανεξία σε φάρμακα

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση αλληλεπιδράσεων Ειδική διατροφή Συμπληρώματα διατροφής Σίτιση με καθετήρα Φυτικά τρόφιμα Κατανάλωση αλκοόλης Πολυφαρμακία Ναρκωτικά Έκδοχα φαρμάκων

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων-τροφής Τα φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν - Την πρόσληψη τροφής - Την απόκτηση βάρους - Την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών - Το μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών - Την απέκκριση των θρεπτικών συστατικών

Μεταβολή γεύσης και όσφρησης λόγω λήψης φαρμάκων επηρεάζουν την πρόσληψη τροφής- αποτέλεσμα μείωση της ορέξεως Φάρμακα που επηρεάζουν τη γεύση: - υπογλυκαιμικά, π.χ. Glipizide - αντιμικροβιακά amphotericin B, ampicillin - αντιεπιληπτικά, π.χ. phenytoin

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων-τροφής Φάρμακα μεταβάλλουν την όρεξη και επηρεάζουν την απορρόφηση και το μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών Αυτό οδηγεί σε μείωση της απορρόφησης βιταμινών και ιχνοστοιχείων από το γαστρεντερικό και οδηγεί σε προβλήματα βάρους του ατόμου

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων-τροφής Η παρουσία θρεπτικών συστατικών στο γαστρεντερικό σωλήνα και στο αίμα επιταχύνει ή παρεμποδίζει την απορρόφηση και το μεταβολισμό των φαρμάκων Φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν το μεταβολισμό των τροφίμων και των θρεπτικών συστατικών και τη βιοδαθεσιμότητά τους

Φάρμακα για απώλεια βάρους Καταπολεμούν την παχυσαρκία μέσω μείωσης της όρεξης (σεροτονινεργικά και αδρενεργικά φάρμακα) -Φενφλουραμίνη (σεροτονινεργικό) -Αμφεταμίνες (αδρενεργικό) - Φάρμακα κατά της παχυσαρκίας

Φάρμακα που επηρεάζουν την πρόσληψη βάρους μέσω αύξησης της όρεξης αντιεπιληπτικά (caramazepine, valproic acid) αντιισταμινικά (cyproheptadine hydrochloride) ψυχοτρόπα φάρμακα (chlordiazepoxide hydrochloride, diazepam) κορτικοστεροειδή (cortisone, prednisone) progesterone, medroxyprogesterone acetate

- Αναβολικά στεροειδή και κορτικοστεροειδή Μορφίνη Βενζοδιαζεπίνες Φάρμακα που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας από τον οργανισμό και ευνοούν την πρόσληψη βάρους

Επίδραση της κακής διατροφής στα φάρμακα Πρόβλημα από την αλβουμίνη Τα χαμηλά επίπεδα αλβουμίνης καθιστούν τα φάρμακα πιο ισχυρά, διότι αυξάνουν τη διαθεσιμότητά τους στους ιστούς – – Συνιστώνται χαμηλότερες δόσεις φαρμάκων σε άτομα με χαμηλή αλβουμίνη – – Η βαρφαρίνη και η φαινυτοϊνη παρουσιάζουν έντονη πρωτεϊνική σύνδεση στο αίμα. Η μείωση της αλβουμίνης οδηγεί σε μείωση του έλεγχου των επιληπτικών σπασμών (phenytoin) ή σε αιμορραγία (warfarin)

Επίδραση της κακής διατροφής στα φάρμακα Πρόβλημα που εξαρτάται από τη σύνθεση του σώματος Τα παχύσαρκα και τα ηλικιωμένα άτομα έχουν υψηλότερο ποσοστό λιπώδους ιστού- τα λιπόφιλα φάρμακα συσσωρεύονται στον οργανισμό και προκαλούν τοξικότητα

Επίδραση της τροφής στην απορρόφηση των φαρμάκων Τα γαλακτοκομικά μεταβάλλουν το pH Τα μέταλλα σχηματίζουν χηλικές ενώσεις με μερικά φάρμακα Ανταγωνισμός τροφίμων για θέσεις απορρόφησης

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα Απορρόφηση – – Η παρουσία τροφής και θρεπτικών συστατικών στο έντερο μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση των φαρμάκων – – Φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης ( Fosamax or Actonel ) : μειωμένη η απορρόφησή τους παρουσία τροφής, Ο καφές και πορτοκαλάδα μειώνουν κατά 60% την απορρόφηση αυτών των φαρμάκων

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα A πορρόφηση σιδήρου Μείωση της απορρόφησής του κατά 50% όταν λαμβάνεται με τροφή Καλή απορρόφηση όταν λαμβάνεται με νερό ή άδειο στομάχι Αν ληφθεί με τροφή, να αποφεύγεται η λήψη με δημητριακά, με αυγά, φυτικές ίνες, τσαϊ, καφέ, γαλακτοκομικά και συμπληρώματα ασβεστίου

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα A πορρόφηση αντιβιοτικών – –Ciprofloxacin and Tetracycline δημιουργούν αδιάλυτα σύμπλοκα με το ασβέστιο των γαλακτοκομικών και με όλα τα ιχνοστοιχεία των συμπληρωμάτων διατροφής και το αργίλιο των αντιόξινων – – Όχι χορήγηση των φαρμάκων αυτών με συμπληρώματα διατροφής ή χορήγηση των φαρμάκων αυτών 2 ώρες πριν ή 6 ώρες μετά τη χορήγηση του συμπληρώματος

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα Aπορρόφηση αντικαταθλιπτικών Δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες μειώνει την απορρόφηση των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (αμιτριπτυλίνη) Η διγοξίνη δεν πρέπει να λαμβάνεται με φυτικές ίνες, π.χ. Δημητριακά, βρώμη

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα Το pH του γαστρεντερικού επηρεάζει την απορρόφηση των φαρμάκων Αχλωρυδρία ή υποχλωρυδρία μειώνουν την απορρόφηση της κετοκοναζόλης Τα αντιόξινα φάρμακα προκαλούν μείωση της οξύτητας του στομάχου Η λήψη αυτών των φαρμάκων με πορτοκαλάδα ή χυμό cranberry μειώνουν το pH του στομάχου και αυξάνεται η απορρόφηση των φαρμάκων

Το Grapefruit αναστέλλει το μεταβολισμό πολλών φαρμάκων Grapefruit/juice: αναστέλλει τη δράση ή αδρανοποιεί το cytochrome P-450 που μεταβολίζει τους αναστολείς των διαύλων ασβεστίου και πολλά ηρεμιστικά φάρμακα, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της δράσης των φαρμάκων αυτών και αύξηση της τοξικότητας Η δράση του διαρκεί 72 hours Στα νοσοκομεία και σε μονάδες υγείας απαγορεύεται η λήψη του Grapefruit/juice

Φάρμακα που αλληλεπιδρούν με το χυμό του grapefruit Ανιυπερτασικά (filodipine, nifedipine, nimodipine, nicardipine, isradipine) Ανοσοκατασταλτικά (cyclosporine, tacrolimus) Aντιισταμινικά (astemizole) Αναστολείς της πρωτεάσης (saquinavir) Αντιλιπιδαιμικά φάρμακα(atorvastatin, lovastatin, simvastatin) Ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά (buspirone, diazepam, midazolam, triazolam, zaleplon, carbamazepine, clomipramine, trazodone

Επίδραση της τροφής στα φάρμακα: MAOIs Monoamine oxidase inhibitors (MAOI) αντιδρούν με τα συστατικά των τροφίμων που προκαλούν υπέρταση (tyramine, dopamine, histamine) Αυτά τα συστατικά των τροφίμων απαμινώνονται από την MAO; MAOIs εμποδίζουν τη διάσπαση της τυραμίνης και των άλλων ουσιών Η μεγάλη πρόσληψη τροφών με τυραμίνη ( ώριμα τυριά, παστά κρέατα) μαζί με MAOIs οδηγεί σε υπερτασική κρίση

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων Η βαρφαρίνη ( αντιπηκτικό ) δρα εμποδίζοντας τη μετατροπή της βιταμίνης Κ σε δραστική μορφή Η λήψη βιταμίνης K επιτρέπει την παραγωγή παραγόντων πήξεως και καθιστά τη βαρφαρίνη λιγότερο δραστική Τροφές με αντιθρομβωτική δράση μπορεί να επηρεάσουν τη δράση της βαρφαρίνης, εφόσον καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες ( σκόρδο, κρεμμύδια, βιταμίνη E και ginseng)

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων : Μεταβολισμός Η φαινοβαρβιτάλη και η φαινυτοϊνη αυξάνουν το μεταβολισμό της βιταμίνης D, της βιταμίνης K, και του φυλλικού οξέος Η καρβαμαζεπίνη μειώνει το μεταβολισμό της βιοτίνης, της βιταμίνης D, και του φυλλικού οξέος και οδηγεί σε έλλειψη των συστατικών αυτών

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων : Μεταβολισμός INH ( αντιφυματικό ) αναστέλλει τη μετατροπή της πυριδοξίνης σε ενεργό μορφή, οδηγεί σε έλλειψη και στην εκδήλωση νευροπάθειας – – Συνιστάται μακροχρόνια χορήγηση πυριδοξίνης Υδραλαζίνη, πενικιλλαμίνη,λεβοντόπα και κυκλοσερίνη είναι ανταγωνιστές της πυριδοξίνης

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων: Μεταβολισμός Το αντινεοπλασματικό μεθοτρεξάτη και το αντιπαρασιτικό πυριμεθαμίνη ( ελονοσία και τοξοπλάσμωση ) ανταγωνιστές φυλλικού οξέος

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων: Απέκκριση Τα διουρητικά της αγκύλης (furosemide, bumetanice) αυξάνουν την απέκκριση του καλίου, μαγνησίου, νατρίου, χλωρίου και ασβεστίου – – Απαραίτητη η μακροχρόνια χορήγηση ιχνοστοιχείων – – Παρακολούθηση ηλεκτρολυτών

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων : Απέκκριση Τα θειαζιδικά διουρητικά, όπως για παράδειγμα η hydrochlorthiazide, αυξάνουν την απέκκριση του καλίου και μαγνησίου, αλλά μειώνουν την απέκκριση του ασβεστίου Τα διουρητικά που κάνουν κατακράτηση καλίου (spironolactone) αυξάνουν την απέκκριση νατρίου, χλωρίου και ασβεστίου – –

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων : Απέκκριση Κορτικοστεροειδή (prednisone) μειώνουν την απέκκριση νατρίου, οδηγούν σε κατακράτηση νατρίου και ύδατος και σε αύξηση της απέκκρισης καλίου και ασβεστίου

Επίδραση της τροφής στη δράση των φαρμάκων : Απέκκριση Οι φαινοθειαζίνες αυξάνουν την απέκκριση της ριβοφλαβίνης Το Cisplatin προκαλεί νεφροτοξικότητα και υπομαγνησιαιμία, υπασβεστιαιμία, υποκαλιαιμία

Αλληλεπίδραση των εκδόχων των φαρμάκων με την τροφή Αλλεργικές αντιδράσεις που οφείλονται στα εξής έκδοχα: albumin, wheat products, alcohol, aspartame, lactose, sugar alcohols, starch, sulfites, tartrazine, vegetable oil